1-3. (a) Nĩ moritũ marĩkũ andũ ethĩ macemanagia namo, na ũngĩheana ngerekano ĩrĩkũ? (Rora mbica kĩambĩrĩria-inĩ gĩa gĩcunjĩ gĩkĩ.) (b) Andũ ethĩ mangĩhiũrania na moritũ macio atĩa?

TA HŨŨRA mbica ũbangĩte gũthiĩ thabarĩ taũni-inĩ ĩrĩ kũndũ kũraihu nĩ ũndũ wa ũndũ mũna wa bata. Nĩguo ũkinye kuo ũrabatara gũthiĩ na mbathi. Wakinya thitĩnji, ũkagegio nĩ andũ aingĩ arĩa marenda gũthiĩ, o hamwe na mbathi nyingĩ. No ũndũ mwega nĩ atĩ muoroto waku nĩ kũingĩra mbathi ĩrĩa ĩrathiĩ kũrĩa ũrenda! Ũngĩingĩra mbathi ĩngĩ o yothe ũngĩthiĩ kũrĩa ũtarenda.

² Matinĩnja no maringithanio na athii acio marĩ thitĩnji. Marĩ rũgendo-inĩ rũraihu, no ti rwa mbathi ĩndĩ nĩ rwa ũtũũro. Rĩmwe no mamakio nĩ mĩeke na matua marĩa maracemania namo. No mahũthie ũtũũro wao angĩkorũo nĩ maramenya kũrĩa mũrathiĩ. Magĩrĩirũo gwĩka atĩa ũtũũro-inĩ?

³ Gĩcunjĩ gĩkĩ nĩ kĩracokia kĩũria kĩu na njĩra ya gwĩkĩra andũ ethĩ ngoro mahũthĩre ũtũũro wao gwĩka wendi wa Jehova. Ũguo nĩ kuuga mareke Jehova akorũo ho maũndũ-inĩ mao mothe ma ũtũũro ta gĩthomo, wĩra, famĩlĩ, na maũndũ mangĩ maingĩ. Ningĩ  ũguo nĩ kuuga makinyĩre mĩoroto ya kĩĩroho. Andũ ethĩ arĩa maigaga ũtungata wa Jehova mbere no makorũo na ma atĩ nĩ arĩmarathimaga na no magaacĩre ũtũũro-inĩ.—Thoma Thimo 16:3.

4. Nĩ maũndũ marĩkũ tũkwarĩrĩria thĩinĩ wa gĩcunjĩ gĩkĩ?

⁴ Nĩ ũndũ mwega kwĩigĩra mĩoroto ya kĩĩroho tene ũtũũro-inĩ. Nĩkĩ? Nĩ tũgũthuthuria itũmi ithatũ. Cia mbere igĩrĩ ironania atĩ mĩoroto ya kĩĩroho nĩ ĩtũmaga mũndũ ekĩre hinya ũrata wake hamwe na Jehova. Na gĩa gatatũ gĩtaarĩirie ũguni ũrĩa uumanaga na kwĩigĩra mĩoroto ya kĩĩroho tene ũtũũro-inĩ.

5. Gĩtũmi kĩrĩa kĩnene gĩa kwĩigĩra mĩoroto ya kĩĩroho nĩ kĩrĩkũ?

⁵ Gĩtũmi kĩrĩa kĩnene gĩtũmaga twĩigĩre mĩoroto ya kĩĩroho nĩ kuonia Jehova ngatho citũ nĩ ũndũ wa wendo wake na maũndũ marĩa atwĩkĩire. Mwandĩki wa Thaburi oigire ũũ: “Nĩ wega mũno gũcokagĩria Jehova ngatho . . . Nĩ gũkorũo wee, Jehova, nĩũtũmĩte ngene nĩ ũndũ wa wĩko waku; nĩ gũkũngũiya ngũgĩkũngũiya nĩ ũndũ wa maũndũ marĩa moko maku mekĩte.” (Thab. 92:1, 4) Mũndũ mwĩthĩ, ta wĩcirie maũndũ marĩa mothe Jehova agwĩkĩire. Akũheete muoyo, wĩtĩkio, Bibilia, kĩũngano na kĩĩrĩgĩrĩro kĩega kĩa ihinda rĩũkĩte. Kũiga maũndũ ma kĩĩroho mbere ũtũũro-inĩ waku nĩ njĩra ya kuonania ngatho harĩ Ngai nĩ ũndũ wa irathimo icio, na ũndũ ũcio no ũtũme ũmũkuhĩrĩrie makĩria.

