1. O ta ũrĩa Aefeso 6:10-13 ĩtaarĩirie-rĩ, njĩra ĩmwe nene Jehova onanagia nayo atĩ nĩ atũrũmbũyagia nĩ ĩrĩkũ? Taarĩria.

NJĨRA ĩmwe nene Jehova onanagia nayo atĩ nĩ atũrũmbũyagia tũrĩ ndungata ciake nĩ gũtũteithia kũregana na thũ citũ. Thũ citũ iria nene nĩ Shaitani na ndaimono. Jehova nĩ atũmenyithĩtie ũhoro wĩgiĩ thũ icio na nĩ atũheete kĩrĩa tũrabatara nĩguo tũhote kũregana nacio. (Thoma Aefeso 6:10-13.) Tũngĩtĩkĩra ũteithio wa Jehova na tũmwĩhoke biũ, nĩ tũgũtooria Mũcukani. Tũrĩkoragwo na ũũma ta ũrĩa mũtũmwo Paulo aarĩ naguo. Aandĩkire ũũ: “Angĩkorũo Ngai arĩ hamwe na ithuĩ-rĩ, nũũ ũngĩtũũkĩrĩra?”—Rom. 8:31.

2. Tũkwarĩrĩria maũndũ marĩkũ gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ?

² Tũrĩ Akristiano a ma, tũtiendaga kũhũthĩra mahinda maingĩ gwĩciiria ũhoro wĩgiĩ Shaitani na ndaimono. Handũ ha ũguo, twendaga kũhũthĩra mahinda maingĩ kwĩruta ũhoro wĩgiĩ Jehova na kũmũtungatĩra. (Thab. 25:5) O na kũrĩ ũguo, nĩ tũbatiĩ kũmenya ũhoro wĩgiĩ maũndũ marĩa Shaitani ekaga. Nĩkĩ? Nĩgetha tũtigakĩrio ũũgĩ nĩwe. (2 Kor. 2:11; kohoro ka magũrũ-inĩ) Thĩinĩ wa gĩcunjĩ gĩkĩ, tũkwarĩrĩria njĩra ĩmwe nene Shaitani na ndaimono mahũthagĩra kũhĩtithia andũ. Ningĩ nĩ tũkuona ũrĩa tũngĩka nĩguo matigatũtoorie.

3-4. (a) Ũgo na ũragũri nĩ kĩĩ? (b) Maũndũ megiĩ ũgo na ũragũri matheremete na gĩkĩro kĩrĩkũ?

³ Njĩra ĩmwe nene Shaitani na ndaimono mahũthagĩra kũhĩtithia andũ nĩ kũgerera maũndũ ma ũgo na ũragũri. Arĩa mekaga maũndũ macio moigaga atĩ nĩ makoragwo na ũhoti wa kũmenya kana gũcenjia maũndũ marĩa andũ matangĩhota kũmenya  kana kũgarũra. Kwa ngerekano, amwe moigaga atĩ no mahote kũmenya ũhoro wa mahinda marĩa maroka na njĩra ya kũratha mohoro kana makĩhũthĩra ũũgĩ wa njata. Angĩ nao nĩ matũmaga kuoneke ta mahotaga kwaranĩria na arĩa makuĩte. Andũ amwe nĩ meingĩragia maũndũ-inĩ ma ũrogi kana kuoha andũ arĩa angĩ na mahinya moru. *

⁴ Hihi maũndũ megiĩ ũgo na ũragũri matheremete na gĩkĩro kĩrĩkũ? Kũringana na ũthuthuria ũmwe wekirũo thĩinĩ wa mabũrũri 18 ma Latin America na Caribbean, hakuhĩ mũndũ ũmwe harĩ atatũ ooigire atĩ nĩ etĩkĩtie maũndũ ma ũgo, ũragũri, kana ũrogi, na andũ angĩ o ta acio makiuga atĩ nĩ metĩkĩtie atĩ andũ no mahote kwaranĩria na maroho. Kũrĩ na ũthuthuria ũngĩ wekirũo thĩinĩ wa mabũrũri 18 ma Afrika. Kũringana na ũthuthuria ũcio, makĩria ma nuthu harĩ andũ arĩa mooririo mooigire atĩ nĩ metĩkĩtie maũndũ ma ũrogi. Ũrĩa kũrĩ nĩ atĩ, gũtekũmakania kũrĩa tũikaraga, nĩ twagĩrĩirũo kwĩgitĩra kuumana na maũndũ ma ũgo na ũragũri, tondũ Shaitani ahĩtithagia “thĩ yothe ĩrĩa ĩikaragwo.”—Kũg. 12:9.

