Thiĩ harĩ ũhoro

Thiĩ harĩ ũhoro ũrĩa wĩ thĩinĩ

GĨCUNJĨ KĨA WĨRUTI KĨA 30

Thiĩ na Mbere Kũrũmĩrĩra Ũhoro Ũrĩa wa Ma

Thiĩ na Mbere Kũrũmĩrĩra Ũhoro Ũrĩa wa Ma

“Ndirĩ na gĩkeno kĩngĩ gĩkĩrĩte gĩkĩ: atĩ njiguage ciana ciakwa nĩ irathiĩ na mbere kũrũmĩrĩra ũhoro ũrĩa wa ma.”​—3 JOH. 4.

RWĨMBO NA. 54 “Ĩno Nĩyo Njĩra”

GĨCUNJĨ-INĨ GĨKĨ *

1. Kũringana na 3 Johana 3, 4, nĩ ũndũ ũrĩkũ ũtũmaga tũkorũo na gĩkeno?

TA HŨŨRA mbica gĩkeno kĩrĩa mũtũmwo Johana aarĩ nakĩo rĩrĩa aaiguire atĩ andũ arĩa aateithĩtie kwĩruta ũhoro wa ma nĩ maathiaga na mbere gũtungatĩra Jehova marĩ na wĩhokeku! Nĩ maacemanagia na mathĩna maingĩ, na Johana nĩ eerutanĩirie biũ gwĩkĩra hinya wĩtĩkio wa Akristiano acio ehokeku, arĩa oonaga matariĩ ta ciana ciake cia kĩĩroho. O ũndũ ũmwe na ũcio, nĩ tũkenaga rĩrĩa ciana citũ kana ciana citũ cia kĩĩroho cieyamũrĩra Jehova na ciathiĩ na mbere kũmũtungatĩra.​—Thoma 3 Johana 3, 4.

2. Muoroto wa marũa marĩa Johana aandĩkire warĩ ũrĩkũ?

2 Mwaka wa 98 M.M., no kũhoteke Johana aaikaraga Efeso kana hakuhĩ nakuo. No kũhoteke aathamĩire kuo thutha wa kũrekererio kuuma njera gĩcigĩrĩra-inĩ gĩa Patimosi. Ihinda-inĩ rĩu nĩ aatongoririo nĩ roho wa Jehova kwandĩka marũa matatũ. Muoroto wa marũa macio warĩ gwĩkĩra ngoro Akristiano ehokeku gũtũũria wĩtĩkio wao harĩ Jesu na gũthiĩ na mbere kũrũmĩrĩra ũhoro ũrĩa wa ma.

3. Nĩ ciũria irĩkũ tũgũthuthuria?

3 Johana nowe mũtũmwo ũrĩa watigarĩte, na nĩ aatangĩkaga mũno nĩ ũndũ wa ũgucania mũũru ũrĩa arutani a maheeni maarĩ naguo thĩinĩ wa ciũngano. * (1 Joh. 2:18, 19, 26) Arutani acio a maheeni mooigaga atĩ nĩ mooĩ Ngai, no matiaathĩkagĩra mawatho ma Jehova. Rekei tũthuthurie ũtaaro ũrĩa Johana aaheanire atongoretio nĩ roho. Tũgĩka ũguo nĩ tũgũthuthuria ciũria ici ithatũ: Kũrũmĩrĩra ũhoro ũrĩa wa ma nĩ kuuga atĩa? Nĩ mĩhĩnga ĩrĩkũ tũngĩcemania nayo? Na tũngĩteithania atĩa nĩguo tũtũũre ũhoro-inĩ wa ma?

KŨRŨMĨRĨRA ŨHORO ŨRĨA WA MA NĨ KUUGA ATĨA?

4. Kũringana na 1 Johana 2:3-6 na 2 Johana 4, 6, tũrabatara gwĩka atĩa nĩguo tũrũmĩrĩre ũhoro ũrĩa wa ma?

4 Nĩguo tũrũmĩrĩre ũhoro ũrĩa wa ma, nĩ tũrabatara kũmenya ũhoro wa ma ũrĩa ũrĩ thĩinĩ wa Kiugo kĩa Ngai, Bibilia. Makĩria ma ũguo, no mũhaka “[tũrũmĩrĩre] maathani” ma Jehova, na ũguo nĩ kuuga tũmathĩkĩre. (Thoma 1 Johana 2:3-6; 2 Johana 4, 6.) Jesu nĩ aaigire kĩonereria kĩega ũhoro-inĩ wĩgiĩ gwathĩkĩra Jehova. Kwoguo njĩra ĩmwe nene tũngĩathĩkĩra Jehova nayo nĩ kwĩrutanĩria biũ kũrũmĩrĩra makinya ma Jesu.​—Joh. 8:29; 1 Pet. 2:21.

