1-2. (a) Jubilii nĩ kĩĩ? (Rora gathandũkũ “ Jubilii Yarĩ Kĩĩ?”) (b) O ta ũrĩa Luka 4:16-18 yonanĩtie-rĩ, Jesu aarĩrĩirie ũndũ ũrĩkũ?

THĨINĨ wa mabũrũri mamwe, nĩ kũbangagwo ikũngũĩro cia mwanya cia kũririkana mĩaka 50 ya wathani wa mũthamaki mũna. Mwaka ũcio wa 50 kaingĩ wĩtagwo mwaka wa jubilii wa mũthamaki ũcio. Maũndũ marĩa mekagwo ma gũkũngũĩra mwaka wa jubilii mekagwo ihinda rĩa mũthenya ũmwe, kiumia kĩmwe, kana o na makĩria, no macokaga magathira na gĩkeno kĩrĩa andũ makoragwo nakĩo o nakĩo gĩgathira.

² Tũkwarĩrĩria jubilii ĩngĩ njega makĩria, o na gũkĩra ĩrĩa Aisiraeli a tene maakũngũyagĩra ihinda rĩa mwaka mũgima o thutha wa mĩaka 50. Mwaka ũcio wa Jubilii nĩ watũmaga Aisiraeli magĩe na wĩyathi. Hihi kũmenya ũhoro ũcio nĩ kwa bata harĩ ithuĩ atĩa ũmũthĩ? Nĩ tondũ mwaka wa Jubilii ũrĩa wakũngũyagĩrũo nĩ Aisiraeli ũtũririkanagia ũhoro wĩgiĩ mũbango mwega mũno ũrĩa Jehova arĩ naguo o na mahinda-inĩ maya wa gũtũma andũ magĩe na wĩyathi wa gũtũũra, na nginya Jesu nĩ aarĩrĩirie wĩyathi ũcio.​—Thoma Luka 4:16-18.

3. O ta ũrĩa Maũndũ ma Alawii 25:8-12 yonanĩtie-rĩ, Aisiraeli maagunĩkaga atĩa nĩ ũndũ wa Jubilii?

³ No tũtaũkĩrũo wega nĩ ũrĩa Jesu eendaga kuuga rĩrĩa aaririe ũhoro wĩgiĩ wĩyathi, tũngĩamba gwĩciria ũhoro wĩgiĩ Jubilii ĩrĩa Ngai aabangĩte nĩ ũndũ wa andũ ake matukũ-inĩ ma tene. Jehova eerire Aisiraeli ũũ: “Mwagĩrĩirũo kwamũraga mwaka wa 50 na mũkaanĩrĩra ũhoro wa kũrekererio bũrũri-inĩ harĩ aikari a kuo othe. Mwaka ũcio ũrĩtuĩkaga Jubilii harĩ inyuĩ, na o ũmwe wanyu nĩ arĩcokaga indo-inĩ ciake na o ũmwe wanyu agacoka kũrĩ famĩlĩ yake.” (Thoma Maũndũ ma Alawii 25:8-12.) Thĩinĩ wa gĩcunjĩ kĩrĩa kĩhĩtũku, nĩ tuoonire ũrĩa Aisiraeli maagunĩkaga  kuumana na Thabatũ ya o kiumia. No rĩrĩ, Jubilii yarĩ na ũguni ũrĩkũ harĩ Aisiraeli? Kwa ngerekano, ta wĩcirie ũhoro wa Mũisiraeli ũngĩakorirũo na thiirĩ na ũndũ ũcio ũgatũma endie mũgũnda wake nĩguo arĩhe thiirĩ ũcio. Mwaka wa Jubilii wakinya, aagĩrĩirũo gũcokerio mũgũnda ũcio. Nĩ ũndũ ũcio, mũndũ ũcio nĩ ‘aangĩacokire indo-inĩ ciake,’ na kwoguo ndangĩorirũo nĩ indo iria ciana ciake ingĩagaire. Ningĩ, mũndũ ũrĩ na thiirĩ mũnene nĩ aangĩabatarire kwendia mwana ũmwe wake kana eyendie we mwene arĩ ta ngombo nĩgetha arĩhe thiirĩ ũcio. Mwaka wa Jubilii wakinya, mũndũ warĩ ngombo aagĩrĩirũo ‘gũcoka kũrĩ famĩlĩ yake.’ Kwoguo gũtirĩ mũndũ ũngĩatuĩkire ngombo ũtũũro wake wothe atarĩ na mwĩhoko wa kũrekererio! Githĩ mũbango ũcio ndũronania atĩ Jehova nĩ eeciragia andũ ake mũno?