6. (a) Mĩoroto ya kĩĩroho ĩhutagia ũrata witũ na Jehova atĩa? (b) Nĩ mĩoroto ĩrĩkũ mũndũ angĩigĩra arĩ o mũnini?

⁶ Gĩtũmi gĩa kerĩ nĩ atĩ wambĩrĩria kwĩrutanĩria gũkinyĩra mĩoroto yaku ya kĩĩroho, nĩ ũtũmaga Jehova one ciĩko ciaku njega. Ũndũ ũcio nĩ ũtũmaga ũmũkuhĩrĩrie makĩria. Mũtũmwo Paulo oigire ũũ: “Ngai ndaagĩte ũthingu nĩguo ariganĩrũo nĩ wĩra wanyu o na wendo ũrĩa mwanonania nĩ ũndũ wa rĩĩtwa rĩake.” (Ahib. 6:10) Ndũrĩ mũnini mũno nĩguo wage kwĩigĩra mĩoroto ya kĩĩroho. Christine aarĩ na mĩaka 10 rĩrĩa eigĩire muoroto wa gũthomaga ng’ano cia ũtũũro cia ndungata njĩhokeku cia Jehova. Nake Toby arĩ na mĩaka 12 nĩ eigĩire muoroto wa gũthoma Bibilia yothe atanabatithio. Maxim aarĩ na mĩaka 11, nake mwarĩ wa nyina Noemi aarĩ na mĩaka 10 rĩrĩa maabatithirio. Erĩ nĩ maambĩrĩirie kwĩrutanĩria nĩguo makinyĩre muoroto wao wa gũtungata Betheli. Nĩguo mahote kũiga ũndũ ũcio meciria-inĩ, nĩ meekĩrire fomu ya Betheli rũthingo-inĩ rwa nyũmba yao. Na githĩ to wĩcirie nĩ mĩoroto ĩrĩkũ ũngĩigĩra na wambĩrĩrie kwĩrutanĩria nĩguo ũmĩkinyĩre?—Thoma Afilipi 1:10, 11.

7, 8. (a) Kwĩigĩra mĩoroto kũngĩteithia mũndũ atĩa gũtua matua na njĩra hũthũ? (b) Nĩ kĩĩ gĩatũmire tinĩnja ũmwe age gũthiĩ yunivasĩtĩ?

⁷ Gĩtũmi gĩa gatatũ nĩ atĩ kwĩigĩra mĩoroto ya kĩĩroho tene ũtũũro-inĩ nĩ ũndũ ũhutanĩtie na gũtua matua. Matinĩnja nĩ marabatara gũtua matua megiĩ gĩthomo, wĩra, na maũndũ mangĩ. Gũtua matua nĩ ta gũthuura njĩra ĩrĩa yagĩrĩire ũngĩkinya handũ njĩra icemanĩirie. Ũngĩkorũo ũkĩmenya kũrĩa ũrathiĩ, ti ũndũ mũritũ kũmenya njĩra ĩrĩa yagĩrĩire. O ũndũ ũmwe na ũcio, angĩkorũo nĩ ũĩ mĩoroto yaku nĩ ĩrĩkũ, ti ũndũ mũritũ gũtua matua marĩa magĩrĩire. Thimo 21:5 yugaga ũũ: “Mĩbango kana itaranio cia ũrĩa wĩ kĩyo irehithagie o ũthegei kana kũgaacĩra.” O ũrĩa ũgũkorũo na mĩbango ya kwĩigĩra mĩoroto tene, noguo ũkũgaacĩra na ihenya. Ũguo nĩguo gwathire harĩ Damaris rĩrĩa aabataraga gũtua itua rĩa bata arĩ tinĩnja.