5. Nĩ ũndũ ũrĩkũ twagĩrĩirũo gũkorũo na ma naguo?

5 Nĩguo tũthiĩ na mbere kũrũmĩrĩra ũhoro ũrĩa wa ma, no mũhaka twĩtĩkie atĩ Jehova nĩwe Ngai wa ma, na atĩ maũndũ mothe oigĩte thĩinĩ wa Kiugo gĩake Bibilia nĩ ma ma. Ningĩ no mũhaka twĩtĩkie atĩ Jesu nĩwe Mesia ũrĩa weranĩirũo. Andũ aingĩ ũmũthĩ nĩ mekagĩrĩra nganja kana Jesu nĩ amũrĩtwo arĩ Mũthamaki wa Ũthamaki wa Ngai. Johana ooigire atĩ kwarĩ na “aheenania aingĩ,” arĩa mangĩahĩtithirie andũ arĩa mataarĩ na wĩtĩkio mũrũmu harĩ Jehova na Jesu. (2 Joh. 7-11) Johana aandĩkire ũũ: “Nũũ mũheenania o tiga ũrĩa ũkaanaga atĩ Jesu nĩwe Kristo?” (1 Joh. 2:22) Ũndũ ũrĩa tu ũngĩtũteithia tũtikaheenio nĩ kwĩruta Kiugo kĩa Ngai. Ũndũ ũcio nĩguo ũngĩtũteithia kũmenya Jehova na Jesu. (Joh. 17:3) Na tweka ũguo nĩ tũrĩkoragwo na ma atĩ tũrĩ na ũhoro wa ma.

NĨ MĨHĨNGA ĨRĨKŨ TŨNGĨCEMANIA NAYO?

6. Nĩ mũhĩnga ũrĩkũ ũmwe Akristiano ethĩ macemanagia naguo?

6 Akristiano othe nĩ magĩrĩirũo kwĩmenyerera nĩguo matikahĩtithio nĩ morutani ma andũ. (1 Joh. 2:26) Makĩria Akristiano ethĩ nĩ marabatara kwĩmenyerera mũtego ũcio. Mwarĩ wa Ithe witũ Alexia * wa mĩaka 25 kuuma Faranja ooigire: “Ndĩ cukuru nĩ twathomithagio morutani megiĩ indo kwĩyumĩria na mangĩ, marĩa maatũmaga njĩkĩrĩre nganja ũhoro wa ma. Rĩmwe nĩ ndagucagĩrĩrio nĩ morutani macio. Nĩ ndonire arĩ wega gũthuthuria ũrĩa Bibilia yarutanaga handũ ha o gwĩtĩkia maũndũ marĩa ndarutagwo cukuru.” Alexia nĩ eerutire ibuku rĩa Life—How Did It Get Here? By Evolution or by Creation? Thutha wa ciumia cigana ũna, nganja ciake nĩ ciathirire. Alexia ooigire ũũ: “Nĩ ndethuthurĩirie niĩ mwene atĩ Bibilia ĩkoragwo na ũhoro wa ma. Na ngĩmenya atĩ, kũrũmĩrĩra ithimi ciayo no kũndehere gĩkeno na thayũ.”

7. Nĩ ũndũ ũrĩkũ twagĩrĩirũo kwĩmenyerera, na nĩkĩ?

7 Akristiano othe, ethĩ na akũrũ, nĩ marabatara kwĩmenyerera kwaga gwĩtua atĩ nĩ Jehova maratungatĩra na o hĩndĩ o ĩyo nĩ mareka maũndũ matagĩrĩire. Johana ooigire atĩ tũtingĩkorũo tũkĩrũmĩrĩra ũhoro ũrĩa wa ma na o hĩndĩ ĩyo tũrĩ na mĩthiĩre ĩtarĩ mĩega. (1 Joh. 1:6) Angĩkorũo nĩ tũrenda gwĩtĩkĩrĩka nĩ Jehova mahinda-inĩ maya na mahinda marĩa maroka, nĩ tũrabatara kũririkanaga atĩ Jehova nĩ onaga maũndũ marĩa mothe twĩkaga. Ũguo nĩ kuuga, o na tũngĩka maũndũ twĩhithĩte nĩguo tũtikonwo nĩ andũ, Jehova nĩ arona.​—Ahib. 4:13.

