1. Nĩ ũndũ ũrĩkũ Jehova eekire harĩ ithuĩ ithuothe?

JEHOVA nĩwe ũtũgucĩrĩirie ithuothe harĩ we. (Joh. 6:44) Hihi ũguo nĩ kuuga atĩa? Rĩrĩa Jehova aathuthuririe na kinyi andũ bilioni nyingĩ arĩa marĩ thĩinĩ wa thĩ, nĩ oonire ũndũ wa bata harĩ wee, akĩona atĩ ũrĩ na ngoro ĩhaarĩirie kũmwenda. (1 Maũ. 28:9) Jehova nĩ akũũĩ, nĩ ataũkagĩrũo nĩwe, na nĩ akwendete. Na githĩ ũndũ ũcio ti wa gwĩkĩra ngoro mũno!

2. Jesu aaheanire ngerekano ĩrĩkũ ya kuonania ũrĩa Jehova arũmbũyagia o ũmwe witũ?

² Jehova nĩ akũrũmbũyagia mũno, na ningĩ nĩ arũmbũyagia aarĩ na ariũ a Ithe witũ othe. Nĩguo Jesu onanie ũndũ ũcio, aaringithanirie Jehova na mũrĩithi. Mũrĩithi ekaga atĩa rĩrĩa ng’ondu ĩmwe harĩ rũũru rwa ng’ondu 100 yora? Atigaga ‘icio 99 irĩma-inĩ na agathiĩ gũcaria ĩyo ĩmwe yũrĩte.’ Mũrĩithi ona ng’ondu ĩyo, ndamĩrakaragĩra nĩ ũndũ wa kũũra. Nĩ gũkena akenaga. Tũreruta atĩa? Ng’ondu o yothe nĩ ya bata harĩ Jehova. Jesu ooigire ũũ: “Ũguo noguo Awa ũrĩa ũrĩ igũrũ atangĩenda o na ũmwe wa aya matariĩ ta twana ore.”—Mat. 18:12-14.

3. Tũkwarĩrĩria maũndũ marĩkũ gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ?

³ Hatarĩ nganja tũtingĩenda kũũraga ngoro mũrũ kana mwarĩ wa Ithe witũ o wothe. Tũngĩĩthema atĩa kũhĩnga andũ arĩa angĩ? Na twagĩrĩirũo gwĩka atĩa rĩrĩa mũndũ atũhĩtĩria? Nĩ tũgũcokia ciũria icio gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ. No rekei twambe tuone ũrĩa ciugo “aya matariĩ ta twana” thĩinĩ wa Mathayo mũrango wa 18 ciugĩte.

4. Arĩa “matariĩ ta twana” nĩa?

⁴ Arĩa “matariĩ ta twana” nĩ arutwo othe a Jesu. Gũtekũmakania marĩ na ũkũrũ wa mĩaka ĩigana, “matariĩ ta twana” tondũ nĩ makoragwo mehaarĩirie kũrutwo nĩ Jesu. (Mat. 18:10) O na gũtuĩka makoragwo moimĩte kũndũ gũtiganĩte na ũndũire-inĩ ngũrani na magakorũo na mawoni na ũmũndũ ngũrani, othe nĩ monanagia wĩtĩkio harĩ Kristo. Ũndũ ũcio nĩ ũtũmaga Kristo o nake amende mũno.—Mat. 18:6; Joh. 1:12.

5. Jehova aiguaga atĩa rĩrĩa mũndũ ahĩnga kana atuurithia ndungata yake?

⁵ Arĩa othe “matariĩ ta twana” makoragwo marĩ a bata mũno harĩ Jehova. Nĩguo tũtaũkĩrũo nĩ ũrĩa Jehova amonaga, rekei twĩcirie ũrĩa ithuĩ tuonaga ciana. Nĩ tũciendete mũno. Nĩ twendaga gũcigitĩra tondũ itikoragwo na hinya, ũmenyeru, na ũũgĩ ta wa andũ agima. Tũtikenaga rĩrĩa tuona mũndũ agĩka mũndũ ũrĩa ũngĩ maũndũ moru, no nĩ tũrakaraga o na makĩria rĩrĩa tuona mũndũ agĩka mwana maũndũ moru. Na njĩra o ta ĩyo, Jehova nĩ endaga gũtũgitĩra. Nĩ aiguaga ũũru na akarakara rĩrĩa mũndũ ahĩnga kana atuurithia ndungata yake.—Isa. 63:9; Mar. 9:42.

