1. Nĩ kĩĩ gĩtũmaga Jehova age gũtũringithania na andũ arĩa angĩ?

JEHOVA nĩ akenagio nĩ indo cia mĩthemba ĩtiganĩte. Tũmenyaga ũguo nĩ ũndũ wa indo iria oombire, o hamwe na andũ. Ithuothe tũrĩ ngũrani. Kwoguo Jehova ndakũringithanagia na andũ arĩa angĩ. No ahote gũthoma ngoro yaku. (1 Sam. 16:7) Ningĩ nĩ oĩ maũndũ marĩa ũngĩhota, marĩa ũtangĩhota, na nginya ũrĩa warerirũo. Na nderĩgagĩrĩra wĩke maũndũ marĩa ũtangĩhota gwĩka. Twagĩrĩirũo kwĩgerekania na Jehova na njĩra ya kwĩyona ta ũrĩa atuonaga. Gwĩka ũguo no gũtũteithie gũkorũo na “meciria mega,” tũkaaga kwĩyona tũrĩ a bata gũkĩria njano, kana kwĩyona tũtarĩ kĩene.—Rom. 12:3.

2. Nĩkĩ ti wega kwĩringithania na andũ arĩa angĩ?

² Ũrĩa kũrĩ nĩ atĩ, no twĩrute kuumana na aarĩ na ariũ a Ithe witũ arĩa makoragwo na maumĩrĩra mega ũtungata-inĩ. (Ahib. 13:7) Kĩonereria kĩao no gĩtũteithie kwagagĩria njĩra citũ cia kũhunjia. (Afil. 3:17) No nĩ harĩ ngũrani gatagatĩ ga kwĩgerekania na kĩonereria kĩega kĩa mũndũ ũngĩ na kwĩringithania nake. Kwĩringithania na andũ arĩa angĩ no gũtũme tũigue ũiru, tũkuĩte ngoro, kana tũtagĩrĩire. Ningĩ o ta ũrĩa twerutire gĩcunjĩ-inĩ kĩrĩa kĩhĩtũku, gũcindana na andũ arĩa angĩ kĩũngano-inĩ no gũthũkie ũrata witũ hamwe na Jehova. Nĩkĩo Bibilia ĩtwĩraga ũũ: “O mũndũ nĩ athuthurie ciĩko ciake mwene, na hĩndĩ ĩyo nĩ ekũgĩa na gĩtũmi gĩa gũkena nĩ ũndũ wake mwene, no ti kwĩringithania na mũndũ ũrĩa ũngĩ.”—Gal. 6:4.

3. Nĩ maũndũ marĩkũ ma kĩĩroho ũhotete kũhingia matũmaga ũkene?

³ Jehova endaga ũkenagĩre itemi rĩaku ũtungata-inĩ wake. Kwa ngerekano, angĩkorũo nĩ ũbatithĩtio nĩ wagĩrĩirũo gũkena kuona atĩ nĩ ũhotete gũkinyĩra ũndũ ũcio. Watuire itua rĩu na kwĩyendera. Wendo waku harĩ Ngai nĩguo watũmire ũtue itua rĩu. Ta wĩcirie maũndũ marĩa ũhotete kũhingia kuuma hĩndĩ ĩyo. Kwa ngerekano, no gũkorũo nĩ ũgĩte na wendi makĩria wa gũthoma Bibilia na gwĩka wĩruti waku kĩũmbe. Ningĩ no gũkorũo  nĩ wagagĩrĩtie mahoya maku ũkambĩrĩria kũhoya kuuma ngoro. (Thab. 141:2) No gũkorũo rĩu nĩ ũhotaga kwambĩrĩria ndeereti ũtungata-inĩ na njĩra hũthũ na ũkahota kũhũthĩra wega makĩria indo iria tũhũthagĩra ũtungata-inĩ. Na angĩkorũo ũrĩ na famĩlĩ, no gũkorũo Jehova nĩ agũteithĩtie ũgatuĩka mũthuri, mũtumia, kana mũciari mwega makĩria. Nĩ wagĩrĩirũo gũkena na ũigue ũiganĩire nĩ ũndũ wa maũndũ macio ũhotete kũhingia.

