Thiĩ harĩ ũhoro

Thiĩ harĩ ũhoro ũrĩa wĩ thĩinĩ

GĨCUNJĨ KĨA WĨRUTI KĨA 45

Ũrĩa Roho Mũtheru Ũtũteithagia

Ũrĩa Roho Mũtheru Ũtũteithagia

“Maũndũ-inĩ mothe nĩ ngoragwo na hinya kũgerera ũrĩa ũũheaga hinya.”—AFIL. 4:13.

RWĨMBO NA. 104 Roho Mũtheru nĩ Kĩheo Kuuma kwĩ Ngai

GĨCUNJĨ-INĨ GĨKĨ *

1-2. (a) Nĩ kĩĩ gĩtũteithagia gũkirĩrĩria moritũ o mũthenya? Taarĩria. (b) Tũkwarĩrĩria maũndũ marĩkũ gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ?

HIHI ũrĩ wekora ũkiuga, “Rĩrĩa ndeciria ũhoro wa igerio rĩrĩa ndaagereire, nĩ nyonaga atĩ ndingĩahotire kũrĩtooria na hinya wakwa niĩ mwene.” Aingĩ aitũ manoiga ũguo. No kũhoteke woigire ũguo thutha wa kuona ũrĩa wahotire kũhiũrania na mũrimũ mũũru kana gũkuĩrũo nĩ mũndũ wendete. Weciria ũndũ ũcio, nĩ wonaga atĩ wahotire gũkirĩrĩria igerio rĩu o mũthenya tondũ roho mũtheru wa Jehova nĩ wakũheaga “hinya ũrĩa ũkĩrĩte wa ndũire.”—2 Kor. 4:7-9.

2 Ningĩ nĩ tũbataraga roho mũtheru nĩguo tũhote kũhiũrania na hatĩka cia thĩ ĩno njũru. (1 Joh. 5:19) Makĩria ma ũguo, nĩ tũbataraga hinya wa kũrũa na “maroho moru.” (Ef. 6:12) Tũrĩ na maũndũ macio meciria-inĩ, nĩ tũkwarĩrĩria njĩra igĩrĩ iria roho mũtheru ũtũteithagia nacio. Nĩ tũgũcoka twarĩrĩrie ũrĩa tũngĩka nĩguo tũgunĩke biũ na roho mũtheru.

ROHO MŨTHERU NĨ ŨTŨHEAGA HINYA

3. Njĩra ĩmwe Jehova atũteithagia nayo gũkirĩrĩria magerio nĩ ĩrĩkũ?

3 Roho mũtheru wa Jehova nĩ ũtũteithagia na njĩra ya gũtũhe hinya, kana ũhoti, nĩguo tũhote kũhingia ũndũ ũrĩa tũrabatara gwĩka o na kũrĩ na moritũ. Mũtũmwo Paulo nĩ aahotire gũthiĩ na mbere gũtungatĩra Jehova o na akĩgeragĩra moritũ tondũ nĩ eehokete “hinya wa Kristo.” (2 Kor. 12:9) Arĩ iceera-inĩ rĩake rĩa kerĩ rĩa ũmishonarĩ, Paulo to kũhunjia aahunjagia na kĩyo, no ningĩ nĩ aarutaga wĩra nĩguo one mabataro make. Aaikaraga itũũra-inĩ rĩa Korintho mũciĩ kwa Akila na Pirisila, arĩa maarutaga wĩra wa gũthondeka hema. Paulo nĩ aarutaga wĩra hamwe nao rĩmwe na rĩmwe, tondũ o nake nĩ ooĩ wĩra ũcio. (Atũm. 18:1-4) Roho mũtheru nĩ waheaga Paulo hinya wa kũruta wĩra wa kĩĩmwĩrĩ na kũhingia ũtungata wake.

