Thiĩ harĩ ũhoro

Thiĩ harĩ ũhoro ũrĩa wĩ thĩinĩ

Joseph F. Rutherford na ariũ a Ithe witũ angĩ mathiĩte iceera Rũraya

1920​—Mĩaka Igana Rĩmwe Mĩthiru

1920​—Mĩaka Igana Rĩmwe Mĩthiru

KUUMA kĩambĩrĩria-inĩ kĩa mwaka wa 1920, andũ a Jehova nĩ meehaarĩirie biũ nĩ ũndũ wa wĩra ũrĩa warĩ mbere yao. Mwaka wa 1920, rĩandĩko rĩrĩa maathuurire rĩa mwaka rĩoigaga “Jehova nĩwe hinya wakwa na nĩwe ũtũmaga nyine.”​—Thab. 118:14, Holy Bible in Gĩkũyũ.

Jehova nĩ aaheire ahunjia acio maarĩ na kĩyo hinya. Mwaka-inĩ ũcio, makolpota kana mapainia moongererekire kuuma 225 nginya 350. Ningĩ rĩrĩ rita rĩa mbere, ahunjia makĩria ma 8,000, nĩ maatũmire riboti ciao cia ũtungata wabici-inĩ nene ya Aira a Jehova. Jehova nĩ aamarathimire makĩgĩa na moimĩrĩro mega.

GŨKORŨO NA KĨYO KĨNENE

Machi 21, 1920, Joseph F. Rutherford ũrĩa watongoragia maũndũ megiĩ Arutwo a Bibilia mahinda-inĩ macio, nĩ aarĩrĩirie ũhoro warĩ na kĩongo, “Andũ Milioni Nyingĩ Arĩa Marĩ Muoyo Rĩu Matigaakua.” Arutwo a Bibilia meekire ũrĩa wothe mangĩhota gwĩta andũ arĩa maakenagio nĩ ũhoro moke mathikĩrĩrie mĩario ĩyo. Maakomborire nyũmba ĩmwe nene ya kuonania mathaako itũũra-inĩ rĩa New York, na makĩheana tũratathi ta 320,000 twa kũnyita andũ ũgeni.

Ngathĩti ĩrĩ na kĩmenyithia kĩa mĩario ya “Andũ Milioni Nyingĩ Arĩa Marĩ Muoyo Rĩu Matigaakua”

Guokire andũ aingĩ gũkĩra arĩa meerĩgagĩrĩra. Tondũ nyũmba ĩyo ĩngĩaiganĩire andũ 5,000 tu, andũ angĩ ta 7,000 matiahotire kũingĩra. Ngathĩti ĩmwe ya The Watch Tower yoigire ũũ: “Ũcio warĩ ũmwe wa mĩcemanio ĩrĩa yanakorũo na moimĩrĩro mega mũno ya Arutwo a Bibilia.”

Mĩario ĩyo yarutirũo ya “andũ milioni nyingĩ arĩa marĩ muoyo rĩu matigaakua,” nĩ yatũmire Arutwo a Bibilia mamenyeke mũno. Hĩndĩ ĩyo matiataũkagĩrũo atĩ ndũmĩrĩri ya Ũthamaki nĩ yabataraga kũhunjio na gĩkĩro kĩnene. Ĩndĩ maarĩ na kĩyo kĩnene. Ida Olmstead, ũrĩa waambĩrĩirie gũthiĩ mĩcemanio mwaka wa 1902 ooigire: “Nĩ twamenyaga atĩ andũ othe nĩ magaakenera irathimo mahinda marĩa mokĩte, na kwoguo tũtiaagaga kwĩra andũ arĩa twakora ũtungata-inĩ ũhoro ũcio mwega.”

GWĨCABĨRA MABUKU

Nĩguo matigĩrĩre atĩ irio cia kĩĩroho itiraga, ariũ a Ithe witũ thĩinĩ wa Betheli nĩ maambĩrĩirie gwĩcabĩra mabuku. Nĩ maagũrire indo cia gũcaba na magĩcinyitithania nyũmba-inĩ ĩmwe ya gũkombora thĩinĩ wa 35 Myrtle Avenue, gĩcigo-inĩ kĩa Brooklyn, New York, hakuhĩ na harĩa Betheli yarĩ.