4-5. Twagĩrĩirũo kwĩruta ũhoro wĩgiĩ Jubilii nĩkĩ?

⁴ Jubilii yarĩ na ũguni ũngĩ ũrĩkũ? Jehova aataarĩirie ũũ: “Gũtirĩ mũndũ o na ũmwe gatagatĩ-inĩ gaku wagĩrĩire gũgaakorũo arĩ mũthĩni, nĩ gũkorũo hatarĩ nganja Jehova nĩ agaakũrathima bũrũri-inĩ ũrĩa Jehova Ngai waku arakũhe wĩgwatĩre ũtuĩke igai rĩaku.” (Gũcok. 15:4) Na githĩ ũndũ ũcio ti ngũrani mũno na ũrĩa kũhaana ũmũthĩ thĩinĩ wa thĩ, kũrĩa andũ arĩa atongu mathiaga na mbere gũtonga makĩria nao arĩa athĩni magathĩna o na makĩria?

⁵ Tondũ tũrĩ Akristiano, tũtirĩ rungu rwa Watho wa Musa. Ũguo nĩ kuuga atĩ tũtirũmagĩrĩra mũbango ũcio wa tene wa Jubilii wĩgiĩ kũrekereria ngombo, kũrekanĩra mathiirĩ, na gũcokeria andũ mĩgũnda yao. (Rom. 7:4; 10:4; Ef. 2:15) O na kũrĩ ũguo, nĩ harĩ bata kwĩruta ũhoro wĩgiĩ Jubilii. Nĩkĩ? Tondũ no tũkenere kũrekererio, kana wĩyathi, ũrĩa ũtũririkanagia mũbango ũrĩa Jehova aabangĩte nĩ ũndũ wa Aisiraeli.

6. Andũ marabatara gũkũũrũo kuuma harĩ kĩĩ?

⁶ Ithuothe nĩ tũrabatara gũkũũrũo tondũ tũkoragwo ũkombo-inĩ ũrĩa mũũru mũno wa mehia. Tondũ tũrĩ ehia, nĩ tũkũraga, tũkarwara, na tũgakua. Andũ aingĩ nĩ monaga ũũma wa ũndũ ũcio rĩrĩa merora gĩcicio-inĩ kana mathiĩ kũrĩ ndagĩtarĩ marĩ arwaru. Ningĩ rĩrĩa tweka  mehia nĩ tũiguaga tũkuĩte ngoro. Mũtũmwo Paulo ooigire atĩ aatongoragio ‘ta mũndũ mũnyite mĩgwate harĩ watho wa mehia ũrĩa warĩ thĩinĩ wa mwĩrĩ wake.’ Aacokire akiuga: “Kaĩ ndĩ na thĩna-ĩ! Nũũ ũkũũhonokia kuuma harĩ mwĩrĩ ũrĩa ũrehaga gĩkuũ gĩkĩ?”​—Rom. 7:23, 24.

7. Isaia aarathĩte ũndũ ũrĩkũ wĩgiĩ wĩyathi?

⁷ Ũndũ mwega nĩ atĩ Ngai nĩ aabangire njĩra ĩrĩa tũngĩkũũrũo nayo kana tũgĩe na wĩyathi kuuma harĩ mehia. Jesu nĩwe ũtũmaga ũndũ ũcio ũhoteke. Mĩaka ta 700 mbere ya Jesu oke gũkũ thĩ, mũnabii Isaia nĩ aarathĩte ũhoro wĩgiĩ ihinda rĩngĩgoka rĩrĩa andũ mangĩgaakorũo na wĩyathi mũnene. Wĩyathi ũcio mũnene nĩ ũngĩkaahingia maũndũ manene makĩria o na gũkĩra wĩyathi ũrĩa Aisiraeli maakoragwo naguo mwaka-inĩ wa Jubilii. Aandĩkire ũũ: “Roho wa Jehova Mwathani Ũrĩa Mũnene ũrĩ igũrũ rĩakwa, tondũ Jehova nĩ aanjitĩrĩirie maguta nĩguo hunjie ũhoro mwega kũrĩ arĩa ahooreri. Akĩndũma nĩguo njohe nguraro cia arĩa athuthĩku ngoro, nĩguo ngahunjie ũhoro wĩgiĩ kũrekererio kwa arĩa manyitĩtwo mĩgwate.” (Isa. 61:1) Ũrathi ũcio wahingire atĩa?

