MAKĨRIA ma mĩaka 3,000 mĩhĩtũku, mũthuri mwĩhokeku Ayubu nĩ aamenyire atĩ nyoni no itũrute maũndũ maingĩ megiĩ wĩra wa Ngai. Ningĩ maũndũ marĩa ciĩkaga nĩ matũmaga ihũthĩrũo ngerekano-inĩ kana maũndũ-inĩ ma kũringithania. Maũndũ maingĩ marĩa Bibilia ĩgwetaga megiĩ nyoni nĩ matũrutaga maũndũ ma bata megiĩ ũtũũro na ũrata witũ hamwe na Ngai. Reke tũthuthurie ngerekano cigana ũna.

Aikari a Jerusalemu nĩ mooĩ thũngũrũrũ iria ciakaga rwembea-inĩ rwa nyũmba. Imwe nĩ ciaakĩte hekarũ-inĩ ĩrĩa yaakĩtwo nĩ Suleimani. No kũhoteke iria ciaakĩte hekarũ-inĩ nĩ ciahotaga kũrera tũcui twacio itegũthumbũrũo nĩ kĩndũ, tondũ kũu kwarĩ na ũgitĩri.

Mũrũ wa Kora ũmwe watungataga hekarũ-inĩ kiumia kĩmwe harĩ mĩeri ĩtandatũ, na nĩwe wandĩkire Thaburi ya 84 nĩ oonaga itara cia thũngũrũrũ hekarũ-inĩ. Nĩ ũndũ wa kwĩrirĩria kũhaana ta thũngũrũrũ iria itũũraga nyũmba-inĩ ya Jehova, aandĩkire ũũ: “Ĩ Jehova mwene mbũtũ cia ita, ciikaro ciaku-rĩ, itikĩrĩ thakaru! Roho wakwa wĩ na mĩĩto mũno, ĩĩ-ni, o na ũkorũo nĩ hinya, nĩ kwĩrirĩria nja cia Jehova. . . . Kanyoni nĩ konu nyũmba, thũngũrũrũ ĩkegĩĩra na gĩikaro, harĩa ĩngĩikaria tũcui twayo, o mahakĩro-inĩ maku, wee Jehova mwene mbũtũ cia ita, o we mũthamaki wakwa, na ningĩ Ngai wakwa.” (Thaburi 84:1-3) Hihi ithuĩ na ciana citũ nĩ tuonanagia atĩ nĩ twĩriragĩria na tũkenda kũnyitanĩra hamwe na kĩũngano kĩa Ngai hĩndĩ ciothe?—Thaburi 26:8, 12.

Mũnabii Jeremia aandĩkire ũũ akĩaria ũhoro wa nyoni ĩtagwo mũrũaru: “Ti-itherũ mũrũaru wĩ rĩera-inĩ nĩũmenyaga ihinda rĩaguo rĩa gũthama.” Nĩ oĩ wega ũrĩa nyoni icio ciathamaga ikiuma mwena ũmwe wa Bũrũri wa Kĩĩranĩro nginya mwena ũngĩ. Mĩeri-inĩ ĩmwe, nĩ kuonekete nyoni icio makĩria ma 300,000 igĩthama kuuma Africa igathiĩ Northern Europe cigereire Jordan Valley. Ciũmbĩtwo na njĩra ĩtũmaga imenye ihinda rĩa gũcoka kũrĩa ireragĩra tũcui. O ta nyoni iria ingĩ ithamathamaga, mũnabii ũcio aandĩkire atĩ nĩ imenyaga “ihinda rĩacio rĩa gũcoka.”—Jeremia 8:7.

Ibuku rĩtagwo Collins Atlas of Bird Migration riugaga: “Ũndũ ũrĩa wa kũgegania nĩ atĩ ũũgĩ wa gũthama ũkoragwo thĩinĩ wacio.” Jehova Ngai aaheire nyoni iria ithamathamaga ũũgĩ ũrĩa ũciteithagia kũmenya mahinda, no aaheire mũndũ ũhoti wa gũtaũkĩrũo wega nĩ mahinda na imera. (Luka 12:54-56) Ngũrani na ũũgĩ ũrĩa nyoni ĩyo ĩkoragwo naguo, ũmenyo wĩgiĩ Ngai nĩguo ũngĩteithia mũndũ ataũkĩrũo nĩ itũmi cia maũndũ marĩa marathiĩ na mbere thĩinĩ wa thĩ mahinda-inĩ maya. Aisiraeli a matukũ ma Jeremia matiataũkagĩrũo nĩ maũndũ ta macio. Ngai agĩtaarĩria thĩna ũrĩa marĩ naguo oigire ũũ: “Nĩ kũrega maregete ũtaarani  wa Jehova. Rĩu ũũgĩ ũrĩa makĩrĩ naguo nĩ ũrĩkũ?”—Je 8:9.

Ũmũthĩ tũrĩ na ũira mũiganu atĩ tũratũũra “matukũ-inĩ ma kũrigĩrĩria,” o ta ũrĩa Bibilia yugaga. (2Ti 3:1-5) Hihi wee nĩ ũkwĩgerekania na mũrũaru na njĩra ya gũtaũkĩrũo nĩ ihinda?

