GĨCUNJĨ KĨA WĨRUTI KĨA 39
Rĩrĩa Mũndũ Wendete Atiga Jehova
‘Nĩ kaingĩ maamũiguithagia ũũru.’—THAB. 78:40.
RWĨMBO NA. 102 ‘Teithagiai Arĩa Matarĩ Hinya’
GĨCUNJĨ-INĨ GĨKĨ *
1. Andũ amwe maiguaga atĩa rĩrĩa mũndũ mendete eherio kĩũngano-inĩ?
HIHI nĩ harĩ mũndũ wendete weheretio kĩũngano-inĩ? Ũndũ ũcio no ũkorũo ũrĩ wa kũũraga ngoro mũno. Mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe wĩtagwo Hilda aaugire ũũ: “Rĩrĩa mũthuri wakwa mwĩhokeku aakuire thutha wa gũkorũo kĩhiko-inĩ mĩaka 41, ndioonaga ta kũrĩ ũndũ ũngĩ mũritũ gũkĩra ũcio ingĩacemanirie naguo. * No rĩrĩa mũriũ wakwa eeheririo kĩũngano-inĩ na agĩtiga mũtumia wake na ciana ciake, ndaiguire ruo rũnene makĩria o na gũkĩra rũrĩa ndaiguĩte hĩndĩ ĩyo mũthuri wakwa aakuire.”
Jehova nĩ ataũkagĩrũo nĩ ruo rũrĩa andũ maiguaga rĩrĩa mũndũ wao wa famĩlĩ atiga gũtungatĩra Jehova (Rora kĩbungo gĩa 2-3) *
2-3. O ta ũrĩa Thaburi 78:40, 41 yonanĩtie-rĩ, Jehova aiguaga atĩa rĩrĩa ndungata ciake ciatiga kũmũtungatĩra?
2 Ta wĩcirie ũrĩa Jehova aaiguire ũũru rĩrĩa araika arĩa maarĩ gĩcunjĩ gĩa famĩlĩ yake maamũremeire! (Jud. 6) Ningĩ ta wĩcirie ũrĩa aatuuragwo rĩrĩa ona Aisiraeli, o acio maarĩ andũ ake eendete, makĩmũremera maita maingĩ. (Thoma Thaburi 78:40, 41.) Korũo na ma atĩ Ithe witũ wa igũrũ nĩ atuuragwo rĩrĩa mũndũ wendete eherio kĩũngano-inĩ. Nĩ ataũkagĩrũo nĩ ruo rũrĩa ũrĩ naruo. Nĩ arĩkũmagĩrĩria na njĩra ya wendo na agakũhe ũteithio ũrĩa ũrabatara.
3 Thĩinĩ wa gĩcunjĩ gĩkĩ nĩ tũkwarĩrĩria maũndũ marĩa tũngĩka nĩguo twamũkĩre ũteithio wa Jehova rĩrĩa mũndũ twendete atiga gũtungatĩra Jehova. Ningĩ nĩ tũkwarĩrĩria ũrĩa tũngĩteithia andũ angĩ kĩũngano-inĩ arĩa marahiũrania na ũndũ ta ũcio mũritũ. No rekei twambe twarĩrĩrie mawoni matarĩ mega marĩa twagĩrĩirũo kweheria meciria-inĩ maitũ.
NDŨGECOKERERIE MAHĨTIA
4. Aciari aingĩ maiguaga atĩa hĩndĩ ĩrĩa mũriũ kana mwarĩ wao atiga Jehova?
4 Hĩndĩ ĩrĩa mwana eherera Jehova, kaingĩ aciari no mone ta kũrĩ maũndũ maabataraga gwĩka mateekire nĩguo mateithie mũriũ kana mwarĩ wao atũũre atungatagĩra Jehova. Mũrũ wa Ithe witũ ũmwe wĩtagwo Luke aaugire ũũ thutha wa mũriũ wake kweherio kĩũngano-inĩ: “Nĩ ndecokereirie mahĩtia. Ndaarotaga nginya iroto njũru ciĩgiĩ ũndũ ũcio. Rĩmwe nĩ ndarĩraga na ngakorũo na ruo rwa ngoro.” Mwarĩ wa Ithe witũ wĩtagwo Elizabeth, ũrĩa wagereire ũndũ o ta ũcio aaugire ũũ: “Ndonaga ta harĩ ũndũ iteekire ndabatiĩ gwĩka ndĩ mũciari. Ndonaga ta itaarutire mũriũ wakwa kwenda Jehova na njĩra ĩrĩa yagĩrĩire.”
