1-2. (a) Nĩ ũndũ ũrĩkũ atũmwo atatũ a Jesu maathirũo mekage, na moonanirie atĩa atĩ nĩ maathĩkĩire ũtaaro ũcio? (b) Tũkwarĩrĩria maũndũ marĩkũ gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ?

THUTHA wa Pasaka ya 32 M.M., mũtũmwo Petero, Jakubu, na Johana nĩ meeyoneire kĩoneki kĩa magegania. Marĩ kĩrĩma-inĩ kĩmwe kĩraihu, hihi igũrũ wa kĩrĩma kĩa Herimoni, Jesu nĩ aagarũrũkire ũrĩa aatariĩ mamwĩroreire. “Ũthiũ wake ũgĩkenga o ta riũa, na nguo ciake cia igũrũ ikĩhenia o ta ũtheri.” (Mat. 17:1-4) Kĩoneki kĩu gĩgĩũka kũrĩkĩrĩra, atũmwo acio nĩ maaiguire Ngai akiuga: “Ũyũ nĩ Mũrũ wakwa, ũrĩa nyendete, na nĩ ndĩmwĩtĩkĩrĩte. Mũthikagĩrĩriei.” (Mat. 17:5) Ũtũũro-inĩ wao, atũmwo acio atatũ nĩ moonanirie atĩ nĩ maathikagĩrĩria Jesu. No twende kwĩgerekania nao.

² Thĩinĩ wa gĩcunjĩ kĩrĩa kĩhĩtũku, nĩ twerutire atĩ nĩguo tũthikĩrĩrie mũgambo wa Jesu, nĩ tũrabatara gũtiga gwĩka maũndũ mamwe. Gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ, tũkwarĩrĩria maũndũ merĩ Jesu aaugire twagĩrĩirũo gwĩka.

3. Kũringana na Mathayo 7:13, 14, nĩ ũndũ ũrĩkũ twagĩrĩirũo gwĩka?

³ Thoma Mathayo 7:13, 14. Ta rora wone atĩ Jesu aagwetire mĩromo ĩĩrĩ ngũrani ĩrĩa ĩtongoragia andũ harĩ njĩra igĩrĩ ngũrani, ĩmwe “njariĩ” na ĩngĩ “ngunderu.” Gũtikoragwo na njĩra ya gatatũ. No mũhaka tũthuure njĩra ĩrĩa tũkũgerera. Rĩu nĩrĩo itua rĩa bata mũno tũngĩtua ũtũũro-inĩ, tondũ muoyo witũ wa tene na tene wĩhocetie harĩ rĩo.

4. Njĩra ĩrĩa “njariĩ” ĩkoragwo ĩtariĩ atĩa?

⁴ Nĩ twagĩrĩirũo kũririkanaga ngũrani ĩrĩa ĩrĩ ho gatagatĩ-inĩ  ka njĩra icio igĩrĩ. Njĩra ĩyo “njariĩ” ĩgeragwo nĩ andũ aingĩ tondũ nĩ hũthũ kũgerera. Ũndũ wa kĩeha nĩ atĩ, andũ aingĩ mathuuraga kũgerera njĩra ĩyo na gwĩka maũndũ marĩa marekwo nĩ andũ arĩa maramĩgera. Ũndũ ũrĩa matoĩ nĩ atĩ mũndũ ũrĩa wendaga andũ magere njĩra ĩyo nĩ Shaitani ũrĩa Mũcukani, na atĩ njĩra ĩyo ĩtwaraga andũ gĩkuũ-inĩ.—1 Kor. 6:9, 10; 1 Joh. 5:19.