8. Twagĩrĩirũo gwĩthema ũndũ ũrĩkũ?

8 Nĩ twagĩrĩirũo gwĩthema muonere wa andũ a thĩ wĩgiĩ mehia. Mũtũmwo Johana aandĩkire ũũ: “Tũngiuga, ‘Tũtirĩ na mehia,’ nĩ kwĩheenia tũngĩkorũo tũkĩĩheenia.” (1 Joh. 1:8) Matukũ-inĩ ma Johana, aregenyũki mooigaga atĩ mũndũ nĩ angĩekire maũndũ marĩa matagĩrĩire na athiĩ na mbere gũkorũo na ũrata hamwe na Ngai. Ũmũthĩ tũratũũra gatagatĩ-inĩ ka andũ marĩ na muonere ta ũcio. Andũ aingĩ moigaga atĩ nĩ metĩkĩtie Ngai no matikoragwo na mawoni ta ma Jehova megiĩ mehia, ta ũhoro-inĩ wĩgiĩ ngomanio. Maũndũ marĩa Jehova onaga marĩ mehia, andũ acio monaga marĩ metĩkĩrĩku, na atĩ mũndũ no athuure kũmeka angĩkorũo no ende.

Andũ ethĩ, hũthagĩrai Bibilia gwĩkĩra hinya wĩtĩkio wanyu ũhoro-inĩ wĩgiĩ maũndũ marĩa magĩrĩire na marĩa matagĩrĩire, nĩguo mũkahota gũtetera wĩtĩkio wanyu (Rora kĩbungo gĩa 9) *

9. Andũ ethĩ magunĩkaga atĩa nĩ ũndũ wa kũrũmĩrĩra maũndũ marĩa Bibilia ĩrutanaga?

9 Makĩria andũ ethĩ nĩ mahatĩkagwo gũkorũo na mawoni ta ma arutwo arĩa mathomaga nao kana arĩa marutithanagia nao wĩra megiĩ mĩtugo ĩrĩa ĩtagĩrĩire. Ũguo nĩguo gwathiire harĩ Aleksandar. Ooigire ũũ: “Airĩtu amwe twathomaga nao nĩ maandindĩkagĩrĩria tũkomanie nao. Maanjĩraga atĩ, tondũ ndiarĩ na mũirĩtu twarĩ ndũgũ nake, no akorirũo ndakomanagia na arume arĩa angĩ.” Angĩkorũo nĩ ũcemanagia na magerio ta macio ririkanaga atĩ kũrũmĩrĩra maũndũ marĩa Bibilia ĩrutanaga no gũgũteithie ũtũũrie gĩtĩo gĩaku, ũkorũo na ũgima mwega wa mwĩrĩ, thayũ wa ngoro, na ũrata mwega hamwe na Jehova. Rĩrĩa rĩothe waregana na igerio, nĩ ũrĩkoragwo ũrĩ ũndũ mũhũthũ harĩ we gwĩka ũndũ ũrĩa wagĩrĩire. Ningĩ ririkanaga atĩ mawoni ta macio matagĩrĩire megiĩ ngomanio moimanĩte na Shaitani. Kwoguo rĩrĩa waregana namo, nĩ ‘ũtooragia ũrĩa mũũru.’​—1 Joh. 2:14.

10. 1 Johana 1:9 ĩtũteithagia atĩa gũtungatĩra Jehova tũrĩ na thamiri theru?