6. O ta ũrĩa 1 Akorintho 1:26-29 yonanĩtie-rĩ, andũ thĩinĩ wa thĩ monaga arutwo a Jesu na njĩra ĩrĩkũ?

⁶ Arutwo a Jesu “matariĩ ta twana” na njĩra ĩrĩkũ ĩngĩ? Thĩinĩ wa thĩ, andũ arĩa monagwo marĩ a bata nĩ arĩa atongu, arĩa marĩ igweta, na arĩa marĩ na ũnene. Ngũrani na ũguo, arutwo a Jesu monekaga matarĩ a bata, “matariĩ ta twana” tũnini. (Thoma 1 Akorintho 1:26-29.) No ũguo tiguo Jehova amonaga.

7. Jehova endaga tũikaranie atĩa na aarĩ na ariũ a Ithe witũ?

⁷ Jehova nĩ endete ndungata ciake ciothe, gũtekũmakania kana imũtungatĩire ihinda rĩa mĩaka mĩingĩ kana nĩ hĩndĩ irerutire ũhoro wa ma. Aarĩ na ariũ a Ithe witũ othe nĩ a bata harĩ Jehova, o na ithuĩ nĩ twagĩrĩirũo kũmona marĩ a bata. Twagĩrĩirũo gũkorũo na “wendo harĩ thiritũ yothe ya ariũ a Ithe witũ,” no ti kwerekera harĩ andũ amwe tu. (1 Pet. 2:17) Twagĩrĩirũo gwĩka ũrĩa wothe tũngĩhota kũmagitĩra na kũmarũmbũiya. Tũngĩmenya atĩ nĩ tũtuurithĩtie kana tũkarakaria mũndũ, tũtiagĩrĩirũo gũteanĩria ũndũ ũcio tũgĩciria atĩ mũndũ ũcio nĩ agĩrĩirũo gũtuohera na kũriganĩrũo nĩ ũndũ ũcio. Nĩkĩ kĩngĩtũma andũ amwe maigue marakarĩte? Mũrerere wa aarĩ na ariũ a Ithe witũ amwe no ũtũme meigue matarĩ kĩene. Angĩ nao no makorũo matiikarĩte mũno ũhoro-inĩ wa ma, na kwoguo no makorũo matoĩ ũrĩa magĩrĩirũo gwĩka rĩrĩa mũndũ amahĩtĩria. O ũrĩa kũngĩkorũo kũrĩ, nĩ twagĩrĩirũo gwĩka ũrĩa wothe tũngĩhota nĩguo tũikaranie na thayũ. O na kũrĩ ũguo, mũndũ ũhĩngĩkaga maita maingĩ nĩ ũndũ wa andũ arĩa angĩ, nĩ agĩrĩirũo kũmenya atĩ ĩyo ti ngumo njega na kwoguo nĩ agĩrĩirũo kwĩrutanĩria nĩguo atige kũrakaraga na ihenya. Gwĩka ũguo no kũmũteithie gũkoragwo na gĩkeno na ũrata mwega hamwe na andũ arĩa angĩ.

8. Nĩ mwerekera ũrĩkũ warĩ na andũ matukũ-inĩ ma Jesu wahutĩtie arutwo ake?

⁸ Nĩkĩ gĩatũmire Jesu arie ũhoro wĩgiĩ arĩa “matariĩ ta twana”? Arutwo ake maakoretwo mamũũria kĩũria gĩkĩ: “Nũũ kũna mũnene gũkĩra arĩa angĩ Ũthamaki-inĩ wa igũrũ?” (Mat. 18:1) Ayahudi aingĩ matukũ-inĩ macio moonaga mũndũ gũkorũo arĩ na gaturũa na igweta arĩ ũndũ wa bata mũno. Mwandĩki ũmwe ooigire ũũ: “Gũkorũo na ngumo, kũheo gĩtĩo, igweta, na gwĩtĩkĩrĩka, nĩmo maũndũ marĩa maarĩ ma bata mũno harĩ o.”