5. Nũũ wagĩrĩirũo gũcokererio mahĩtia rĩrĩa mũndũ atiga gũtungatĩra Jehova?
5 Nĩ twagĩrĩirũo kũririkanaga atĩ Jehova nĩ aheete o ũmwe witũ wĩyathi wa gwĩthuurĩra. Ũguo nĩ kuuga atĩ no tũthuure kũmwathĩkĩra kana kwaga kũmwathĩkĩra. Andũ amwe maarerirũo nĩ aciari mataarĩ cionereria njega, no o nĩ mathuurĩte gũtungatĩra Jehova na gũkorũo marĩ ehokeku. Angĩ nao maarerirũo nĩ aciari meerutanĩirie biũ kũmaruta kũrũmĩrĩra motaaro ma Bibilia, no maaneneha magĩthuura gũtiganĩria Jehova. Kwoguo o mũndũ nĩwe wĩthuuragĩra kana nĩ ekwenda gũtungatĩra Jehova. (Josh. 24:15) Nĩ ũndũ ũcio, inyuĩ aciari arĩa mũrĩ na ciana itigĩte gũtungatĩra Jehova, mũtigecokagĩrĩrie mahĩtia.
6. Mwana angĩhutio na njĩra ĩrĩkũ mũciari angĩtiga Jehova?
6 Rĩmwe na rĩmwe, mũciari nĩ atigaga gũtungatĩra Jehova na agatiganĩria nginya famĩlĩ yake. (Thab. 27:10) Ũndũ ũcio no ũrage ngoro mũno ciana iria iheete mũciari ũcio gĩtĩo na ũrĩa cionaga arĩ kĩonereria harĩ cio. Esther, ũrĩa Ithe eeheririo kĩũngano-inĩ, aaugire ũũ: “Nĩ ndarĩraga kaingĩ tondũ nĩ ndataũkĩirũo atĩ baba to ũhoro wa ma aatigire. Nĩ aatuĩte itua atĩ ndegũtungatĩra Jehova rĩngĩ. Nĩ nyendete baba, na kwoguo rĩrĩa eeheririo kĩũngano-inĩ nĩ ndaikaraga ngĩtangĩkaga nĩ ũndũ wa kwĩyũria ũrĩa arathiĩ na mbere. O na nĩ ndaikaraga ngĩhahũkaga.”
7. Jehova aiguaga atĩa kwerekera mũndũ mwĩthĩ ũrĩa mũciari wake eheretio kĩũngano-inĩ?
7 Inyuĩ andũ ethĩ arĩa aciari anyu meheretio kĩũngano-inĩ, menyai atĩ nĩ tũmũrũmbũyagia mũno. Ningĩ koragwoi na ma atĩ Jehova nĩ ataũkagĩrũo biũ nĩ ruo rũrĩa mũraigua. Nĩ amwendete na nĩ akenagio nĩ wĩhokeku wanyu na o na aarĩ na ariũ a Ithe witũ nĩ mamwendete. Ningĩ ririkanagai atĩ mũtingĩcokererio mahĩtia nĩ ũndũ wa matua ma aciari anyu. O ta ũrĩa tũkũgwetete, Jehova nĩ aheete o ũmwe witũ mweke wa gwĩthuurĩra kana nĩ ekũmũtungatĩra kana ndekũmũtungatĩra. Na mũndũ o wothe wĩyamũrĩire Jehova na akabatithio “arĩkuuaga mũrigo wake mwene.”—Gal. 6:5.
8. Nĩ ũndũ ũrĩkũ andũ a famĩlĩ mangĩka o metereire mũndũ wao acokerere Jehova? (Ningĩ rora gathandũkũ, “ Cokerera Jehova.”)