4. Tũkwarĩrĩria maũndũ marĩkũ gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ?

⁴ No tũteithie andũ arĩa angĩ gũkenaga nĩ ũndũ wa maũndũ marĩa mahingagia ũtungata-inĩ wa Jehova. Ningĩ no tũmateithie kwaga kwĩringithanagia na andũ arĩa angĩ. Thĩinĩ wa gĩcunjĩ gĩkĩ, nĩ tũkuona ũrĩa aciari mangĩteithia ciana ciao, ũrĩa arĩa mahikanĩtie mangĩteithanĩrĩria, na ũrĩa athuri a kĩũngano na andũ angĩ mangĩteithĩrĩria aarĩ na ariũ a Ithe witũ. Nĩ tũgũcoka twarĩrĩrie motaaro ma Bibilia marĩa mangĩtũteithia kwĩigĩra mĩoroto ĩrĩa tũngĩhota gũkinyĩra kũringana na ũhoti na ũrĩa maũndũ maitũ mahaana.

5. Kũringana na Aefeso 6:4, nĩ ũndũ ũrĩkũ aciari magĩrĩirũo gwĩthema?

⁵ Aciari nĩ magĩrĩirũo kwĩmenyerera nĩguo matikaringithanie mwana ũmwe na ũrĩa ũngĩ, kana kwĩrĩgĩrĩra mwana eke ũndũ atangĩhota gwĩka. Gwĩka ũguo no gũtũme mwana akue ngoro. (Thoma Aefeso 6:4.) Mwarĩ wa Ithe witũ wĩtagwo Sachiko * aaugire ũũ: “Arimũ cukuru meerĩgagĩrĩra njinde arutwo acio angĩ othe. Makĩria ma ũguo, mami eendaga njũke namba njega cukuru nĩguo mwarimũ na baba witũ ũtarĩ mwĩtĩkia macenjie mawoni mao megiĩ Aira a Jehova. Eendaga nyite kĩgeranio igana kwa igana na ũndũ ũcio ndũngĩahotekire. O na gũtuĩka nĩ ndaumire cukuru mĩaka mĩingĩ mĩhĩtũku, rĩmwe no ndigagwo kana Jehova nĩ akenagio nĩ kĩyo gĩakwa ngĩmũtungatĩra.”

6. Nĩ ũndũ ũrĩkũ aciari mangĩĩruta kuumana na Thaburi 131:1, 2?

⁶ Aciari no merute ũndũ wa bata thĩinĩ wa Thaburi 131:1, 2. (Thoma.) Mũthamaki Daudi aaugire atĩ ndeeriragĩria “maũndũ manene mũno,” kana maũndũ marĩa makĩrĩte ũhoti wake. Wĩnyihia nĩ watũmaga ahoorere na aiganĩre. Nĩ ũndũ ũrĩkũ aciari mangĩĩruta kuumana na ciugo icio cia Daudi? Wĩnyihia no ũmateithie kwaga kwĩrĩgĩrĩra maũndũ manene kuuma kũrĩ o ene na kuuma kũrĩ ciana  ciao. Aciari no mateithie ciana ciao kwĩigua irĩ cia bata, na njĩra ya kũmenya maũndũ marĩa ingĩhota na marĩa itangĩhota, na gũciteithia kũiga mĩoroto ĩrĩa cingĩhota gũkinyĩra. Mwarĩ wa Ithe witũ wĩtagwo Marina aaugire ũũ: “Mami ndaaningithanagia na ariũ a maitũ kana na ciana ingĩ. Nĩ aandutire atĩ ithuothe tũkoragwo na iheo ngũrani, na atĩ o ũmwe witũ nĩ wa bata maitho-inĩ ma Jehova. Ũndũ ũcio nĩ wandeithirie na ti kaingĩ ndĩringithanagia na andũ arĩa angĩ.”

7-8. Mũthuri angĩonia mũtumia wake nĩ amũtĩĩte na njĩra ta irĩkũ?