10 Nĩ tũũĩ atĩ Jehova nĩwe ũrĩ na kĩhooto gĩa kuuga ũndũ mũna nĩ mehia. Na nĩ twĩkaga ũrĩa wothe tũngĩhota nĩguo tũtikehie. No rĩrĩa twehia, nĩ tumbũragĩra Jehova mehia macio kũgerera mahoya. (Thoma 1 Johana 1:9.) Na tũngĩka rĩhia iritũ, nĩ tũcaragia ũteithio kũrĩ athuri arĩa Jehova amũrĩte nĩguo matũrũmbũiye. (Jak. 5:14-16) O na kũrĩ ũguo, tũtiagĩrĩirũo gũtũũra tũthumbũkaga nĩ ũndũ wa mehia twekire tene. Nĩkĩ? Tondũ Ithe witũ ũtwendete nĩ arutire igongona rĩa ũkũũri rĩa Mũrũ wake nĩguo tuohagĩrũo mehia maitũ. Jehova nĩ atuohagĩra biũ rĩrĩa twerira. Kwoguo twagĩrĩirũo gũthiĩ na mbere gũtungatĩra Jehova tũrĩ na thamiri theru.​—1 Joh. 2:1, 2, 12; 3:19, 20.

11. Tũngĩĩthema atĩa morutani marĩa mangĩthũkia wĩtĩkio witũ?

11 No mũhaka twĩtheme morutani ma aregenyũki. Kuuma rĩrĩa kĩũngano gĩa Gĩkristiano kĩambĩrĩirie, Mũcukani nĩ akoretwo akĩhũthĩra aheenania aingĩ gũthũkia wĩtĩkio wa ndungata njĩhokeku cia Jehova. Nĩ ũndũ ũcio, nĩ tũrabatara kũmenya ũrĩa tũngĩkũũrana maũndũ marĩa ma ma na marĩa ma maheeni. * Thũ citũ no ihũthĩre Intaneti kana social media nĩguo ithũkie mwĩhoko witũ harĩ Jehova, na wendo witũ harĩ aarĩ na ariũ a Ithe witũ. Ririkanaga atĩ maheeni macio moimanĩte na Shaitani, kwoguo ndũkametĩkie.​—1 Joh. 4:1, 6; Kũg. 12:9.

12. Twagĩrĩirũo gwĩkĩra hinya wĩtĩkio witũ harĩ maũndũ marĩa twĩrutĩte nĩkĩ?

12 Nĩguo tũtikahĩtithio nĩ Shaitani, nĩ tũrabatara gwĩkĩra hinya wĩtĩkio witũ harĩ Jesu na itemi rĩrĩa arĩ narĩo muoroto-inĩ wa Ngai. Ningĩ nĩ tũrabatara kwĩhoka andũ arĩa tu Jehova arahũthĩra mahinda-inĩ maya gũtongoria ithondeka rĩake. (Mat. 24:45-47) Twĩkagĩra hinya wĩtĩkio witũ na njĩra ya kwĩrutaga Kiugo kĩa Ngai hĩndĩ ciothe. Tweka ũguo, wĩtĩkio witũ ũkũhaana ta mũtĩ ũrĩ na mĩri ĩrikĩire thĩ biũ. Paulo nĩ ooigire ũndũ ta ũcio rĩrĩa aandĩkagĩra kĩũngano gĩa Kolosai. Ooigire ũũ: “O ta ũrĩa mwĩtĩkĩrĩte Kristo Jesu Mwathani, tũũrai mũthiaga mũrĩ na ũiguano nake, mũkĩgĩaga na mĩri na mũgĩakagwo thĩinĩ wake na mũkarũmio thĩinĩ wa wĩtĩkio.” (Kol. 2:6, 7) Tũngĩĩrutanĩria gwĩkĩra hinya wĩtĩkio witũ, Shaitani na arĩa mamũnyitaga mbaru matingĩhota gũtũgiria kũrũmĩrĩra ũhoro ũrĩa wa ma.​—2 Joh. 8, 9.