5. Andũ amwe mekĩte atĩa nĩguo mone njĩra ĩrĩa “ngunderu” na mambĩrĩrie kũmĩgera?

⁵ Ngũrani na njĩra ĩyo “njariĩ,” njĩra ĩyo ĩngĩ nĩ “ngunderu,” na Jesu aaugire atĩ andũ arĩa mamĩgeraga nĩ anini. Nĩkĩ hihi? Thĩinĩ wa mũhari ũrĩa ũrũmĩrĩire, Jesu eerire arũmĩrĩri ake mehũgage anabii a maheeni. (Mat. 7:15) Andũ amwe maugaga atĩ kũrĩ na ndini ngiri nyingĩ, na nyingĩ ciacio ciugaga atĩ irutanaga ũhoro wa ma. Nĩ ũndũ wa gũkorũo kũrĩ na ndini nyingĩ ũguo, andũ aingĩ nĩ makuĩte ngoro kana magatukanĩrũo ũũ atĩ o na matigeragia gũcaria njĩra ĩrĩa ĩtongoragia andũ muoyo-inĩ. No njĩra ĩyo no yoneke. Jesu aaugire ũũ: “Mũngĩtũũra kiugo-inĩ gĩakwa, mũgũkorũo mũrĩ arutwo akwa kũna, na nĩ mũkũmenya ũhoro ũrĩa wa ma, naguo ũhoro ũrĩa wa ma ũmũkũũre ũkombo-inĩ.” (Joh. 8:31, 32) Nĩ ũrabatara kũgaathĩrĩrio tondũ ndwarũmanĩrĩire na kĩrĩndĩ, ĩndĩ nĩ wacaririe ũhoro ũrĩa wa ma. Nĩ werutire Kiugo kĩa Ngai na kĩyo, ũkĩĩruta maũndũ marĩa endaga twĩke na nĩ wathikĩrĩirie morutani ma Jesu. Maũndũ mamwe werutire nĩ atĩ Jehova endaga tũregane na morutani ma ndini cia maheeni, na tũtige kũnyitanĩra ikũngũĩro-inĩ iria ciumanĩte na ndini icio. Ningĩ nĩ werutire atĩ gwĩka ũrĩa Jehova endaga, na gũtigana na mĩtugo ĩrĩa ĩtamũkenagia nĩguo wĩtĩkĩrĩke nĩwe no ũkorũo ũtarĩ ũndũ mũhũthũ. (Mat. 10:34-36) No gũkorũo ndwarĩ ũndũ mũhũthũ gwĩka mogarũrũku marĩa maabataranagia. O na kũrĩ ũguo, nĩ wathiire na mbere kwĩrutanĩria tondũ nĩ wendete Ithe witũ wa igũrũ na nĩ wendaga kũmũkenia. No mũhaka akorũo nĩ akenagio mũno nĩwe.—Thim. 27:11.

6. Kũringana na Thaburi 119:9, 10, 45, 133, nĩ kĩĩ kĩngĩtũteithia gũtũũra njĩra-inĩ ĩrĩa ngunderu?

⁶ Thutha wa kwambĩrĩria gũthiĩra njĩra-inĩ ĩrĩa ngunderu-rĩ, nĩ kĩĩ kĩngĩtũteithia gũtũũra thĩinĩ wayo? Ta wĩcirie ũhoro wa ngerekano ĩno. Cuma iria ciĩkĩragwo mũthia-inĩ wa bara ngunderu ĩrĩ handũ kĩrĩma-inĩ nĩ igitagĩra ndereba na ngaari yake. Cuma icio ikoragwo ithondeketwo ũndũ ikũgitĩra ndereba ndagathiĩ hakuhĩ mũno kana akore aumĩte nja ya bara. Nĩ hinya mũno ũkore ndereba ũrauga atĩ cuma icio nĩ iramũima wĩyathi. Ithimi cia Jehova iria irĩ thĩinĩ wa Bibilia itariĩ ta cuma icio. Ithimi ciake nĩ itũteithagia gũtũũra njĩra-inĩ ĩrĩa ngunderu.—Thoma Thaburi 119:9, 10, 45, 133.

