1-3. Nĩ moritũ ta marĩkũ mangĩtũma andũ a Jehova marĩre?

 WĨRĨGĨTE kũrĩra rĩ? Rĩmwe na rĩmwe nĩ tũitaga maithori ma gĩkeno. No maita maingĩ tũrĩraga nĩ ũndũ wa kĩeha. Kwa ngerekano, nĩ tũrĩraga rĩrĩa twakuĩrũo nĩ mũndũ twendete. Mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe wĩtagwo Lorilei kuuma Amerika (US) aandĩkire ũũ: “Nĩ kũrĩ hĩndĩ ĩmwe ndaiguaga kĩeha mũno nĩ gũkuĩrũo nĩ mũirĩtu wakwa nginya ngona ta gũtarĩ ũndũ ũngĩnyũmĩrĩria. Ndionaga ta kũrĩ hĩndĩ ngaatiga kũigua kĩeha.” b

² Nĩ kũrĩ maũndũ mangĩ mangĩtũma tũrĩre. Mwarĩ wa Ithe witũ ũngĩ wĩtagwo Hiromi, ũrĩa ũtungataga arĩ painia bũrũri-inĩ wa Japan aaugire ũũ: “Rĩmwe na rĩmwe nĩ njiguaga kĩeha nĩ ũndũ wa andũ kwaga gũthikĩrĩria ndũmĩrĩri ya Bibilia. Rĩmwe hoyaga Jehova ngĩrĩraga, ngamwĩra andeithie kuona mũndũ ũracaria ũhoro wa ma.”

³ Hihi kũrĩ hĩndĩ o nawe ũiguaga ta aarĩ a Ithe witũ acio? Aingĩ aitũ twanaigua ũguo. (1 Pet. 5:9) Nĩ twendete ‘gũtungatĩra Jehova tũcanjamũkĩte,’ ĩndĩ no tũkorũo tũkĩmũtungatĩra na maithori nĩ ũndũ wa kĩeha, gũkua ngoro, kana mathĩna mangĩ marĩa mangĩgeria wĩhokeku witũ harĩ Ngai. (Thab. 6:6; 100:2) Hihi tũngĩka atĩa rĩrĩa tũraigua ũguo?

4. Tũkwarĩrĩria maũndũ marĩkũ gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ?

⁴ No twĩrute kuumana na kĩonereria kĩa Jesu. Rĩmwe na rĩmwe, o nake nĩ aacemanagia na maũndũ maritũ magatũma ‘aite maithori.’ (Joh. 11:35; Luk. 19:41; 22:44; Ahib. 5:7) Rekei twarĩrĩrie maũndũ macio. Tũkĩarĩrĩria, nĩ tũkuona maũndũ marĩa tũngĩĩruta. Ningĩ nĩ tũkuona maũndũ tũngĩka matũteithie rĩrĩa twacemania na moritũ maratũma tũrĩre.

5. Tũreruta atĩa igũrũ rĩgiĩ Jesu rũgano-inĩ rũrĩa rũrĩ thĩinĩ wa Johana 11:32-36?

⁵ Mwaka wa 32 M.M., mũrata wa Jesu wetagwo Lazaro nĩ aarwarire na agĩkua. (Joh. 11:3, 14) Lazaro aarĩ na aarĩ a nyina erĩ, Mariamu na Maritha, na Jesu nĩ eendete famĩlĩ yao mũno. Mariamu na Maritha maarĩ na kĩeha mũno nĩ ũndũ wa gũkuĩrũo nĩ mũrũ wa nyina. Thutha wa Lazaro gũkua, Jesu nĩ aathiire itũũra-inĩ rĩa Bethania, kũrĩa Mariamu na Maritha maaikaraga. Rĩrĩa Maritha aaiguire atĩ Jesu nĩ aroka, agĩtengʼera kũmũtũnga. Ta hũũra mbica kĩeha kĩrĩa aarĩ nakĩo akĩra Jesu ũũ: “Mwathani, korũo ũrarĩ gũkũ, mũrũ wa maitũ ndangĩrakuire.” (Joh. 11:21) Ihinda inini thutha ũcio, rĩrĩa Jesu oonire Mariamu na andũ arĩa angĩ makĩrĩra, “agĩita maithori.”—Thoma Johana 11:32-36.