5. Jehova onaga atĩa maũndũ ma ũgo na ũragũri?

⁵ Jehova nĩ “Ngai wa ũhoro wa ma.” (Thab. 31:5) Kwoguo-rĩ, onaga atĩa maũndũ ma ũgo na ũragũri? Nĩ amathũire! Jehova eerire Aisiraeli ũũ: “Thĩinĩ wanyu gũtikanoneke mũndũ o wothe ũhĩtũkagĩria mũrũwe kana mwarĩ mwaki-inĩ, mũndũ o wothe wĩingĩragia maũndũ-inĩ ma ũragũri, mũndũ o wothe wĩingĩragia maũndũ-inĩ ma ũgo, mũndũ o wothe ũtuĩragia ũhoro kũgerera imenyithia cia ũragũri, kana mũrogi, mũndũ o wothe wohaga andũ arĩa angĩ na mahinya moru, mũndũ o wothe waragia na maroho kana mũndũ ũrathaga mohoro, kana mũndũ o wothe ũtuĩragia ũhoro harĩ andũ arĩa akuũ. Nĩ gũkorũo mũndũ o wothe wĩkaga maũndũ macio nĩ kĩndũ kĩrĩ magigi harĩ Jehova.” (Gũcok. 18:10-12) Akristiano matikoragwo rungu rwa Watho ũrĩa Jehova aaheete Aisiraeli. O na kũrĩ ũguo, tũrĩ na ma atĩ muonere wake wĩgiĩ maũndũ ma ũgo na ũragũri ndũcenjetie.—Mal. 3:6.

6. (a) Shaitani ahũthagĩra maũndũ ma ũgo na ũragũri atĩa gũthũkia andũ? (b) Kũringana na Kohelethu 9:5, akuũ matariĩ atĩa?

⁶ Jehova atũkaanagia ũhoro wĩgiĩ ũgo na ũragũri tondũ nĩ oĩ atĩ Shaitani nĩ ahũthagĩra maũndũ macio gũthũkia andũ. Shaitani ahũthagĩra ũgo na ũragũri gũtheremia maheeni, na mamwe mamo nĩ atĩ andũ makua nĩ mathiaga na mbere gũtũũra kũndũ kũngĩ. (Thoma Kohelethu 9:5.) Ningĩ Shaitani nĩ ahũthagĩra ũgo na ũragũri gwĩkĩra andũ guoya na gũtũma matiganĩrie Jehova. Muoroto wake ũkoragwo ũrĩ gũtũma andũ arĩa mekaga maũndũ ma ũgo na ũragũri mehoke maroho moru handũ ha kwĩhoka Jehova.

7. Jehova atwĩraga maũndũ marĩkũ?

⁷ O ta ũrĩa hekũgwetetwo hau kabere, Jehova atwĩraga maũndũ marĩa tũbatiĩ kũmenya nĩgetha tũtikahĩtithio nĩ Shaitani na ndaimono. Rekei twarĩrĩrie maũndũ mamwe tũngĩka nĩguo tũhote kũrũa na Shaitani na ndaimono.

8. (a) Njĩra ĩrĩa nene ĩngĩtũteithia kũregana na maroho moru nĩ ĩrĩkũ? (b) Rĩandĩko rĩa Thaburi 146:4 rĩguũragia atĩa maheeni ma Shaitani megiĩ akuũ?

 ⁸ Thomaga na ũgecũrania Kiugo kĩa Ngai. Ĩyo nĩyo njĩra ĩrĩa nene ĩngĩtũteithia kũregana na maheeni marĩa matheremagio nĩ maroho moru. O ta ũrĩa rũhiũ rũũgĩ rũngĩtinia handũ wone kĩrĩa gĩ thĩinĩ, Kiugo kĩa Ngai no gĩtũteithie kũguũria maheeni marĩa Shaitani akoragwo ahithanĩtie. (Ef. 6:17) Kwa ngerekano, Kiugo kĩa Ngai nĩ kĩguũrĩtie maheeni marĩa matheremagio atĩ andũ arĩa makuĩte no maranĩrie na arĩa marĩ muoyo. (Thoma Thaburi 146:4.) Ningĩ nĩ gĩtũririkanagia atĩ no Jehova wiki ũngĩratha ũhoro wa ihinda rĩũkĩte atekũhĩtia. (Isa. 45:21; 46:10) Tũngĩthomaga na tũgecũrania Kiugo kĩa Ngai kaingĩ, nĩ tũrĩkoragwo twĩhaarĩirie kũrega na gũthũũra maheeni marĩa maroho moru mendaga twĩtĩkie.