Leo Pelle na Walter Kessler maambĩrĩirie ũtungata wa Betheli Janũarĩ 1920. Walter ooigire ũũ: “Rĩrĩa twakinyire, mũrũ wa Ithe witũ ũrĩa warũgamagĩrĩra wĩra wa gũcaba aatũrorire agĩtwĩra ũũ: ‘Mũrĩ na ithaa rĩmwe na nuthu rĩa kũruta wĩra kamũira ranji ĩkinye.’ Na agĩtũhe wĩra wa gũkuua katoni cia mabuku kuuma nyũmba ĩmwe yarĩ rungu.”

Leo akĩririkana ũrĩa gwathiire mũthenya ũrĩa warũmĩrĩire ooigire ũũ: “Twaheirũo wĩra wa gũthambia thingo cia ngoroba ya mbere cia nyũmba ĩyo. Ndioimĩte ndutĩte wĩra handũ harĩ na gĩko ta hau. No tondũ warĩ wĩra wa Mwathani nĩ ndaũkeneire.”

Macini ĩrĩa yahũthagĩrũo gũcaba The Watch Tower

Thutha wa ciumia cigana ũna, ngathĩti ya The Watch Tower nĩ yaambĩrĩirie gũcabwo nĩ erutĩri maarĩ na kĩyo. Kobĩ ngiri mĩrongo ĩtandatũ cia ngathĩti ya The Watch Tower ya Februarĩ 1, 1920 nĩ ciacabĩirũo ngoroba-inĩ ya kerĩ. Hĩndĩ o ĩyo, nyũmba-inĩ ya rungu, ariũ a Ithe witũ nĩ maanyitithanirie macini ĩngĩ ĩrĩa maaheire rĩĩtwa Battleship. Ningĩ nĩ maambĩrĩirie kũruta ngathĩti ya The Golden Age na maambĩrĩirie na ya Ĩpuro 14, 1920. Hatarĩ nganja Jehova nĩ aarathimire kĩyo kĩa erutĩri acio.

“Tondũ warĩ wĩra wa Mwathani nĩ ndaũkeneire”

“REKEI TŨIKARANIE NA THAYŨ”

Andũ ehokeku a Jehova nĩ maakenagĩra gũkorũo makĩnyitanĩra rĩngĩ wĩra-inĩ wa kũhunjia na gũthathaiya Jehova. No nĩ kũrĩ Arutwo amwe a Bibilia maatigĩte ithondeka kuuma mwaka wa 1917 nginya 1919 rĩrĩa kwarĩ na mathĩna maingĩ. Hihi mangĩateithirio atĩa?

Ngathĩti ya The Watch Tower ya Ĩpuro 1, 1920, yarĩ na gĩcunjĩ kĩarĩ na kĩongo, “Rekei Tũikaranie na Thayũ.” Gĩcunjĩ kĩu kĩarĩ na ciugo ici cia kũmekĩra ngoro: “Tũrĩ na ma . . . atĩ mũndũ o wothe ũrĩ na roho wa Mwathani . . . nĩ ehaarĩirie gũtigana na maũndũ marĩa aatigire na thutha, . . . nĩguo tũikaranie tũrĩ na ũrũmwe na tũthiĩ na mbere tũrĩ kĩndũ kĩmwe.”

Andũ aingĩ nĩ maathĩkĩire ciugo icio cia ũtugi. Mũthuri ũmwe na mũtumia wake maandĩkire ũũ: “Nĩ tũraigua ũũru kuona atĩ kwa ihinda rĩa makĩria ma mwaka ũmwe tũkoretwo tũikarĩte o ũguo hĩndĩ ĩrĩa arĩa angĩ mararuta wĩra wa kũhunjia. . . . Tũrehoka atĩ gũtirĩ hĩndĩ ĩngĩ tũkaahĩngĩcĩka.” Kwarĩ na wĩra mũingĩ weetereire ahunjia acio maacokire.

KŨHEANA KABUKU KA “ZG”

Juni 21, 1920, Arutwo a Bibilia nĩ maambĩrĩirie kambĩini nene ya kũheana kabuku ka “ZG” karĩa kaarutĩtwo ibuku-inĩ rĩa The Finished Mystery. * Kwarĩ na mabuku maingĩ ma The Finished Mystery maaigĩtwo rĩrĩa ibuku rĩu rĩahũũrirũo marubuku mwaka wa 1918.

