GĨCUNJĨ KĨA WĨRUTI KĨA 32
Rekei Wendo Wanyu Ũingĩhe
“Ũndũ ũyũ nĩguo thiaga na mbere kũhoya, atĩ wendo wanyu ũingĩhe mũno makĩria.”—AFIL. 1:9.
RWĨMBO NA. 106 Gũkũria Ngumo ya Wendo
GĨCUNJĨ-INĨ GĨKĨ *
1. Nĩa maateithĩrĩirie kwambĩrĩria kĩũngano gĩa Filipi?
RĨRĨA mũtũmwo Paulo, Sila, Luka, na Timotheo maakinyire Filipi kũrĩa gwaathanagwo nĩ Roma, nĩ maakorire andũ aingĩ maakenagio nĩ ndũmĩrĩri ya Ũthamaki. Ariũ a Ithe witũ acio ana maarĩ na kĩyo nĩ maateithĩrĩirie kwambĩrĩria kĩũngano, na arĩa othe meerutire ũhoro wa ma makĩambĩrĩria gũcemania hamwe, hihi mũciĩ kwa Mũkristiano warĩ mũnyitani ũgeni wetagwo Lidia.—Atũm. 16:40.
2. Kĩũngano kĩu gĩacemanirie na ũndũ ũrĩkũ mũritũ?
2 Thutha wa kahinda, kĩũngano kĩu kĩerũ nĩ gĩacemanirie na ũndũ mũritũ. Shaitani nĩ aacogerire andũ arĩa maathũire ũhoro wa ma magĩũkĩrĩra wĩra wa kũhunjia wa Akristiano acio ehokeku. Nĩ ũndũ ũcio Paulo na Sila makĩnyitwo, makĩhũũrũo na iboko, na magĩikio njera. Thutha wa kũrekererio, nĩ maacereire arutwo acio erũ na makĩmekĩra ngoro. Thutha ũcio Paulo, Sila, na Timotheo makiuma itũũra-inĩ rĩu, no Luka no kũhoteke aatigirũo kuo. Hihi kĩũngano kĩu kĩerũ kĩngĩathiire na mbere atĩa? Akristiano acio erũ magĩteithio nĩ roho wa Jehova nĩ maathiire na mbere kũmũtungatĩra marĩ na kĩyo. (Afil. 2:12) Paulo no mũhaka akorũo nĩ aakenaga mũno nĩo!
3. Nĩ ũndũ ũrĩkũ Paulo aahoire igũrũ rĩaguo kũringana na Afilipi 1:9-11?
3 Mĩaka ta ikũmi thutha ũcio, Paulo nĩ aandĩkĩire kĩũngano kĩu gĩa Filipi marũa. Ũgĩthoma marũa macio, nĩ ũndũ mũhũthũ kuona wendo ũrĩa Paulo aarĩ naguo harĩ aarĩ na ariũ a Ithe witũ. Aandĩkire ũũ: “Nĩ ndĩrerirĩria kũmuona inyuothe ndĩ na wendo muororo ta ũrĩa Kristo Jesu akoragwo naguo.” (Afil. 1:8) Marũa-inĩ macio ningĩ nĩ aamerire atĩ nĩ aahoyaga nĩ ũndũ wao. Nĩ aahoire Jehova amateithie nĩguo wendo wao ũingĩhe, makũũranage maũndũ marĩa ma bata makĩria, makoragwo matarĩ ũcuke, methemage kũhĩnga arĩa angĩ, na mathiĩ na mbere gũciara maciaro ma ũthingu. Mahinda-inĩ maya, o na ithuĩ no twĩrute maũndũ maingĩ kuumana na ciugo cia Paulo cia kuuma ngoro. Kwoguo rekei tũthome ciugo iria Paulo aandĩkĩire Afilipi. (Thoma Afilipi 1:9-11.) Thutha ũcio nĩ tũkwarĩrĩria maũndũ marĩa aagwetire na tuone ũrĩa tũngĩhũthĩra o ũmwe wamo.
REKEI WENDO WANYU ŨINGĨHE
4. (a) Jehova onanĩtie wendo wake harĩ ithuĩ atĩa kũringana na 1 Johana 4:9, 10? (b) Twagĩrĩirũo kwenda Ngai na gĩkĩro kĩrĩkũ?