9. Nĩ maũndũ ta marĩkũ megiĩ ũgo na ũragũri twĩthemaga?

⁹ Regana na ũndũ o wothe ũhutanĩtie na ũgo na ũragũri. Tondũ tũrĩ Akristiano a ma, tũtiĩkaga ũndũ o wothe ũhutanĩtie na ũgo na ũragũri. Kwa ngerekano, tũtithiaga kwa arogi kana tũkageria kũhũthĩra njĩra o yothe kwaranĩria na arĩa makuĩte. O ta ũrĩa gĩcunjĩ kĩrĩa kĩhĩtũku kĩoonanirie, nĩ twĩthemaga ũndũire ũrĩa wĩkagwo hĩndĩ ya mathiko ũrĩa ũhutanĩtie na wĩtĩkio wa atĩ andũ arĩa makuĩte marĩ muoyo kũndũ kũngĩ. Ningĩ tũtihũthagĩra ũũgĩ wa njata kana kũrathĩrũo mohoro tũkĩgeria kũmenya ũhoro wa ihinda rĩrĩa rĩroka. (Isa. 8:19) Nĩ tũĩ maũndũ ta macio mothe nĩ ũgwati mũno na no matũme tũnyitanĩre ĩmwe kwa ĩmwe na Shaitani na ndaimono.

10-11. (a) Andũ amwe karine-inĩ ya mbere meekire atĩa meruta ũhoro wa ma? (b) Kũringana na 1 Akorintho 10:21, nĩkĩ nĩ twagĩrĩirũo kwĩgerekania na kĩonereria kĩa Akristiano a karine ya mbere? Tũngĩĩgerekania nao na njĩra ĩrĩkũ?

¹⁰ Eheria indo iria ihutanĩtie na ũgo na ũragũri. Hĩndĩ ya karine ya mbere, andũ amwe arĩa maaikaraga Efeso nĩ meeingĩrĩtie maũndũ-inĩ matiganĩte ma ũgo na ũragũri. Rĩrĩa meerutire ũhoro wa ma, nĩ mooire makinya maritũ.  Bibilia yugaga ũũ: “Andũ aingĩ arĩa meekaga maũndũ na hinya wa ũragũri magĩcokanĩrĩria mabuku mao na makĩmacina andũ othe makĩĩyonagĩra.” (Atũm. 19:19) Andũ acio meekire ũrĩa wothe mangĩahotire nĩguo maregane na maroho moru. Mabuku macio mao ma ũragũri maarĩ ma mbeca nyingĩ. No handũ ha kũheana mabuku macio kana kwenderia andũ angĩ, nĩ kwananga maamanangire. Ũndũ ũrĩa meeciragia mũno nĩ gũkenia Jehova no ti thogora wa mabuku macio.

¹¹ Tũngĩĩgerekania atĩa na kĩonereria kĩa Akristiano acio a karine ya mbere? Nĩ ũndũ wa ũũgĩ kweheria kĩndũ o gĩothe tũngĩkorũo nakĩo kĩhutanĩtie na ũgo na ũragũri. Indo icio nĩ ta ithitũ, mbũgũ, kana indo ingĩ iria andũ mekĩraga kana iria makoragwo nacio cia kwĩgitĩra kuumana na maroho moru.—Thoma 1 Akorintho 10:21.

