1, 2. Nĩkĩ ũrata wa Jonathani na Daudi nĩ kĩonereria kĩega mũno kĩa wĩhokeku?

NO MŨHAKA Jonathani akorũo nĩ aagegirio mũno nĩ ũcamba wa Daudi rĩrĩa ang’ethanĩire na Goliathu. Daudi ooragire Goliathu agĩcoka agĩtwarĩra Saulu, Mũthamaki wa Isiraeli ‘mũtwe wa Mũfilisiti ũcio aũkuuĩte na guoko gwake.’ (1 Sam. 17:57) No kũhoteke Jonathani nĩ aaiguire enda Daudi mũno nĩ ũndũ wa ũcamba wake. Hatiarĩ na nganja atĩ Ngai aarĩ hamwe na Daudi na nĩ ũndũ ũcio “Jonathani akiumĩrania ngoro na Daudi, akĩmwenda o ta ũrĩa eyendete we mwene. . . . Jonathani akĩgĩa kĩrĩkanĩro na Daudi nĩ ũndũ nĩamwendete o ta ũrĩa eyendete we mwene.” (1 Sam. 18:​1-3, Holy Bible in Gĩkũyũ) Ũtũũro-inĩ wake wothe thutha ũcio, Jonathani aatũũrire arĩ mwĩhokeku harĩ Daudi.

² O na gũtuĩka Ngai aathurire Daudi atuĩke Mũthamaki wa kerĩ wa Isiraeli-rĩ, Jonathani no aathire na mbere kwĩhokeka harĩ Daudi. Ningĩ Jonathani nĩ aacaĩire Daudi hĩndĩ ĩrĩa Saulu eendaga kũmũũraga. Rĩrĩa aamenyire atĩ Daudi arĩ werũ-inĩ wa Judea, nĩ aathire kuo nĩguo akamwĩkĩre hinya. Jonathani aamwĩrire ũũ: “Tiga gwĩtigĩra, . . .  nĩũgatuĩka mũthamaki wa gũthamakĩra Isiraeli, na niĩ  nduĩke wa thutha waku.”​—1 Sam. 23:16, 17.

3. Makĩria ma wĩhokeku wake harĩ Daudi-rĩ, nĩ ũndũ ũrĩkũ warĩ wa bata makĩria harĩ Jonathani, na tũmenyaga ũguo nĩkĩ? (Rora mbica kĩambĩrĩria-inĩ gĩa gĩcunjĩ gĩkĩ.)

³ Andũ aingĩ nĩ mendete mũndũ mwĩhokeku. Ĩndĩ tũtiagĩrĩirũo gũkenio tu nĩ wĩhokeku wa Jonathani kwerekera Daudi na twage kuona wĩhokeku wake harĩ Ngai. Nĩ kĩĩ gĩatũmaga Jonathani one Daudi arĩ mũrata handũ ha kũmuona arĩ thũ? Nĩ harĩ ũndũ ũngĩ oonaga ũrĩ wa bata gũkĩra gũtuĩka mũthamaki. Eerire Daudi “agĩage na hinya nĩ ũrĩa ehokete Ngai.” Ũndũ ũrĩa warĩ wa bata mũno harĩ Jonathani nĩ wĩhokeku wake harĩ Ngai. Nĩ ũndũ ũcio wĩhokeku wake harĩ Daudi wehocetie harĩ wĩhokeku wake harĩ Ngai. Na athuri acio erĩ nĩ maatũũrire kũringana na mwĩhĩtwa ũyũ wao: “Jehova nĩwe ũgũtũũra e mũira gatagatĩ-inĩ gaitũ nawe, o na gatagatĩ-inĩ ka mbeũ yakwa na yaku tene na tene.”​—1 Sam. 20:42.

4. (a) Nĩ ũndũ ũrĩkũ ũrĩtũrehagĩra gĩkeno kĩa ma na kũiganĩra? (b) Nĩ maũndũ marĩkũ tũkwarĩrĩria gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ?