7. Andũ ethĩ magĩrĩirũo gũkorũo na mawoni marĩkũ kwerekera njĩra ĩrĩa ngunderu?

⁷ Andũ ethĩ, hihi rĩmwe na rĩmwe nĩ muonaga ta ithimi cia Jehova iramũima wĩyathi? Shaitani angĩenda mwĩcirie ũguo. Angĩenda mwĩcirie mũno ũhoro wĩgiĩ maũndũ marĩa andũ arĩa marĩ njĩra-inĩ ĩrĩa njariĩ mareka na muone ta marakenera ũtũũro mũno. Angĩenda wĩcirie atĩ ndũrakenera ũtũũro ta ũrĩa andũ arĩa mũthomaga nao marakenera kana andũ arĩa wonaga Intaneti-inĩ. Shaitani angĩenda wĩcirie atĩ ithimi cia Jehova nĩcio irakũgirĩrĩria ndũgakenere ũtũũro biũ. * No ririkanaga ũndũ ũyũ: Shaitani ndendaga andũ arĩa  maragera njĩra-inĩ yake mamenye kũrĩa njĩra ĩyo ĩkũmakinyia. Ngũrani na ũguo, Jehova nĩ atũtaarĩirie wega igũrũ rĩgiĩ irathimo iria tũkuona twatũũra njĩra-inĩ ya muoyo.—Thab. 37:29; Isa. 35:5, 6; 65:21-23.

8. Nĩ ũndũ ũrĩkũ andũ ethĩ mangĩĩruta kuumana na kĩonereria kĩa Olaf?

⁸ Ta wĩcirie maũndũ marĩa ũngĩĩruta kuumana na ũhoro wa mũrũ wa Ithe witũ mwĩthĩ wĩtagwo Olaf. * Andũ arĩa mathomaga nao nĩ maamũtindĩkagĩrĩria eingĩranie na ngomanio itagĩrĩire. Hĩndĩ ĩrĩa aamataarĩirie atĩ Aira a Jehova matũũraga kũringana na ithimi ndũgĩru cia Bibilia, airĩtu amwe mathomaga nao nĩ meerutanĩirie o na makĩria nĩguo mone kana no mamũheenererie akome nao. No Olaf ndaaregeririe mũrũgamo wake. Ũcio toguo ũritũ ũrĩa Olaf aacemanagia naguo. Olaf aaugire ũũ: “Aarimũ nĩ maageragia kũnjiguithia thingate gĩthomo kĩa igũrũ tondũ ũndũ ũcio nĩ ũngĩatũmire heo gĩtĩo. Maanjĩrire atĩ itarĩ na gĩthomo kĩu ndingĩonire wĩra mwega kana ngorũo na ũtũũro ũrĩ na gĩkeno.” Nĩ kĩĩ gĩateithirie Olaf kũregana na hatĩka  icio? Aaugire ũũ: “Nĩ ndagĩire na ũrata wa hakuhĩ na andũ thĩinĩ wa kĩũngano. Maatuĩkire ta andũ a famĩlĩ itũ. Ningĩ nĩ ndambĩrĩirie kwĩrutaga Bibilia na kĩyo makĩria. O ũrĩa nderutaga na njĩra ndikĩru, noguo ndakoragwo na ma biũ atĩ ndĩ thĩinĩ wa ũhoro wa ma. Nĩ ũndũ ũcio, ngĩĩhotora o na makĩria gũtungatĩra Jehova.”

9. Twagĩrĩirũo gwĩka atĩa nĩguo tũtũũre njĩra-inĩ ĩrĩa ngunderu?

⁹ Shaitani no ende mũno wehere njĩra-inĩ ya muoyo wa tene na tene. Angĩenda wĩke ũrĩa andũ aingĩ mareka, ũgerere njĩra-inĩ ĩrĩa njariĩ “ĩkinyagia andũ harĩ kũniinwo.” (Mat. 7:13) O na kũrĩ ũguo, no tũtũũre njĩra-inĩ ĩrĩa ngunderu tũngĩthiĩ na mbere gũthikĩrĩria Jesu na kuona njĩra ĩyo ĩrĩ ũgitĩri harĩ ithuĩ. Rekei rĩu twarĩrĩrie ũndũ ũngĩ Jesu aaugire twagĩrĩirũo gwĩka.