12. Twagĩrĩirũo kwĩyũria ciũria irĩkũ ciĩgiĩ maũndũ marĩa twendete ma gwĩkenia?

¹² Thuthuria wega maũndũ marĩa wendete ma gwĩkenia. Wĩyũrie ũũ: ‘Hihi nĩ thomaga mabuku, ngathĩti, kana indo ingĩ thĩinĩ wa Intaneti cihutanĩtie na ũgo na ũragũri? Ĩ nacio nyĩmbo iria thikagĩrĩria, thenema na ibindi iria ndĩroragĩra, kana mĩthaako ya kompiuta? Hihi nĩ harĩ ũndũ o wothe nyendete wa gwĩkenia ũhutanĩtie na ũgo na ũragũri? Hihi maũndũ marĩa ndĩroragĩra ma gwĩkenia nĩ monanagia andũ marĩ na mahinya matarĩ ma ndũire? Hihi nĩ matũmaga kuoneke ta ũgo, gwĩka andũ arĩa angĩ maũndũ moru kũgerera maroho moru, kana gũtiganĩra irumi ta arĩ o maũndũ mega ma gwĩkenia matangĩtũthũkia?’ Ũrĩa kũrĩ nĩ atĩ, ti maũndũ mothe ma gwĩkenia marĩa monanagia maũndũ ma gwĩcirĩria makoragwo mahutanĩtie na ũgo na ũragũri. Ũgĩthuthuria maũndũ marĩa wendete ma gwĩkenia, tigagĩrĩra atĩ nĩ wathuura maũndũ marĩa mangĩgũteithia gũthũũra maũndũ marĩa Jehova athũire. Tũngĩenda gwĩkaga ũrĩa wothe tũngĩhota  nĩguo ‘tũtũũrie thamiri theru’ mbere ya Ngai witũ.—Atũm. 24:16. *

13. Twagĩrĩirũo gwĩthema ũndũ ũrĩkũ?

¹³ Wĩtheme kũheana ng’ano cia ndaimono. Twagĩrĩirũo kwĩgerekania na kĩonereria kĩrĩa Jesu aaigire ũndũ-inĩ ũcio. (1 Pet. 2:21) Jesu atanoka gũkũ thĩ, aatũũraga kũrĩa igũrũ na nĩ ooĩ maũndũ maingĩ megiĩ Shaitani na ndaimono. No ndaatindaga akĩheana ng’ano ciĩgiĩ maũndũ marĩa maroho moru maneka. Jesu eendaga andũ mamenye ũhoro wa Jehova, no ti Shaitani. Twagĩrĩirũo kwĩgerekania na Jesu na njĩra ya kwaga gũtheremia ng’ano cia ndaimono. Handũ ha ũguo, twagĩrĩirũo kuonania na ciugo citũ atĩ ‘ngoro itũ nĩ ĩrahĩahĩa tondũ wa ũndũ mwega,’ na ũguo nĩ kuuga nĩ ĩrahĩahĩa tondũ wa ũhoro ũrĩa wa ma.—Thab. 45:1.

14-15. (a) Nĩkĩ tũtiagĩrĩirũo gwĩtigĩra maroho moru? (b) Nĩ ũira ũrĩkũ ũronania atĩ Jehova nĩ aragitĩra andũ ake matukũ-inĩ maya?

¹⁴ Ndũgetigĩre maroho moru. Thĩinĩ wa thĩ ĩno njũru, maũndũ moru no matũhaanĩkĩre. Ũndũ ũterĩgĩrĩirũo, ndwari, kana o na gĩkuũ no ciũke ndagĩka o yothe. No tũtiagĩrĩirũo gwĩciria atĩ nĩ maroho maratũma maũndũ macio mekĩke. Bibilia yonanagia atĩ “ihinda na maũndũ materĩgĩrĩirũo” no makore andũ othe. (Koh. 9:11) Jehova nĩ onanĩtie atĩ nĩ arĩ hinya mũingĩ mũno gũkĩra ndaimono. Kwa ngerekano, Ngai ndeetĩkĩririe Shaitani orage Ayubu. (Ayub. 2:6) Matukũ-inĩ ma Musa, Jehova nĩ oonanirie atĩ aarĩ na hinya mũingĩ gũkĩra ago a Misiri. (Tham. 8:18; 9:11) Thutha-inĩ Jehova nĩ aatũũgĩririe Jesu na akĩmũhe hinya wa kũingata Shaitani na ndaimono kuuma igũrũ nginya gũkũ thĩ. Na ica ikuhĩ, Shaitani na ndaimono nĩ megũikio irima rĩtarĩ gĩturi, na matikaahota gwĩka mũndũ o wothe ũndũ mũũru.—Kũg. 12:9; 20:2, 3.