9. Nĩ ũndũ ũrĩkũ arutwo a Jesu maabataraga gwĩka?

 ⁹ Jesu nĩ aamenyaga atĩ arutwo ake nĩ mangĩabatarire kwĩrutanĩria mũno nĩguo meherie ngoro-inĩ ciao mwerekera wa macindano ũrĩa wekĩrĩirũo ũndũire-inĩ wa Kĩyahudi. Aameerire ũũ: “Rekei ũrĩa mũnene gatagatĩ-inĩ kanyu atuĩke ta arĩ we mũnini, nake ũrĩa ũratongoria atuĩke ta arĩ we ũratungata.” (Luk. 22:26) Rĩrĩa tuona “arĩa angĩ marĩ a bata” gũtũkĩra, tũkoragwo tũkĩĩyona tũrĩ ‘anini.’ (Afil. 2:3) O ũrĩa tũrakũria mwerekera ũcio, noguo ũrĩkoragwo ũrĩ ũndũ mũritũ kũhĩnga andũ arĩa angĩ.

10. Nĩ ũtaaro ũrĩkũ wa Paulo twagĩrĩirũo kũririkanaga?

¹⁰ Aarĩ na ariũ a Ithe witũ othe makoragwo marĩ a bata gũtũkĩra na njĩra ĩmwe kana ĩrĩa ĩngĩ. Tũngĩroraga ngumo ciao njega, no tuone ũndũ ũcio na njĩra hũthũ. Nĩ twagĩrĩirũo kũririkanaga ũtaaro ũyũ, ũrĩa mũtũmwo Paulo aaheire Akorintho, aamoririe: “Nũũ ũtũmaga ũkorũo ũrĩ ngũrani na arĩa angĩ? Nĩ kĩĩ ũrĩ nakĩo ũtaamũkĩrire? Angĩkorũo nĩ kwamũkĩra waamũkĩrire-rĩ, nĩ kĩĩ kĩratũma wĩtĩe ta atarĩ kwamũkĩra waamũkĩrire?” (1 Kor. 4:7) Nĩ twagĩrĩirũo kwĩmenyerera tũtigatũme andũ arĩa angĩ matuone tũrĩ a bata mũno, kana twambĩrĩrie gwĩciria atĩ tũrĩ a bata gũkĩra andũ arĩa angĩ. Kwa ngerekano, ariũ a Ithe witũ arĩa makoragwo na ũhoti mũnene wa kũruta mĩario kana aarĩ a Ithe witũ arĩa makoragwo na arutwo aingĩ a Bibilia, nĩ magĩrĩirũo hingo ciothe kũreka Jehova agoocwo nĩ ũndũ wa ũhoti ũcio marĩ naguo.

11. Nĩ ũndũ ũrĩkũ Jesu eendaga kũrutana akĩheana ngerekano ya mũthamaki na ngombo yake?

¹¹ Ihinda inini thutha wa Jesu kwĩra arutwo ake memenyagĩrĩre matikahĩnge andũ arĩa angĩ, nĩ aaheanire ngerekano ĩgiĩ mũthamaki na ngombo yake. Mũthamaki ũcio nĩ aarekeire ngombo ĩyo thiirĩ mũnene ũrĩa yaremetwo kũrĩha. Thutha ũcio, ngombo o ĩyo nĩ yaregire kũrekera ngombo ĩngĩ yarĩ na thirĩ wayo mũnini makĩria. Mũthia-inĩ, mũthamaki ũcio agĩikia ngombo ĩyo ĩtaarĩ na tha njera. Tũreruta atĩa? Jesu ooigire ũũ: “Ũguo noguo o na inyuĩ, mũngĩaga kuohagĩra ariũ a Ithe wanyu kuuma ngoro, o nake Awa ũrĩa ũrĩ igũrũ ndarĩmuohagĩra.”—Mat. 18:21-35.

12. Nĩ na njĩra ĩrĩkũ tũngĩtuurithia arĩa angĩ tũngĩaga kuohanĩra?

¹² Ciĩko cia ngombo ĩyo ciarĩ na moimĩrĩro moru harĩ yo na harĩ andũ arĩa angĩ. Wa mbere, ngombo ĩyo ĩtarĩ na tha nĩ yanyitire ngombo ĩyo ĩngĩ “ĩkĩmĩikithia njera nginya rĩrĩa ĩkaarĩha thiirĩ ũcio.” Wa kerĩ, ngombo ĩyo nĩ yatuurithirie ngombo iria ingĩ, iria cioonire ũrĩa yeekire. Rĩrĩa “ngombo iria ingĩ cioonire ũguo, ikĩigua kĩeha mũno.” Ciĩko citũ no ituurithie andũ arĩa angĩ na njĩra o ta ĩyo. Hihi kũngĩthiĩ atĩa mũndũ angĩtũhĩtĩria na tũrege kũmuohera? Wa mbere, no tũmũtuurithie nĩ ũndũ wa kũrega kũmuohera, nĩ ũndũ wa kũmwĩthema, na kwaga kũmuonia wendo. Wa kerĩ, no tũtũme andũ arĩa angĩ kĩũngano-inĩ maigue mataiganĩire rĩrĩa mona atĩ tũtiraiguithania na mũndũ ũcio.