6. Jesu aarĩrire nĩkĩ hĩndĩ ĩyo?

⁶ Jesu aarĩrire nĩkĩ hĩndĩ ĩyo? Ibuku rĩa Insight on the Scriptures riugaga ũũ: “Gĩkuũ kĩa mũrata wake Lazaro, na kĩeha kĩrĩa aarĩ a nyina na Lazaro maarĩ nakĩo, nĩ gĩatũmire Jesu ‘acakaye na aite maithori.’” c No kũhoteke Jesu nĩ eeciririe ũhoro wa ruo rũrĩa mũratawe Lazaro aaiguire rĩrĩa aarĩ mũrũaru, na ũrĩa aaiguire rĩrĩa aamenyire atĩ arĩ hakuhĩ gũkua. Ningĩ Jesu nĩ aarĩrire thutha wa kuona ũrĩa Mariamu na Maritha maahutĩtio nĩ gĩkuũ kĩa mũrũ wa nyina. Angĩkorũo wanakuĩrũo nĩ mũrata kana mũndũ wa famĩlĩ, no kũhoteke o nawe wanaigua kĩeha ta kĩu. Rekei tuone maũndũ matatũ tũngĩĩruta kuumana na rũgano rũu.

7. Rĩrĩa Jesu aarĩrire nĩ ũndũ wa arata ake oonanirie ũndũ ũrĩkũ wĩgiĩ Jehova?

⁷ Jehova nĩ ataũkagĩrũo nĩ ũrĩa ũraigua. Jesu nĩwe “mũhianĩre mũkinyanĩru” wa ũrĩa Ithe atariĩ. (Ahib. 1:3) Rĩrĩa Jesu aarĩrire, nĩ oonanirie ũrĩa Ithe aiguaga rĩrĩa mũndũ akuĩrũo nĩ mũndũ endete. (Joh. 14:9) Angĩkorũo nĩ ũkuĩrĩirũo nĩ mũndũ wendete, no ũkorũo na ma atĩ Jehova nĩ onaga kĩeha gĩaku,  na nĩ akũiguagĩra tha. Nĩ ehaarĩirie gũkũhonia ruo rwa ngoro.—Thab. 34:18; 147:3.

8. Nĩ kĩĩ kĩngĩtũma tũkorũo na ma atĩ Jesu nĩ akaariũkia endwa aitũ arĩa makuĩte?

⁸ Jesu nĩ ehaarĩirie gũkaariũkia endwa aitũ arĩa makuĩte. Ihinda inini mbere ya Jesu gũita maithori, eerire Maritha ũũ: “Mũrũ wa nyũkwa nĩ ekũriũka.” Maritha nĩ eetĩkirie Jesu. (Joh. 11:23-27) Tondũ Maritha aarĩ ndungata ya Jehova, no mũhaka akorũo nĩ ooĩ ũhoro wa andũ arĩa maariũkĩtio nĩ Elija na Elisha mĩaka mĩingĩ mbere ĩyo. (1 Ath. 17:17-24; 2 Ath. 4:32-37) Ningĩ no kũhoteke nĩ aaiguĩte ũhoro wĩgiĩ andũ arĩa maariũkĩtio nĩ Jesu. (Luk. 7:11-15; 8:41, 42, 49-56) O nawe no ũkorũo na ma atĩ endwa aku arĩa makuĩte nĩ makaariũkio. Gũkorũo atĩ Jesu nĩ aarĩrire nĩ ũndũ wa arata ake arĩa maarĩ na kĩeha, nĩ ũira wa kuonania atĩ nĩ eriragĩria gũkaariũkia arĩa makuĩte.

9. Heana ngerekano ya ũrĩa ũngĩteithĩrĩria arĩa marĩ na kĩeha ta ũrĩa Jesu eekire.

⁹ No ũteithĩrĩrie arĩa marĩ na kĩeha. Makĩria ma Jesu kũrĩra hamwe na Maritha na Mariamu, nĩ aamathikĩrĩirie na akĩmomĩrĩria. O na ithuĩ no twĩke ũguo kũrĩ andũ arĩa marĩ na kĩeha. Mũthuri ũmwe wa kĩũngano wĩtagwo Dan ũikaraga Australia aaugire ũũ: “Thutha wa mũtumia wakwa gũkua, nĩ ndaabataraga gũteithĩrĩrio. Ariũ a Ithe witũ aingĩ hamwe na atumia ao nĩ maakoragwo mehaarĩirie gũthikĩrĩria hĩndĩ o yothe. Nĩ maarekaga njitũrũre kĩeha gĩakwa, na matiaiguaga thoni rĩrĩa ndĩrarĩra. Ningĩ nĩ maandeithĩrĩirie maũndũ-inĩ mangĩ marĩa ndaremereirũo ta gũthambia ngaari, kũgũra indo, na kũruga. Na kaingĩ nĩ maahoyaga hamwe na niĩ. Nĩ maanyonirie atĩ nĩ arata a ma, na andũ ‘maciarĩtwo matuĩke ariũ a maitũ hĩndĩ ya mĩtangĩko.’”—Thim. 17:17.