4. Kũringana na 2 Akorintho 12:7b-9, nĩ ũndũ ũrĩkũ Paulo aageragĩra?

4 Thoma 2 Akorintho 12:7b-9. Thĩinĩ wa mĩhari ĩyo-rĩ, Paulo eendaga kuuga atĩa rĩrĩa ooigire atĩ aarĩ na “mũigua thĩinĩ wa mwĩrĩ”? Ũngĩthecwo nĩ mũigua na ũikare mwĩrĩ-inĩ waku, no ũigue ruo mũno. Kwoguo Paulo eendaga kuuga atĩ harĩ ũndũ mũritũ aageragĩra wamũiguithagia ruo. Eetire ũndũ ũcio mũritũ “mũraika wa Shaitani” ũrĩa waikaraga ‘akĩmũhũũraga rũhĩ’ (‘akĩmũringaga,’ kohoro ka magũrũ-inĩ). No kũhoteke Shaitani kana ndaimono ciake tio maareheire Paulo magerio macio maahanaga ta mũigua na njĩra ya ĩmwe kwa ĩmwe. No rĩrĩa maroho macio moru maamenyire atĩ harĩ magerio aahiũranagia namo, no kũhoteke nĩ maageragia kũmaritũhia makĩria ta ũrĩa mũndũ angĩtindatindĩka mũigua ũingĩre thĩinĩ makĩria. Paulo eekire atĩa?

5. Jehova aacokirie mahoya ma Paulo na njĩra ĩrĩkũ?

5 Kĩambĩrĩria-inĩ Paulo eendaga Jehova amwehererie “mũigua” ũcio. Ooigire ũũ: “Ngĩthaitha Mwathani [Jehova] maita matatũ nĩ ũndũ wa ũndũ ũcio, atĩ ũnjeherere.” Ĩndĩ o na thutha wa Paulo kũhoya, ndeehereirio mũigua ũcio. Hihi ũguo nĩ kuuga atĩ Jehova ndaacokirie mahoya ma Paulo? Aca. Nĩ aamũcokeirie. Jehova ndaamwehereirie thĩna ũcio, no nĩ aamũheire hinya wa gũkirĩrĩria ũndũ ũcio. Jehova aamwĩrire: “Hinya wakwa ũtuĩkaga mũkinyanĩru harĩa hatarĩ na hinya.” (2 Kor. 12:8, 9) Na kũgerera ũteithio wa Ngai, Paulo nĩ aahotire gũtũũria gĩkeno na thayũ wa ngoro!—Afil. 4:4-7.

6. (a) Jehova acokagia mahoya maitũ na njĩra ĩrĩkũ? (b) Nĩ ciĩranĩro irĩkũ irĩ maandĩko-inĩ marĩa marĩ kĩbungo-inĩ irakũhe hinya?

6 Hihi nĩ ũrĩ wathaitha Jehova akwehererie ũndũ mũritũ ta ũguo Paulo eekire? No gũkorũo thutha wa kũhoya kuuma ngoro igũrũ rĩgiĩ thĩna mũna wageragĩra, thĩna ũcio hihi ndweherire no nĩ kuongerereka woongererekire. Hihi ũndũ ũcio nĩ watũmire wambĩrĩrie gũtangĩka ũgĩciragia atĩ Jehova ndarakenio nĩwe? Angĩkorũo nĩguo, ririkana kĩonereria gĩa Paulo. O ta ũrĩa Jehova aamũcokeirie mahoya make, o nawe hatarĩ nganja nĩ egũgũcokeria. Jehova no age kweheria thĩna ũcio. No nĩ arĩkũheaga hinya ũrĩa ũrabatara kũgerera roho mũtheru ũkahota gũkirĩrĩria igerio rĩu. (Thab. 61:3, 4) No ‘ũgũithio thĩ,’ no Jehova ndangĩgũtiganĩria.—2 Kor. 4:8, 9; Afil. 4:13.

ROHO MŨTHERU NĨ ŨTŨTEITHAGIA GŨTHIĨ NA MBERE

7-8. (a) Roho mũtheru ũhaana rũhuho na njĩra ĩrĩkũ? (b) Petero aataarĩirie atĩa ũrĩa roho mũtheru ũrutaga wĩra?

7 Roho mũtheru ũtũteithagia na njĩra ĩrĩkũ ĩngĩ? No tũringithanie roho mũtheru na rũhuho. Meri ĩngĩkorũo iria-inĩ rĩrĩ na makũmbĩ, no ĩhote gũthiĩ nginya ĩkinye kũrĩa ĩgũthiaga ĩngĩrũmĩrĩra rũhuho rũrĩa rũrahurutana rũrorete mwena ũrĩa wagĩrĩire. Na njĩra o ta ĩyo, roho mũtheru no ũtũteithie gũtungatĩra Jehova o na kũrĩ na moritũ nginya tũkinye thĩinĩ wa thĩ njerũ.