⁷ Mũthuri Mũkristiano nĩ agĩrĩirũo kuonia mũtumia wake gĩtĩo. (1 Pet. 3:7) Kũhe andũ arĩa angĩ gĩtĩo kũhutĩtie kũmeciria na njĩra nene, na kũmona marĩ a bata. Kwa ngerekano, mũthuri no onanie atĩ nĩ atĩĩte mũtumia wake rĩrĩa arũmbũyania nake na njĩra ĩgĩtũma aigue nĩ wa bata. Ndangĩmwĩra eke ũndũ ũkĩrĩte ũhoti wake, na ndamũringithanagia na atumia arĩa angĩ. Hihi mũtumia angĩigua atĩa mũthuri wake angĩmũringithania na andũ arĩa angĩ? Mwarĩ wa Ithe witũ wĩtagwo Rosa ahikĩtio nĩ mũthuri ũtarĩ mwĩtĩkia na kaingĩ nĩ amũringithanagia na atumia arĩa angĩ. Ciugo njũru cia mũthuri wake nĩ itũmaga eigue atarĩ kĩene. Aaugire ũũ: “Nĩ bataraga gũikara ngĩririkanagio atĩ Jehova nĩ anyendete.” No mũthuri Mũkristiano nĩ agĩrĩirũo kuonia mũtumia wake gĩtĩo. Nĩ aririkanaga atĩ gwĩka ũguo nĩ kũhutĩtie ũrata wake hamwe na mũtumia wake, o hamwe na Jehova. *

⁸ Mũthuri ũheete mũtumia wake gĩtĩo nĩ amũgathagĩrĩria, na akamwĩra atĩ nĩ amwendete na nĩ amuonaga arĩ wa bata. (Thim. 31:28) Ũguo nĩguo mũthuri wa Katerina ũrĩa ũgwetetwo gĩcunjĩ-inĩ kĩhĩtũku eekire, na ũndũ ũcio nĩ wateithirie Katerina gũtooria meciria ma kwĩyona atagĩrĩire. Arĩ mũnini, mami wao nĩ aamũhũthagia, na kaingĩ nĩ aamũringithanagia na airĩtu arĩa angĩ na arata ake. Ũndũ ũcio watũmire Katerina ambĩrĩrie kwĩringithania na andũ arĩa angĩ, ũndũ ũrĩa aathiire na mbere gwĩka nginya amenya ũhoro wa ma. No mũthuri wake nĩ amũteithĩtie kũrũa na ũndũ ũcio na akamũteithia kwĩyona na njĩra ĩrĩa yagĩrĩire. Katerina aaugire ũũ: “Nĩ anyendete, nĩ angathagĩrĩria rĩrĩa ndeka maũndũ mega, na nĩ ahoyagĩra. Ningĩ nĩ andeithagia kũririkana ngumo njega cia Jehova na akandeithia kũrũnga mwĩcirĩrie wakwa ũtarĩ mwega.”

9-10. Athuri maateithirie mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe atĩa gũtiga kwĩringithania na andũ arĩa angĩ?

⁹ Athuri a kĩũngano mangĩteithia atĩa andũ arĩa meringithanagia na andũ arĩa angĩ? Ta wĩcirie ũhoro wa mwarĩ wa Ithe witũ wĩtagwo Hanuni. Arĩ mũnini ndaacokagĩrio ngatho nĩ ũndũ wa maũndũ marĩa eekaga. Aaugire ũũ: “Ndiakoragwo na ũmĩrĩru wa gwĩka maũndũ na ndonaga ciana iria ingĩ irĩ njega kũngĩra. Nĩ ndambĩrĩirie kwĩringithanagia na andũ arĩa angĩ, na ndambĩrĩirie gwĩka ũguo kuuma ndĩ o mũnini.” O na thutha wa kwĩruta ũhoro wa ma, no aathiire na mbere kwĩringithania na andũ arĩa na angĩ. Ũndũ ũcio watũmaga one ta hatarĩ ũndũ wa bata arahingia kĩũngano-inĩ. No rĩu atungataga arĩ painia na nĩ akoragwo na gĩkeno. Nĩ ũndũ ũrĩkũ wamũteithirie kũgarũrĩra mwerekera wake?