To mapainia tu meerirũo manyitanĩre kambĩini-inĩ ĩyo, no nĩ nginya ahunjia othe. Meekĩrirũo ngoro na ciugo ici: “Mũhunjia o wothe mũbatithie ũngĩhota kũnyitanĩra wĩra-inĩ ũyũ agĩrĩirũo gwĩka ũguo eyendeire. Rekei o ũmwe witũ eigĩre muoroto wa kũiga mbere wĩra wa kũheana kabuku ka ZG.” Mũrũ wa Ithe witũ Edmund Hooper ooigire atĩ andũ amwe maahunjirie riita rĩa mbere nyũmba kwa nyũmba hĩndĩ ya kambĩini ĩyo. Oongereire ũũ: “Nĩ twaambĩrĩirie gũtaũkĩrũo wega maũndũ marĩa maabataranagia kũruta wĩra ũcio, ũrĩa wacokire gũtherema gũkĩra ũrĩa tweciragia.”

KŨBANGA RĨNGĨ WĨRA WA KŨHUNJIA RŨRAYA

Tondũ Arutwo a Bibilia mabũrũri-inĩ mangĩ matiahotaga kwaranĩria wega na wabici nene hĩndĩ ya Mbaara ya Mbere ya Thĩ, Mũrũ wa Ithe Witũ Rutherford nĩ eendaga kũmekĩra ngoro na kũmateithia kũbanga wĩra wa kũhunjia rĩngĩ. Kwoguo Agosti 12, 1920, arĩ hamwe na ariũ a Ithe witũ angĩ ana nĩ maambĩrĩirie thabarĩ ya gũceera Ngeretha hamwe na mabũrũri mangĩ maingĩ.

Mũrũ wa Ithe Witũ Rutherford aceerete bũrũri-inĩ wa Egypt

Mũrũ wa Ithe Witũ Rutherford athiĩ Ngeretha, Arutwo a Bibilia nĩ meekire igomano ithatũ na mĩcemanio 12 ya andũ othe. Andũ arĩa othe maathire igomano icio na mĩcemanio ĩyo megeragĩrio maarĩ 50,000. Ngathĩti ya The Watch Tower ĩgĩtaarĩria ũhoro wa iceera rĩu yoigire: “Ariũ a Ithe witũ nĩ maacanjamũrirũo na magĩĩkĩrũo hinya. Nĩ maanyitanĩire na makĩrutithania wĩra hamwe, na ũndũ ũcio ũkĩmarehera gĩkeno kĩnene.” Itũũra-inĩ rĩa Paris, Mũrũ wa Ithe Witũ Rutherford nĩ aarutire o rĩngĩ mĩario ĩrĩa yarĩ na kĩongo, “Andũ Milioni Nyingĩ Arĩa Marĩ Muoyo Rĩu Matigaakua.” Mĩario ĩyo ĩkĩambĩrĩria, nyũmba ĩrĩa maacemanĩtie yarĩ njihũre. Andũ magana matatũ nĩ mooririe kana no marutwo ũhoro makĩria.

Kĩmenyithia kĩgiĩ mĩario ĩrĩa yarutĩirũo nyũmba-inĩ ya Royal Albert taũni-inĩ ya London

Ciumia iria ciarũmĩrĩire, ariũ a Ithe witũ amwe nĩ maaceerire Athens, Cairo, na Jerusalem. Nĩguo andũ arĩa maakenirio nĩ ũhoro icigo-inĩ icio mathiĩ na mbere gũteithio, Mũrũ wa Ithe Witũ Rutherford nĩ aahingũrire nyũmba ya kwamũkĩra mabuku taũni-inĩ ya Ramallah, hakuhĩ na Jerusalem. Nĩ aacokire Rũraya rĩngĩ na akĩhingũra Wabici ya Rũraya ya Gatagatĩ, na akĩbanga ũrĩa mabuku marĩcabagĩrũo kuo.

GWETHA KĨHOOTO

Septemba ya mwaka wa 1920, Arutwo a Bibilia nĩ maarutire ngathĩti ya The Golden Age, ya Na. 27, ĩrĩa yonanirie ũrĩa Arutwo a Bibilia maanyaririrũo mwaka-inĩ wa 1918. Macini ya gũcaba ĩrĩa ĩkũgwetetwo na hau rũgongo, yarutaga wĩra mũthenya na ũtukũ nĩguo ĩrute kobĩ makĩria ma milioni inya cia ngathĩti ĩyo.