8 Tondũ mũtũmwo Petero aarĩ mũtegi wa thamaki, nĩ ooĩ wega ũhoro wĩgiĩ gũthiĩra iria-inĩ na meri. No kũhoteke nĩkĩo aahũthĩrire kiugo kĩhutanĩtie na ũhoro wĩgiĩ gũthiĩra iria-inĩ agĩtaarĩria ũrĩa roho mũtheru ũrutaga wĩra. Aandĩkire ũũ: “Gũtirĩ hĩndĩ ũrathi ũrĩ woka nĩ ũndũ wa kwenda kwa mũndũ, no andũ maaririe maũndũ moimĩte kũrĩ Ngai o ta ũrĩa maatongoririo nĩ roho mũtheru.” Kiugo gĩa Kĩngiriki kĩrĩa gĩtaũrĩtwo “maatongoririo” kiugĩte “maakuirũo.”—2 Pet. 1:21; kohoro ka magũrũ-inĩ.

9. Petero akĩhũthĩra kiugo “maakuirũo” eendaga andũ mataũkĩrũo nĩ ũndũ ũrĩkũ?

9 Hihi Petero akĩhũthĩra kiugo “maakuirũo” eendaga andũ mataũkĩrũo nĩ ũndũ ũrĩkũ? Kiugo kĩngĩ gĩa Kĩngiriki gĩkuhanĩrĩirie na kĩu, nĩ kiugo “gũtwarũo” kĩrĩa kĩahũthĩrirũo nĩ Luka mwandĩki wa ibuku rĩa Atũmwo, agĩtaarĩria ũhoro wa meri ‘ĩratwarũo’ nĩ rũhuho. (Atũm. 27:15) Mũthomi ũmwe wa maũndũ ma Bibilia aandĩkire atĩ rĩrĩa Petero ooigire atĩ aandĩki a Bibilia nĩ “maakuirũo” nĩ roho mũtheru, kiugo kĩu gĩatũmaga andũ mecirie ũhoro wĩgiĩ gũthiĩra iria-inĩ na meri. Na njĩra ĩngĩ nĩ ta Petero ooigaga atĩ o ta ũrĩa meri ĩtwaragwo nĩ rũhuho nginya ĩgakinya kũrĩa ĩrathiĩ, noguo anabii na andĩki a Bibilia maatongoririo nĩ roho mũtheru kũruta wĩra wao. Mũthomi ũcio aacokire akĩringithania andĩki a Bibilia na meri ĩkũnjũrĩtwo itambaya ciayo ĩĩhaarĩirie gũthiĩ. Jehova nĩ aahingirie gĩcunjĩ gĩake. Nĩ aamaheire roho mũtheru. Nao andĩki acio a Bibilia nĩ meekire ũrĩa maagĩrĩirũo gwĩka. Meekire kũringana na ũrĩa maatongoragio nĩ roho ũcio.

IKINYA RĨA 1: Nyitanagĩra maũndũ-inĩ ma kĩĩroho hĩndĩ ciothe

IKINYA RĨA 2: Ĩkaga ũrĩa wothe ũngĩhota kũnyitanĩra maũndũ-inĩ macio ma kĩĩroho (Rora kĩbungo gĩa 11) *

10-11. Nĩ makinya marĩkũ merĩ tũrabatara kuoya nĩguo tũteithĩrĩrio nĩ roho mũtheru? Heana ngerekano.

10 Ũrĩa kũrĩ nĩ atĩ, mahinda-inĩ maya Jehova ndahũthagĩra roho wake gũteithia andũ kwandĩka Bibilia. O na kũrĩ ũguo, nĩ ahũthagĩra roho mũtheru gũteithia andũ ake. Jehova no arahingia gĩcunjĩ gĩake. Tũngĩka atĩa nĩguo tũtongoragio nĩ roho mũtheru wa Ngai? Tũrabatara gũtigĩrĩra atĩ ithuĩ nĩ tũrahingia gĩcunjĩ gitũ. Tũngĩka ũguo na njĩra ĩrĩkũ?

