MWAKA-INĨ wa 1970, athuthuria a matigari ma indo cia tene nĩ maathikũririe gĩkũnjo gĩathũkangĩte gĩcigo-inĩ kĩa Ein Gedi thĩinĩ wa Isiraeli hakuhĩ na rũteere rwa mwena wa ithũĩro wa Iria rĩa Cumbĩ. Moonire gĩkũnjo kĩu magĩthikũria thunagogi ĩmwe yacinĩtwo rĩrĩa gĩcigo kĩu kĩaanangirũo. No kũhoteke gĩcigo kĩu kĩaanangirũo karine-inĩ ya gatandatũ Mahinda Maitũ (M.M.). Gĩkũnjo kĩu gĩathũkangĩte ũndũ gĩtangĩathomekire, na mũndũ angĩageririe gũgĩkũnjũra nĩ kĩngĩathũkire biũ. O na kũrĩ ũguo, athuthuria nĩ maahotire kuona kĩrĩa kĩrĩ gĩkũnjo-inĩ kĩu kũgerera macini ya mwanya ĩtagwo 3-D scanner. Na kũgerera programu ya kĩĩrĩu ya kompiuta, maandĩko marĩa marĩ thĩinĩ no mathomeke.

Hihi nĩ maũndũ marĩkũ maguũrĩtio nĩ macini ĩyo? Ũhoro ũrĩa ũrĩ gĩkũnjo-inĩ kĩu uumĩte Bibilia-inĩ. Matigari macio ma gĩkũnjo kĩu makoragwo na mĩhari ĩmwe ya kĩambĩrĩria ya ibuku rĩa Maũndũ ma Alawii. Mĩhari ĩyo ĩkoragwo na rĩĩtwa rĩa Ngai na Kĩhibirania rĩandĩkĩtwo na ndemwa iria inya. Gĩkũnjo kĩu kĩonekaga ta kĩarĩ kĩa gatagatĩ-inĩ ka mwaka wa 50 M.M. na 400 M.M., na nĩ ũndũ ũcio nĩkĩo gĩkũnjo kĩrĩa gĩkũrũ mũno kuoneka kĩa Bibilia ya Kĩhibirania kuuma rĩrĩa Ikũnjo cia Iria rĩa Cumbĩ (Qumran) cioonekire. Mwandĩki ũmwe wĩtagwo Gil Zohar aandĩkire ũũ thĩinĩ wa ngathĩti ya The Jerusalem Post, “Gĩkunjo kĩu kĩa Ein Gedi kĩa ibuku rĩa Maũndũ ma Alawii gĩtanoneka, ikũnjo iria ciarĩ ho nĩ Ikũnjo cia Iria rĩa Cumbĩ iria nĩ cia kĩndũ mwaka wa 100 Mbere ya Mahinda Maitũ, na gĩkũnjo kĩa Aleppo Codex kĩrĩa nĩ gĩa kĩndũ mwaka wa 930 M.M., kuonania kwarĩ na ngũrani ya mĩaka ta 1,000 gatagatĩ ga ikũnjo icio cierĩ.” Kũringana na athuthuria, maandĩko marĩa marĩ gĩkũnjo-inĩ kĩu nĩ monanagia atĩ maandĩko ma Masoreti “maticenjetie kwa ihinda rĩa mĩaka mĩingĩ, na matikoragwo na mahĩtia marĩa mangĩingĩra andũ magĩkobia.”