⁴ Tũtikenagio tu nĩ wĩhokeku wa andũ arĩa angĩ, ĩndĩ o na ithuĩ nĩ twagĩrĩirũo nĩ gũkorũo tũrĩ ehokeku harĩ andũ a famĩlĩ, arata, na Akristiano arĩa angĩ. (1 Thes. 2:​10, 11) O na kũrĩ ũguo-rĩ, nĩ wĩhokeku ũrĩkũ twagĩrĩirũo nĩ kũiga mbere? Nĩ wĩhokeku witũ harĩ ũrĩa ũtũheete muoyo! (Kũg. 4:11) Gũkorũo na wĩhokeku ta ũcio nĩ gũtũmaga tũkorũo na gĩkeno kĩa ma na kũiganĩra. Ĩndĩ angĩkorũo nĩ tũgũikara tũrĩ ehokeku harĩ Ngai, no mũhaka tũrũmagie wĩkindĩru witũ nginya hĩndĩ ya magerio maritũ. Thĩinĩ wa gĩcunjĩ gĩkĩ nĩ tũkwarĩrĩria ũrĩa kĩonereria kĩa Jonathani kĩngĩtũteithia gũikara tũrĩ ehokeku harĩ Jehova maũndũ-inĩ mana maritũ: (1) Angĩkorũo ũrĩa ũratũtongoria ndaratongoria wega (2) Rĩrĩa tũrabatara gũtua itua nũ tũkwĩhokeka harĩ we (3) Andũ arĩa angĩ mangĩaga gũtaũkĩrũo nĩ ithuĩ kana matwĩke ũru? (4) Rĩrĩa atarĩ ũndũ mũhũthũ gũikara tũrĩ ehokeku.

5. Nĩkĩ ndwarĩ ũndũ mũhũthũ harĩ andũ a Isiraeli gũkorũo marĩ ehokeku harĩ Jehova hĩndĩ ya wathani wa Saulu?

⁵ O na gũtuĩka Ngai nĩ aathurĩte Saulu ithe wa Jonathani atuĩke mũthamaki-rĩ, Saulu nĩ aacokire akĩremera Jehova na nĩ ũndũ ũcio akĩregwo nĩwe. (1 Sam. 15:​17-23) O na kũrĩ ũguo, Ngai ndeeheririe Saulu wathani-inĩ o hĩndĩ ĩyo. Nĩ ũndũ ũcio mĩthiĩre yake mĩũru nĩ yaritũhagĩra mũno andũ a Isiraeli. Ndwarĩ ũndũ mũhũthũ harĩ o gũkorũo marĩ ehokeku harĩ Ngai tondũ mũthamaki ũrĩa waikarĩire “gĩtĩ gĩa ũthamaki kĩa Jehova” aarĩ na mĩthiĩre mĩũru.​—1 Maũ. 29:23.

6. Nĩ kĩĩ kĩonanagia atĩ Jonathani aatũũrire arĩ mwĩhokeku harĩ Jehova?

⁶ Rĩrĩa Saulu, ithe wa Jonathani aambĩrĩirie kũremera Jehova, Jonathani aaikarire arĩ mwĩhokeku. (1 Sam. 13:​13, 14) Mũnabii Samueli ooigĩte ũũ: “Jehova ndangĩtiga andũ ake, nĩ ũndũ wa ũrĩa rĩĩtwa rĩake rĩnenehete.” (1 Sam. 12:22) Jonathani nĩ oonanirie atĩ nĩ eetĩkĩtie ciugo icio rĩrĩa mbũtũ nene ya Afilisti ĩrĩa yarĩ ngaari cia ita 30,000 yeendaga gũtharĩkĩra Isiraeli. Saulu aarĩ na arũme 600 tu, na nowe tu marĩ na Jonathani maarĩ na indo cia mbaara! O na kũrĩ ũguo, Jonathani aathire kambĩ-inĩ ya Afilisti arĩ hamwe tu na mũndũ ũrĩa wamũkuagĩra indo ciake cia mbaara. Ooigire ũũ: “Jehova ndarĩ kĩgiria kĩngĩgiria ahonokanie na andũ aingĩ, kana na anyinyi.” Aisiraeli acio erĩ mooragire andũ ta 20 kambĩ-inĩ ĩyo. ‘Thĩ ĩgĩcoka ĩgĩthingitha; gũkĩgĩa kĩmako kĩnene mũno.’ Afilisti magĩtukanĩrũo makĩambĩrĩria kũũragana o ene. Nĩ ũndũ wa Jonathani gũkorũo na wĩtĩkio mũrũmu harĩ Ngai, Aisiraeli makĩgĩa na ũhootani mũnene.​—1 Sam. 13:​5, 15, 22; 14:​1, 2, 6, 14, 15, 20.

7. Jonathani aahiũranagia na ithe atĩa?

⁷ O na gũtuĩka ũkuruhanu wa Saulu na Jehova wathiaga o ũgĩthũkaga, Jonathani no aanyitaga ithe mbaru hĩndĩ ĩrĩa ona kwagĩrĩire.  Kwa ngerekano, nĩ kũrĩ hĩndĩ aanyitanĩire na ithe kũrũĩrĩra andũ a Ngai.​—1 Sam. 31:​1, 2.