8. Ũrathi wa Isaia wĩgiĩ andũ kũrekererio wahingirio nũũ?

⁸ Ũrathi ũcio wa bata wĩgiĩ andũ kũrekererio, waambĩrĩirie kũhinga thutha wa Jesu kwambĩrĩria ũtungata wake gũkũ thĩ. Rĩrĩa Jesu aathiire thunagogi-inĩ ya itũũra rĩa kwao rĩa Nazarethi, nĩ aathomeire Ayahudi arĩa moonganĩte ciugo icio cia Isaia. Jesu nĩ oonanirie atĩ ciugo icio ciahingire harĩ we rĩrĩa ooigire ũũ: “Roho wa Jehova ũrĩ igũrũ rĩakwa tondũ nĩ anjitĩrĩirie maguta nĩguo hunjie ũhoro mwega kũrĩ arĩa athĩni. Akĩndũma nĩguo ngahunjie ũhoro wĩgiĩ kũrekererio kwa arĩa manyitĩtwo mĩgwate na ũhoro wĩgiĩ atumumu gũcoka kuona, na kuohorithia arĩa mathuthĩkĩte ngoro, na hunjie ũhoro wĩgiĩ mwaka wa gwĩtĩkĩrĩka wa Jehova.” (Luk. 4:16-19) Jesu aahingirie ũrathi ũcio atĩa?

9. Andũ aingĩ matukũ-inĩ ma Jesu meerĩgagĩrĩra gũkũũrũo kuuma harĩ kĩĩ?

⁹ Ũrathi ũrĩa Isaia aarathĩte, o ũcio Jesu aathomire wĩgiĩ andũ gũkũũrũo kana kũgĩa na wĩyathi waambĩrĩirie kũhinga karine-inĩ ya mbere. Jesu nĩ eekĩrire ũhoro ũcio mũkonde rĩrĩa ooigire ũũ: “Rĩandĩko rĩu mwaigua nĩ rĩahinga ũmũthĩ.” (Luk. 4:21) No kũhoteke andũ aingĩ arĩa maaiguire Jesu agĩthoma ciugo icio nĩ meerĩgagĩrĩra gũkũũrũo kuuma kũrĩ wathani wa Roma. No gũkorũo maarĩ na mawoni o ta ma arũme arĩa erĩ mooigire ũũ: “Tũrerĩgagĩrĩra atĩ mũndũ ũcio nĩwe ũkũhonokia Isiraeli.” (Luk. 24:13, 21) No nĩ tũĩ atĩ Jesu ndeerire arũmĩrĩri ake maregane na wathani mũũru wa Roma. Handũ ha ũguo, aameerire “rĩhai Kaisari  indo cia Kaisari.” (Mat. 22:21) Gũkĩrĩ ũguo-rĩ, Jesu aarehire wĩyathi na njĩra ĩrĩkũ ihinda-inĩ rĩu?

10. Jesu aakũũrire andũ kuuma ũkombo-inĩ wa kĩĩ?

¹⁰ Mũrũ wa Ngai ookire gũkũũra andũ kana kũmateithia magĩe na wĩyathi na njĩra igĩrĩ. Ya mbere, Jesu nĩ aakũũrire andũ kuumana na morutani ma kũhinyĩrĩria andũ marĩa maarutanagwo nĩ atongoria a ndini. Ayahudi aingĩ matukũ-inĩ macio maarĩ ũkombo-inĩ wa kũrũmĩrĩra ũndũire na morutani mahĩtanu. (Mat. 5:31-37; 15:1-11) Andũ arĩa nao meetuaga atĩ nĩo maramateithia gũtungatĩra Ngai maatariĩ ta itumumu. Rĩrĩa maaregire Mesia na makĩrega ũtheri wa kĩĩroho ũrĩa aamonagia, maathiire na mbere gũikara nduma-inĩ na mehia-inĩ. (Joh. 9:1, 14-16, 35-41) Kũgerera morutani ma ma na kĩonereria gĩake kĩega, Jesu nĩ aateithirie andũ arĩa enyihia kuona ũrĩa mangĩkũũrũo kuumana na ũkombo wa morutani ma maheeni.​—Mar. 1:22; 2:23–3:5.