10. Taarĩria ũndũ ũrĩa wekĩkire ũgwetetwo thĩinĩ wa Luka 19:36-40.

¹⁰ Jesu aakinyire Jerusalemu Nisani 9, mwaka wa 33 M.M. Rĩrĩa aakuhĩrĩirie itũũra rĩu, andũ kĩrĩndĩ kĩnene nĩ maagomanire, na makĩambĩrĩria kwara nguo barabara-inĩ kuonania atĩ nĩ maamwĩtĩkĩrĩte arĩ Mũthamaki wao. Rĩarĩ ihinda rĩa gĩkeno. (Thoma Luka 19:36-40.) Kwoguo arutwo ake matingĩerĩgĩrĩire ũndũ ũrĩa wacokire kũhaanĩka. Bibilia yugaga: “Rĩrĩa [Jesu] aakuhĩrĩirie itũũra rĩu, akĩrĩrora akĩrĩra nĩ ũndũ warĩo.” Jesu arĩ na maithori, nĩ aaugire ũndũ ũrĩa ũngĩakorĩre aikari a Jerusalemu.—Luk. 19:41-44.

11. Jesu aarĩrĩire aikari a Jerusalemu nĩkĩ?

¹¹ Jesu aarĩ na ruo rwa ngoro, tondũ nĩ aamenyaga atĩ o na gũtuĩka nĩ aamũkĩrirũo wega, andũ aingĩ thĩinĩ wa Jerusalemu matiehaarĩirie kwamũkĩra ndũmĩrĩri ya Ũthamaki. Tondũ wa ũguo, Jerusalemu nĩ ĩngĩanangirũo, na Mũyahudi o wothe ũngĩahonokire nĩ angĩatwarirũo ithamĩrio. (Luk. 21:20-24) Ũndũ wa kĩeha nĩ atĩ, o ta ũrĩa Jesu aaugĩte, andũ aingĩ nĩ maamũregire. Hihi kũrĩa ũikaraga andũ mamũkagĩra atĩa ndũmĩrĩri ya Ũthamaki? Angĩkorũo no andũ anini mathikagĩrĩria ũhoro wa ma-rĩ, ũngĩĩruta atĩa kuumana na ũrĩa Jesu aarĩrĩire aikari a Jerusalemu? Rekei twarĩrĩrie maũndũ mangĩ matatũ tũngĩĩruta.

12. Tũngĩĩruta atĩa igũrũ rĩgiĩ Jehova kuumana na ũrĩa Jesu aarĩrire nĩ ũndũ wa andũ arĩa angĩ?

¹² Jehova nĩ arũmbũyagia andũ. Maithori ma Jesu matũririkanagia ũrĩa Jehova arũmbũyagia andũ. Bibilia yugaga: “Ndendaga mũndũ o na ũmwe akaaniinwo no endaga othe merire.” (2 Pet. 3:9) Ũmũthĩ, tuonanagia atĩ nĩ twendete andũ rĩrĩa twerutanĩria  kũmateithia merute ũhoro mwega wa Ũthamaki.—Mat. 22:39. d

13-14. Jesu oonanirie atĩa atĩ nĩ aacayagĩra andũ? Tũngĩonania atĩa ngumo ĩyo?

¹³ Jesu aahunjagia na kĩyo. Oonanirie atĩ nĩ endete andũ na njĩra ya gũthiĩ na mbere kũmaruta rĩrĩa rĩothe ona mweke. (Luk. 19:47, 48) Nĩ kĩĩ kĩamũtindĩkaga gwĩka ũguo? Nĩ tondũ nĩ aamacayagĩra. Rĩmwe na rĩmwe, andũ aingĩ nĩ meendaga gũthikĩrĩria ciugo cia Jesu, nginya we na arutwo ake ‘makaga mweke wa kũrĩa irio.’ (Mar. 3:20) Aarutanire nginya ũtukũ, ihinda rĩrĩa ũmwe wa athikĩrĩria ake oonekaga. (Joh. 3:1, 2) Andũ aingĩ arĩa maathikĩrĩirie Jesu, matiatuĩkire arutwo ake. No andũ arĩa othe maamũthikĩrĩirie nĩ maakinyĩirũo nĩ ndũmĩrĩri ya Ũthamaki. Ũmũthĩ, twendaga kũhe andũ othe mweke wa kũigua ũhoro ũrĩa mwega. (Atũm. 10:42) Nĩguo tũhingie ũndũ ũcio, no tũbatare kũgarũrĩra njĩra citũ cia kũhunjia.