8, 9. Tuonanagia atĩa atĩ tũrĩ ehokeku harĩ Ngai rĩrĩa tũraatĩa arĩa matongoragia?

⁸ O ta Jonathani, o na ithuĩ no tuonanie wĩhokeku witũ harĩ Jehova na njĩra ya gwathĩkagĩra anene a thirikari rĩrĩa kwagĩrĩire, o na angĩkorũo amwe matitongoragia ũrĩa kwagĩrĩire. Kwa ngerekano, mũtongoria wa thirikari no akorũo arĩ na ungumania, ĩndĩ nĩ twagĩrĩirũo kũmũhe gĩtĩo tondũ nĩ Jehova ũtwathĩte twathĩkagĩre “arĩa matuĩtwo athani” thirikari-inĩ. (Thoma Aroma 13:​1, 2.) Angĩkorũo nĩ tũrĩheaga gĩtĩo arĩa Jehova eetĩkĩrĩtie makorũo na ũnene, nĩ tũrĩonanagia atĩ tũrĩ ehokeku harĩ we.​—1 Kor. 11:3; Ahib. 13:17.

⁹ Mwarĩ wa Ithe witũ Olga ^[1] kuuma South America nĩ oonanirie wĩhokeku wake harĩ Jehova na njĩra ya gũtĩa mũthuriwe o na rĩrĩa ũtaarĩ ũndũ mũhũthũ gwĩka ũguo. Kwa ihinda rĩa mĩaka mĩingĩ mũthuriwe nĩ oonanagia biũ atĩ ndaakenagio nĩ Olga gũkorũo arĩ Mũira wa Jehova. Rĩmwe na rĩmwe nĩ aamwĩraga maũndũ moru, akamũruma, na akarega kũmwarĩria. O na nĩ kũrĩ hĩndĩ amwĩrĩte atĩ nĩ ekuoya ciana ciake athiĩ nacio mamũtige. Ĩndĩ Olga ndaigana kwĩrĩhĩria. Eerutanagĩria mũno gũkorũo arĩ mũtumia mwega na njĩra ya kũrugĩra mũthuriwe, kũmũhũrĩra nguo, na kũrũmbũiya mabataro marĩa mangĩ ma famĩlĩ. (Rom. 12:17) Rĩrĩa rĩothe kwahoteka nĩ maathiaga na mũthuri wake gũceerera andũ a famĩlĩ na arata. Kwa ngerekano rĩrĩa mũthuriwe aathiaga mathiko ma ithe thĩinĩ wa taũni ĩngĩ, Olga nĩ aaharĩirie ciana na akĩhaarĩria indo ciothe iria ciabataranagia nĩ ũndũ wa rũgendo rũu. Eetereire mũthuriwe nja wa kanitha nginya igongona rĩgĩthira. Thutha wa mĩaka mĩingĩ, mwerekera wake nĩ wambĩrĩirie gũcenjia nĩ ũndũ wa ũkirĩrĩria na gĩtĩo kĩa Olga. Rĩu nĩ amũtwaraga Nyũmba-inĩ ya Ũthamaki, o na nĩ amwĩkagĩra ngoro athiĩ mĩcemanio, na rĩmwe o nake nĩ athiaga mĩcemanio.​—1 Pet. 3:1.

10. Nĩ kĩĩ gĩateithirie Jonathani kũmenya egũkorũo arĩ mwĩhokeku harĩ ũ?

¹⁰ Tondũ Saulu nĩ eehotorete biũ kũũraga Daudi-rĩ, Jonathani nĩ aarigagwo ekuonania wĩhokeku wake harĩ ũ. O na gũtuĩka nĩ aarĩkanĩire kĩrĩkanĩro na Daudi, Jonathani ningĩ nĩ aabataraga gwathĩkĩra ithe. No nĩ aamenyaga atĩ Ngai aarĩ hamwe na Daudi no ti  Saulu. Nĩ ũndũ ũcio, Jonathani oonanirie wĩhokeku harĩ Daudi handũ ha harĩ Saulu. Aataarire Daudi ehithe agĩcoka akĩaria maũndũ mega mamwĩgiĩ harĩ Saulu.​—Thoma 1 Samueli 19:​1-6.

11, 12. Wendo witũ harĩ Ngai ũtũteithagia atĩa gũtua itua rĩa gũkorũo tũrĩ ehokeku harĩ we?