11. Njĩra ya kerĩ ĩrĩa Jesu aakũũrire andũ nayo nĩ ĩrĩkũ?

¹¹ Njĩra ya kerĩ ĩrĩa Jesu aaheire andũ wĩyathi nayo nĩ kũmakũũra kuuma ũkombo-inĩ wa mehia marĩa maagaire. Kũgerera igongona rĩrĩa Jesu aarutire, Ngai nĩ ohagĩra andũ arĩa monanagia wĩtĩkio harĩ igongona rĩu na arĩa monanagia wĩtĩkio kũgerera maũndũ marĩa mekaga. (Ahib. 10:12-18) Jesu ooigire ũũ: “Mũriũ angĩmũkũũra ũkombo-inĩ, mũngĩkorũo mũrĩ akũũre kũna.” (Joh. 8:36) Hatarĩ nganja, gũkũũrũo kũu nĩ kwa bata gũkĩra wĩyathi ũrĩa Aisiraeli maagĩaga naguo mwaka wa Jubilii! Kwa ngerekano, mũndũ nĩ aangĩakũũrirũo mwaka wa Jubilii no thutha-inĩ atuĩke ngombo o rĩngĩ o na kana hihi akue.

12. Nĩa maarĩ a mbere kũgunĩka kuumana na wĩyathi ũrĩa Jesu aaririe ũhoro waguo?

¹² Jehova nĩ aaitĩrĩirie maguta atũmwo, na athuri na atumia angĩ ehokeku mũthenya wa Pentekoste, mwaka wa 33 Mahinda Maitũ (M.M.). Aamatuire ariũ ake nĩgetha thutha wa kũriũkio makaambata igũrũ magaathane na Jesu. (Rom. 8:2, 15-17) Acio nĩo maarĩ a mbere kũgunĩka kuumana na wĩyathi ũrĩa Jesu aaririe ũhoro waguo arĩ thunagogi-inĩ ya Nazarethi. Athuri na atumia acio, matingĩathiire na mbere gũkorũo marĩ ngombo cia ũrutani wa maheeni na mĩtugo ĩtarĩ ya kĩĩmandĩko ĩrĩa yarutanagwo nĩ atongoria a ndini ya Kĩyahudi. Ningĩ Ngai aamoonaga makũũrĩtwo kuumana na mehia marĩa marehaga gĩkuũ. Mwaka wa Jubilii ũrĩa waambĩrĩirie mwaka wa 33 M.M. rĩrĩa arũmĩrĩri a Kristo maaitĩrĩirio maguta, ũgaathira mũico-inĩ wa Mĩaka Ngiri ya Wathani wa Jesu. Nĩ maũndũ  marĩkũ magaakorũo mahingĩtio gũkinyĩria hĩndĩ ĩyo?

13-14. Tiga Akristiano aitĩrĩrie maguta-rĩ, nĩa angĩ makenagĩra wĩyathi ũrĩa Jesu aaririe ũhoro waguo?

¹³ Mahinda-inĩ maya, andũ milioni nyingĩ arĩa marĩ na ngoro njega kuuma ndũrĩrĩ-inĩ ciothe nĩ a “ng’ondu ingĩ.” (Joh. 10:16) Matithuurĩtwo nĩ Ngai makaheo mweke wa gũgaathana hamwe na Kristo kũrĩa igũrũ. Handũ ha ũguo, kĩĩrĩgĩrĩro kĩao nĩ gĩa gũgaatũũra gũkũ thĩ tene na tene ta ũrĩa Bibilia yonanagia. Hihi kĩu nĩkĩo kĩĩrĩgĩrĩro gĩaku?

¹⁴ O na mahinda-inĩ maya, nĩ ũrakenera irathimo imwe iria ikenagĩrũo nĩ arĩa magaathiĩ gũthamaka Ũthamaki-inĩ wa Ngai. No ũhoe woherũo mehia maku tondũ nĩ wĩtĩkĩtie igongona rĩrĩa Jesu aarutire. Ũndũ ũcio ũtũmaga ũgĩe na mũrũgamo mwega mbere ya Ngai na ũgĩe na thamiri ĩtarĩ na ũcuke. (Ef. 1:7; Kũg. 7:14, 15) Ningĩ ta wĩcirie ũhoro wa irathimo iria ũkenagĩra nĩ ũndũ wa gũkorũo ũkũũrĩtwo kuumana na morutani ma maheeni marĩa wetĩkĩtie kwa ihinda iraihu. Jesu ooigire ũũ: “Nĩ mũkũmenya ũhoro ũrĩa wa ma, naguo ũhoro ũrĩa wa ma ũmũkũũre ũkombo-inĩ.” (Joh. 8:32) Na githĩ tũtikoragwo na gĩkeno mũno nĩ ũndũ wa gũkorũo na wĩyathi ũcio!