10. Kũringana na Mathayo 5:23, 24, nĩ ũndũ ũrĩkũ Jesu aaugire twagĩrĩirũo gwĩka?

¹⁰ Thoma Mathayo 5:23, 24. Mĩhari-inĩ ĩyo, Jesu aaragĩrĩria ũndũ warĩ wa bata mũno harĩ Ayahudi arĩa mamũthikagĩrĩria. Ta hũũra mbica mũndũ arĩ hekarũ-inĩ na ehaarĩirie kũneana nyamũ yake ya igongona kũrĩ mũthĩnjĩri-Ngai. Hĩndĩ ta ĩyo mũndũ ũcio angĩaririkanire atĩ arĩ na ũndũ na mũrũ wa Ithe, aabatiĩ gũtiga igongona rĩu hau na ‘athiĩ.’ Nĩkĩ? Tondũ haarĩ na ũndũ ũngĩ wa bata makĩria aagĩrĩire gwĩka mbere ya arutĩire Jehova igongona. Jesu aaugĩte wega ũũ: “Amba ũthondeke thayũ na mũrũ wa Ithe wanyu.”

11. Taarĩria ũrĩa Jakubu eekire nĩguo athondeke thayũ na Esau.

¹¹ No twĩrute maũndũ ma bata megiĩ gũthondeka thayũ tũngĩthuthuria ũndũ wekĩkire ũtũũro-inĩ wa Jakubu. Thutha wa Jakubu gũkorũo kũraihu na kũrĩa aaciarĩirũo kwa ihinda rĩa mĩaka ta 20, Ngai nĩ aamwathire acoke kuo kũgerera harĩ mũraika. (Kĩam. 31:11, 13, 38) No haarĩ na thĩna ũmwe. Mũrũ wa nyina Esau nĩ eendete kũmũũraga. (Kĩam. 27:41) Jakubu nĩ ‘aamakaga na agatangĩka,’ mũrũ wa nyina ndagakorũo no aamũigĩire muku. (Kĩam. 32:7) Hihi Jakubu eekire atĩa nĩguo athondeke thayũ na mũrũ wa nyina? Ũndũ wa mbere eekire nĩ kũhoya Jehova na kĩyo igũrũ rĩgiĩ ũndũ ũcio. Agĩcoka agĩtũmĩra Esau kĩheo. (Kĩam. 32:9-15) Na mũthia-inĩ rĩrĩa maacemanirie, Jakubu nĩ ooire ikinya rĩa mbere kuonia Esau gĩtĩo. Aainamĩrĩire Esau, ti riita rĩmwe kana merĩ, no nĩ maita mũgwanja. Jakubu nĩ eenyihirie na akĩonia Esau gĩtĩo, na nĩ ũndũ ũcio agĩthondeka thayũ na mũrũ wa ithe.—Kĩam. 33:3, 4.

12. Tũreruta atĩa kuumana na kĩonereria kĩa Jakubu?

¹² Harĩ ũndũ wa bata tũreruta kuumana na ũrĩa Jakubu eehaarĩirie gũcemania na mũrũ wa nyina na ũrĩa eekire macemania nake. Jakubu arĩ na wĩnyihia nĩ eerire Jehova amũteithie. Agĩcoka agĩka kũringana na mahoya make na njĩra ya kuoya makinya marĩa maabataranagia nĩguo athondeke thayũ na mũrũ wa nyina. Rĩrĩa maacemanirie, Jakubu ndaakararanirie na Esau igũrũ rĩgiĩ nũũ wahĩtĩtie na nũũ ũtaahĩtĩtie. Muoroto wa Jakubu warĩ athondeke thayũ na mũrũ wa nyina. Tũngĩĩgerekania atĩa na kĩonereria kĩa Jakubu?