¹⁴ Koragwo wĩhaarĩirie gwĩka mogarũrũku. Angĩkorũo tũtigarũragĩra mahinda marĩa tũhunjagia, no twage gũkora andũ mangĩthikĩrĩria ũhoro ũrĩa mwega. Painia ũmwe wĩtagwo Matilda aaugire: “Tũrĩ na mũthuri wakwa nĩ tũgeragia kũhunjĩria andũ mathaa ngũrani. Mathaa ma rũcinĩ, tũhunjagia kũndũ kwa biacara. Namo mathaa ma mĩaraho rĩrĩa kũrĩ na andũ aingĩ barabara-inĩ, tũhunjagia na tũkaari. Mathaa ma hwaĩ-inĩ twahunjia nyũmba kwa nyũmba nĩ tũkoraga andũ aingĩ mũciĩ.” Handũ ha hĩndĩ ciothe kũrũmagĩrĩra mũtaratara ũrĩa ũtwagagĩrĩra, twagĩrĩirũo gũkorũo twĩhaarĩirie gũcenjia maũndũ maitũ, nĩguo tũkinyĩre andũ aingĩ mathaa marĩa mangĩoneka. Tweka ũguo, nĩ tũrĩkoragwo na ma atĩ Jehova nĩ egũkena.

15. Nĩ ũndũ ũrĩkũ wekĩkire ũtukũ wa mũico wa ũtũũro wa Jesu gũkũ thĩ ta ũrĩa Luka 22:39-44 ĩtaarĩirie?

¹⁵ Hwaĩ-inĩ Nisani 14 mwaka wa 33 M.M., Jesu nĩ aathiire mũgũnda-inĩ wa Gethisemane. Arĩ kũu nĩ aaitũrũrĩire Jehova ngoro  yake. (Thoma Luka 22:39-44.) Ihinda-inĩ rĩu iritũ, nĩrĩo Jesu “aathaithanire . . . arĩ na kĩrĩro kĩnene na maithori.” (Ahib. 5:7) Nĩ ũndũ ũrĩkũ Jesu aahoire igũrũ rĩaguo ũtukũ ũcio wa mũico atanoragwo? Nĩ aahoire aheo hinya wa gũikara arĩ mwĩhokeku harĩ Jehova, na eke wendi wake. Jehova nĩ aaiguire ihoya rĩu rĩa kuuma ngoro rĩa Mũrũwe, na agĩtũma mũraika amwĩkĩre hinya.

16. Nĩ kĩĩ gĩatũmaga Jesu atangĩke rĩrĩa aahoyaga arĩ mũgũnda-inĩ wa Gethisemane?

¹⁶ Jesu aarĩrire nĩkĩ rĩrĩa aahoyaga arĩ mũgũnda-inĩ wa Gethisemane? Nĩ aatangĩkaga tondũ andũ maangĩamuonire ta ataheete rĩĩtwa rĩa Ngai gĩtĩo. Ningĩ nĩ aamenyaga itemi inene rĩrĩa aarĩ narĩo rĩa gũtheria rĩĩtwa rĩa Ithe. Gũkorũo atĩ Jesu nĩ aarĩrire kũngĩkũruta atĩa rĩrĩa ũrahiũrania na ũndũ ũrageria wĩhokeku waku harĩ Jehova? Rekei tuone maũndũ mangĩ matatũ tũngĩĩruta.

17. Tũngĩĩruta atĩa igũrũ rĩgiĩ Jehova kuumana na ũrĩa aacokirie mahoya ma Jesu ma kuuma ngoro?

¹⁷ Jehova nĩ athikagĩrĩria mathaithana maku. Jehova nĩ aathikĩrĩirie mahoya ma Jesu ma kuuma ngoro. Nĩkĩ? Nĩ tondũ ũndũ ũrĩa wa bata Jesu aatangĩkagĩra nĩ gũikara arĩ mwĩhokeku harĩ Ithe, na gũtheria rĩĩtwa rĩake. Angĩkorũo ũndũ ũrĩa tuonaga ũrĩ wa bata nĩ gũikara tũrĩ ehokeku harĩ Jehova na gũtheria rĩĩtwa rĩake, nĩ arĩcokagia mahoya maitũ rĩrĩa twamũhoya atũteithie.—Thab. 145:18, 19.