13. Nĩ ũndũ ũrĩkũ twagĩrĩirũo kwĩrĩgĩrĩra, na nĩkĩ?

13 No mũhaka twĩrĩgĩrĩre kũmenwo nĩ thĩ. (1 Joh. 3:13) Johana aatũririkanirie atĩ “thĩ yothe ĩkoragwo rungu rwa hinya wa ũrĩa mũũru.” (1 Joh. 5:19) O ũrĩa mũthia wa mũtabarĩre ũyũ ũrathiĩ ũkuhĩrĩirie, noguo Shaitani arathiĩ na mbere kũrakara. (Kũg. 12:12) Shaitani ndarahũthĩra o tharĩkĩro ciĩhithanĩtie ta ngomanio itagĩrĩire na maheeni ma aregenyũki, no ningĩ nĩ arahũthĩra tharĩkĩro cia ĩmwe kwa ĩmwe, ta gũtũnyarira. Nĩ aramenya atĩ arĩ o na kahinda kanini gatigarĩte ga kũgeria kũrũgamia wĩra witũ wa kũhunjia na gũthũkia wĩtĩkio witũ. Kwoguo tũtigegaga rĩrĩa tuona wĩra witũ ũgĩkĩrĩrũo mĩkaana kana kũhũũrũo marubuku mabũrũri-inĩ mamwe. O na kũrĩ ũguo, aarĩ na ariũ a Ithe witũ a mabũrũri macio nĩ marathiĩ na mbere gũkirĩrĩria. Nĩ maronania atĩ no tũhote gũtoorania, o na ũrĩa mũũru atũgeria na njĩra ĩrĩkũ.

TEITHAGIA ARĨA ANGĨ GŨTŨŨRA ŨHORO-INĨ WA MA

14. Njĩra ĩmwe tũngĩteithia aarĩ na ariũ a Ithe witũ gũtũũra ũhoro-inĩ wa ma nĩ ĩrĩkũ?

14 Nĩguo tũteithie aarĩ na ariũ a Ithe witũ gũtũũra ũhoro-inĩ wa ma, no mũhaka tuonanie ũcayanĩri. (1 Joh. 3:10, 11, 16-18) Nĩ twagĩrĩirũo kwenda andũ arĩa angĩ, na to rĩrĩa maũndũ marĩ mega, no nĩ nginya rĩrĩa kũrĩ na mathĩna. Kwa ngerekano, hihi nĩ ũĩ mũndũ ũkuĩrĩirũo nĩ mũndũ wa hakuhĩ na nĩ arabatara kũũmĩrĩrio kana kũheo ũteithio mũna? Kana hihi nĩ ũiguĩte ũhoro wĩgiĩ aarĩ na ariũ a Ithe witũ morĩtwo nĩ indo ciao nĩ ũndũ wa gĩcanjama kĩa ndũire, na nĩ marabatara gwakĩrũo rĩngĩ Nyũmba cia Ũthamaki kana mĩciĩ yao? Nĩ tuonanagia ũrĩa twendete aarĩ na ariũ a Ithe witũ na tũkamonia ũcayanĩri, to kũgerera tu harĩ ciugo citũ no makĩria nĩ nginya na ciĩko citũ.

15. Kũringana na 1 Johana 4:7, 8, twagĩrĩirũo gwĩka atĩa?

15 Nĩ twĩgerekanagia na Ithe witũ wa igũrũ ũtwendete rĩrĩa tuonia andũ arĩa angĩ wendo. (Thoma 1 Johana 4:7, 8.) Njĩra ĩmwe nene tuonanagia wendo nayo nĩ kuohanĩra. Kwa ngerekano, mũndũ no eke ũndũ wa gũtũrakaria, no thutha-inĩ atũhoe mũhera. Nĩ tuonanagia wendo rĩrĩa twamuohera na twariganĩrũo nĩ ũndũ ũcio. (Kol. 3:13) Mũrũ wa Ithe witũ wĩtagwo Aldo nĩ aacemanirie na ũndũ ta ũcio rĩrĩa aaiguire mũrũ wa Ithe witũ ũmwe aheete gĩtĩo akiuga ũndũ ũtaarĩ mwega wĩgiĩ andũ a rũrĩrĩ rwao. Aldo ooigire ũũ: “Nĩ ndahoire Jehova mũno nĩguo andeithie ndikaigĩre mũrũ wa Ithe witũ ũcio muku.” No ningĩ Aldo nĩ eekire ũndũ ũngĩ makĩria. Nĩ ooririe mũrũ wa Ithe witũ ũcio kana no mahunjie hamwe. Marĩ ũtungata-inĩ, Aldo nĩ eerire mũrũ wa Ithe witũ ũcio ũrĩa aaiguire nĩ ũndũ wa ciugo iria ooigĩte. Aldo ooigire ũũ: “Rĩrĩa mũrũ wa Ithe witũ ũcio aamenyire ũrĩa ndaiguire nĩ ũndũ wa ciugo iria aarĩtie, nĩ aahoire mũhera. Ciugo ciake nĩ cionanirie biũ atĩ nĩ eerirĩte nĩ ũndũ wa ciugo iria aarĩtie. Nĩ twacokirie ũrata mwega hamwe nake na tũkĩriganĩrũo nĩ ũndũ ũcio.”