13-14. Tũngĩhĩtĩria mũrũ kana mwarĩ wa Ithe witũ twagĩrĩirũo gwĩka atĩa?

¹³ Angĩkorũo nĩ tũrenda gũthiĩra njĩra-inĩ ĩrĩa ĩtongoragia muoyo-inĩ, nĩ twagĩrĩirũo gũtũũria thayũ hamwe na aarĩ na ariũ a Ithe witũ. (Rom. 12:18) Twagĩrĩirũo gwĩka atĩa tũngĩmenya atĩ nĩ tũtuurithĩtie mũrũ kana mwarĩ wa Ithe witũ? O ta Jakubu, nĩ twagĩrĩirũo  kũhoya Jehova na kĩyo. No tũmũhoe arathime kĩyo gitũ gĩa gũcokia thayũ na mũrũ kana mwarĩ wa Ithe witũ tũrĩ na ũndũ nake.

¹⁴ Ningĩ nĩ twagĩrĩirũo gwĩthuthuria ithuĩ ene. No twĩyũrie ciũria ta ici: ‘Hihi nĩ ndĩhaarĩirie gwĩtĩkĩra mahĩtia makwa, njũnge mũhera na thondeke thayũ? Jehova na Jesu mangĩigua atĩa ingĩoya ikinya rĩa mbere rĩa gũthondeka thayũ hamwe na mũrũ kana mwarĩ wa Ithe witũ?’ Macokio maitũ no matũme twende gũthikĩrĩria Jesu, na tũrĩ na wĩnyihia twaranĩrie na mũrũ kana mwarĩ wa Ithe witũ nĩguo tũthondeke thayũ. Tũngĩka ũguo, no tũkorũo tũkĩrũmĩrĩra kĩonereria kĩa Jakubu.

15. Kũhũthĩra ũtaaro wa Aefeso 4:2, 3, kũngĩtũteithia atĩa gũthondeka thayũ hamwe na mũrũ kana mwarĩ wa Ithe witũ?

¹⁵ Ta hũũra mbica korũo Jakubu ndeenyihirie rĩrĩa maacemanirie na mũrũ wa nyina! Maũndũ matingĩathiire wega. Rĩrĩa twathiĩ kũrĩ mũrũ kana mwarĩ wa Ithe witũ nĩguo tũthondeke thayũ, twagĩrĩirũo gũkorũo tũrĩ enyihia. (Thoma Aefeso 4:2, 3.) Thimo 18:19 yugaga ũũ: “Mũndũ kũiguithia mũrũ wa ithe rĩrĩa arakarĩte nĩ ũndũ mũritũ gũkĩra kwĩgwatĩra itũũra rĩrĩ na ũgitĩri, na nĩ kũrĩ ngucanio itariĩ ta mĩgamba ya handũ hairigĩre.” Rĩrĩa twahoya tũrekerũo twĩnyihĩtie, nĩ tũhotaga kũingĩra handũ hau “hairigĩre” na njĩra ya mũhaano.

16. Nĩ ũndũ ũrĩkũ twagĩrĩirũo gwĩciria kabere, na nĩkĩ?

¹⁶ O na ithuĩ nĩ twagĩrĩirũo gwĩciragia kabere maũndũ marĩa tũkwĩra mũrũ kana mwarĩ wa Ithe witũ na njĩra ĩrĩa tũkũmwĩra nayo. Twarĩkia gwĩka ũguo, twagĩrĩirũo gũthiĩ kũrĩ ũrĩa tũtuurithĩtie tũrĩ na muoroto wa kũmũhooreria nĩ ũndũ wa ruo rũrĩa angĩkorũo akĩgerera. Kĩambĩrĩria-inĩ, mũndũ ũcio no auge maũndũ mangĩtũma tũigue ũũru. No ũkorũo ũrĩ ũndũ mũhũthũ kũrakara kana kũgeria gwĩtetera, no hihi ũndũ ũcio no ũmũteithie gũcokia thayũ? Aca. Ririkana atĩ gũcokia thayũ hamwe na mũrũ kana mwarĩ wa Ithe witũ nĩ kwa bata gũkĩra kũmenya nũũ ũhĩtĩtie na nũũ ũtahĩtĩtie.—1 Kor. 6:7.

