Jack na Marie-Line makoretwo hamwe ũtungata-inĩ wa mahinda mothe kuuma mwaka wa 1988. Nĩ mahotaga kũhiũrania na mogarũrũku, na nĩ metĩkĩrĩte mĩeke mĩingĩ ya ũtungata ĩrĩa maheetwo gĩcigo-inĩ kĩa Guadeloupe na French Guiana. Icigo icio cierĩ rĩu ikoragwo rungu rwa wabici ya rũhonge ya Faranja. Rekei tũũrie Jack na Marie-Line ciũria cigana ũna.

Nĩ ũndũ ũrĩkũ watũmire mwende kũingĩra ũtungata-inĩ wa mahinda mothe?

Marie-Line: Ndaakũrĩire Guadeloupe, na ndĩ mũnyinyi kaingĩ nĩ twahunjagia mũthenya mũgima na mami. Mami aarĩ mũhunjia ũrĩ kĩyo. Nĩ nyendete andũ, na kwoguo rĩrĩa ndarĩkirie cukuru mwaka wa 1985 nĩ ndambĩrĩirie ũpainia.

Jack: Ndĩ mũnyinyi ndaarĩ na arata aingĩ mapainia na nĩ meendete ũtungata mũno. Rĩrĩa twahinga cukuru nĩ ndatungataga ndĩ painia wa gũteithĩrĩria. Mũthia-inĩ wa kiumia, kaingĩ nĩ twahaicaga mbathi tũgathiĩ kũhunjia na mapainia acio gĩcigo-inĩ kĩao. Twahunjagia mũthenya wothe, hwaĩ-inĩ tũgathiĩ kũhurũka hakuhĩ na iria. Nĩ twakenaga mũno matukũ-inĩ macio.

Kahinda kanini thutha wa kũhikia Marie-Line mwaka wa 1988, ndeĩrire ũũ, ‘Tũtirĩ na maũndũ maingĩ maratuoha, nĩ kĩĩ kĩngĩgiria twandandũre ũtungata witũ?’ Kwoguo ngĩingĩra ũtungata-inĩ wa ũpainia o ta Marie-Line. Mwaka ũmwe thutha wa gũthiĩ cukuru ya ũtungata wa ũpainia, tũkĩamũrũo gũtuĩka mapainia a mwanya. Nĩ twakeneire gũtungata icigo-inĩ itiganĩte thĩinĩ wa Guadeloupe tũtanerũo tũthamĩre gĩcigo gĩa French Guiana.

Kwa ihinda rĩa mĩaka mĩingĩ nĩ mũtũmĩtwo icigo-inĩ nyingĩ itiganĩte. Nĩ ũndũ ũrĩkũ ũmũteithagia gwĩtĩkĩra mogarũrũku macio merũ?

Marie-Line: Ariũ a Ithe witũ thĩinĩ wa Betheli ya French Guiana nĩ maamenyaga atĩ rĩandĩko rĩrĩa twendete mũno nĩ Isaia 6:8. Kwoguo rĩrĩa matũhũũrĩra thimũ, kaingĩ maambagĩrĩria gũtwĩra na njĩra ya itherũ, “Nĩ mũraririkana rĩandĩko rĩrĩa mwendete?” Twaigua ũguo nĩ twamenyaga atĩ harĩ ũgarũrũku ũgwĩkwo ũtungata-inĩ witũ, na kwoguo twoigaga, “Ithuĩ Aya Haha! Tũtũme!”

 Nĩ twĩthemaga kũringithania ũtungata ũrĩa tũrĩ naguo rĩu na ũrĩa twanaruta hau kabere, tondũ gwĩka ũguo no gũtũme twage gũkenera ũtungata witũ. Ningĩ nĩ tuoyaga ikinya rĩa mbere rĩa kũmenyana na aarĩ na ariũ a Ithe witũ a kũrĩa twatũmwo.