⁸ Damaris nĩ eekĩte wega kĩgeranio-inĩ gĩake gĩa sekondarĩ. Nĩ angĩetĩkĩrire mweke  wa kũrĩhĩrũo gĩthomo nĩguo agathomere maũndũ megiĩ watho thĩinĩ wa yunivasĩtĩ ĩmwe, no aathurire kũruta wĩra wa bengi. Nĩkĩ? Oigire ũũ: “Nĩ ndaatuĩte itua rĩa gũtuĩka painia o tene. Ũguo nĩ kuuga atĩ ingĩarutire wĩra rĩmwe na rĩmwe. Ingĩakorirũo na ndingirii ya watho kuuma yunivasĩtĩ, nĩ ingĩaheagwo mbeca nyingĩ, no ndingĩonire wĩra ingĩarutaga rĩmwe na rĩmwe.” Rĩu Damaris akoretwo arĩ painia kwa ihinda rĩa mĩaka 20. Hihi nĩ onaga ta eeigĩire muoroto ũrĩa wagĩrĩire na agĩtua itua rĩega arĩ tinĩnja? Aacokire akiuga ũũ: “Ngĩruta wĩra bengi, nĩ njemanagia kaingĩ na mawakiri. Marutaga wĩra ũrĩa ingĩrutaga korũo nĩ ndathomeire watho. O na kũrĩ ũguo aingĩ ao matikenagĩra wĩra ũrĩa marutaga. Nĩ ũndũ wa gũtua itua rĩa kũpainia, nĩ hotete gwĩthema gũkua ngoro ũndũ ũrĩa ũtũmĩte ngorũo na gĩkeno kwa ihinda iraihu ũtungata-inĩ wa Jehova.”

9. Andũ ethĩ mabataraga gũcokerio ngatho nĩkĩ?

⁹ Andũ aingĩ ethĩ kuuma ciũngano nyingĩ thĩinĩ wa thĩ yothe nĩ mabataraga gũcokerio ngatho mũno. Nĩ matungatagĩra Jehova na magathingata mĩoroto ya kĩĩroho ũtũũro-inĩ. Nĩ makenagĩra ũtũũro rĩrĩa marerutanĩria kũrũmĩrĩra ũtongoria wa Jehova maũndũ-inĩ mothe. Maũndũ macio nĩ hamwe na gĩthomo, wĩra, na ũtũũro wao wa famĩlĩ. Suleimani aandĩkire ũũ: “Ĩhokage Jehova na ngoro yaku yothe, nacio njĩra ciaku nĩarĩkũrũngagĩra.” (Thim. 3:5, 6) Jehova nĩ onaga andũ ethĩ arĩa marĩ kĩũngano-inĩ marĩ a bata, nĩ amendete mũno, nĩ amagitagĩra, akamatongoria na akamarathima.

10. (a) Twagĩrĩire kũiga ũtungata mbere ũtũũro-inĩ nĩkĩ? (b) Ũngĩhota atĩa kũgĩa na moimĩrĩro mega ũtungata-inĩ?

¹⁰ Mũndũ mwĩthĩ ũrĩa wĩrutanagĩria ũtũũro-inĩ wake gũkenia Jehova nĩ eendete ũtungata. Jesu Kristo aatĩtĩrithirie atĩ, “ũhoro ũrĩa mwega no mũhaka ũkaamba kũhunjio kũrĩ ndũrĩrĩ ciothe.” (Mar. 13:10) Tondũ wĩra wa kũhunjia nĩ ũrabatara kũrutwo na ihenya, nĩguo twagĩrĩire kũiga mbere ũtũũro-inĩ witũ. Hihi no wĩigĩre muoroto wa kũhunjagia kaingĩ? Hihi no wambĩrĩrie kũpainia? Ĩ angĩkorũo ndũkoragwo na gĩkeno o na wahunjia? Na ũngĩka atĩa nĩguo ũkorũo na moimĩrĩro mega ũkĩhunjia? Harĩ na makinya merĩ mangĩgũteithia: Kũhaarĩria wega, na kwaga gũkua ngoro ũkĩhunjia maũndũ marĩa ũĩ. No ũgege mũno ũngĩmenya gĩkeno kĩrĩa ũkũgĩa nakĩo ũkĩhunjia.