¹⁰ Hanuni aaugire atĩ aateithirio nĩ athuri a kĩũngano. Nĩ maamwĩraga atĩ nĩ ahingagia ũndũ wa bata kĩũngano-inĩ, na makamũgaathĩrĩria nĩ ũndũ wa wĩhokeku wake. Aandĩkire ũũ: “Kũrĩ maita maigana ũna athuri a kĩũngano maanjĩrire njĩkĩre ngoro aarĩ a Ithe witũ  maabataraga kũũmĩrĩrio. Ũndũ ũcio nĩ watũmire nyone atĩ ndĩ wa bata kĩũngano-inĩ. Nĩ ndirikanaga hĩndĩ athuri a kĩũngano maanjokeirie ngatho nĩ ũndũ wa gwĩkĩra ngoro aarĩ a Ithe witũ ethĩ. Magĩcoka magĩthomera 1 Athesalonike 1:2, 3. Ũndũ ũcio nĩ wahutirie ngoro mũno. Nĩ ũndũ wa arĩithi acio ega, rĩu nĩ nyonaga ndĩ na itemi rĩa bata ithondeka-inĩ rĩa Jehova.”

11. O ta ũrĩa Isaia 57:15 yonanĩtie-rĩ, tũngĩteithia atĩa arĩa “mahehenjekete na matarĩ hinya”?

¹¹ Thoma Isaia 57:15. Jehova nĩ arũmbũyagia mũno andũ “arĩa mahehenjekete na matarĩ hinya.” Ithuothe nĩ twagĩrĩirũo gwĩkĩra ngoro aarĩ na ariũ a Ithe witũ arĩa marabatara kũmĩrĩrio, na to athuri a kĩũngano tu magĩrĩirũo gwĩka ũguo. Ũndũ ũmwe tũngĩka nĩguo tũmomĩrĩrie nĩ kũmonia atĩ nĩ tũmarũmbũyagia. Jehova nĩ endaga tũmonie atĩ nĩ tũmendete mũno. (Thim. 19:17) Ningĩ no tũteithie aarĩ na ariũ a Ithe witũ na njĩra ya gũkorũo tũrĩ enyihia na kwaga kwĩyonania nĩ ũndũ wa ũhoti witũ. Tũtingĩenda kwĩyonania atĩ tũrĩ a bata mũno, ũndũ ũrĩa ũngĩtũma andũ arĩa angĩ mambĩrĩrie gũtũiguĩra ũiru. Handũ ha ũguo, twagĩrĩirũo kũhũthĩra ũhoti witũ na ũmenyo ũrĩa tũrĩ naguo gũteithia andũ arĩa angĩ.—1 Pet. 4:10, 11.

12. Nĩ kĩĩ gĩatũmaga andũ a kĩrathi gĩa thĩ makene gũkorũo na Jesu? (Rora mbica ngothi-inĩ.)

¹² Gwĩciria igũrũ rĩgiĩ ũrĩa Jesu aarũmbũyanagia na arũmĩrĩri ake, no gũtũrute ũrĩa twagĩrĩirũo kũrũmbũiya arĩa angĩ. Jesu nĩwe mũndũ ũrĩa ũĩkaine mũno wanatũũra gũkũ thĩ. Ĩndĩ aarĩ “mũhooreri na mwĩnyihia ngoro-inĩ.” (Mat. 11:28-30) Ndeeyonaga arĩ mũndũ wa bata nĩ ũndũ wa ũũgĩ na ũmenyo ũrĩa aarĩ naguo. Aahũthagĩra rũthiomi na ngerekano hũthũ kũrutana, na ũndũ ũcio nĩ wahutagia ngoro cia andũ a kĩrathi gĩa thĩ. (Luk. 10:21) Ngũrani na atongoria a ndini arĩa maarĩ etĩi, Jesu ndarĩ hĩndĩ aatũmaga andũ meigue matarĩ a bata harĩ Ngai. (Joh. 6:37) Nĩ aaheaga andũ a kĩrathi gĩa thĩ gĩtĩo.

13. Ũrĩa Jesu aarũmbũyanagia na arutwo ake kuoonanirie atĩa ũtugi na wendo wake?

¹³ Jesu aarũmbũyanagia na arutwo ake na njĩra ya ũtugi na wendo. Nĩ aamenyaga atĩ maũndũ mao na ũhoti wao warĩ ngũrani. Kwoguo othe matingĩehokeirũo wĩra ũmwe na o mũndũ angĩakorirũo na maumĩrĩra ngũrani ũtungata-inĩ. O na kũrĩ ũguo, nĩ aakenagio nĩ kĩyo kĩao othe. Mwerekera ũcio wa Jesu nĩ wonekire wega ngerekano-inĩ ya taranda. Thĩinĩ wa ngerekano ĩyo, mwathi wa ngombo aaheire o ngombo wĩra “kũringana na ũhoti wayo.” Ngombo igĩrĩ ciarĩ na kĩyo, no ĩmwe yacio yaheirũo taranda nyingĩ gũkĩra ĩyo ĩngĩ. No mwathi wacio eerire ngombo icio cierĩ ũũ: “Nĩ wĩkĩte wega ngombo ĩno njega na njĩhokeku!”—Mat. 25:14-23.