17. Weruta atĩa kuumana na kĩonereria kĩa Gilbert?

¹⁷ Mũrũ wa Ithe witũ ũmwe wĩtagwo Gilbert nĩ eerutanagĩria mũno gũthondeka thayũ. Aaugire ũũ: “Kũrĩ hĩndĩ ndahiũranagia na kaũndũ karitũ mũno hamwe na mũndũ ũmwe wa famĩlĩ. Kwa ihinda rĩa makĩria ma mĩaka ĩĩrĩ, nĩ ndageragia mũno kwaria hooreire nĩguo tũcokie thayũ rĩngĩ.” Nĩ ũndũ ũrĩkũ ũngĩ Gilbert eekire? Aaugire ũũ: “Mbere ya njarĩtie na mũndũ ũcio wa famĩlĩ nĩ ndahoyaga na ngehaarĩria  kĩĩmeciria nĩ ũndũ wa ciugo o ciothe itarĩ njega angĩaugire. Nĩ ndaabataraga gũkorũo ndĩhaarĩirie kuohanĩra. Nĩ nderutire kwaga kũrũĩrĩra ihooto ciakwa na ngĩtaũkĩrũo atĩ ũndũ ũrĩa ndaabataraga gwĩka nĩ gũthondeka thayũ.” Maumĩrĩra maarĩ marĩkũ? Gilbert aaugire ũũ: “Rĩu nĩ njiguaga ndĩ na thayũ tondũ nĩ ngoragwo na ũrata mwega na andũ othe a famĩlĩ itũ.”

18-19. Angĩkorũo nĩ harĩ mũndũ tũhĩtĩirie, twagĩrĩirũo gũtua itua rĩa gwĩka atĩa, na nĩkĩ?

¹⁸ Gũkĩrĩ ũguo-rĩ, wagĩrĩirũo gũtua itua rĩa gwĩka atĩa ũngĩmenya atĩ nĩ ũhĩtĩirie mũrũ kana mwarĩ wa Ithe witũ? Rũmagĩrĩra ũtongoria wa Jesu wĩgiĩ gũthondeka thayũ. Aria na Jehova igũrũ rĩgiĩ ũndũ ũcio, na wĩhoke roho wake mũtheru nĩguo ũgũteithie ũkorũo ũrĩ mũndũ wa gũthondeka thayũ. Weka ũguo, nĩ ũrĩkoragwo na gĩkeno na ũkonania atĩ nĩ ũrathikĩrĩria Jesu.—Mat. 5:9.

¹⁹ Nĩ tũcokagia ngatho tondũ Jehova nĩ atũheaga ũtongoria wa wendo kũgerera harĩ Jesu Kristo, arĩ we “mũtwe wa kĩũngano.” (Ef. 5:23) O ta mũtũmwo Petero, Jakubu, na Johana, rekei tũtue itua rĩa ‘kũmũthikagĩrĩria.’ (Mat. 17:5) Nĩ twarĩrĩria ũrĩa tũngĩka ũguo na njĩra ya gũthondeka thayũ hamwe na mũrũ kana mwarĩ wa Ithe witũ tũngĩkorũo tũhĩtĩirie. Tweka ũguo nĩ tũgũtũũra njĩra-inĩ ngunderu ĩrĩa ĩtongoragia muoyo-inĩ, na nĩ tũrĩamũkagĩra irathimo nyingĩ mahinda-inĩ maya na gĩkeno gĩa gũtũũra mahinda-inĩ marĩa maroka.