11, 12. (a) Nĩ atĩa andũ ethĩ mangĩka nĩguo mahote kũhunjia? (b) Tinĩnja ũmwe aahũthĩrire atĩa mweke weyumĩririe wa kũhunjia arĩ cukuru?

¹¹ No wambĩrĩrie na gũcokia kĩũria kĩũragio kaingĩ nĩ arĩa mũthomaga nao. Kwa ngerekano, kĩũria ta, “Wĩtĩkĩtie Ngai Nĩkĩ?” Website itũ ya jw.org nĩ ĩkoragwo na icunjĩ ingĩhũthĩrũo gũteithia andũ ethĩ nĩguo mahote gũcokia kĩũria kĩu. Rora rungu rwa MORUTANI MA BIBILIA > ANDŨ ETHĨ. Wahingũra hau nĩ ũkuona fomu ĩrĩ na kĩũria “Nĩ Kĩĩ Gĩtũmaga Njĩtĩkie Atĩ nĩ Kũrĩ Ngai?” Fomu ĩyo nĩ ĩgũgũteithia kuona ũrĩa ũngĩĩhaarĩria gũcokia kĩũria kĩu. Ĩrĩ na maandĩko matatũ ũngĩhũthĩra rĩrĩa ũrataarĩria ũrĩa wĩtĩkĩtie—Ahibirania 3:4, Aroma 1:20, na Thaburi 139:14. Ũngĩhũthĩra fomu icio no ũhote kũhaaragĩria macokio ma ciũria itiganĩte.—Thoma 1 Petero 3:15.

¹² Ũngĩgĩa na mweke, ĩkĩra ngoro arutwo arĩa angĩ mahingũre jw.org/ki. Ũguo nĩguo Luca eekire. Kĩrathi kĩao kĩaragĩrĩria ndini itiganĩte na thĩinĩ wa ibuku rĩrĩa maahũthagĩra nĩ onire maũndũ ma maheeni megiĩ Aira a Jehova. O na gũtuĩka nĩ eetigagĩra, nĩ aahoire rũtha nĩguo onanie atĩ maũndũ macio maarĩ ma maheeni na mwarimũ wao nĩ eetĩkĩrire. Luca nĩ aatarĩirie wĩtĩkio wake na  akĩonia kĩrathi gĩothe website itũ. Mwarimũ wao aaheire arutwo othe wĩra mainũka mathiĩ merorere video ya mbica cia gũcorũo ĩtagwo, Kũhiũrania na Mũndũ Ũrakũũgita Ũtekũhũthĩra Hinya. Luca nĩ aakenire mũno nĩ ũndũ wa kũhunjia.

13. Nĩkĩ tũtiagĩrĩirũo gũkua ngoro rĩrĩa mathĩna moimĩra?

¹³ Ndũgakue ngoro o na maũndũ mangĩritũha ũgĩkinyĩra mĩoroto yaku. (2 Tim. 4:2) Rĩrĩa mathĩna moimĩra ndũgacenjie mĩoroto. Katharina aarĩ na mĩaka 17 rĩrĩa eigĩire muoroto wa kũhunjĩria andũ arĩa othe maarutaga wĩra nao. Nĩ aarumirũo nĩ mũndũ ũmwe maita maigana ũna, no ndetigĩrire. Mũndũ ũmwe maarutaga wĩra nake wetagwo Hans nĩ aakenire kuona ũrĩa aahiũranagia na mathĩna macio. Nĩ ũndũ ũcio, Hans nĩ aathomire mabuku maitũ, akĩĩruta Bibilia na akĩbatithio. Ihinda-inĩ rĩu, Katharina nĩ oimĩte kwao na ndaamenyaga ũrĩa Hans aathiaga na mbere kĩĩroho. Ta hũũra mbica ũrĩa aakenire mĩaka 13 thutha ũcio, rĩrĩa marĩ mĩcemanio-inĩ na famĩlĩ yake monire Hans aanyitwo ũgeni arute mĩario ya andũ othe arĩ mwaria ũrĩa waceerete. Githĩ ti ũndũ wa gwĩkĩra ngoro kuona atĩ Katharina ndaakuire ngoro agĩthingata muoroto wake wa kũhunjĩria andũ arĩa maarutaga wĩra nake!