13. Ũreruta atĩa kuumana na kĩonereria kĩa painia ũmwe?

¹³ Rĩrĩa tuohera aarĩ na ariũ a Ithe witũ, nĩ tũgunĩkaga ithuĩ ene na tũkaguna andũ arĩa angĩ. Ũguo nĩguo gwathiire harĩ painia ũmwe tũgwĩta Crystal. Hingo ĩmwe nĩ aatuurithirio nĩ mwarĩ wa Ithe witũ kĩũngano-inĩ. Crystal ooigire: “Mwarĩ wa Ithe witũ ũcio rĩmwe aaragia ciugo njũru igatũma njigue ta arĩ gũthecwo ndĩrathecwo na kahiũ. O na ndieendaga gũthiĩ ũtungata hamwe nake. Ũndũ ũcio watũmire nyihanyihie kĩyo na ngĩaga gĩkeno.” Crystal oonaga arĩ na gĩtũmi kĩega gĩa kũrakara. No ndaaigĩire mwarĩ wa ithe witũ ũcio muku kana akĩambĩrĩria kwĩĩciria mũno. Nĩ  eenyihirie na akĩhũthĩra ũtaaro wa Kĩĩmandĩko warĩ thĩinĩ wa ngathĩti ya Mnara wa Mlinzi ya Oktomba 15, 1999, gĩcunjĩ kĩarĩ na kĩongo “Samehe Kutoka Katika Moyo Wako.” Nĩ ooheire mwarĩ wa Ithe witũ ũcio. Crystal ooigire ũũ: “Rĩu nĩ ndaũkĩirũo atĩ ithuothe nĩ kwĩrutanĩria tũrerutanĩria kwĩhumba ũmũndũ mwerũ, na atĩ Jehova nĩ atuohagĩra eyendeire na ekaga ũguo o mũthenya. Njiguaga ta arĩ kĩmũrigo kĩnene njaũrĩtwo kuuma ciande-inĩ ciakwa. Rĩu nĩ njokereirũo nĩ gĩkeno.”

14. Kũringana na Mathayo 18:21, 22, nĩ ũndũ ũrĩkũ mũtũmwo Petero angĩkorũo aaritũhagĩrũo gwĩka? Ũreruta atĩa kuumana na macokio ma Jesu?

¹⁴ Nĩ tũĩ atĩ nĩ twagĩrĩirũo kuohera andũ arĩa angĩ, na gwĩka ũguo nĩguo ũndũ ũrĩa wagĩrĩire. No rĩmwe ũndũ ũcio ndũkoragwo ũrĩ mũhũthũ. No gũkorũo kũrĩ hĩndĩ mũtũmwo Petero aaiguaga ũguo. (Thoma Mathayo 18:21, 22.) Tũngĩka atĩa nĩguo tũhotage kuohanĩra? Wa mbere, wĩcũranie ũrĩa Jehova akuohagĩra. (Mat. 18:32, 33) Atuohagĩra eyendeire, o na gũtuĩka tũtikoragwo twagĩrĩire kuoherũo nĩwe. (Thab. 103:8-10) Makĩria ma ũguo, nĩ “twagĩrĩirũo kwendanaga.” Kwoguo kuohanĩra nĩ ũndũ wa o mũhaka. Nĩ twagĩrĩirũo kuohera aarĩ na ariũ a Ithe witũ. (1 Joh. 4:11) Wa kerĩ, wĩcũranie ũrĩa gũthiaga rĩrĩa tuohera arĩa angĩ. Nĩ tũhotaga gũteithia mũndũ ũcio ũtũhĩtĩirie, tũgateithia kĩũngano gũkorũo na ũrũmwe, tũkagitĩra ũrata witũ hamwe na Jehova, na tũkeheria mũrigo ũrĩa tũngĩkorũo naguo. (2 Kor. 2:7; Kol. 3:14) Na mũthia, hoya Jehova agũteithie kuohanĩra. Ndũkarekage Shaitani athũkie thayũ ũrĩa ũrĩ naguo hamwe na Akristiano arĩa angĩ. (Ef. 4:26, 27) Nĩ tũrabatara ũteithio wa Jehova nĩguo tũhote gwĩthema kũgwa mũtego-inĩ wa Shaitani.