4 Jehova oonanirie wendo wake mũingĩ gũtwerekera rĩrĩa aatũmire Mũrũwe gũkũ thĩ akue nĩ ũndũ wa mehia maitũ. (Thoma 1 Johana 4:9, 10.) Wendo ũcio wa kwĩima ũrĩa Ngai oonanirie nĩ ũtũmaga tũmwende. (Rom. 5:8) Twagĩrĩirũo kwenda Ngai na gĩkĩro kĩrĩkũ? Jesu nĩ aacokirie kĩũria kĩu rĩrĩa eerire Mũfarisai ũũ: “No mũhaka wende Jehova Ngai waku na ngoro yaku yothe na muoyo waku wothe na meciria maku mothe.” (Mat. 22:36, 37) Tũngĩenda wendo witũ harĩ Ngai ũkoragwo ũrĩ wa ngoro yothe. Ningĩ tũngĩenda wendo witũ harĩ we wongererekage o mũthenya. Paulo eerire Afilipi atĩ wendo wao waagĩrĩire ‘kũingĩha mũno makĩria.’ Tũngĩka atĩa nĩguo tuongerere wendo witũ harĩ Ngai?
5. Tũngĩongerera atĩa wendo witũ harĩ Ngai?
5 Nĩguo tũhote kwenda Ngai nĩ tũrabatara kũmũmenya. Bibilia yugaga ũũ: “Mũndũ o wothe ũtendanaga ndamenyete Ngai, nĩ gũkorũo Ngai nĩ wendo.” (1 Joh. 4:8) Mũtũmwo Paulo oonanirie atĩ wendo witũ harĩ Ngai no wongerereke o ũrĩa tũragĩa na “ũmenyo ũrĩa wa ma na ũtaũku wothe” wĩgiĩ Ngai. (Afil. 1:9) Rĩrĩa twaambĩrĩirie kwĩruta Bibilia, nĩ twaambĩrĩirie kwenda Ngai o na gũtuĩka tũtioĩ maũndũ maingĩ mamwĩgiĩ. Na o ũrĩa twerutaga maũndũ makĩria megiĩ Jehova, noguo twamwendaga makĩria. Nĩkĩo nĩ twagĩrĩirũo kuona kwĩruta Bibilia o mũthenya na gwĩcũrania marĩ mamwe ma maũndũ marĩa ma bata mũno ũtũũro-inĩ witũ!—Afil. 2:16.
6. Njĩra ĩmwe tũngĩongerera wendo witũ nayo nĩ ĩrĩkũ kũringana na 1 Johana 4:11, 20, 21?
6 Wendo mũnene ũrĩa Ngai atuonagia nĩ ũrĩtũtindĩkaga kwenda aarĩ na ariũ a Ithe witũ. (Thoma 1 Johana 4:11, 20, 21.) No twĩcirie hihi atĩ kwenda aarĩ na ariũ a Ithe witũ nĩ ũndũ mũhũthũ. Gĩtũmi nĩ tondũ, tũthathayagia Jehova na tũkerutanĩria gũkũria ngumo ta ciake njega. Ningĩ tũrũmagĩrĩra kĩonereria kĩa Jesu, ũrĩa woonanirie wendo mũnene nginya akĩruta muoyo wake nĩ ũndũ witũ. O na kũrĩ ũguo, rĩmwe na rĩmwe no ũkorũo ũrĩ ũndũ mũritũ harĩ ithuĩ gwathĩkĩra watho wa kwenda andũ arĩa angĩ. Ta wĩcirie ngerekano ĩmwe ya ũndũ wekĩkire kĩũngano-inĩ gĩa Filipi.
7. Tũreruta atĩa kuumana na ũtaaro ũrĩa Paulo aaheire Yudia na Sintike?
7 Yudia na Sintike maarĩ aarĩ a Ithe witũ marĩ kĩyo na nĩ maatungatĩte “hamwe na” mũtũmwo Paulo. Ĩndĩ no kũhoteke harĩ maũndũ maatũmĩte mage kũiguithania. Marũa-inĩ marĩa Paulo aatũmĩire kĩũngano kĩrĩa aarĩ a Ithe witũ acio maatungataga, nĩ aagwetire Yudia na Sintike na marĩĩtwa na akĩmahe ũtaaro wa ĩmwe kwa ĩmwe “makoragwo na mwĩcirĩrie ũmwe.” (Afil. 4:2, 3) Ningĩ Paulo nĩ oonire arĩ wega kwĩra kĩũngano gĩothe ũũ: “Ĩkagai maũndũ mothe mũtekũnuguna na mũtegũkararania.” (Afil. 2:14) Ũtaaro ũcio wa Paulo wa ĩmwe kwa ĩmwe no mũhaka ũkorũo nĩ wateithirie aarĩ a Ithe witũ acio ehokeku, na ũgĩteithia kĩũngano gĩothe gwĩkĩra wendo wao hinya o na makĩria.