15. Tũgaakenera wĩyathi na irathimo irĩkũ ihinda rĩrĩa rĩroka?

¹⁵ No twĩrĩgĩrĩre atĩ ihinda rĩrĩa rĩroka nĩ tũgaakorũo na wĩyathi makĩria. Ica ikuhĩ, Jesu  nĩ ekuoya ikinya rĩa kũniina ndini cia maheeni na wathani mũũru wa andũ. Ngai nĩ akaagitĩra “kĩrĩndĩ kĩnene” kĩa andũ arĩa mamũtungatagĩra, acoke ametĩkĩrie gũkenera irathimo thĩinĩ wa paradiso gũkũ thĩ. (Kũg. 7:9, 14) Aingĩ nĩ makaariũkio na nĩ magaakena gũkorũo makũũrĩtwo kuumana na moimĩrĩro mothe moru ma mehia ma Adamu.​—Atũm. 24:15.

16. Nĩ wĩyathi ũrĩkũ wa mwanya andũ magaakenera ihinda rĩrĩa rĩroka?

¹⁶ Hĩndĩ ya Wathani wa Mĩaka Ngiri, Jesu na arĩa magaathana nake nĩ magaatũma andũ matuĩke akinyanĩru kĩĩmwĩrĩ na kĩĩroho. Ihinda rĩu rĩa gũthondeka maũndũ na rĩa gũkũũra andũ rĩgaakorũo rĩtariĩ ta ihinda rĩa Jubilii matukũ-inĩ ma Aisiraeli. Moimĩrĩro nĩ atĩ andũ othe thĩinĩ wa thĩ arĩa matungatagĩra Jehova marĩ ehokeku nĩ magaatuĩka akinyanĩru, makũũrĩtwo biũ kuuma kwĩ mehia.

17. Nĩ maũndũ marĩkũ andũ a Ngai merĩirũo thĩinĩ wa Isaia 65:21-23? (Rora mbica ngothi-inĩ.)

¹⁷ Ũrathi ũrĩa ũrĩ thĩinĩ wa Isaia 65:21-23 (Thoma) nĩ ũtaaragĩria wega ũrĩa ũtũũro ũgaakorũo ũtariĩ thĩinĩ wa thĩ. Ũguo ti kuuga tũgaaikaraga o ũguo tũtekũruta wĩra. Handũ ha ũguo, Bibilia yonanagia atĩ ihinda-inĩ rĩu andũ a Ngai makaarutaga wĩra wa bata ũratũma maiganĩre. Mũthia-inĩ wa ihinda rĩu, no tũkorũo na ma atĩ “ũũmbi guo mwene o naguo nĩ ũgaakũũrũo kuuma ũkombo-inĩ wa kũbutha na ũheo wĩyathi ũrĩ na riri wa ciana cia Ngai.”​—Rom. 8:21.

18. Nĩ kĩĩ kĩngĩtũma twĩtĩkie atĩ ihinda rĩrĩa rĩroka nĩ rĩgaakorũo rĩrĩ rĩega?

¹⁸ O ta ũrĩa Jehova aabangĩte Aisiraeli makoragwo na ũigananĩru ũhoro-inĩ wĩgiĩ wĩra na kũhurũka, noguo ageeka nĩ ũndũ wa andũ ake ihinda-inĩ rĩa Mĩaka Ngiri ya Wathani wa Kristo. Hatarĩ nganja nĩ gũgaakoragwo na ihinda rĩa gwĩka maũndũ ma kĩĩroho. Gũthathaiya Ngai nĩ gũtũrehagĩra gĩkeno mahinda-inĩ maya, na noguo gũgaakorũo thĩinĩ wa thĩ njerũ. Tũrĩ na gĩtũmi kĩega gĩa gũkena nĩ ũndũ wa maũndũ marĩa twĩrĩgĩrĩire megiĩ wĩra na maũndũ ma kĩĩroho marĩa tũgaakenera hĩndĩ ya Wathani wa Mĩaka Ngiri wa Kristo.