14. Tũngĩĩgerekania na Jesu atĩa tũkĩrũmbũyania na andũ arĩa angĩ?

¹⁴ Jesu arũmbũyanagia na ithuĩ na njĩra ya ũtugi na wendo. Nĩ amenyaga atĩ ũhoti na maũndũ maitũ nĩ ngũrani, na nĩ akenaga rĩrĩa twerutanĩria kũringana na ũhoti witũ. Nĩ twagĩrĩirũo kwĩgerekania na Jesu. Tũtiagĩrĩirũo gũtũma mũrũ kana mwarĩ wa Ithe witũ eigue atagĩrĩire kana aconokete atĩ tondũ ndangĩhota kũhingia maũndũ marĩa andũ arĩa angĩ marahingia. Handũ ha ũguo, twagĩrĩirũo gũcaragia mĩeke ya kũgathĩrĩria aarĩ na ariũ a Ithe witũ nĩ ũndũ wa maũndũ marĩa marahingia ũtungata-inĩ wa Jehova.

15-16. Mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe aagunĩkire atĩa nĩ ũndũ wa kwĩigĩra mĩoroto angĩhota gũkinyĩra?

¹⁵ Kwĩigĩra mĩoroto ya kĩĩroho, nĩ gũtũteithagia gũkorũo na ũtũũro mwega ũrĩ na muoroto. O na kũrĩ ũguo, ũndũ ũrĩa ũngĩtũteithia nĩ kwĩigĩra mĩoroto ĩrĩa ĩringaine na ũhoti  witũ na ũrĩa maũndũ maitũ mahaana, handũ ha kwĩringithania na andũ arĩa angĩ. Kwĩringithania na andũ arĩa angĩ tũkĩigĩra mĩoroto no gũtũme tũkue ngoro. (Luk. 14:28) Ta wĩcirie ũhoro wĩgiĩ mwarĩ wa Ithe witũ painia wĩtagwo Midori.

¹⁶ Ithe wa Midori ũrĩa ti Mũira wa Jehova, nĩ aamũconorithagia rĩrĩa aarĩ mũnini na njĩra ya kũmũringithania na ciana icio ingĩ ciao na ciana iria maathomaga nacio. Midori aaugire ũũ: “Ndeiguaga itagĩrĩire.” No rĩrĩa aanenehire, Midori nĩ aambĩrĩirie kwĩyona na njĩra ĩrĩa yagĩrĩire. Aaugire ũũ: “Ndathomaga Bibilia o mũthenya nĩ getha ngĩe na thayũ wa ngoro na gwĩka ũguo nĩ gwatũmaga njigue atĩ nĩ nyendetwo nĩ Jehova.” Makĩria ma ũguo, nĩ eeigĩire mĩoroto angĩhota gũkinyĩra na nĩ aahoyaga Jehova ĩmwe kwa ĩmwe amũteithie gũkinyĩra mĩoroto ĩyo. Gwĩka ũguo nĩ gwatũmire Midori akene nĩ ũndũ wa maũndũ marĩa aahotaga kũhingia agĩtungatĩra Jehova.

17. ‘Tũngĩthiĩ na mbere atĩa kwerũhio mwerekera ũrĩa ũtongoragia meciria maitũ,’ na maumĩrĩra mangĩkorũo marĩ marĩkũ?