8 Hatarĩ nganja, rĩrĩa mũndũ wendete atiga gũtungatĩra Jehova, ũikaraga ũrĩ na mwĩhoko atĩ mũthenya ũmwe nĩ akaamũcokerera. No hihi nĩ atĩa ũngĩka ihinda-inĩ rĩrĩ o wetereire acoke? Nĩ wagĩrĩirũo kwĩrutanĩria gwĩkĩra wĩtĩkio waku hinya. Weka ũguo, ũgũkorũo ũkĩiga kĩonereria kĩega harĩ andũ a famĩlĩ yanyu o hamwe na ũrĩa weheretio kĩũngano-inĩ. Ningĩ ũndũ ũcio nĩ ũgũgũteithia kũgĩa na hinya ũrĩa ũrabatara nĩguo ũhote kũhiũrania na ruo rũrĩa ũraigua ngoro-inĩ. Nĩ atĩa ũngĩka nĩguo wĩkĩre wĩtĩkio waku hinya?
ŨRĨA ŨNGĨKĨRA HINYA WĨTĨKIO WAKU
9. Nĩ njĩra irĩkũ ingĩgũteithia kũgĩa na hinya kuuma kũrĩ Jehova? (Ningĩ rora gathandũkũ, “ Maandĩko Mangĩkũmĩrĩria Angĩkorũo Mũndũ Wendete nĩ Atigĩte Gũtungatĩra Jehova.”)
9 Tũũria mũbango mwega wa maũndũ ma kĩĩroho. Nĩ ũndũ wa bata gũthiĩ na mbere gwĩkĩra wĩtĩkio waku hinya o hamwe na wa andũ a famĩlĩ yanyu. Ũngĩka ũguo na njĩra ĩrĩkũ? Jehova no akũhe hinya wake ũngĩkorũo na mũtaratara mwega wa gũthoma Kiugo gĩake, gwĩcũrania, na gũthiĩ mĩcemanio ya Gĩkristiano. Joanna, ũrĩa ithe na mwarĩ wa nyina maatigire ũhoro wa ma aaugire ũũ: “Njiguaga ndahoorera rĩrĩa ndathoma ũhoro wa andũ magwetetwo Bibilia-inĩ ta Abigaili, Esiteri, Ayubu, Jusufu, na Jesu. Cionereria ciao nĩ itũmaga ngĩe na thayũ wa ngoro na wa meciria na igatũma nyihanyihĩrũo nĩ ruo. Ningĩ nĩ njĩkĩragwo ngoro mũno rĩrĩa nderorera na ndathikĩrĩria nyĩmbo cia JW Broadcasting.”
10. Thaburi 32:6-8 ĩngĩtũteithia atĩa kũhiũrania na ruo rwa ngoro?
10 Itũrũraga ngoro yaku harĩ Jehova. Rĩrĩa ũraigua ũgĩtangĩka, ndũkanatige kũhoya Jehova. Thiĩ na mbere kũhoya Ngai witũ ũrĩ wendo agũteithie kuona maũndũ o ta ũrĩa amonaga na ‘akũheage ũtaũku na akũrute njĩra ĩrĩa wagĩrĩirũo kũgera.’ (Thoma Thaburi 32:6-8.) No ũkorũo ũrĩ ũndũ wĩ na ruo mũno kwĩra Jehova ũrĩa ũraigua. No Jehova nĩ ataũkagĩrũo biũ nĩ ruo rwaku rwa ngoro. Nĩ akwendete mũno na akwĩraga ũmũitũrũragĩre ngoro yaku.—Tham. 34:6; Thab. 62:7, 8.
11. O ta ũrĩa Ahibirania 12:11 yonanĩtie-rĩ, twagĩrĩirũo kũnyita mbaru mũbango wa Jehova wa kũrũnga andũ nĩkĩ? (Ningĩ rora gathandũkũ, “ Mũbango wa Kweheria Mũndũ Kĩũngano-inĩ Wonanagia Wendo wa Jehova.”)
11 Nyita mbaru matua marĩa matuo nĩ athuri a kĩũngano. Jehova nĩwe ũthondekete mũbango wa kweheria andũ kĩũngano-inĩ. Hĩndĩ ĩrĩa Jehova arũnga mũndũ, andũ othe nĩ magunĩkaga, nginya ũcio ũhĩtĩtie. (Thoma Ahibirania 12:11.) Andũ amwe thĩinĩ wa kĩũngano no mauge atĩ athuri matinatua itua rĩrĩa rĩagĩrĩire rĩa kweheria mũndũ kĩũngano-inĩ. No ririkanaga atĩ andũ ta acio kaingĩ matigwetaga maũndũ moru marĩa mũndũ ũcio angĩkorũo ekĩte. Ũrĩa kũrĩ nĩ atĩ, tũtikoragwo tũũĩ maũndũ mothe. Kwoguo nĩ ũndũ wa ũũgĩ kwĩhoka atĩ athuri arĩa mararĩ kamĩtĩ-inĩ ya ciira nĩ marekire ũrĩa wothe kũngĩhoteka kũrũmĩrĩra motaaro ma Bibilia na gũtua ciira “tondũ wa Jehova.”—2 Maũ. 19:6.
