Maana nĩmo irio iria Aisiraeli maarĩaga mũno ihinda rĩa mĩaka 40 ĩrĩa maarĩ werũ-inĩ. (Tham. 16:35) Ningĩ Jehova nĩ aamaheire tũmakia arũme mahinda-inĩ merĩ ngũrani. (Tham. 16:12, 13; Ndar. 11:31) O na kũrĩ ũguo, Aisiraeli nĩ maarĩ na irio cia mĩthemba ĩngĩ mangĩarĩire o na gũtuĩka itiarĩ nyingĩ.

Kwa ngerekano, rĩmwe na rĩmwe Jehova nĩ aatongoragia andũ ake mathiĩ “handũ ha kũhurũka” harĩa haakoragwo na maĩ na irio. (Ndar. 10:33) Handũ hamwe haatariĩ ũguo haarĩ Elimu, “kũrĩa kwarĩ na matherũkĩro 12 ma maĩ na mĩtĩ 70 ya mĩkĩndũ.” No kũhoteke nĩ mĩkĩndũ ĩrĩa ĩkoragwo na matunda marĩa metagwo dates. (Tham. 15:27) Ibuku rĩa Plants of the Bible riugaga atĩ mĩkĩndũ ya matunda ma dates, ĩrĩa “ĩkũraga kũndũ kũingĩ gũtiganĩte, . . . nĩyo ĩkoragwo na maciaro marĩa maingĩ werũ-inĩ, ĩkahe andũ milioni nyingĩ irio, maguta, na handũ ha kwĩgitia.”

Ningĩ no kũhoteke kũrĩ hĩndĩ Aisiraeli maaikarire itherũkĩro-inĩ rĩa maĩ rĩrĩa ũmũthĩ ũyũ rĩĩtagwo Feiran, na rĩkoragwo Mũkuru-inĩ wa Feiran. Ibuku rĩa Discovering the World of the Bible riugaga atĩ mũkuru ũcio wa rũũĩ “ũkoragwo na ũraihu wa mairo 81 [kilomita 130] na nĩ ũmwe wa mĩkuru ĩrĩa mĩraihu mũno, mĩthaka biũ, na ĩrĩ ngumo mũno gĩcigo-inĩ gĩa Sinai.” Ibuku rĩu rĩcokaga rĩkoiga atĩ kuuma harĩa mũkuru ũcio wa rũũĩ ũnyitanaga na iria nginya harĩa Itherũkĩro rĩa Feiran rĩrĩ nĩ ta kilomita 45. Itherũkĩro rĩu rĩkoragwo rĩrĩ fiti 2,000 igũrũ rĩa level ya maĩ ma iria na rĩkoragwo na ũraihu wa kilomita 4.8. Gĩcigo kĩu gĩkoragwo kĩiyũire mĩkĩndũ ngiri nyingĩ ya matunda ma dates na nĩ gĩthaka mũno ũũ atĩ kĩringithanagio na mũgũnda wa Edeni. Kwa ihinda rĩa mĩaka ngiri nyingĩ, andũ nĩ makoretwo magĩthiĩ gũikara kuo nĩ ũndũ wa kũgucĩrĩrio nĩ mĩkĩndũ ĩyo mĩingĩ.

Narĩo rĩrĩa Aisiraeli maaumaga Misiri, nĩ maakuuire mũtu mũkime, mĩharatĩ ya gũkimĩra mũtu, na hihi ngano na maguta. No indo icio itingiaikarire ihinda iraya. Ningĩ andũ nĩ maakuuire “rũũru rũnene rwa ngʼondu, mbũri, na ngʼombe.” (Tham. 12:34-39) O na kũrĩ ũguo, no kũhoteke mũigana wa nyamũ icio nĩ wanyihire nĩ ũndũ wa rĩera rĩũru rĩa werũ-inĩ. Ningĩ no kũhoteke Aisiraeli nĩ maarĩire imwe na ingĩ ikĩrutwo magongona, nginya kũrĩ ngai cia maheeni. a (Atũm. 7:39-43) No Aisiraeli maarĩ o na ndũũru maarĩithagia. Ũndũ ũcio nĩ wonekaga wega thĩinĩ wa ciugo ici Jehova eerire andũ ake rĩrĩa maagire kuonania  wĩtĩkio: “Ariũ anyu megũtuĩka arĩithi werũ-inĩ mĩaka 40.” (Ndar. 14:33) Kwoguo no kũhoteke nĩ maakoragwo na iria na rĩmwe nyama kuumana na ndũũru icio ciao, ĩndĩ itingiamaiganire kwa ihinda rĩa mĩaka 40, na kwĩgeragĩrĩrio atĩ maarĩ andũ milioni ithatũ. b

Hihi nyamũ icio ciarutaga kũ irio na maĩ? c No kũhoteke hĩndĩ ĩyo nĩ gwakoragwo na mbura nyingĩ na kwoguo nĩ kwagĩaga na mĩmera mĩingaingĩ werũ-inĩ. Ibuku rĩa Insight on the Scriptures, Mbuku ya 1, riugaga atĩ mĩaka 3,500 mĩhĩtũku, “gĩcigo kĩa Arabia nĩ gĩakoragwo na maĩ maingĩ gũkĩra ũrĩa kũrĩ ihinda-inĩ rĩrĩ. Mĩkuru mĩingĩ ĩrĩa ĩkoragwo kuo ihinda rĩrĩ, ĩrĩa yarĩ njũũĩ tene, nĩ yonanagia atĩ kũrĩ hĩndĩ kuoiraga mbura nyingĩ nginya gũgatherera tũrũũĩ.” O na kũrĩ ũguo, werũ wakoragwo ũtarĩ na maciaro na ũrĩ wa kũmakania. (Gũcok. 8:14-16) Kwoguo korũo Jehova ndaaheaga Aisiraeli maĩ na njĩra ya kĩama, no gũkua mangĩakuire hamwe na nyamũ ciao.—Tham. 15:22-25; 17:1-6; Ndar. 20:2, 11.

Musa eerire Aisiraeli atĩ Jehova aamaheaga maana “nĩgetha atũme [mamenye] atĩ mũndũ ndatũũragio nĩ mũgate wiki no atũũragio nĩ kiugo gĩothe kiumaga kanua-inĩ ka Jehova.”—Gũcok. 8:3.