Nĩkĩ nĩ tũrabatara gũkoragwo na mawoni mega megiĩ aarĩ na ariũ a Ithe witũ? (Rora kĩbungo gĩa 8) *
8. Ũndũ ũmwe mũnene ũngĩtũma twage kwenda aarĩ na ariũ a Ithe witũ nĩ ũrĩkũ, na tũngĩũtooria atĩa?
8 O ta Yudia na Sintike, kũrora mũno kwaga gũkinyanĩra kwa aarĩ na ariũ a Ithe witũ no gũtũme twage gũkorũo na wendo mũnene kũmerekera. Ithuothe nĩ tũhĩtagia o mũthenya. Tũngĩroraga mũno kwaga gũkinyanĩra kwa andũ arĩa angĩ, no ũkorũo ũrĩ ũndũ mũritũ kũmenda. Kwa ngerekano, mũrũ wa Ithe witũ angĩriganĩrũo gũtũteithia gũthambia Nyũmba ya Ũthamaki, no tũigue tũrakarĩte. Tũngĩcoka twambĩrĩrie gũtara mahĩtia mangĩ mũrũ wa Ithe witũ ũcio angĩkorũo ekĩte, no kũrakara tũkũrakara makĩria na wendo witũ harĩ we ũthiĩ ũthirĩte. Ũngĩĩkora ũndũ-inĩ ta ũcio, nĩ wega kũririkana ũndũ ũyũ: Jehova nĩ oĩ kwaga gũkinyanĩra gwitũ o hamwe na kwa aarĩ na ariũ a Ithe witũ arĩa angĩ. Ĩndĩ o na tũtarĩ akinyanĩru, no atwendete ithuothe. Gũkĩrĩ ũguo-rĩ, nĩ tũrabatara kwĩgerekania na wendo wa Jehova na tũkoragwo na mawoni marĩa magĩrĩire megiĩ aarĩ na ariũ a Ithe witũ. Rĩrĩa twerutanĩria kwenda aarĩ na ariũ a Ithe witũ, nĩ twĩkĩraga hinya ũrũmwe witũ hamwe nao.—Afil. 2:1, 2.
“MAŨNDŨ MARĨA MA BATA MAKĨRIA”
9. “Maũndũ marĩa ma bata makĩria” Paulo agwetete marũa-inĩ make kũrĩ Afilipi nĩ ta marĩkũ?
9 Roho mũtheru nĩ watongoririe Paulo kwĩra Akristiano thĩinĩ wa Filipi na Akristiano othe atĩ ‘makũũranage maũndũ marĩa ma bata makĩria.’ (Afil. 1:10) Mamwe ma maũndũ macio ma bata nĩ gũtheria rĩĩtwa rĩa Jehova, kũhinga kwa mĩoroto yake, na gũtũũria thayũ na ũrũmwe thĩinĩ wa kĩũngano. (Mat. 6:9, 10; Joh. 13:35) Rĩrĩa twatua maũndũ macio ma bata ũtũũro-inĩ witũ, nĩ tuonanagia atĩ nĩ twendete Jehova.
10. Nĩ ũndũ ũrĩkũ twagĩrĩirũo gwĩka nĩguo tũkorũo tũtarĩ na ũcuke?
10 Ningĩ Paulo ooigire atĩ twagĩrĩirũo gũkoragwo ‘tũtarĩ na ũcuke.’ Ũguo ti kuuga atĩ twagĩrĩirũo gũkorũo tũrĩ akinyanĩru. Tũtingĩkorũo tũtarĩ na ũcuke na gĩthimi ta kĩa Jehova Ngai. No Jehova no atuone tũtarĩ na ũcuke tũngĩkaga ũrĩa wothe tũngĩhota kuongerera wendo witũ na gũkũũranaga maũndũ marĩa ma bata makĩria. Njĩra ĩmwe tuonanagia wendo nayo nĩ kwĩrutanĩria biũ kwaga kũhĩnga andũ arĩa angĩ.