12. Andũ amwe magunĩkĩte atĩa nĩ ũndũ wa kũnyita mbaru mũbango wa Jehova wa kũrũnga andũ ake?
12 Rĩrĩa wanyita mbaru itua rĩa athuri rĩa kweheria mũndũ wendete ũkoragwo ũgĩteithĩrĩria mũndũ ũcio gũcokerera Jehova. Elizabeth ũrĩa ũkũgwetetwo hau kabere aaugire ũũ: “Gũkorũo tũtekũnyitanĩra na mwanake witũ nĩ gwatũritũhagĩra mũno. No rĩrĩa aacokereire Jehova, o nake nĩ aaugire atĩ nĩ aagĩrĩire kweherio kĩũngano-inĩ. Thutha-inĩ aaugire atĩ kũrũngwo kũu nĩ kwamũrutire maũndũ maingĩ. Nĩ aakeneire mũno njĩra ĩrĩa Jehova ahũthagĩra gũtũrũnga.” Mũthuri wa Elizabeth ũrĩa wĩtagwo Mark aaugire ũũ: “Thutha-inĩ mũriũ witũ aanjĩrire atĩ ũndũ ũmwe watũmire ende gũcokerera Jehova nĩ tondũ nĩ twatigĩte kũnyitanĩra nake. Nĩ njokagia ngatho tondũ Jehova nĩ aatũteithirie gũkorũo tũrĩ athĩki.”
13. Nĩ ũndũ ũrĩkũ ũngĩgũteithia kũhiũrania na ruo rwa ngoro?
13 Aria na arata arĩa marataũkĩrũo nĩwe. Hũthagĩra mahinda na Akristiano agimaru kĩĩroho arĩa mangĩgũteithia gũtũũria mwerekera ũrĩa wagĩrĩire. (Thim. 12:25; 17:17) Joanna ũrĩa ũkũgwetetwo na hau kabere aaugire ũũ: “Ngoro-inĩ yakwa ndaiguaga ndĩ wika. No kwaria na arata ndĩrehoka nĩ kwandeithirie na njĩra nene.” No rĩrĩ, ĩ angĩkorũo nĩ harĩ andũ kĩũngano-inĩ mararia maũndũ maratũma ũigue ũũru?
14. Nĩkĩ nĩ tũrabatara ‘gũthiĩ na mbere gũkiranagĩrĩria mũndũ na ũrĩa ũngĩ na kuohanagĩra twĩyendeire’?
14 Koragwo na ũkirĩrĩria kwerekera aarĩ na ariũ a Ithe witũ. Ũhoro wa ma nĩ atĩ, mũndũ angĩeherio kĩũngano-inĩ, nĩ twagĩrĩirũo kwĩrĩgĩrĩra atĩ nĩ kũrĩ andũ amwe mekwaria ciugo itarĩ njega. (Jak. 3:2) Ithuothe tũtirĩ akinyanĩru, na kwoguo tũtiagĩrĩirũo kũmaka rĩrĩa andũ amwe maga ciugo cia gũtwĩra kana mauga ciugo cia gũtũtuurithia o na matekũmenya. Ririkanaga ũtaaro ũyũ wa mũtũmwo Paulo: “Thiĩi na mbere gũkiranagĩrĩria mũndũ na ũrĩa ũngĩ na kuohanagĩra mwĩyendeire o na angĩkorũo mũndũ arĩ na gĩtũmi gĩa gũteta nĩ ũndũ wa mũndũ ũrĩa ũngĩ.” (Kol. 3:13) Mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe ũrĩa warĩ na mũndũ wa famĩlĩ weheretio kĩũngano-inĩ aaugire ũũ: “Jehova nĩ andeithĩtie kuohera aarĩ na ariũ a Ithe witũ arĩa maageragia kũnyũmĩrĩria no makahũthĩra ciugo cia kũnduurithia.” Hihi andũ thĩinĩ wa kĩũngano mangĩteithia atĩa andũ arĩa marĩ na mũndũ wa famĩlĩ weheretio kĩũngano-inĩ?
