Paradiso! Tũbuku tũrĩ na mbica njega twa thabarĩ tũgaathagĩrĩria na tũkagucĩrĩria andũ mathiĩ kũndũ kũraihu kũhaana “paradiso” makahurũke na mariganĩrũo nĩ mathĩna mao mothe. No nĩ tũĩ wega biũ atĩ twacoka mũciĩ, ũtũũro witũ ũkoragwo o harĩa twaũtigĩire tũtanathiĩ.

O na kũrĩ ũguo, andũ aingĩ nĩ makenagio mũno nĩ kũndũ gũthaka. Ũndũ ũcio ũtũmaga twĩyũrie ũũ: ‘Hihi “paradiso” no ũndũ wa gwĩcirĩrio tu? Angĩkorũo nĩguo-rĩ, nĩ kĩĩ gĩtũmaga andũ makenio ũguo nĩ rĩciria rĩa paradiso? Hihi no yoneke?’

Kuuma tene andũ nĩ makenagio nĩ rĩciria rĩa paradiso na makenda kũmenya makĩria ũhoro wayo. Andũ aingĩ maagĩire na wendi ũcio nĩ ũndũ wa Bibilia kũgweta mũgũnda wa “Edeni” ũrĩa warĩ “mwena ũrĩa riũa rĩrathagĩra.” Nĩ kĩĩ gĩatũmaga mũgũnda ũcio ũkorũo ũrĩ mũthaka mũno? Rũgano rũu rugaga ũũ: “Jehova Ngai agĩtũma ũmere mũtĩ o wothe wa kwendeka ũkĩonwo, na ũrĩa mwega wa kuuma irio.” Mũgũnda ũcio warĩ mwega na wa gũkenia mũndũ. Ũndũ wa mwanya makĩria nĩ atĩ nĩ kwarĩ nginya “mũtĩ wa muoyo . . . mũgũnda ũcio gatagatĩ.”—Kĩambĩrĩria 2:8, 9.

Makĩria ma ũguo, rũgano rũu rwa Kĩambĩrĩria nĩ rũgwetaga njũĩ inya iria ciathereraga kuuma mũgũnda-inĩ ũcio. Igĩrĩ ciacio nĩ ciũĩkaine nginya ũmũthĩ na nĩcio Tigirisi (kana, Hidekela) na Farati. (Kĩambĩrĩria 2:10-14) Njũĩ icio igĩrĩ citagĩrĩra maĩ ma cio thĩinĩ wa Iria rĩa Perisia (Persian Gulf) igereire bũrũri ũrĩa rĩu wĩtagwo Iraq, ũrĩa mbere-inĩ warĩ gĩcunjĩ kĩa Perisia ya tene.

Nĩ ũndũ ũcio, ũndũire wa Perisia nĩ ũhutanĩtie mũno na paradiso ĩrĩa yarĩ gũkũ thĩ. Mũgeka ũmwe wa karine ya 16 kuuma Perisia, ũrĩa wonekaga thĩinĩ wa Philadelphia Museum of Art, Pennsylvania, U.S.A., ũtumĩtwo na njĩra wonanagia mũgũnda mũirigĩre ũthondeketwo wega na mĩtĩ na mahũa. Kiugo gĩa Kĩperisia kĩrĩa gĩtaũragwo “mũgũnda mũirigĩre” ningĩ nĩ kiugaga “paradiso,” na mbica ĩyo ĩkoragwo mũgeka-inĩ ũcio yonanagia ũthaka ũrĩa ũtaarĩirio Bibilia-inĩ wa mũgũnda wa Edeni.

Ma nĩ atĩ ng’ano ciĩgiĩ mũgũnda mũthaka nĩ iheanagwo maita maingĩ na thiomi nyingĩ ũndũire-inĩ ũtiganĩte thĩinĩ wa thĩ. O ũrĩa andũ maathire mathamĩire icigo ngũrani thĩinĩ wa thĩ, nĩ maathire makĩheanaga rũgano rũu rwa mbere na njĩra itiganĩte, na thutha wa ihinda rũgĩtukana na mawĩtĩkio na ng’ano cia ũndũire iria meetungĩire. O na ũmũthĩ, andũ mangĩona kũndũ gũthaka mũno magwĩtaga paradiso.

Athuthuria amwe manoiga atĩ nĩ monete paradiso ĩrĩa yorire. Kwa ngerekano, mũnene ũmwe wa njeshi ya Ngeretha wetagwo Charles Gordon, nĩ aaceerire Seychelles mwaka-inĩ wa 1881, na agĩkenio mũno nĩ ũthaka mũnene wa mũgũnda wa Vallée de Mai, ũrĩa ũĩkaine thĩinĩ wa thĩ yothe nĩ ũndũ wa ũthaka waguo, nginya akĩwĩta mũgũnda wa Edeni. Karine-inĩ ya 15, Christopher Columbus, ũrĩa woimĩte Italy, eecirĩtie atĩ aarĩ hakuhĩ kuona mũgũnda wa Edeni rĩrĩa aakinyire gĩcigĩrĩra kĩa Hispaniola, kĩrĩa rĩu gĩkoragwo na mabũrũri ma Dominican Republic na Haiti.