11. Nĩkĩ nĩ twagĩrĩirũo gwĩthema kũhĩnga andũ arĩa angĩ?
11 Ũtaaro wa gwĩthema kũhĩnga andũ arĩa angĩ nĩ ũbatiĩ kuoywo na ũritũ. Hihi tũngĩhĩnga arĩa angĩ na njĩra irĩkũ? No tũhĩnge arĩa angĩ kũgerera maũndũ marĩa tũrathuura ma gwĩkenia, mwĩhumbĩre witũ, kana wĩra ũrĩa tũraruta. Ũndũ ũrĩa tũreka no ũkorũo ũtarĩ mũũru guo mwene. No angĩkorũo ũndũ ũrĩa tũreka nĩ ũrathumbũra thamiri ya mũndũ ũngĩ na ũgatũma ahĩngĩke, ũndũ ũcio nĩ mũritũ maitho-inĩ ma Ngai. Jesu ooigire atĩ kũhĩnga mwarĩ kana mũrũ wa Ithe witũ ũrĩa ũngĩ nĩ kũũru gũkĩra kuohererũo ihiga iritũ ngingo na gũikio iria-inĩ!—Mat. 18:6.
12. Tũreruta atĩa kuumana na kĩonereria kĩrĩa kĩaigirũo nĩ mũrũ wa Ithe witũ ũmwe na mũtumia wake mapainia?
12 Mũrũ wa Ithe witũ ũmwe na mũtumia wake mapainia maahũthĩrire atĩa ciugo icio cia Jesu? Maatungataga thĩinĩ wa kĩũngano kĩmwe hamwe na mũrũ na mwarĩ wa Ithe witũ maakoretwo mabatithio, arĩa maarereirũo thĩinĩ wa famĩlĩ iteetĩkĩrĩtie maũndũ maingĩ. Mũrũ wa Ithe witũ ũcio na mũtumia wake meetĩkĩtie atĩ Akristiano matibatiĩ gũthiĩ kwĩrorera thenema, o na angĩkorũo nĩ thenema iria itaronania maũndũ moru. Nĩ maamakire mũno rĩrĩa maamenyire atĩ mapainia acio nĩ maathiĩte kwĩrorera thenema. Thutha ũcio mapainia acio matiacokire gũthiĩ kwĩrorera thenema nginya rĩrĩa mũrũ wa Ithe witũ ũcio na mũtumia wake maamenyeririe thamiri ciao na magĩtaũkĩrũo wega na ũũru. (Ahib. 5:14) Gĩĩko kĩu gĩa kwĩima kĩa mapainia acio, kĩoonanirie atĩ nĩ meendete mũrũ na mwarĩ wa Ithe witũ acio maakoretwo mabatithio to na ciugo tu, no nĩ nginya na ciĩko.—Rom. 14:19-21; 1 Joh. 3:18.
13. Tũngĩtũma atĩa mũndũ aingĩre mehia-inĩ?
13 Njĩra ĩngĩ tũngĩhĩnga mũndũ nayo nĩ gũtũma aingĩre mehia-inĩ. Ũndũ ũcio ũngĩkĩka atĩa? Ta wĩcirie ũndũ ũyũ. Mũrutwo wa Bibilia nĩ ahotete gũtiga kũnyua njohi thutha wa kũgeria kũmĩtiga kwa ihinda iraihu. Nĩ aramenya atĩ nĩ abatiĩ gwĩthema njohi biũ. Ageka mogarũrũku maingĩ ũtũũro-inĩ wake na akabatithio. Thutha ũcio, aarĩ na ariũ a Ithe witũ macemanĩtie handũ, ũrĩa ũmanyitĩte ũgeni akaringĩrĩria mũrũ wa Ithe witũ ũcio anyue njohi akamwĩra: “Rĩu ũrĩ na roho wa Jehova tondũ ũrĩ Mũkristiano. Kwĩgirĩrĩria nĩ rĩmwe rĩa maciaro ma roho mũtheru. Ũngĩĩgirĩrĩria nĩ ũkũhota kũnyua ũtegũkĩria gĩthimi.” Hatarĩ nganja nĩ tũĩ ũrĩa kũngĩthiĩ mũrũ wa Ithe witũ ũcio angĩthikĩrĩria ũtaaro ũcio mũũru!