14, 15. (a) Nĩ ũndũ ũrĩkũ andũ ethĩ magĩrĩirũo kũririkana rĩrĩa marĩ hatĩka-inĩ? (b) Andũ ethĩ mangĩtooria hatĩka cia riika atĩa?

¹⁴ Hatarĩ nganja, gĩcunjĩ gĩkĩ nĩ gĩagwĩkĩra ngoro wĩcirie ũrĩa ũngĩhũthĩra ũtũũro waku harĩ gũtungatĩra Jehova. Ũguo nĩ kuuga ũhũthĩre ũtũũro waku gũkinyĩra mĩoroto yaku. No kũhoteke andũ a riika rĩaku meciragia o maũndũ ma gwĩkenia, na no mende ũnyitanĩre nao. No o na ihenya nĩ ũrĩbatara kũmonia itua rĩrĩa ũtuĩte rĩa gũtũũra kũringana na matua maku. Ndũgetĩkĩre kũhĩngwo nĩ hatĩka cia riika. Makĩria ma ũguo, ririkana ngerekano ĩrĩa ya mbathi, ndũngĩingĩra mbathi ĩrathiĩ kũndũ o guothe tondũ arĩa marĩ thĩinĩ nĩ maroneka ta marakenera thabarĩ.

¹⁵ Nĩ harĩ njĩra ciigana ũna ũngĩhũthĩra gwĩtiria hatĩka cia riika. Kwa ngerekano, wĩtheme maũndũ marĩa ũĩ no makũgerie.  (Thim. 22:3) Hĩndĩ ciothe ririkanaga moimĩrĩro marĩ ruo ma kũnyitanagĩra na andũ mĩtugo-inĩ mĩũru. (Gal. 6:7) Ningĩ ĩtĩkagĩra atĩ nĩ ũrĩbataraga gũtaarũo. Wĩnyihia nĩ ũrĩtũmaga wĩtĩkĩre maũndũ marĩa ũrerũo nĩ aciari aku kana Akristiano angĩ agimaru kĩĩroho.—Thoma 1 Petero 5:5, 6.

16. Taarĩria ũndũ wonetwo ũrĩa ũronania moimĩrĩro ma mũndũ gũkorũo arĩ mwĩnyihia.

¹⁶ Wĩnyihia nĩ watũmire Christoph etĩkĩre gũtaarũo. Ihinda inini thutha wa kũbatithio, nĩ aambĩrĩirie gũthiaga kwĩmenyeria kũrĩa andũ mathiaga kwĩmenyeria mathako. Andũ angĩ ethĩ arĩa maarĩ kũu nĩ maamwĩrire aingĩre kĩrabu-inĩ kĩao kĩa mathako. Nĩ eerire mũthuri wa kĩũngano ũndũ ũcio, nake akĩmwĩra atanatua itua ambe ecũranie mogwati marĩa mangiumana na ũndũ ũcio, ta kũgĩa roho wa gũcindana. O na kũrĩ ũguo, Christoph nĩ aingĩrire kĩrabu-inĩ kĩu. Thutha wa ihinda, nĩ aamenyire atĩ mũthako ũcio nĩ warĩ na ũhinya na warĩ mũũru. Nĩ aacokire akĩaria na athuri maigana ũna, na othe makĩmũhe ũtaaro wa Kĩĩmaandĩko. Oigire ũũ: “Jehova nĩ aandũmĩire ataarani ega na nĩ ndamũthikĩrĩirie o na gũtuĩka nĩ ndoire ihinda.” Hihi ũrĩ mwĩnyihia ũndũ ũngĩtĩkĩra gũtaarũo?

17, 18. (a) Jehova endaga andũ ethĩ meke atĩa matukũ-inĩ maya? (b) Nĩ ũndũ ũrĩkũ wa kĩeha ũngiumĩra rĩrĩa mũndũ mwĩthĩ aragimara, na angĩhota atĩa kũwĩthema? Heana ngerekano.