Ibuku rĩa historĩ rĩtagwo Mapping Paradise, nĩ rĩkoragwo na ũhoro wĩgiĩ mapu makĩria ma 190 cia tene na nyingĩ ciacio cionanagia Adamu na Hawa marĩ Edeni. Mapu-inĩ icio nĩ harĩ kobĩ ĩmwe ya mwanya ya karine ya 13, ya mapu yacoretwo nĩ Beatus wa Liébana. Mwena wa rũgongo wa mapu ĩyo harĩ na gathandũkũ gacoretwo mũgũnda mũthaka gatagatĩ-inĩ gako. Kuuma mũgũnda-inĩ ũcio, haratherera njũĩ inya iria ciĩtĩtwo “Tigirisi,” “Farati,” “Indus,” na “Jorodani.” O rũũĩ rũthiĩte mũthia-inĩ ũmwe wa mĩthia ĩna ya mapu ĩyo na njũĩ icio ciĩrĩkanaga atĩ irũgamĩrĩire ũrĩa Ũkristiano watheremire nginya mĩthia ĩrĩa ĩna ya thĩ. Mbica ta icio cionanagia atĩ o na gũtuĩka harĩa paradiso ya tene yarĩ hatioĩkaine, no yaririkanagwo ũrĩa yarĩ thaka.

 John Milton, mwandĩki wa marebeta ma Gĩthũngũ wa karine ya 17, nĩ oĩkaine nĩ ũndũ wa irebeta rĩake rĩrĩa rĩtagwo Paradise Lost (Ũrĩa Paradiso Yorire) rĩrĩa riumanĩte na rũgano rwa Kĩambĩrĩria rwĩgiĩ mehia ma Adamu na kũingatwo mũgũnda wa Edeni. Irebeta-inĩ rĩu nĩ aarĩrĩirie kĩĩranĩro kĩa ũrĩa andũ magacokerio muoyo wa tene na tene gũkũ thĩ na akiuga ũũ: “Nĩ gũkorũo hĩndĩ ĩyo thĩ yothe ĩgakorũo ĩrĩ paradiso.” Thutha ũcio, Milton nĩ aandĩkire irebeta rĩngĩ rĩa gũtwarithia na mbere rĩu aandĩkĩte na akĩrĩta Paradise Regained (Ũrĩa Paradiso Ĩgacokio).

Kũroneka wega atĩ rũgano rwa ũrĩa paradiso ĩrĩa yarĩ gũkũ thĩ yateirũo nĩ rwendetwo mũno nĩ andũ aingĩ thĩinĩ wa thĩ kuuma tene. Nĩ kĩĩ gĩgĩtũmaga rĩu rũgano rũu rwage kwarĩrĩrio? Nĩ tondũ ta ũrĩa ibuku rĩa Mapping Paradise rĩonanĩtie, “athomi a maũndũ ma ndini nĩ . . . matiganĩirie ũhoro wĩgiĩ kũrĩa paradiso yarĩ.”

Andũ aingĩ arĩa mathiaga kanitha marutagwo atĩ mũciĩ wao nĩ wa matu-inĩ, no ti ũhoro wa ũtũũro thĩinĩ wa thĩ ĩrĩ paradiso. No Bibilia yugaga ũũ thĩinĩ wa Thaburi 37:29: “Arĩa athingu nĩo makagaya thĩ, na gũtũũra mamĩtũũre o nginya tene.” Na tondũ thĩ ĩno tũratũũra ti paradiso ũmũthĩ-rĩ, kũrĩ na kĩĩrĩgĩrĩro kĩrĩkũ atĩ kĩĩranĩro kĩu nĩ gĩkaahingio? *

Jehova Ngai, ũrĩa wombire Paradiso ya mbere, nĩ eranĩire atĩ nĩ agacokia kĩrĩa gĩateirũo. Agacokia atĩa? Ririkana atĩ Jesu aatũrutire tũhoyage ũũ: “Ũthamaki waku ũũke. Wendi waku wĩkwo gũkũ thĩ o ta kũu igũrũ.” (Mathayo 6:10) Ũthamaki ũcio nĩ thirikari ya thĩ ĩgĩtongorio nĩ Jesu Kristo ĩrĩa ĩkoya ithenya rĩa wathani wothe wa andũ. (Danieli 2:44) Rungu rwa wathani wa Ũthamaki ũcio, wendi wa Ngai wĩgiĩ paradiso gũkũ thĩ nĩ ‘ũgekwo.’

Mbere ĩyo, mũnabii Isaia nĩ aatongoretio nĩ roho gũtaarĩria ũrĩa maũndũ magakorũo mahaana thĩinĩ wa Paradiso ĩyo yeranĩirũo, kũrĩa mathĩna mothe marĩa magiaga andũ ũmũthĩ magakorũo mathirĩte. (Isaia 11:6-9; 35:5-7; 65:21-23) Tũrakũria woe ndagĩka cigana ũna ũthome maandĩko macio Bibilia-inĩ yaku. Gwĩka ũguo nĩ gũgũgũteithia ũgĩe na ũũma wĩgiĩ kĩrĩa Ngai aigĩire andũ arĩa athĩki. Arĩa magatũũraga hĩndĩ ĩyo nĩ magakenera paradiso, o hamwe na gwĩtĩkĩrĩka nĩ Ngai, maũndũ marĩa maateirũo nĩ Adamu.—Kũguũrĩrio 21:3.

Nĩ kĩĩ kĩngĩtũma tũkorũo na ma atĩ kĩĩranĩro gĩa kũgĩa na Paradiso gũkũ thĩ nĩ kĩa ma na ti gĩa gwĩcirĩrio? Tondũ Bibilia ĩtwĩraga ũũ: “Igũrũ-rĩ, rĩo rĩene nĩ rĩa Jehova, nayo thĩ nĩ kũhe aheete ciana cia kĩrĩndĩ.” Kĩĩrĩgĩrĩro gĩa kũgĩa na Paradiso gũkũ thĩ ‘kĩeranĩirũo tene nĩ Ngai, o we ũtangĩheenania.’ (Thaburi 115:16; Tito 1:2) Na githĩ kĩu ti kĩĩrĩgĩrĩro kĩega mũno Bibilia ĩtũheaga kĩa Paradiso tene na tene!