14. Mĩcemanio itũ ya Gĩkristiano ĩtũteithagia atĩa kũhũthĩra ũtaaro ũrĩa ũrĩ thĩinĩ wa Afilipi 1:10?
14 Mĩcemanio itũ ya Gĩkristiano nĩ ĩtũteithagia kũhũthĩra ũtaaro wa Afilipi 1:10 na njĩra nyingĩ. Wa mbere, maũndũ marĩa tũrutagwo nĩ matũririkanagia maũndũ marĩa Jehova onaga marĩ ma bata makĩria. Wa kerĩ, nĩ twĩrutaga ũrĩa tũngĩhũthĩra maũndũ marĩa tũreruta nĩguo tũikarage tũtarĩ na ũcuke. Wa gatatũ, nĩ twĩkĩragwo ngoro “ũhoro-inĩ wĩgiĩ wendo na ciĩko njega.” (Ahib. 10:24, 25) O ũrĩa tũrekĩrũo ngoro nĩ aarĩ na ariũ a Ithe witũ, noguo wendo witũ harĩ Ngai na harĩ aarĩ na ariũ a Ithe witũ wongererekaga. Rĩrĩa ngoro citũ ciaiyũrũo nĩ wendo harĩ Ngai na harĩ aarĩ na ariũ a Ithe witũ, nĩ tũrĩkaga ũrĩa wothe twahota gwĩthema kũhĩnga andũ arĩa angĩ.
THIĨI NA MBERE ‘KŨIYŨRŨO NĨ MACIARO MA ŨTHINGU’
15. ‘Kũiyũrũo nĩ maciaro ma ũthingu’ nĩ kuuga atĩa?
15 Paulo aahoyaga na kĩyo atĩ Afilipi ‘maiyũrũo nĩ maciaro ma ũthingu.’ (Afil. 1:11) Hatarĩ nganja, kwenda Jehova na andũ ake warĩ ũndũ ũmwe wa “maciaro ma ũthingu.” Ũndũ ũngĩ maagĩrĩirũo nĩ gwĩka nĩ kũhunjĩria andũ arĩa angĩ ũhoro wĩgiĩ wĩtĩkio wao harĩ Jesu na kĩĩrĩgĩrĩro kĩao kĩa magegania. Narĩo rĩandĩko rĩa Afilipi 2:15 rĩhũthĩrĩte ngerekano ĩngĩ ĩgiĩ, ‘kwara ta ũtheri thĩinĩ wa thĩ.’ Ciugo icio nĩ njagĩrĩru tondũ o na Jesu eetaga arutwo ake “ũtheri wa thĩ.” (Mat. 5:14-16) Ningĩ aathire arũmĩrĩri ake ‘matuage andũ arutwo,’ na ooigire atĩ nĩ mangĩgatuĩka “aira . . . nginya ituri ciothe cia thĩ.” (Mat. 28:18-20; Atũm. 1:8) Tũciaraga “maciaro ma ũthingu” rĩrĩa twerutanĩria ũrĩa wothe tũngĩhota wĩra-inĩ ũcio wa bata.
Paulo ohetwo kĩoho kĩa nyũmba thĩinĩ wa Roma, akĩandĩka marũa kũrĩ kĩũngano gĩa Filipi. Ihinda-inĩ rĩu ningĩ Paulo nĩ aahũthĩrire wega mĩeke ĩrĩa aarĩ nayo kũhunjĩria arangĩri na ageni (Rora kĩbungo gĩa 16)
16. Afilipi 1:12-14 yonanĩtie atĩa atĩ no tũhote kwara ta ũtheri o na rĩrĩa tũragerera maũndũ maritũ? (Rora mbica ngothi-inĩ.)
16 No tũhote kwara ta ũtheri gũtekũmakania ũrĩa maũndũ maitũ matariĩ. Rĩmwe na rĩmwe, ũndũ ũrĩa tũngĩona ta arĩ mũhĩnga harĩ kũhunjia ũhoro mwega no ũhingũre mĩeke ya kũhunjia. Kwa ngerekano, mũtũmwo Paulo oohetwo kĩoho kĩa nyũmba Roma rĩrĩa aandĩkire marũa make kũrĩ Afilipi. No kuohwo gũtiagiririe ahunjĩrie andũ arĩa maamũnyitĩte na arĩa mookaga kũmũceerera. Paulo nĩ aahunjirie na kĩyo o na ohetwo, na ũndũ ũcio nĩ wateithirie ariũ a Ithe witũ gũkorũo na ũmĩrĩru wa “kũhunjia kiugo kĩa Ngai matarĩ na guoya.”—Thoma Afilipi 1:12-14; 4:22.