11 Ta wĩcirie ngerekano ĩno. Nĩguo rũhuho rũteithie meri gũthiĩ, no mũhaka mũtwarithia wayo eke maũndũ maya merĩ. Wa mbere, no mũhaka atware meri harĩa rũhuho rũrahurutana. Ma nĩ atĩ, meri ndĩngĩthiĩ ĩngĩikara o gĩcukĩro-inĩ kũndũ kũraihu na kũrĩa rũhuho rũrĩ. Wa kerĩ, no mũhaka acuurie itambaya cia meri na acikũnjũre biũ. Ningĩ, o na rũhuho rũngĩkorũo rũkĩhurutana, meri yake ndĩngĩhota gũthiĩ na mbere itambaya ciayo itatindĩkĩtwo nĩ rũhuho. Na njĩra o ta ĩyo, no tũhote gũthiĩ na mbere gũtungatĩra Jehova tũngĩkorũo na ũteithio wa roho mũtheru. Nĩguo tũgunĩke kuumana na roho ũcio, no mũhaka twĩke maũndũ maya merĩ. Wa mbere, no mũhaka tũikare harĩa roho wa Jehova ũrĩ na njĩra ya gwĩka maũndũ marĩa roho ũcio ũtũteithagia gwĩka. Wa kerĩ, no mũhaka “tũcuurie” itambaya citũ biũ na ũguo nĩ kuuga gwĩka ũrĩa wothe tũngĩhota nĩguo tũnyitanĩre biũ mawĩra-inĩ ma Ngai. (Thab. 119:32) Tũngĩoya makinya macio, roho mũtheru nĩ ũrĩtũtindĩkaga tũgatooria makũmbĩ ma magerio na kũnyarirũo na ũgatũteithia gũthiĩ na mbere gũtungatĩra Jehova tũrĩ na wĩhokeku nginya tũkinye thĩ njerũ ya Ngai.

12. Tũkwarĩrĩria maũndũ marĩkũ?

12 Gũkinyĩria hau, nĩ twarĩrĩria njĩra igĩrĩ iria roho mũtheru ũtũteithagia nacio. Roho mũtheru nĩ ũtwĩkĩraga hinya na ũgatũteithia gũtũũra tũrĩ ehokeku rĩrĩa tũragerera moritũ. Ningĩ roho mũtheru nĩ ũtũtongoragia na ũgatũteithia gũtũũra njĩra-inĩ ya muoyo wa tene na tene. Rĩu tũkwarĩrĩria maũndũ mana marĩa twagĩrĩirũo gwĩka nĩguo tũgunĩke biũ kuumana na roho mũtheru.

ŨRĨA TŨNGĨGUNĨKA BIŨ KUUMANA NA ROHO MŨTHERU

13. Kũringana na ũrĩa 2 Timotheo 3:16, 17 yonanĩtie-rĩ, Maandĩko mangĩtũteithia atĩa? Na twagĩrĩirũo gwĩka atĩa nĩguo matũteithie?

13 Wa mbere, wĩrutage Kiugo kĩa Ngai. (Thoma 2 Timotheo 3:16, 17.) Kiugo gĩa Kĩngiriki kĩrĩa gĩtaũrĩtwo “rĩtongoretio nĩ roho wa Ngai,” gĩtaũrĩtwo kiugo gwa kiugo kiugĩte “gwĩkĩrũo mĩhũmũ nĩ Ngai.” Ngai aahũthĩrire roho wake “gwĩkĩra” meciria make harĩ meciria ma andĩki a Bibilia. Rĩrĩa twathoma Bibilia na twecũrania maũndũ marĩa twathoma, motaaro ma Ngai nĩ maingĩraga meciria-inĩ na ngoro-inĩ citũ. Meciria macio ma Ngai nĩ matũteithagia gwĩka ũgarũrũku mũtũũrĩre-inĩ witũ nĩguo twĩke wendi wa Ngai. (Ahib. 4:12) No nĩgetha tũgunĩkage biũ kuumana na roho mũtheru, no mũhaka twethage mahinda ma gũthoma Bibilia kaingĩ na gwĩcũrania na njĩra ndikĩru ũhoro wĩgiĩ maũndũ marĩa tũrathoma. Tweka ũguo, ciugo na ciĩko citũ ciothe irĩkoragwo iringaine na kiugo kĩa Ngai.

14. (a) Nĩ kĩĩ kĩngĩtũma tuuge atĩ mĩcemanio-inĩ ya Gĩkristiano nĩ gũkoragwo na roho mũtheru? (b) Nĩ kĩĩ kĩrĩtũteithagia kũgunĩka biũ kuumana na roho mũtheru tũrĩ mĩcemanio-inĩ?