Jack: Kũrĩ hĩndĩ aarĩ na ariũ a Ithe witũ maatwĩrire tũtige gũthaama tondũ matiendaga tuume kũu. No rĩrĩa tuoimaga Guadeloupe, mũrũ wa Ithe witũ ũmwe nĩ aatũririkanirie ciugo cia Jesu thĩinĩ wa Mathayo 13:38 iria ciugaga: “Mũgũnda nĩ thĩ.” Kwoguo rĩrĩa twatũmwo gĩcigo-inĩ kĩerũ, nĩ twĩririkanagia atĩ tũratungata thĩinĩ wa mũgũnda o ũrĩa ũmwe gũtekũmakania kũrĩa tũrĩ. Ningĩ ũndũ ũrĩa wa bata nĩ gũkora andũ gĩcigo-inĩ kĩrĩa twatũmwo.

Twakinya gĩcigo-inĩ kĩerũ, nĩ tuonaga andũ arĩa angĩ nĩ mahotaga gũikara kuo na magakenera. Nĩ ũndũ ũcio, twĩrutanagĩria gũikara o ta andũ a kũu. O na irio ingĩkorũo irĩ ngũrani na iria tũramenyerete, tũrĩaga kĩrĩa andũ a kũu mararĩa na tũkanyua kĩrĩa maranyua o tũkĩĩmenyagĩrĩra mĩrimũ. Nĩ twĩrutanagĩria kwaria maũndũ mega megiĩ kũrĩa guothe twatũmwo.

Marie-Line: Ningĩ nĩ twĩrutaga maũndũ maingĩ kuuma kũrĩ aarĩ na ariũ a Ithe witũ a kũrĩa twatũmwo. Nĩ ndirikanaga riita rĩa mbere rĩrĩa twakinyire gĩcigo-inĩ kĩa French Guiana nĩ kuoiraga mũno, na kwoguo tweciragia atĩ twabataraga gweterera mbura ĩkĩe nĩguo twambĩrĩrie kũhunjia. O hĩndĩ ĩyo mwarĩ wa Ithe witũ ũngĩ akĩnjĩra, “Nĩ tũthiĩ tũkahunjie.” Ndĩ mũmaku ngĩmũũria, “Tũgũthiĩ atĩa?” Nake akĩnjĩra, “Oya iburi tũgũthiĩ na mĩithikiri.” Na njĩra ĩyo ngĩĩruta gũtwarithia mũithikiri nyitĩte iburi. Korũo ndierutire gwĩka ũguo, ndirĩ hĩndĩ ingĩahunjirie hĩndĩ ya mbura.

Mũthamĩire gĩcigo-inĩ kĩerũ maita ta 15. Hihi harĩ maũndũ mwĩrutĩte mangĩteithia andũ arĩa angĩ?

Marie-Line: Gũthama rĩmwe nĩ gũkoragwo na moritũ. No nĩ wega gwetha handũ hega ha gũikara hangĩtũma mũndũ aigue aiganĩire acoka mũciĩ thutha wa gũtinda akĩhunjia.

Jack: Twathamĩra nyũmba njerũ, kaingĩ nĩ ndĩmĩhakaga rangi thĩinĩ. Rĩrĩa ariũ a Ithe witũ a wabici ya rũhonge mamenya atĩ tũtigũikara ihinda iraihu kũrĩa twatũmwo, rĩmwe nĩ maanjĩraga, “Jack, riita rĩrĩ ndũgatinde ũkĩhaka rangi.”

Marie-Line nĩ oĩ mũno kũbanga indo rĩrĩa tũrathama. Abanga indo acokaga akandĩka, ici nĩ cia “mbabu,” cia “rumu ya toro,” cia “riiko,” na maũndũ ta macio. Kwoguo twakinya nyũmba ĩrĩa tũrathamĩra, nĩ ũkoragwo ũrĩ ũndũ mũhũthũ gũtwara kĩndũ  harĩa kĩrabatarania. Nĩ andĩkaga o harĩa ekĩra o kĩndũ nĩguo ũkorũo ũrĩ ũndũ mũhũthũ gũkĩona.