16-17. Twagĩrĩirũo gũtua itua rĩa gwĩka atĩa?

16 Mũtũmwo Johana nĩ eendete mũno ariũ a Ithe witũ na nĩ eendaga makorũo na wĩtĩkio mũrũmu. Ũndũ ũcio nĩ wonekaga wega kũgerera ũtaaro ũrĩa aamaheire thĩinĩ wa marũa make matatũ. Na githĩ ti ũndũ wa gwĩkĩra ngoro kũmenya atĩ athuri na atumia take nĩ maitĩrĩirio maguta magaathana hamwe na Kristo?​—1 Joh. 2:27.

17 Rekei tũtue itua rĩa kũrũmagĩrĩra ũtaaro ũcio twarĩrĩria. Nĩ tũtuei itua rĩa kũrũmagĩrĩra ũhoro ũrĩa wa ma, tũgathĩkagĩra Jehova maũndũ-inĩ mothe ũtũũro-inĩ witũ. Wĩrutage Kiugo gĩake na ũgakĩĩhoka. Koragwo na wĩtĩkio mũrũmu harĩ Jesu. Wĩthemage morutani ma andũ na ma aregenyũki. Ndũgetuage atĩ nĩ ũratungatĩra Jehova na o hĩndĩ ĩyo nĩ ũreka maũndũ matagĩrĩire, na wĩthemage andũ arĩa mangĩkũhatĩka wĩke maũndũ marĩa matagĩrĩire. Rũmagĩrĩra ithimi ndũũgĩru cia Jehova cia mĩtugo. Ningĩ rekei tũteithagie aarĩ na ariũ a Ithe witũ gũkoragwo na hinya kĩĩroho, na njĩra ya kuohagĩra arĩa matũhĩtĩria na gũteithagia arĩa marabatara ũteithio. Tweka ũguo, nĩ tũgũthiĩ na mbere kũrũmĩrĩra ũhoro ũrĩa wa ma o na tũgĩcemanagia na mathĩna.

RWĨMBO NA. 49 Gũkenagia Ngoro ya Jehova

^ kĩb. 5 Tũratũũra thĩinĩ wa thĩ ĩratongorio nĩ Shaitani, ũrĩa nĩwe ithe wa maheeni. Kwoguo ti ũndũ mũhũthũ harĩ ithuĩ kũrũmĩrĩra ũhoro ũrĩa wa ma. Akristiano arĩa maatũũraga mũthia-inĩ wa karine ya mbere Mahinda Maitũ, nĩ maacemanirie na ũndũ ta ũcio. Jehova akĩhũthĩra roho wake nĩ aatongoririe mũtũmwo Johana kwandĩka marũa matatũ, nĩguo ateithie Akristiano acio o hamwe na ithuĩ. Ũhoro ũrĩa ũrĩ marũa-inĩ macio nĩ ũgũtũteithia kũmenya mĩhĩnga ĩrĩa tũngĩcemania nayo, na tuone ũrĩa tũngĩhiũrania nayo.

^ kĩb. 6 Marĩĩtwa mamwe nĩ macenjetio.

^ kĩb. 11 Rora gĩcunjĩ kĩa wĩruti kĩrĩ na kĩongo “Hihi Ũrĩ na Ũhoro wa Kwĩhokeka?” thĩinĩ wa ngathĩti ya Mũrangĩri ya Agosti 2018.

^ kĩb. 59 GŨTAARĨRIA MBICA: Mwarĩ wa Ithe witũ mwĩthĩ arĩ cukuru agaikara akĩonaga na akĩiguaga maũndũ maronania ta ngomanio cia arũme kwa arũme kana atumia gwa atumia irĩ njĩtĩkĩrĩku. (Ũndũire-inĩ ũmwe, marangi ma mũkũnga-mbura nĩ mahũthagĩrũo kuonania ihiko na ngomanio cia arũme kwa arũme kana atumia gwa atumia.) Thutha ũcio akoya mahinda gwĩka ũthuthuria nĩguo ekĩre wĩtĩkio wake hinya. Ũndũ ũcio ũkamũteithia kũhiũrania na ũndũ mũritũ.