¹⁵ Nĩ twĩyoneire ũira wa kũigana ũrĩa ũronania atĩ Jehova nĩ aragitĩra andũ ake matukũ-inĩ maya. Ta wĩcirie ũndũ ũyũ: Tũrahunjia na tũkarutana ũhoro ũrĩa wa ma thĩinĩ wa thĩ yothe.  (Mat. 28:19, 20) Nĩ ũndũ ũcio, nĩ tũhithũragia maũndũ moru marĩa Mũcukani ekaga. Korũo Shaitani no ahote-rĩ, na githĩ to agirie wĩra witũ wothe ndũgathiĩ na mbere? No ndangĩhota. Kwoguo tũtibatiĩ gwĩtigĩra maroho moru. Nĩ tũĩ atĩ “maitho ma Jehova morũraga kũndũ guothe thĩinĩ wa thĩ nĩguo onanie hinya wake nĩ ũndũ wa arĩa meheanĩte na ngoro yao yothe harĩ we.” (2 Maũ. 16:9) Tũngĩkorũo tũrĩ ehokeku harĩ Jehova, ndaimono itingĩhota gũtwĩka ũndũ mũũru wa gũtũũra.

16-17. Heana ngerekano ĩronania atĩ mũndũ nĩ abataraga ũmĩrĩru nĩguo aregane na maroho moru.

¹⁶ Nĩ tũbataraga ũmĩrĩru kũregana na maroho moru, makĩria rĩrĩa andũ a famĩlĩ kana arata maratũkararia nĩ ũndũ wa kuona ta tũgũkorũo nĩ maũndũ moru. No Jehova nĩ arathimaga arĩa monanagia ũmĩrĩru na njĩra ĩyo. Ta wĩcirie ngerekano ya mwarĩ wa Ithe witũ wĩtagwo Erica, kuuma Ghana. Aarĩ na mĩaka 21 rĩrĩa aambĩrĩirie kwĩruta Bibilia. Ithe aarĩ mũndũ mũgo na kwoguo Erica nĩ eerĩgagĩrĩrũo anyitanĩre kũrĩa nyama iria ciakoragwo irutĩtwo irĩ magongona harĩ ngai iria ithe aathathayagia. Rĩrĩa Erica aaregire, famĩlĩ yao yoigire atĩ kũu nĩ kũnyarara ngai icio. Andũ a famĩlĩ mooigaga atĩ ngai icio nĩ ingĩamaherithirie na njĩra ya kũmarehera mĩrimũ ya mwĩrĩ na meciria.

¹⁷ Famĩlĩ yao nĩ yageririe kũmũtindĩkĩrĩria anyitanĩre ũndũire-inĩ ũcio no we akĩrega biũ. Ũndũ ũcio watũmire aingatwo kwao mũciĩ. Nĩ aanyitirũo ũgeni nĩ Aira a Jehova aikare nao. Kwoguo Jehova nĩ aaheire Erica famĩlĩ ĩngĩ ya Akristiano arĩa maatuĩkire ta aarĩ na ariũ a nyina. (Mar. 10:29, 30) O na gũtuĩka nĩ aaingatirũo nĩ andũ a famĩlĩ yao na magĩcina indo ciake, Erica aatũũrire arĩ mwĩhokeku harĩ Jehova, akĩbatithio, na rĩu nĩ painia wa hĩndĩ ciothe. Ndetigagĩra ndaimono. Ooigire ũũ akĩaria ũhoro wa famĩlĩ yao: “Niĩ hoyaga o mũthenya atĩ famĩlĩ itũ ĩkaagĩa na gĩkeno kĩrĩa mũndũ agĩaga nakĩo nĩ ũndũ wa kũmenya Jehova na kũgĩa wĩyathi ũrĩa umanaga na gũtungatĩra Ngai witũ ũrĩ wendo.”

18. Tũgĩaga irathimo irĩkũ nĩ ũndũ wa kwĩhoka Jehova?

¹⁸ To mũhaka ithuothe tũcemanie na ũndũ mũnene ta ũcio wa kũgeria wĩtĩkio witũ. O na kũrĩ ũguo, ithuothe no mũhaka tũregane na maroho moru na twĩhoke Jehova. Tũngĩka ũguo, nĩ tũkwamũkĩra irathimo nyingĩ na twĩtheme kũhĩtithio nĩ maheeni ma Shaitani. Ningĩ, tũtingĩtigĩra maroho moru nginya tũremwo gũtungatĩra Jehova. Handũ ha ũguo, nĩ tũgũthiĩ na mbere gwĩkĩra ũrata witũ na Jehova hinya. Mũrutwo Jakubu aandĩkire ũũ: “Mwĩnyihagĩriei Ngai: no reganagai na Mũcukani, nake nĩ ekũmũũrĩra. Kuhĩrĩriai Ngai, nake nĩ ekũmũkuhĩrĩria.”—Jak. 4:7, 8.