Marie-Line: Gũkorũo na mĩbango mĩega nĩ gũtũteithagia kwambĩrĩria ũtungata tũtekũrĩa marĩĩgu.

Hihi mũhotaga atĩa kwĩbanga nĩguo ‘mũhingie ũtungata wanyu biũ’?—2 Tim. 4:5.

Marie-Line: Mũthenya wa Njumatatũ nĩguo tũhurũkaga na tũkahaarĩria mĩcemanio. Kwambĩrĩria mũthenya wa Njumaine tũgathiĩ ũtungata-inĩ.

Jack: O na gũtuĩka harĩ mathaa marĩa twagĩrĩire kũhingia o mweri, ũcio tiguo ũndũ ũrĩa twĩkĩrĩire. Ũtungata nĩguo ũndũ ũrĩa wa bata mũno harĩ ithuĩ. Twĩrutanagĩria kwaria na andũ arĩa othe tũgũcemania nao, kuuma tuoima mũciĩ nginya rĩrĩa tũrĩcoka.

Marie-Line: Rĩrĩa twathiĩ kũhurũka, hingo ciothe nĩ nguaga trakti. Andũ amwe nĩ mokaga kũrĩ ithuĩ magatwĩra tũmahe kĩndũ mangĩthoma o na tũtamerĩte tũrĩ Aira a Jehova. Nĩ ũndũ ũcio nĩ twĩmenyagĩrĩra nĩguo mĩĩhumbĩre na mĩthiĩre itũ ĩkorũo ĩrĩ mĩega. Andũ nĩ maroraga maũndũ ta macio mũno.

Jack: Ningĩ nĩ tũhunjagia na njĩra ya gwĩkĩra andũ arĩa tũrigainie maũndũ mega. Nĩ nyũnganagia maratathi, ngathiĩ gũte gĩko, na ngahaata mahuti nja kũrĩa tũikaraga. Andũ arĩa tũrigainie nĩ monaga maũndũ macio, na rĩmwe makanjũria, “Hihi no ũkorũo na Bibilia ũhe?”

Mwanahunjia kaingĩ icigo cia kũndũ kũraihu. Harĩ ũndũ ũmwe hihi mwĩyoneire mũririkanaga wega?

Jack: Nĩ ũndũ mũritũ mũno gũkinya icigo-inĩ imwe thĩinĩ wa Guiana. Kaingĩ twabataraga gũthiĩ kilomita 600 o kiumia tũgereire bara-inĩ itarĩ njega. Ũndũ ũmwe tũririkanaga mũno nĩ hĩndĩ twathiire kũhunjia St. Élie, mũtitũ-inĩ wa Amazon. Twahũthĩrire mathaa maigana ũna tũgĩgakinya kuo tũkĩhũthĩra ngaari na gatarũ. Andũ aingĩ arĩa maaikaraga kũu maarutaga wĩra wa kwenja thahabu. Andũ amwe nĩ maakenagio nĩ mabuku maitũ na magatũhe tũcunjĩ tũnini twa thahabu tũrĩ mũhothi. Mathaa ma hwaĩ-inĩ, nĩ tuonirie andũ video ĩmwe ya ithondeka. Andũ aingĩ nĩ mookire kwĩrorera.

Marie-Line: Ica ikuhĩ Jack nĩ erĩga kwĩrũo akarute mĩario ya Kĩririkano gĩcagi-inĩ gĩa Camopi. Nĩguo tũkinye kuo twakuirũo nĩ gatarũ ihinda rĩa mathaa mana tũgereire Rũũĩ-inĩ rwa Oyapock. Yarĩ thabarĩ ya gũcanjamũra.

