Mũthuri na mũtumia magĩrĩirũo gũtuĩria maũndũ megiĩ kũhũthĩra njĩra ĩno ya kũbanga ũciari o hamwe na motaaro ma Bibilia. Thutha ũcio no matue itua rĩkũmateithia gũtũũria thamiri ĩtarĩ na ũcuke mbere ya Ngai.

Kĩambĩrĩria-inĩ rĩrĩa kwarĩ na andũ erĩ thĩinĩ wa thĩ (na anana thutha wa Mũiyũro), Jehova aathanire ũũ: “Ciarai mũno, mũthegee.” (Kĩam. 1:28; 9:1) Bibilia ndiugĩte atĩ watho ũcio nĩ ũhutĩtie Akristiano. Kwoguo nĩ igũrũ rĩa mũthuri na mũtumia gũtua kana nĩ mekũhũthĩra njĩra ya kũbanga ũciari nĩguo magĩe ciana iria mangĩenda kana nĩguo matue nĩrĩ makaagĩa ciana. Nĩ maũndũ marĩkũ magĩrĩirũo gwĩciria?

Akristiano magĩrĩirũo gũtuĩria njĩra o yothe ya kũbanga ũciari makĩhũthĩra motaaro ma Bibilia. Kwoguo Akristiano matingĩruta nda ĩrĩ ta njĩra ya kũbanga ũciari. Kũruta nda mũndũ akĩendaga nĩ mũgarũ na ũrĩa Bibilia yugaga igũrũ rĩgiĩ gũtĩa muoyo. Akristiano matingĩthuura kũũraga muoyo ũrĩa ũngĩcoka ũtuĩke mũndũ thutha wa ihinda. (Tham. 20:13; 21:​22, 23; Thab. 139:16; Jer. 1:5) Ĩ nakuo kũhũthĩra koiro?

Ũhoro ũcio nĩ warĩrĩirio Mũrangĩri-inĩ wa Gĩthũngũ wa Mĩĩ 15, 1979, karatathi ka 30-31. Koiro nyingĩ iria ciarĩ kuo hĩndĩ ĩyo ciarĩ cia plastic na ciekĩragwo nyũngũ-inĩ ya mwana ũndũ itangĩenyenya nĩguo igirĩrĩrie mũtumia kũgĩa nda. Ngathĩti ĩyo nĩ yoigire atĩ gũtioĩkaine wega ũrĩa koiro icio ciarutaga wĩra. Athomi aingĩ a sayansi moigire atĩ koiro icio harĩ ũndũ ciekaga irĩ thĩinĩ wa nyũngũ ya mwana na nĩ wagiragĩrĩria mbegũ cia mũndũrũme gũkinyĩra matumbĩ ma mũtumia. Mbegũ  ingĩagire gũkinyĩra matumbĩ, hatirĩ muoyo ũngĩambĩrĩirie.

O na kũrĩ ũguo, ũira ũmwe wonanagia atĩ rĩmwe na rĩmwe nĩ kũrĩ itumbĩ rĩakinyagĩrũo. Itumbĩ rĩu nĩ rĩngĩakũrĩire mũkiha-inĩ (nda ya mũkiha-inĩ) kana rĩthiĩ nyũngũ-inĩ ya mwana. Rĩngĩathiire nyũngũ-inĩ ya mwana, koiro nĩ yagiragia rĩĩnyitĩrĩre ho na rĩage gũthiĩ na mbere gũkũra. Kũũraga muoyo ũcio nĩ ta kũruta nda. Ngathĩti ĩyo yarigĩrĩirie na kuuga ũũ: “Mũkristiano ũreciria kũhũthĩra koiro nĩ agĩrĩirũo gwĩciria ũndũ ũcio na ũritũ agĩcũranagia ũrĩa Bibilia yugĩte igũrũ rĩgiĩ gũtĩa muoyo.”​—Thab. 36:9.

Hihi nĩ gũkoretwo na ũgarũrũku maũndũ-inĩ ma sayansi kana ma ũrigitani kuuma rĩrĩa ngathĩti ĩyo yacabirũo mwaka-inĩ wa 1979?