¹⁷ Mũndũ no oe ihinda agĩgatiga kwĩyona na njĩra ĩrĩa ĩtagĩrĩire. Jehova atwĩraga ũũ: “Mwagĩrĩirũo gũthiĩ na mbere kwerũhio mwerekera ũrĩa ũtongoragia meciria manyu.” (Ef. 4:23, 24) Nĩguo tũhote gwĩka ũguo nĩ twagĩrĩirũo kũhoya, kwĩruta Kiugo kĩa Ngai na gwĩcũrania. Nĩ ũndũ ũcio, thiĩ na mbere gwĩkaga maũndũ macio na ũhoyage Jehova akũhe hinya. Roho wake mũtheru no ũgũteithie gũtiga kwĩringithanagia na andũ arĩa angĩ. Jehova ningĩ nĩ arĩgũteithagia kũmenya kana nĩ ũkũrĩtie mwĩtĩo kana ũiru ngoro-inĩ yaku, na agũteithie gwĩka mogarũrũku marĩa marabatarania o na ihenya.

18. Tũngĩũmĩrĩrio atĩa nĩ ciugo iria irĩ thĩinĩ wa 2 Maũndũ ma Matukũ ma Tene 6:29, 30?

¹⁸ Thoma 2 Maũndũ ma Matukũ ma Tene 6:29, 30. Jehova nĩ oĩ ngoro citũ. Ningĩ nĩ oĩ  atĩ nĩ twĩrutanagĩria kũrũa na mĩerekera mĩũru ya thĩ ĩno na ya kwaga gũkinyanĩra gwitũ. Rĩrĩa Jehova ona tũkĩĩrutanĩria kũrũa na mĩerekera ta ĩyo mĩũru, nĩ atwendaga o na makĩria.

19. Jehova ahũthĩrĩte ngerekano ĩrĩkũ kuonania ũrĩa aiguaga gũtwerekera?

¹⁹ Jehova ahũthĩrĩte ngerekano ya wendo ũrĩa ũkoragwo gatagatĩ ka mũtumia na kaana gake nĩguo atũteithie gũtaũkĩrũo ũrĩa aiguaga gũtwerekera. (Isa. 49:15) Ta wĩcirie ũhoro wa mũtumia ũmwe wĩtagwo Rachel. Aandĩkire ũũ: “Kairĩtu gakwa getagwo Stephanie gaaciarirũo ihinda rĩako rĩtarĩ ikinyu. Riita rĩa mbere gũkona kaarĩ kanini mũno. No mandagĩtarĩ nĩ manjĩtĩkagĩria gũkanyita o mũthenya mweri-inĩ wa mbere hĩndĩ ĩyo kaigĩtwo macini-inĩ. Mahinda macio twakoragwo hamwe, nĩ maatũmire tũgĩe na ũrata wa hakuhĩ hamwe nako. Rĩu karĩ na mĩaka ĩtandatũ na nĩ kanini gũkĩra ciana cia riika rĩako. No nĩ ndĩkendete mũno tondũ kaahĩtũkĩire ũndũ mũritũ mũno na nĩ gatũmaga ũtũũro wakwa ũkorũo na gĩkeno.” Nĩ twĩkĩragwo ngoro mũno kũmenya atĩ Jehova akoragwo na wendo ta ũcio gũtwerekera rĩrĩa ona tũkĩĩrutanĩria kũmũtungatĩra na ngoro yothe.

20. Nĩ ũndũ ũrĩkũ wagĩrĩirũo gũtũma ũkenage ũrĩ ndungata ya Jehova?

²⁰ Tondũ ũrĩ ndungata ya Jehova, ũkoragwo ũrĩ wa bata famĩlĩ-inĩ yake o na angĩkorũo ũrĩ ngũrani na andũ arĩa angĩ. Jehova ndaakũgucĩrĩirie harĩ we atĩ tondũ warĩ mwega gũkĩra arĩa angĩ. Aakũgucĩrĩirie tondũ nĩ aarorire ngoro yaku, akĩona atĩ ũrĩ mũndũ mũhooreri na no ũrutĩke na no wĩke mogarũrũku. (Thab. 25:9) Gĩa na ma atĩ nĩ akenagio nĩwe rĩrĩa werutanĩria kũmũtungatĩra na ngoro yothe. Ũkirĩrĩria waku na wĩhokeku waku nĩ cionanagia atĩ ũrĩ na “ngoro njega.” (Luk. 8:15) Kwoguo thiĩ na mbere kũhe Jehova kĩrĩa kĩega biũ. Weka ũguo, nĩ ũrĩkoragwo na gĩtũmi kĩega gĩa gũkena “nĩ ũndũ [waku] mwene.”