Jack: Kũndũ kũrĩa rũũĩ rũu rwakoragwo rũtarĩ rũriku, maĩ nĩ maateng’eraga na gwakoragwo kũrĩ ũgwati. Mũndũ nĩ aakenaga mũno kuona maĩ macio marateng’era o ũrĩa gatarũ karakuhĩrĩria. Mũtwarithia wa gatarũ nĩ abataraga gũkorũo akĩmenya ũrĩa areka. No yarĩ thabarĩ ya gũcanjamũra. O na gũtuĩka Aira a Jehova maarĩ atandatũ tu, andũ ta 50 nĩ mookire Kĩririkano, o hamwe na andũ a ũndũire wa Amerindian.

Marie-Line: Andũ ethĩ arĩa mendaga gũtungatĩra Jehova makĩria no makenere maũndũ ta macio mega. Mũndũ nĩ abataraga kwĩhoka Jehova maũndũ-inĩ ta macio, no wĩtĩkio wake nĩ ũgĩaga na hinya. Kaingĩ nĩ tuonaga Jehova agĩtũteithia.

Nĩ mwĩrutĩte thiomi cigana ũna. Hihi ũkoragwo ũrĩ ũndũ mũhũthũ harĩ inyuĩ kwĩruta thiomi?

Jack: Aca. Nderutire thiomi icio nĩguo hote gũteithia andũ. Ndabatarire gũtongoria Wĩruti wa Mũrangĩri na rũthiomi rwa Sranantongo, * o na itarĩ ndaruta gacunjĩ ka ũthomi wa Bibilia na rũthiomi rũu. Thutha ũcio ngĩũria mũrũ wa Ithe witũ ũmwe kana nĩ manyitire. Nake akĩnjĩra, “Rĩmwe tũtikũmenyaga ũrĩa ũkwendaga kuuga, no nĩ tũkeneire mũno.” Ciana nĩ ciandeithirie mũno. Ngũrani na andũ agima, rĩrĩa ndahĩtia nĩ cianjĩraga. Nĩ nderutire maũndũ maingĩ kuuma kũrĩ ciana.

Marie-Line: Thĩinĩ wa gĩcigo kĩmwe, nĩ nderutaga na andũ Bibilia na rũthiomi rwa Kĩfaranja, Portuguese, na Sranantongo. Mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe aanjĩrire nĩ wega kwambĩrĩria na rũthiomi rũrĩa rũritũ harĩ niĩ, ndĩkĩrĩrie na rũrĩa njũĩ wega. Thutha wa kahinda kanini nĩ ndonire atĩ ũtaaro ũcio warĩ wa ũũgĩ.

Mũthenya ũmwe nĩ ndabangĩte kwĩruta na andũ erĩ, ũmwe na rũthiomi rwa Sranantongo na ũngĩ na rũthiomi rwa Portuguese. Rĩrĩa ndambagĩrĩria gũthoma na mũndũ wa kerĩ, mwarĩ wa Ithe witũ ũrĩa twarĩ nake akĩnjĩra, “Marie-Line, ngwĩciria ti wa  rũthiomi rũu.” Ngĩririkana atĩ ndaaragĩria mũtumia Mũbrazil rũthiomi rwa Sranantongo handũ ha Portuguese.

Andũ arĩa mwanatungata hamwe nao nĩ mamwendete mũno. Mũhotete atĩa gũkorũo na ũrata wa hakuhĩ hamwe na aarĩ na ariũ a Ithe witũ acio?

Jack: Thimo 11:25 yugaga: “Mũndũ ũrĩa mũtaana nĩ arĩgaacagĩra.” Nĩ tũkoragwo twĩhaarĩirie kwĩheana nĩ ũndũ wa andũ arĩa angĩ. Rĩrĩa tũraramata Nyũmba ya Ũthamaki, andũ amwe mananjĩra ũũ: “Reke ahunjia marute wĩra ũcio.” Na niĩ ngameera: “O na niĩ ndĩ mũhunjia. Kwoguo angĩkorũo harĩ wĩra ũrabatara kũrutwo, nyendaga gũkorũo ho.” O na gũtuĩka rĩmwe ithuothe nĩ tũbataraga mahinda ma gũkorũo tũrĩ oiki, kaingĩ nĩ twĩririkanagia atĩ tũtiagĩrĩirũo kũreka ũndũ ũcio ũtũgirĩrĩrie gwĩka andũ arĩa angĩ maũndũ mega.