14 Wa kerĩ, nyitanagĩra na arĩa angĩ harĩ gũthathaiya Ngai. (Thab. 22:22) No tũringithanie mĩcemanio itũ ya Gĩkristiano na “harĩa rũhuho rũrahurutanĩra.” Roho wa Jehova nĩ ũkoragwo mĩcemanio-inĩ. (Kũg. 2:29) Nĩ kĩĩ kĩngĩtũma tuuge ũguo? Nĩ tondũ rĩrĩa twacemania hamwe na Akristiano arĩa angĩ, tũhoyaga tũheo roho mũtheru, tũkaina nyĩmbo cia Ũthamaki ciĩhocetie harĩ Kiugo kĩa Ngai, na tũkaheo ũtaaro wa Bibilia nĩ ariũ a Ithe witũ mamũrĩtwo kũgerera roho mũtheru. Ningĩ roho ũcio mũtheru, nĩ ũteithagia aarĩ a Ithe witũ kũhaarĩria na kũruta tũcunjĩ twao. No nĩguo tũgunĩkage biũ kuumana na roho mũtheru, twagĩrĩirũo gũthiaga mĩcemanio-inĩ twĩhaarĩirie kũnyitanĩra. Tweka ũguo, rĩrĩa tũrĩ mĩcemanio-inĩ tũrĩkoragwo twĩhaarĩirie kwamũkĩra roho mũtheru o ta gatarũ karĩ na itambaya “ngũnjũre.”

15. Roho mũtheru ũtũteithagia atĩa wĩra-inĩ wa kũhunjia?

15 Wa gatatũ, nyitanagĩra wĩra-inĩ wa kũhunjia. Rĩrĩa tũrahũthĩra Bibilia wĩra-inĩ wa kũhunjia na kũrutana, tũkoragwo tũkĩhe roho mũtheru mweke wa gũtũteithia ũtungata-inĩ. (Rom. 15:18, 19) No nĩguo ũgunĩke biũ kuumana na roho wa Ngai, no mũhaka ũhunjagie kaingĩ, na ũkahũthĩra Bibilia rĩrĩa rĩothe wahota. Ũndũ ũmwe ũngĩgũteithia kwaranĩria na andũ wega ũtungata-inĩ nĩ kũhũthĩra tũcunjĩ twa gũteereta na mũndũ ũtungata-inĩ tũrĩa tũkoragwo thĩinĩ wa Kabuku ka Mũcemanio wa Ũtũũro na Ũtungata Witũ.

16. Njĩra ya ĩmwe kwa ĩmwe makĩria ĩrĩa ĩngĩtũteithia kũgĩa na roho mũtheru nĩ ĩrĩkũ?

16 Wa kana, hoyaga Jehova. (Mat. 7:7-11; Luk. 11:13) Kũhoya Jehova akũhe roho mũtheru, nĩyo njĩra ya ĩmwe kwa ĩmwe makĩria ya kũgĩa na roho ũcio. Gũtirĩ ũndũ ũngĩgiria mahoya maitũ makinyĩre Jehova, kana ũgirie roho wake mũtheru ũtũkinyĩre. Roho mũtheru no ũtũteithie o na tũngĩkorũo tũrĩ njera na gũtirĩ ũndũ Shaitani angĩka agirie ũtũkinyĩre. (Jak. 1:17) No twagĩrĩirũo kũhoya na njĩra ĩrĩkũ nĩguo tũgunĩke biũ kuumana na roho mũtheru? Nĩguo tũcokie kĩũria kĩu, rekei tũthuthurie na njĩra ndikĩru ũhoro wĩgiĩ mahoya na njĩra ya kwarĩrĩria ngerekano yonekaga tu ibuku-inĩ rĩa Injiri rĩa Luka. *

HOYAGA NA KĨYO

17. Nĩ ũndũ ũrĩkũ wĩgiĩ mahoya tũngĩĩruta kuumana na ngerekano ya Jesu thĩinĩ wa Luka 11:5-9, 13?

17 Thoma Luka 11:5-9, 13. Ngerekano ĩyo ya Jesu nĩ yonanĩtie ũrĩa twagĩrĩirũo kũhoya nĩguo tũgĩe na roho mũtheru. Thĩinĩ wa ngerekano ĩyo, mũndũ ũcio aaheirũo kĩrĩa aabataraga nĩ mũratawe “nĩ ũndũ wa kũmũtindĩrĩra.” Ndeetigĩrire kũhoya mũratawe ũteithio o na akorũo kwarĩ ũtukũ gatagatĩ. (Rora maũndũ ma kwĩruta ma Luka 11:5-9 thĩinĩ wa mwb18, Julaĩ karatathi ga 4.) Jesu aahũthĩrire ngerekano ĩyo atĩa kũrutana ũhoro wĩgiĩ mahoya? Ooigire ũũ: “Thiĩi na mbere kũhoya, na nĩ mũkũheo; thiĩi na mbere gũcaria, na nĩ mũkuona; thiĩi na mbere kũringaringa, na nĩ mũkũhingũrĩrũo.” Kwoguo nĩ ũndũ ũrĩkũ tũreruta? Nĩguo tũteithio nĩ roho mũtheru, no mũhaka tũhoyage tũtegũtigithĩria nĩguo tũheo roho ũcio.