18. Nĩkĩ no tuuge atĩ Jesu nĩ ataũkagĩrũo nĩ ithuĩ?

¹⁸ Jesu nĩ ataũkagĩrũo nĩ ũrĩa ũraigua. Hĩndĩ ĩrĩa tũrĩ na mĩtangĩko, nĩ tũkenaga gũkorũo na mũrata ũrataũkĩrũo nĩ ũrĩa tũraigua, makĩria ũrĩa ũgereire magerio-inĩ ta maitũ. Jesu nĩ mũrata wa mũthemba ũcio. Nĩ oĩ ũrĩa mũndũ aiguaga rĩrĩa atarĩ na hinya na rĩrĩa arabatara ũteithio. Nĩ ataũkagĩrũo nĩ mawathe maitũ, na nĩ arĩtigagĩrĩra atĩ nĩ tuona ũteithio ũrĩa tũrabatara “ihinda rĩrĩa rĩagĩrĩire.” (Ahib. 4:15, 16) O ta ũrĩa Jesu eetĩkĩrire ũteithio wa mũraika arĩ mũgũnda-inĩ wa Gethisemane, o na ithuĩ nĩ tũbatiĩ gũkorũo twĩhaarĩirie gwĩtĩkĩra ũteithio wa Jehova, ũrĩa angĩtũhe kũgerera mabuku, video, mĩario, o na kana gwĩkĩrũo ngoro nĩ mũthuri wa kĩũngano kana mũrũ kana mwarĩ wa Ithe witũ.

19. Ũngĩgĩa hinya atĩa rĩrĩa ũragerera ũndũ mũritũ ũrageria wĩhokeku waku harĩ Ngai? Heana ngerekano.

 ¹⁹ Jehova nĩ arĩkũheaga “thayũ wa Ngai.” Jehova atwĩkagĩra hinya na njĩra ĩrĩkũ? Rĩrĩa twahoya, nĩ twamũkagĩra “thayũ wa Ngai ũrĩa ũkĩrĩte ũtaũku wothe.” (Afil. 4:6, 7) Thayũ ũcio Jehova atũheaga nĩ ũhooragĩria ngoro citũ na ũgatũteithia gwĩciria na njĩra ĩrĩa yagĩrĩire. Mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe wĩtagwo Luz nĩ onete ũũma wa ũndũ ũcio. Aaugire ũũ: “Kaingĩ nĩ njiguaga ihooru. Rĩmwe na rĩmwe, kũigua ũguo gũtũmaga ndĩcirie atĩ Jehova ndanyendete. No rĩrĩa ũndũ ũcio wekĩka, o rĩo nĩ njĩraga Jehova ũrĩa ndĩraigua. Mahoya nĩ mandeithagia gũcokwo nĩ thayũ.” Ngerekano yake ĩronania atĩ o na ithuĩ no tũgĩe thayũ tũngĩhoya.

20. Gũkorũo atĩ Jesu nĩ aarĩrire gwatũruta maũndũ marĩkũ?

²⁰ Gũkorũo atĩ Jesu nĩ aarĩrire no gũtũrute maũndũ ma bata ma gwĩkĩra ngoro. Nĩ twaririkanio atĩ nĩ twagĩrĩirũo gũteithia arata aitũ arĩa maracakaya na kwĩhoka atĩ Jehova na Jesu nĩ marĩtũteithagia hĩndĩ ĩrĩa mũndũ twendete akua. Nĩ twekĩrũo ngoro kũhunjia na kũrutana tũrĩ na ũcayanĩri tondũ Jehova Ngai na Jesu Kristo nĩ monanagia ngumo ĩyo ya bata. Ningĩ nĩ tuomĩrĩrio kũmenya atĩ Jehova na Mũrũ wake nĩ mataũkagĩrũo nĩ ũrĩa tũraigua, nĩ mamenyaga mawathe maitũ, na nĩ mehaarĩirie gũtũteithia gũkirĩrĩria. Rekei tũthiĩ na mbere gwĩka o ta ũrĩa tweruta nginya rĩrĩa Jehova akaahingia kĩĩranĩro gĩake kĩa magegania gĩa ‘kũgiria maithori mothe mathire maitho-inĩ maitũ.’—Kũg. 21:4.