Marie-Line: Nĩ twĩrutanagĩria mũno kũrũmbũiya aarĩ na ariũ a Ithe witũ marĩ mũndũ ũmwe ũmwe. Na njĩra ĩyo nĩ tũhotaga kũmenya rĩrĩa marabatara mũndũ wa kũmarorera ciana kana kũmagĩrĩra ciana cukuru. Nĩ ũndũ ũcio tũkabanga maũndũ maitũ nĩguo tũmateithĩrĩrie. Ũndũ ũcio nĩ ũtũteithagia kũgĩa na ũrata wa hakuhĩ hamwe na andũ arĩa angĩ, na tũgakorũo twĩhaarĩirie kũmateithia rĩrĩa marabatara ũteithio.

Nĩ irathimo irĩkũ mũgĩte nacio nĩ ũndũ wa gũtungata kũrĩa kũrĩ na bata mũnene wa ahunjia?

Jack: Ũtungata wa mahinda mothe nĩ ũtũreheire irathimo nyingĩ. Maita maingĩ nĩ tũgĩte na mweke wa gũkenera ũũmbi ũtiganĩte wa Jehova. O na gũtuĩka twanacemania na moritũ, nĩ tũkoragwo na thayũ wa meciria tondũ nĩ tũmenyaga atĩ aarĩ na ariũ a Ithe witũ kũrĩa guothe tũrĩ nĩ makoragwo mehaarĩirie gũtũteithia.

Ndĩ mwanake nĩ ndohetwo njera thĩinĩ wa French Guiana nĩ ũndũ wa kũrega kũingĩra njeshi-inĩ. Ndieciragia atĩ mũthenya ũmwe nĩ ngaacoka kuo ndĩ mishonarĩ na njĩtĩkĩrio kũhunjĩria ohwo ndĩ mũhunjia wa ũhoro ũrĩa mwega. Hatarĩ nganja Jehova nĩ andathimĩte na njĩra nene.

Marie-Line: Ũndũ ũrĩa ũndehagĩra gĩkeno kĩnene nĩ kwĩheana nĩ ũndũ wa andũ arĩa angĩ. Nĩ tũkenaga gũkorũo ũtungata-inĩ wa Jehova. Ũtungata ũcio ningĩ nĩ ũteithĩtie kĩhiko gitũ gũkorũo na hinya. Rĩmwe Jack nĩ anjũragia kana nĩ wega tũnyite ũgeni mũrũ wa Ithe witũ na mũtumia wake arĩa maroneka makuĩte ngoro tũrĩanĩre nao. Na niĩ ngamwĩra ũũ, “Ũreciria o ũrĩa ngwĩciragia.” Kaingĩ nĩ twĩkoraga tũgĩciria ũndũ ũmwe.

Jack: Ica ikuhĩ nĩ njĩrĩga kwĩrũo atĩ ndĩ na Kansa ya mũthiori. Nĩ njĩraga Marie-Line ciugo ici o na gũtuĩka ndendaga gũcigua: “Mwendwa wakwa, o na ingĩkua ta ũmũthĩ, ndigũkua ndĩ na ‘ũkũrũ mwega.’ No ngũkua njiganĩire nĩ ũndũ wa kũmenya atĩ ndahũthĩrire ũtũũro wakwa na maũndũ ma bata, maũndũ ma kĩĩroho.”—Kĩam. 25:8.

Marie-Line: Jehova nĩ atũheete mawĩra maingĩ tũteerĩgagĩrĩra, na agatwĩtĩkĩria gwĩka maũndũ tũteeciragia no twĩke. Nĩ tũkeneire maũndũ maingĩ mega ũtũũro-inĩ witũ. Tũrĩthiaga kũrĩa guothe ithondeka rĩa Jehova rĩratwĩra tũthiĩ, tondũ nĩ twĩtĩkĩtie biũ atĩ nĩ arĩtũteithagia.