Hingo ciothe caragia njĩra cia kũhunjia (Rora kĩbungo gĩa 17) *
17. Heana ngerekano ya mahinda maya ĩronania ũrĩa tũngĩciara maciaro o na kũrĩ na moritũ.
17 Aarĩ na ariũ a Ithe witũ aingĩ nĩ monanagia ũmĩrĩru o ta ũrĩa Paulo oonanirie. Maikaraga mabũrũri-inĩ marĩa magirĩtie kũhunjia nyũmba kwa nyũmba, na kwoguo macaragia njĩra ingĩ cia kũhunjia ũhoro mwega. (Mat. 10:16-20) Thĩinĩ wa bũrũri ũmwe ta ũcio, mũrori ũmwe wa mũthiũrũrũko ooririe ahunjia kana no mahunjie gĩcigo-inĩ kĩrĩa o mũndũ aikaraga, ahunjĩrie andũ ao a famĩlĩ, arĩa marigainie, arĩa mathomaga nao, arĩa marutithanagia wĩra nao, na arata. Ihinda-inĩ rĩa mĩaka ĩĩrĩ, nĩ kwagĩire na ciũngano nyingĩ mũno thĩinĩ wa mũthiũrũrũko ũcio. No kũhoteke bũrũri ũrĩa tũikaraga tũtigirĩtio kũhunjia. O na kũrĩ ũguo, no twĩrute ũndũ ũyũ wa bata kuuma kũrĩ aarĩ na ariũ a Ithe witũ acio: Hingo ciothe caragia njĩra cia kũhunjia ũrĩ na ma atĩ Jehova nĩ arĩkũheaga hinya ũrĩa ũrabatara gũtooria mũhĩnga o wothe.—Afil. 2:13.
18. Twagĩrĩirũo gũtua itua rĩa gwĩka atĩa?
18 Gũkĩra hĩndĩ ĩngĩ o yothe, rekei tũtue itua rĩa kũhũthagĩra ũtaaro ũrĩa ũtongoretio nĩ roho thĩinĩ wa marũa ma Paulo kũrĩ Afilipi. Rekei tũkũũranage maũndũ marĩa ma bata makĩria, tũikarage tũtarĩ ũcuke, na tũciarage maciaro ma ũthingu. Tweka ũguo, wendo witũ nĩ ũrĩongererekaga na tũgatĩithia Jehova, Ithe witũ ũrĩ wendo.
RWĨMBO NA. 17 “Nĩ Ngwenda”
^ kĩb. 5 Gũkĩra hĩndĩ ĩngĩ o yothe, nĩ tũrabatara kuongerera wendo witũ harĩ aarĩ na ariũ a Ithe witũ. Marũa ma Paulo kũrĩ Afilipi no matũteithie kuona ũrĩa tũngĩongerera wendo witũ o na rĩrĩa kũrĩ na moritũ.
^ kĩb. 54 GŨTAARĨRIA MBICA: Mũrũ wa Ithe witũ ũgwĩtwo Joe ambĩte gũtiga kũruta wĩra nĩguo aranĩrie na mũrũ wa Ithe witũ na kahĩĩ gake hĩndĩ ya gũthambia Nyũmba ya Ũthamaki. Ũndũ ũcio ũkarakaria Mike, ũrĩa ũrathiĩ na mbere kũruta wĩra. Akeyũria atĩrĩ, ‘Na githĩ Joe ndabatiĩ gũkorũo akĩruta wĩra handũ ha kwaria?’ Thutha ũcio Mike akona Joe agĩteithĩrĩria mwarĩ wa Ithe witũ mũkũrũ na njĩra ya wendo. Ũndũ ũcio wa kũhutia ngoro ũkaririkania Mike atĩ nĩ abatiĩ gwĩciragia makĩria ũhoro wĩgiĩ ngumo njega cia Joe.
^ kĩb. 58 GŨTAARĨRIA MBICA: Bũrũri-inĩ ũmwe Aira a Jehova magirĩtio kũhunjia, mũrũ wa Ithe witũ ũmwe akĩhunjĩria mũndũ moyaine ũhoro wa Ũthamaki na njĩra ya ũũgĩ. Thutha ũcio, hĩndĩ ya kũhurũka wĩra-inĩ, mũrũ wa Ithe witũ akahunjĩria mũndũ marutaga wĩra nake.