¹⁷ “Wee mwanake [kana mũirĩtu] ũyũ, kenagĩra ũnyinyi waku; o nayo ngoro yaku ĩgũkenagie matukũ-inĩ maku ma wĩthĩ.” (Koh. 11:9) Hatarĩ nganja, Jehova nĩ endaga ũkorũo na gĩkeno ũrĩ mũndũ mwĩthĩ. Gĩcunjĩ gĩkĩ nĩ kĩarĩrĩria njĩra ĩmwe ĩngĩgũteithia gwĩka ũguo. Wĩciragie ũhoro wa mĩoroto yaku ya kĩĩroho, na ũrekage Jehova agakorũo mĩbango-inĩ yaku yothe. Wambĩrĩria gwĩka ũguo na ihenya, noguo ũkuona Jehova agĩkũgitĩra, agĩgũtongoria, na agĩkũrathima. Wĩciragie ũhoro wa ũtaaro ũrĩa wothe wonaga Kiugo-inĩ kĩa Ngai na ũrũmagĩrĩre ũtaaro ũyũ: “Ririkanaga ũrĩa Mũkũũmbi matukũ maku ma ũnyinyi.”—Koh. 12:1.

¹⁸ Gũtirĩ mũndũ ũikaraga arĩ mwĩthĩ ihinda iraihu. Andũ ethĩ makũraga o na ihenya magatuĩka andũ agima. Ũndũ wa kĩeha nĩ atĩ, maatuĩka andũ agima, aingĩ nĩ meriraga nĩ ũndũ wa gũthingata mĩoroto ĩtaagĩrĩire rĩrĩa maarĩ ethĩ kana tondũ matieigĩire mĩoroto o yothe. No andũ ethĩ arĩa mathingataga mĩoroto ya kĩĩroho nĩ maiguaga maiganĩire nĩ ũndũ wa matua marĩa maatuire magĩkũra. Ũguo nĩguo kwarĩ harĩ Mirjana ũrĩa warĩ na kĩheo kĩa mathako rĩrĩa aarĩ mũndũ mwĩthĩ. Nĩ oririo aingĩre thĩinĩ wa mathako metagwo Winter Olympic Games, no handũ ha ũguo aathurire kũingĩra ũtungata-inĩ wa hĩndĩ ciothe. Rĩu akoretwo ũtungata-inĩ wa hĩndĩ ciothe makĩria ma mĩaka 30 marĩ na mũthuri wake. Oigire ũũ: “Igweta, gĩtĩo, ũtongoria, na ũtonga nĩ maũndũ matarĩ ma bata ũtũũro-inĩ. Hatarĩ nganja, mĩoroto ya bata na ya gũtũũra nĩ rĩrĩa mũndũ erutanĩria gũtungatĩra Ngai na ateithĩrĩria andũ maũndũ-inĩ ma kĩĩroho.”

19. Taarĩria ũguni wa gũthingata mĩoroto ya kĩĩroho rĩrĩa mũndũ arĩ mwĩthĩ.

¹⁹ Andũ ethĩ arĩa marĩ ciũngano-inĩ nĩ magĩrĩire gũcokerio ngatho nĩ ũndũ wa ũrĩa mahiũranagia na moritũ, na nĩ ũndũ wa gũtua itua rĩa gũtungatĩra Jehova ũtũũro-inĩ wao. Andũ ethĩ, thiĩi na mbere gũkinyĩra mĩoroto ya kĩĩroho na mũigage ũtungata mbere ya ũndũ ũngĩ o wothe. Makĩria ma ũguo, matirekaga meciria mao mahĩngĩcwo nĩ thĩ ĩno. Matinĩnja matiagĩrĩirũo kuona wĩra wao ta arĩ wa kũhũũra maaĩ na ndĩrĩ. No mateithĩrĩrio nĩ aarĩ na ariũ a Ithe witũ, na maathiĩ na mbere gũtungatĩra Jehova biũ, mĩbango yao ũtũũro-inĩ nĩ ĩrĩgaacagĩra.