¹¹ Wĩkindĩru wa mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe wĩtagwo Alice kuuma Australia nĩ wamũteithirie kũmenya agĩrĩirũo gũkorũo arĩ mwĩhokeku harĩ ũ. Rĩrĩa aambĩrĩirie kwĩruta Bibilia, nĩ aaragia na andũ a famĩlĩ yao maũndũ mega marĩa eerutaga. Thutha ũcio Alice nĩ eerire andũ a famĩlĩ yao atĩ ndegũcoka kũnyitanĩra nao magĩkũngũĩra Krismasi na akĩmaatarĩria itũmi ciake cia kwaga gũkũngũĩra. Kĩambĩrĩria-inĩ nĩ maaiguire ũũru na thutha ũcio makĩmũrakarĩra mũno. Moonaga ta Alice ataarĩ na bata na andũ a famĩlĩ yao. Alice oigire ũũ: “Macũngĩrĩro-inĩ mami oigire atĩ ndegũcoka kwenda ũhoro wakwa rĩngĩ. Nĩ ndaamakire na ngĩigua ũũru mũno tondũ nĩ ndendete famĩlĩ itũ mũno. O na kũrĩ ũguo, ngĩtua itua atĩ Jehova na Jesu nĩo marĩkoragwo mbere ũtũũro-inĩ wakwa na ngĩbatithio kĩgomano-inĩ kĩrĩa kĩarũmĩrĩire.”​—Mat. 10:37.

¹² Tũngĩaga kwĩmenyerera, wĩhokeku witũ harĩ bũrũri, cukuru, kana timũ ya mathako no ũtũme twage kuonania wĩhokeku harĩ Jehova. Kwa ngerekano Henry nĩ endete mũno gũthaka chess. Maita maingĩ cukuru yao nĩyo yaahotanaga mũthako-inĩ ũcio na nĩ ũndũ ũcio nĩ eendaga kwĩrutanĩria mũno. Oigire ũũ: “Kahora kahora wĩhokeku wakwa harĩ cukuru nĩ wambĩrĩirie gũka mbere ya wĩhokeku wakwa harĩ Ngai. Tondũ macindano ma chess meekagwo mũico-inĩ wa kiumia ndiakoragwo na mahinda ma kũigana ma gũthiĩ mĩcemanio na ũtungata. Nĩ ũndũ ũcio ngĩtua itua rĩa kwĩyeheria timũ-inĩ ya chess.”​—Mat. 6:33.

13. Nĩ kĩĩ kĩngĩtũteithia kũmenya ũrĩa tũgwĩka rĩrĩa kwoimĩra mathĩna thĩinĩ wa famĩlĩ?

¹³ Rĩmwe na rĩmwe ti ũndũ mũhũthũ kũmenya nũ tũkwĩhokeka harĩ we thĩinĩ wa famĩlĩ. Kwa ngerekano Ken oigaga ũũ: “Nĩ ndeendaga mũno gũceeragĩra mami kaingĩ tondũ nĩ mũkũrũ na rĩmwe nĩ ndeendaga agokaga gwitũ tũgaikara nake. Ĩndĩ mami na mũtumia wakwa matiaiguithanagia. Kĩambĩrĩria-inĩ nĩ ndaarigagwo ũrĩa ingĩka tondũ ndwarĩ ũndũ mũhũthũ kũmakenia eerĩ.” Ken nĩ eecũranirie ũrĩa Bibilia yugaga na akĩmenya atĩ ũndũ-inĩ ũcio aagĩrĩirũo nĩ gũkenia mũtumia wake na gũkorũo arĩ mwĩhokeku harĩ we. Nĩ ũndũ ũcio agĩtua itua rĩega rĩrĩa rĩakenirie mũtumia wake. Agĩcoka agĩteithia mũtumia wake one atĩ nĩ agĩrĩirũo nĩ gwĩkagĩra nyina maũndũ na njĩra ya ũtugi. Ningĩ agĩteithia nyina one atĩ nĩ agĩrĩirũo nĩ kũheaga mũtumia wake gĩtĩo.​—Thoma Kĩambĩrĩria 2:24; 1 Akorintho 13:​4, 5.

14. Saulu eekire Jonathani maũndũ marĩkũ matagĩrĩire?

¹⁴ Wĩhokeku witũ harĩ Jehova no ũgerio mũno mũndũ ũrĩ na ũnene angĩtwĩka ũru. No kũhoteke Jonathani nĩ aacemanĩtie na thĩna ta ũcio. Mũthamaki Saulu ũrĩa warĩ mũitĩrĩrio maguta wa Jehova nĩ aamenyete atĩ mũriũ ũcio wake aarĩ na ũrata na Daudi no ndaataũkagĩrũo nĩ kĩrĩa gĩatũmaga Jonathani ende Daudi. Kwoguo rĩrĩa Jonathani aageragia gũteithia Daudi, Saulu nĩ aarakarire mũno na agĩconorithia Jonathani mbere ya andũ aingĩ. O na kũrĩ ũguo Jonathani ndaigana kwĩrĩhĩria. Ningĩ aathire na mbere gũkorũo arĩ mwĩhokeku harĩ Ngai na harĩ Daudi, ũrĩa wathuurĩtwo atuĩke mũthamaki wa Isiraeli thutha wa Saulu.​—1 Sam. 20:​30-41.