ŨRĨA KĨŨNGANO KĨNGĨTEITHIA
15. Nĩ kĩĩ kĩngĩteithia andũ arĩa marĩ na mũndũ wa famĩlĩ wĩrĩga kweherio kĩũngano-inĩ?
15 Koragwo na wendo na ũrata harĩ andũ a famĩlĩ arĩa marĩ na mũndũ weheretio kĩũngano-inĩ. Mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe wĩtagwo Miriam aaugire atĩ nĩ eetigagĩra gũthiĩ mĩcemanio-inĩ thutha wa mũrũ wa nyina kweherio kĩũngano-inĩ. Aaugire ũũ: “Nĩ ndarigagwo ũrĩa andũ mekuuga. No aarĩ na ariũ a Ithe witũ aingĩ o nao nĩ maaiguire ũũru nĩ ũndũ wa ũguo gwekĩkĩte, na matiamenagĩrĩria mũrũ wa maitũ. Nĩ maandeithirie kũhiũrania na kĩeha gĩakwa.” Nake mwarĩ wa Ithe witũ ũngĩ aaugire ũũ: “Thutha wa mũriũ witũ kweherio kĩũngano-inĩ, aarĩ na ariũ a Ithe witũ nĩ mookire gũtũũmĩrĩria. Amwe nĩ maatwĩrire atĩ nĩ maarigagwo ũrĩa megũtwĩra. Angĩ nĩ maarĩrire hamwe na niĩ nao angĩ makĩndũmĩra marũa ma kũnyũmĩrĩria. Maũndũ macio meekire nĩ mandeithirie mũno.”
Andũ kĩũngano-inĩ no monanie wendo mangĩteithĩrĩria famĩlĩ ĩrĩa mũndũ wao eheretio kĩũngano-inĩ (Rora kĩbungo gĩa 17) *
16. Kĩũngano kĩngĩthiĩ na mbere atĩa gũteithĩrĩria andũ acio a famĩlĩ?
16 Thiĩ na mbere gũteithĩrĩria andũ acio a famĩlĩ. Gũkĩra hĩndĩ ĩngĩ o yothe, hĩndĩ ta ĩyo nĩ mabataraga kuonio wendo na gwĩkĩrũo ngoro. (Ahib. 10:24, 25) Andũ amwe marĩ na mũndũ weheretio kĩũngano-inĩ nĩ monaga atĩ andũ amwe thĩinĩ wa kĩũngano nĩ magaga kũmaarĩria, makahaana o nao ta meheretio kĩũngano-inĩ. Tũtingĩenda gũtũma maigue ũndũ ta ũcio. Nĩ twagĩrĩirũo gwĩkĩra ngoro andũ ethĩ arĩa aciari ao matigĩte gũtungatĩra Jehova. Maria, ũrĩa mũthuri wake eeheririo kĩũngano-inĩ na agĩtiganĩria famĩlĩ aaugire ũũ: “Arata amwe akwa nĩ mookaga gwitũ na makandeithia kũruga o hamwe na kwĩruta na ciana ciakwa. Nĩ maaiguire ruo rwakwa na makĩrĩra hamwe na niĩ. Nĩ maandetagĩra rĩrĩa andũ mambĩrĩria gũtheremia ndeto itarĩ cia ma. Nĩ maanyũmĩrĩirie na njĩra nene.”—Rom. 12:13, 15.
17. Athuri a kĩũngano mangĩonania ũcayanĩri atĩa?
17 Athuri a kĩũngano, hũthagĩrai mĩeke ĩrĩa yothe yoneka gwĩkĩra hinya andũ acio a famĩlĩ. Mũrĩ na itemi rĩa mwanya rĩa kũũmĩrĩria andũ arĩa endwa ao matigĩte gũtungatĩra Jehova. (1 Thes. 5:14) Mekĩrage ngoro na njĩra ya kwaria nao mbere na thutha wa mĩcemanio ya Gĩkristiano. Maceeragĩrei mĩciĩ-inĩ kwao na mũkahoya hamwe nao. Hunjagia hamwe nao kana rĩmwe na rĩmwe ũkamanyita ũgeni mwĩke ũthathaiya wa famĩlĩ hamwe nao. Athuri a kĩũngano nĩ mabataraga kũrũmbũiya arĩa marĩ na mĩtangĩko, mamacaĩre na mamonie wendo na mamathikĩrĩrie.—1 Thes. 2:7, 8.