Mbica ĩrĩa Emma Martin aahũũrirũo nĩ thigari

Athomi a ngathĩti ĩyo nĩ maathomire ũhoro wĩgiĩ thitango ya Mwarĩ wa Ithe Witũ Emma Martin. Mwarĩ wa Ithe Witũ Martin aarĩ kolpota gĩcigo-inĩ gĩa San Bernardino, California. Machi 17, 1918, Mwarĩ wa Ithe Witũ ũcio na ariũ a Ithe witũ atatũ, E. Hamm, E. J. Sonnenburg, na E. A. Stevens, nĩ maagomanĩte marĩ gakundi kanini ka Arutwo a Bibilia.

Mũndũ ũmwe wathiĩte mũcemanio-inĩ ũcio, ndaathiĩte nĩguo erute Bibilia. Aacokire kuuga ũũ: “Ndathiĩte mũcemanio-inĩ ũcio . . . ndũmĩtwo nĩ wabici ya thirikari. Ndathiĩte kuo gwetha ũira.” Nĩ oonire ũira ũrĩa eendaga tondũ nĩ aakuire ibuku rĩa The Finished Mystery. Thikũ nini thutha ũcio, Mwarĩ wa Ithe Witũ Martin hamwe na ariũ a Ithe witũ acio atatũ nĩ maanyitirũo. Maathitangĩirũo atĩ nĩ moinĩte watho, nĩ ũndũ wa kũheana mabuku mahũũrĩtwo marubuku.

Emma na ariũ a Ithe witũ acio atatũ maatuĩrĩirũo atĩ marĩ na mahĩtia na magĩtuĩrũo kĩoho kĩa mĩaka ĩtatũ. Thutha wa kũgeria gũcokia ciira riko maita maigana ũna, ũndũ ũcio nĩ waringire ihiga, na Mĩĩ 17, 1920 makĩambĩrĩria kĩoho kĩao. No maũndũ nĩ maacokire makĩagĩra.

Juni 20, 1920, Mũrũ wa Ithe Witũ Rutherford nĩ aaheanire ũhoro wao kĩgomano-inĩ kĩarĩ San Francisco. Andũ arĩa maarĩ kĩgomano-inĩ kĩu nĩ maaiguire ũũru mũno nĩ ũndũ wa ũrĩa Akristiano acio maanyariragwo, na magĩtũmĩra mũthamaki wa Amerika (US) marũa. Maandĩkire ũũ: “Ũndũ ũrĩa . . . Emma Martin . . . athitangĩirũo ti wa kĩhooto . . . Gĩĩko kĩu kĩa maobithaa a thirikari gĩa kũhũthĩra hinya ũrĩa marĩ naguo . . . gũtega . . . Emma Martin . . . na gũcoka kũmũthitanga nĩguo aikio njera . . . nĩ kĩũru mũno.”

Mũthenya ũrĩa warũmĩrĩire, Mũthamaki Woodrow Wilson nĩ eeheririe kĩoho kĩa Mwarĩ wa Ithe Witũ Martin na Ariũ a Ithe Witũ Hamm, Sonnenburg, na Stevens. Kĩoho kĩu moohetwo hatarĩ kĩhooto gĩgĩkinya mũthia.

Mwaka wa 1920 ũgĩũka gũthira kwarĩ na maũndũ maingĩ meekĩkĩte marĩa mangĩatũmire Arutwo a Bibilia makorũo na gĩkeno. Wĩra wa wabici nene nĩ wathiire na mbere gũtherema, na gũkĩra hĩndĩ ĩngĩ o yothe, Arutwo acio a Bibilia nĩ maahunjirie na kĩyo ũhoro wĩgiĩ Ũthamaki wa Ngai, arĩ guo ũkaaniinĩra andũ mathĩna. (Mat. 24:14) Mwaka ũrĩa warũmĩrĩire wa 1921, nĩ mangĩahunjirie ũhoro wĩgiĩ Ũthamaki na gĩkĩro kĩnene o na makĩria.

^ kĩb. 18 The Finished Mystery rĩarĩ ibuku rĩa mũgwanja harĩ mabuku marĩa meetagwo Studies in the Scriptures. Kabuku ka “ZG” gaacabĩtwo karĩ riuma rĩa The Watch Tower ya Machi 1, 1918. “Z” yarũgamagĩrĩra Zion’s Watch Tower, nayo “G” ĩrĩa nĩ ndemwa ya mũgwanja harĩ alphabet, yarũgamagĩrĩra ibuku rĩa mũgwanja.