15. Twagĩrĩirũo gwĩka atĩa mũrũ wa Ithe witũ angĩtwĩka ũndũ mũru?

¹⁵ Thĩinĩ wa ciũngano cia andũ a Jehova mahinda-inĩ maya-rĩ, arĩa matongoragia no mage gũtwĩka maũndũ moru. O na kũrĩ ũguo ti akinyanĩru na no matũtuĩre ũrĩa gũtagĩrĩire. (1 Sam. 1:​13-17) Nĩ ũndũ ũcio mũndũ  angĩtwĩka ũũru kana atũtuĩre ũrĩa gũtagĩrĩire, twagĩrĩirũo gũthiĩ na mbere gũkorũo tũrĩ ehokeku harĩ Jehova.

16. Nĩ maũndũ-inĩ marĩkũ twagĩrĩirũo gũkorũo tũrĩ ehokeku harĩ Ngai na twĩtheme mwĩyendo?

¹⁶ Wendi wa Saulu warĩ Jonathani atuĩke mũthamaki thutha wake handũ ha Daudi. (1 Sam. 20:31) Ĩndĩ tondũ Jonathani aarĩ mwĩhokeku harĩ Jehova aatuĩkire mũrata wa Daudi handũ ha gwĩcarĩria ũrĩa angĩatuĩkire mũthamaki. O na ithuĩ no tũhote kuonania roho ũtarĩ wa mwĩyendo ta ũrĩa Jonathani oonanirie, tũngĩririkana atĩ mũndũ mwĩtĩkĩrĩku maitho-inĩ ma Jehova ‘o na angĩĩhĩta mwĩhĩtwa ũngĩmũũnũha, ndangĩgarũrĩra.’ (Thab. 15:4) Jonathani ndaigana ‘kũgarũrĩra mwĩhĩtwa ũrĩa ehĩtĩte’ harĩ Daudi. O na ithuĩ tũtiagĩrĩirũo nĩ kũgarũragĩra ciĩranĩro iria twĩranĩire. Kwa ngerekano, tũngĩrĩkanĩra kĩrĩkanĩro kĩgiĩ maũndũ ma biacara, wĩhokeku witũ harĩ Jehova na gĩtĩo gitũ harĩ Bibilia ciagĩrĩirũo nĩ gũtũtindĩka kũhingia kĩĩranĩro kĩu o na kĩngĩoneka ta kĩrĩ kĩritũ. Ĩ kĩhiko gitũ kĩngĩgĩa na mathĩna? Wendo witũ harĩ Ngai wagĩrĩirũo nĩ gũtũtindĩka gũthiĩ na mbere gũkorũo tũrĩ ehokeku harĩ ũrĩa tũhikanĩtie nake.​—Thoma Malaki 2:​13-16.

17. Gũthoma gĩcunjĩ gĩkĩ gwagũteithia atĩa?

¹⁷ Twecũrania ũhoro wa kĩonereria kĩa Jonathani-rĩ, na githĩ wendi witũ ti kwĩgerekania na wĩhokeku wake harĩ Ngai! Rekei twĩthemage gũthingata maũndũ ma kwĩguna ithuĩ ene. O ta Jonathani, rekei tuonanagie wĩhokeku witũ harĩ Jehova na njĩra ya gũkorũo tũrĩ ehokeku harĩ andũ ake, ona arĩa mangĩtũhĩtĩria. Tuonania wĩhokeku witũ harĩ Jehova rĩrĩa maũndũ marĩ maritũ nĩ tũkenagia ngoro yake, na ũndũ ũcio nĩ ũtũrehagĩra gĩkeno kĩnene. (Thim. 27:11) Tũngĩikara tũrĩ ehokeku harĩ Jehova, nĩ tũrĩonaga ũrĩa ateithagia arĩa mamwendete. Gĩcunjĩ-inĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire nĩ tũkaarĩrĩria maũndũ ma bata marĩa tũngĩĩruta na njĩra ya gũthuthuria maũndũ marĩa meekirũo nĩ andũ ehokeku na mataarĩ ehokeku arĩa maatũũraga ihinda-inĩ rĩmwe na Daudi.