18. Kũringana na ngerekano ya Jesu-rĩ, nĩ kĩĩ kĩngĩtũma tũkorũo na ma atĩ Jehova nĩ arĩtũheaga roho wake mũtheru?

18 Ngerekano ĩyo ya Jesu ningĩ nĩ ĩratũteithia kuona kĩrĩa gĩtũmaga Jehova atũhe roho mũtheru. Thĩinĩ wa ngerekano ĩyo, mũndũ ũcio eendaga gũtuga mũgeni wake wega. Oonaga nĩ aagĩrĩire kũhe mũgeni ũcio wake wamũceereire ũtukũ kĩndũ gĩa kũrĩa no ndaarĩ na kĩndũ angĩamũheire. Jesu ooigire atĩ mũrata wa mũndũ ũcio aamũheire mũgate tondũ mũndũ ũcio nĩ aamũtindĩrĩire. Jesu eendaga kũrutana ũndũ ũrĩkũ? Angĩkorũo mũndũ ũtarĩ mũkinyanĩru no ateithie mũndũ ũngĩ nĩ ũndũ wa kũmũtindĩrĩra-rĩ, na githĩ Ithe witũ wa matu-inĩ ũrĩ wendo to ateithie o na makĩria arĩa mamũhoyaga roho wake mategũtigithĩria! Kwoguo, no tũhoyage tũrĩ na ma atĩ Jehova nĩ arĩcokagia mahoya maitũ rĩrĩa twamũhoya roho mũtheru.—Thab. 10:17; 66:19.

19. Nĩkĩ no tũkorũo na ma atĩ nĩ tũrĩhotaga gũkirĩrĩria?

19 No tũkorũo na ma atĩ no tũhote gũkirĩrĩria o na Shaitani athiĩ na mbere gũtũtharĩkĩra. Nĩkĩ? Tondũ roho mũtheru nĩ ũtũteithagia na njĩra ici igĩrĩ. Ya mbere, nĩ ũtũheaga hinya ũrĩa tũrabatara gũtooria magerio. Ya kerĩ, hinya ũcio nĩguo ũtũteithagia gũthiĩ na mbere gũtungatĩra Jehova nginya tũkaaingĩra thĩinĩ wa thĩ njerũ. Rekei tũtue itua rĩa kũgunĩka biũ kuumana na ũteithio wa roho mũtheru!

RWĨMBO NA. 41 Ndakũhoya Ũnjigue

^ kĩb. 5 Gĩcunjĩ gĩkĩ nĩ kĩonanĩtie ũrĩa roho mũtheru wa Ngai ũngĩtũteithia gũkirĩrĩria moritũ. Ningĩ nĩ kĩarĩrĩirie ũrĩa twagĩrĩirũo gwĩka nĩguo tũgunĩke biũ kuumana na roho mũtheru.

^ kĩb. 16 Luka nĩ onanĩtie maita maingĩ gũkĩra andĩki arĩa angĩ a mabuku ma Injiri atĩ mahoya maarĩ ũndũ wa bata ũtũũro-inĩ wa Jesu.—Luk. 3:21; 5:16; 6:12; 9:18, 28, 29; 18:1; 22:41, 44.

^ kĩb. 59 GŨTAARĨRIA MBICA: IKINYA RĨA 1: Mũrũ na mwarĩ wa Ithe witũ nĩ maakinya Nyũmba-inĩ ya Ũthamaki. Kũnyitanĩra hamwe na athathaiya arĩa angĩ, nĩ gũkũmateithia gũkorũo harĩa roho wa Jehova ũrĩ. IKINYA RĨA 2: Nĩ mehaarĩirie kũnyitanĩra mĩcemanio-inĩ. Makinya macio merĩ no mahũthĩke harĩ maũndũ marĩa mangĩ twagĩrĩirũo gwĩka marĩrĩirio gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ nĩmo: kwĩruta Kiugo kĩa Ngai, kũnyitanĩra wĩra-inĩ wa kũhunjia, na kũhoya Jehova.