NDŨGAKUE NGORO, THIĨ NA MBERE KWĨRĨGĨRĨRA JEHOVA
18. Kũringana na 2 Petero 3:9, Ngai endaga andũ arĩa matigĩte kũmũtungatĩra meke atĩa?
18 Jehova “ndendaga mũndũ o na ũmwe akaaniinwo no endaga othe merire.” (Thoma 2 Petero 3:9.) O na gũtuĩka mũndũ no eke mehia maritũ, muoyo wake ũkoragwo ũrĩ o wa bata harĩ Ngai. Ririkanaga atĩ Jehova aarĩhire thogora mũnene wa Mũrũ wake endete nĩ ũndũ witũ ithuothe. Jehova na njĩra ya wendo nĩ ageragia gũteithĩrĩria andũ arĩa matigĩte kũmũtungatĩra nĩguo mamũcokerere. Jehova akoragwo arĩ na mwĩhoko atĩ nĩ megũthuura kũmũcokerera o ta ũrĩa gwathiire harĩ mwanake ũrĩa worĩte thĩinĩ wa ngerekano ĩrĩa Jesu aaheanire. (Luk. 15:11-32) Andũ aingĩ arĩa maatigĩte ũhoro wa ma nĩ macokereire Ithe witũ wa igũrũ ũrĩ wendo. Na aarĩ na ariũ a Ithe witũ nĩ makenaga mũno na makamanyita ũgeni rĩngĩ. Elizabeth ũrĩa ũkũgwetetwo na hau kabere, nĩ aakenire mũno rĩrĩa mũriũ wake aacokire kĩũngano-inĩ. Akĩririkana ũhoro ũcio aaugire ũũ: “Nĩ ngenaga mũno nĩ ũndũ wa andũ aingĩ arĩa maatwĩkĩrire ngoro magĩtwĩra tũtigate mwĩhoko.”
19. Twagĩrĩirũo gũthiĩ na mbere kwĩhoka Jehova nĩkĩ?
19 Hingo ciothe twagĩrĩirũo kwĩhokaga Jehova. Gũtirĩ hingo atũheaga ũtaaro ũtegũtũguna. Akoragwo arĩ Ithe witũ mũtaana na mũcayanĩri na nĩ endete mũno andũ arĩa mamwendete na mamũthathayagia. Koragwo na ma atĩ gũtirĩ hĩndĩ Jehova agagũtiga rĩrĩa ũrĩ na mĩtangĩko. (Ahib. 13:5, 6) Mark ũrĩa ũkũgwetetwo na hau kabere aaugire ũũ: “Jehova ndaatũtiganĩirie. Ndakoragwo arĩ kũraihu na ithuĩ hĩndĩ ĩrĩa tũragerera maũndũ-inĩ maritũ.” Jehova nĩ arĩkũheaga “hinya ũrĩa ũkĩrĩte wa ndũire.” (2 Kor. 4:7) Hatarĩ nganja, rĩrĩa mũndũ wendete eherio kĩũngano-inĩ, no ũhote gũthiĩ na mbere gũkorũo ũrĩ mwĩhokeku na ũtegũte mwĩhoko.
RWĨMBO NA. 44 Ihoya rĩa Mũndũ Ũtarĩ na Hinya
^ kĩb. 5 Ũkoragwo ũrĩ ũndũ wa kĩeha mũno rĩrĩa mũndũ twendete atiga Jehova. Gĩcunjĩ gĩkĩ nĩ kĩarĩrĩirie ũrĩa Ngai witũ aiguaga rĩrĩa ũndũ ta ũcio wekĩka. Nĩ kĩarĩrĩirie maũndũ marĩa andũ a famĩlĩ ya mũndũ ũcio mangĩka nĩguo mahiũranie na ruo rũrĩa mangĩkorũo naruo na makorũo na hinya kĩĩroho. Ningĩ gĩcunjĩ gĩkĩ nĩ gĩkwarĩrĩria ũrĩa andũ othe kĩũngano-inĩ mangĩũmĩrĩria na mateithĩrĩrie andũ a famĩlĩ ya mũndũ ũcio weheretio kĩũngano-inĩ.
^ kĩb. 1 Marĩĩtwa mamwe thĩinĩ wa gĩcunjĩ gĩkĩ nĩ macenjetio.