Nderi nĩ ĩgwetetwo mũno thĩinĩ wa Bibilia na nĩ yonekaga maita maingĩ Bũrũri-inĩ wa Kĩĩranĩro. Tondũ nyoni ĩyo yambataga ĩgaka gĩtara kĩayo igũrũ rĩa ihiga, Bibilia yugaga atĩ ĩrĩ “kũu nĩkuo ĩcũagĩra ĩyonere ndĩa; maitho mayo makamĩonera kũraya mũno.” (Ayu 39:27-29) Ĩkoragwo na ũhoti mũnene wa kuona ũũ atĩ nĩ ĩhotaga kuona kabũkũ karĩ kilomita ĩmwe.

O ta ũrĩa nderi yonaga “kũraya mũno,” Jehova arĩ na ũhoti wa kuona maũndũ marĩa magekĩka thutha-inĩ. Nĩ ũndũ ũcio, Jehova Ngai oigire ũũ: “Nyumbũranagĩra maũndũ marĩa makoneka ma kũrigĩrĩria kuuma o hĩndĩ ĩrĩa maũndũ maambĩrĩirio, na ngoimbũra maũndũ marĩa matarĩ marekwo kuuma o hĩndĩ ya agu na agu.” (Isa 46:10) Tũngĩathĩkagĩra ũtaaro wa Jehova, no tũgunĩke kuumana na ũũgĩ wake wa magegania na ũhoti wake wa kuona maũndũ marĩa magekĩka thutha-inĩ.—Isaia 48:17, 18.

Bibilia ningĩ nĩ ĩringithanagia andũ arĩa mehokaga Ngai na nderi. Yugaga ũũ: “Andũ arĩa mehokete Jehova nĩo magacokererũo nĩ hinya wao ũrĩa morĩtwo nĩguo. Makombũka na igũrũ na mathagu o ta nderi.” (Isaia 40:31) Nderi ĩhotaga kũreera tondũ nĩ ĩteithagĩrĩrio nĩ rĩera rĩrĩa rĩrĩ na ũrugarĩ. Nderi yamenya harĩa harĩ na rĩera ta rĩu ĩthiaga ho ĩgatambũrũkia mathagu na ĩkambĩrĩria gũthiũrũrũka o ĩkĩambataga na igũrũ kahora kahora. Nyoni ĩyo ndĩĩhokaga hinya wayo nĩguo ĩhote kũreera kana kwambata kũndũ kũraya. Na njĩra o ta ĩyo, arĩa mehokete Jehova no merĩgĩrĩre atĩ nĩ amerĩire “hinya ũrĩa ũkĩrĩte wa ndũire.”—2 Akorintho 4:7, 8.

Ihinda inini Jesu atanoragwo nĩ aambire gũtithia nĩguo erorere itũũra inene rĩa Ayahudi. Oigire ũũ: “Jerusalemu, Jerusalemu, wee ũragaga anabii na ũkahũũra na mahiga arĩa matũmagwo kũrĩ wee—nĩ maita maigana ndanenda gũcokanĩrĩria ciana ciaku o ta ũrĩa ngũkũ ĩcokanagĩrĩria tũcui twayo rungu rwa mathagu mayo! No wee ndwendire ũndũ ũcio.”—Mathayo 23:37.

Ũndũ ũmwe ũĩkaine mũno wĩgiĩ nyoni nĩ ũrĩa cigitagĩra tũcui twacio. Kwa ngerekano, nyoni iria irĩithagio mũciĩ, ta ngũkũ, no mũhaka ciikare ciĩhũgĩte mũno nĩguo imenye rĩrĩa kũrĩ na ũgwati. Ngũkũ ĩngĩona rwĩgĩ rũgĩthiũrũrũka igũrũ, ĩnegenaga na hinya natuo tũcui tũkahanyũka nĩguo twĩhithe mathagu-inĩ mayo. Ningĩ, tũcui tũu twĩ mathagu-inĩ ma nyina tũtingĩhĩa nĩ riũa o na kana turĩrwo. Na njĩra o ta ĩyo, Jesu nĩ eendaga kũhe aikari a Jerusalemu handũ ha kwĩgitia na ũgitĩri wa kĩĩroho. O na rĩu Jesu nĩ endaga tũthiĩ harĩ we nĩguo atũhurũkie mĩrigo na mĩtangĩko itũ ya o mũthenya.—Mathayo 11:28, 29.

Hatarĩ nganja no twĩrute maũndũ maingĩ kuumana na nyoni. Rĩrĩa ũrerorera ũrĩa ciĩkaga maũndũ, geria kũririkana ngerekano cia Bibilia iria igwetete nyoni icio. Thũngũrũrũ ĩrogũteithagia kwenda kũnyitanĩra hamwe na kĩũngano kĩa Ngai. Wĩhokage Ngai akũheage mwĩhoko ũrĩa ũngĩgũteithia kũreera ta nderi. Reke Jesu akũheage ma cia kĩĩroho iria irĩkũgitagĩra o ta ũrĩa ngũkũ ĩgitagĩra tũcui twayo. Ningĩ mũrũaru ũrokũririkanagia bata wa gũtaũkĩrũo nĩ itũmi cia maũndũ marĩa marathiĩ na mbere thĩinĩ wa thĩ mahinda-inĩ maya.