15. Kũringana na Akolosai 3:13, twagĩrĩirũo gwĩka atĩa angĩkorũo harĩ mũrũ kana mwarĩ wa Ithe witũ ũtũtuurithĩtie?

¹⁵ O na kũrĩ ũguo-rĩ, wagĩrĩirũo gwĩka atĩa  mũrũ kana mwarĩ wa Ithe witũ angĩka ũndũ wa gũgũtuurithia? Ĩka ũrĩa wothe ũngĩhota nĩguo mũtũũrie thayũ. Hoya Jehova ũmwĩre ũrĩa ũraigua. Mwĩre ateithie mũndũ ũcio ũgũtuurithĩtie na agũteithie kuona ngumo ciake njega iria itũmaga Jehova amwende. (Luk. 6:28) Angĩkorũo ndũngĩhota kũrekera mũndũ ũcio, wĩcirie njĩra ĩrĩa njega ũngĩhũthĩra kwaria nake. Nĩ wega hĩndĩ ciothe gũkoragwo na mawoni atĩ mũndũ ũcio ndanagũtuurithia akĩendaga. (Mat. 5:23, 24; 1 Kor. 13:7) Rĩrĩa ũraria nake, ndũgekĩrĩre nganja muoroto wake. Ĩ angĩkorũo ndarenda mwaranĩrie nĩguo mũtũũrie thayũ? ‘Thiĩ na mbere kũmũkirĩrĩria.’ Ndũkamũikĩrie moko. (Thoma Akolosai 3:13.) Na ũndũ wa bata makĩria, ndũkamũigĩre muku tondũ ũndũ ũcio no ũthũkie ũrata waku na Jehova. Ndũkareke ũndũ o na ũmwe ũkũhĩnge. Weka ũguo, nĩ ũrĩonanagia atĩ nĩ wendete Jehova gũkĩra ũndũ ũngĩ o wothe.—Thab. 119:165.

16. Nĩ itemi rĩrĩkũ o ũmwe witũ arĩ narĩo?

¹⁶ Nĩ tuonaga arĩ gĩtĩo kĩnene gũtungatĩra Jehova na ũrũmwe tũrĩ “rũũru rũmwe” rungu rwa “mũrĩithi ũmwe.” (Joh. 10:16) Ibuku rĩa Ithondeka Rĩrĩa Rĩkaga Wendi wa Jehova karatathi ka 165 riugaga ũũ: “Nĩguo ũgunĩke nĩ ũrũmwe ũcio, ũrĩ na itemi rĩa kũũtũũria.” Kwoguo nĩ tũrabatara kwĩruta “kuona aarĩ na ariũ a Ithe witũ ta ũrĩa Jehova amonaga.” Maitho-inĩ ma Jehova, ithuothe ‘tũtariĩ ta twana’ twendetwo. Hihi ũguo nĩguo wonaga aarĩ na ariũ a Ithe witũ? Jehova nĩ onaga na agakenio nĩ ũndũ o wothe wĩkaga nĩguo ũmateithie na ũmarũmbũiye.—Mat. 10:42.

17. Twĩrutanagĩria gwĩka atĩa?

¹⁷ Nĩ twendete aarĩ na ariũ a Ithe witũ. Kwoguo nĩ twĩrutanagĩria “kwaga kũigĩra mũrũ wa Ithe witũ mũhĩnga kana ũndũ ũngĩtũma agwe.” (Rom. 14:13) Tuonaga aarĩ na ariũ a Ithe witũ marĩ a bata gũtũkĩra, na no twende kũmohagĩra kuuma ngoro. Rekei tũtikanetĩkĩre kũhĩngĩka nĩ ũndũ wa andũ arĩa angĩ. Handũ ha ũguo, nĩ “tũthingatagei maũndũ marĩa mangĩrehe thayũ na maũndũ ma gwaka arĩa angĩ.”—Rom. 14:19.