Nĩ gũkoretwo na mĩthemba ĩrĩ ya koiro. Mũthemba ũmwe wa koiro ũrĩa ũkoragwo na gĩcango (copper) nĩ watheremire mũno Amerika mwaka-inĩ wa 1988. Makĩria ma ũguo, koiro iria irutaga homoni (hormone) nĩ ciambĩrĩirie kwendio mwaka-inĩ wa 2001. Nĩ ũndũ ũrĩkũ ũĩo wega wĩgiĩ ũrĩa koiro icio cierĩ irutaga wĩra?

Gĩcango: O ta ũrĩa hekũgwetetwo, koiro no itũme mbegũ ikue na kwoguo iremwo kũhĩtũka nyũngũ ya mwana nĩguo ikinyĩre itumbĩ. Makĩria ma ũguo, koiro iria ikoragwo na gĩcango nĩ ciũragaga mbegũ tondũ gĩcango gĩkoragwo na thumu ũciũragaga. * Ningĩ, koiro cia gĩcango ciĩragwo nĩ ithũkagia nyũngũ ya mwana.

Homoni: Gũkoragwo na mĩthemba ngũrani ya koiro irĩ na homoni o ta ĩrĩa ĩkoragwo kaingĩ ndawa-inĩ cia kũbanga ũciari. Koiro icio irutaga homoni irĩ nyũngũ-inĩ ya mwana. Atumia amwe maacihũthĩra nĩ itũmaga maage kũruta matumbĩ. Ũhoro wa ma nĩ atĩ angĩkorũo hatirĩ itumbĩ rĩkũrekererio, mbegũ ndĩngĩona gĩa kũnyitana nakĩo. Makĩria ma ũguo, homoni ĩrĩa ĩkoragwo thĩinĩ wa koiro icio nĩ ĩhũthagia thingo cia nyũngũ ya mwana. * Ningĩ nĩ ĩtũmaga maaĩ marĩa makoragwo rĩingĩrĩro-inĩ rĩa nyũngũ ya mwana mamate, ũndũ ũrĩa ũtũmaga mbegũ iremwo gũkinya nyũngũ-inĩ ya mwana. Maũndũ macio nĩ makĩria ma ũrĩa koiro cia plastic ciekaga.

O ta ũrĩa hekũgwetetwo, kũroneka mĩthemba ĩyo yerĩ ya koiro nĩ ĩthũkagia thingo cia nyũngũ ya mwana. O na kũrĩ ũguo, ĩ angĩkorũo itumbĩ nĩ rĩarekererio na rĩanyitana na mbegũ? No rĩingĩre thĩinĩ wa nyũngũ ya mwana no rĩremwo kwĩnyitĩrĩra nĩ ũndũ wa koiro. Kĩongero kĩu no gĩkue kĩrĩ kĩnini mũno. O na kũrĩ ũguo, athuthuria a sayansi metĩkĩtie atĩ ũndũ ũcio ndwĩkĩkaga kaingĩ o ta ũrĩa gũkoragwo harĩ ndawa cia kũbanga ũciari.

Nĩ ũndũ ũcio, hatirĩ mũndũ ũngiuga arĩ na ma atĩ gũtirĩ hĩndĩ koiro cia gĩcango kana cia homoni ingĩreka itumbĩ na mbegũ inyitane. O na kũrĩ ũguo, ũthuthuria wa sayansi wonanagia atĩ nĩ ũndũ wa maũndũ macio tuona, nĩ hinya mũndũ agĩe nda akĩhũthĩra koiro icio.

Mũthuri na mũtumia mangĩciria kũhũthĩra koiro, nĩ wega marie na ndagĩtarĩ nĩguo ­mamenye koiro iria cionekaga kwao na ũguni kana mogwati marĩa mangĩkora mũtumia. Matiagĩrĩirũo kwĩrĩgĩrĩra kana gwĩtĩkĩria mũndũ ũngĩ ameere ũrĩa megwĩka o na angĩkorũo nĩ ndagĩtarĩ wao. (Rom. 14:12; Gal. 6:4, 5) Nĩo magĩrĩirũo gwĩtuĩra itua. Magĩrĩirũo gũtua itua rĩu makĩenda gũkenia Ngai ­nĩguo matũũrie thamiri theru mbere yake.​—Ringithania 1 Timotheo 1:​18, 19; 2 Timotheo 1:3.