1, 2. Twagĩrĩirũo kwarĩrĩria ũrĩa tũngĩũmĩrĩria arĩa makuĩrĩirũo nĩkĩ? (Rora mbica kĩambĩrĩria-inĩ gĩa gĩcunjĩ gĩkĩ.)

MWARĨ WA ITHE WITŨ ũmwe wĩtagwo Susi oigire ũũ: “Thutha wa gũkuĩrũo nĩ mũriũ witũ, twaiguire ruo rũnene mũno kwa ihinda rĩa hakuhĩ mwaka ũmwe.” Nake Mũkristiano ũngĩ wakuĩrĩirũo nĩ mũtumia wake, oigaga atĩ aiguire “ruo atangĩhota gũtaarĩria.” Ũndũ wa kĩeha nĩ atĩ, andũ angĩ aingĩ nĩ macemanagia na ruo ta rũu. Kwahoteka andũ aingĩ thĩinĩ wa kĩũngano gĩa Gĩkristiano matierĩgagĩrĩra endwa ao makue mũtabarĩre-inĩ ũyũ. Ũngĩkorũo wanakuĩrũo nĩ mũndũ wendete, kana nĩ ũĩ mũndũ ũngĩ ũkuĩrĩirũo, no wĩyũrie, ‘Arĩa maracakaya mangĩteithio atĩa kũhiũrania na ruo rwao?’

² Kwahoteka wanaigua gũkĩrũo atĩ ihinda nĩ rĩteithagia mũndũ kũhona. No rĩrĩ, hihi ihinda rĩo rĩene nĩrĩo rĩteithagia kũhonia ngoro ĩthuthĩkĩte? Mũtumia ũmwe wa ndigwa oigire ũũ: “Nĩ nyonete atĩ maũndũ marĩa mũndũ ekaga na mahinda make nĩmo mamũteithagia kũhona.” O ta kĩronda, ruo rwa ngoro no rũthiĩ rũthirĩte o kahora rũngĩrũmbũiyo na njĩra njega. Nĩ kĩĩ kĩngĩteithia arĩa makuĩrĩirũo kũhonia ruo rwao rwa ngoro?

3, 4. Tũngĩkorũo na ma nĩkĩ atĩ Jehova nĩ ataũkagĩrũo atĩ mũndũ ũracakaya nĩ abataraga kũũmĩrĩrio?

³ Hatarĩ nganja, kĩhumo kĩrĩa kĩnene gĩa kũũmanĩrĩria nĩ Jehova, Ithe witũ wa igũrũ ũrĩ tha. (Thoma 2 Akorintho 1:3, 4.) Jehova, ũrĩa ũkoragwo na tha mũno, aaheire andũ ake ũũma ũyũ: “Niĩ-rĩ, nĩ niĩ ũrĩa ũkũhoragĩria.”—Isa. 51:12; Thab. 119:50, 52, 76.

⁴ Ithe witũ ũrĩ tha nyingĩ nĩ aiguire ruo rwa gũkuĩrũo nĩ andũ eendete ta Iburahimu, Isaaka, Jakubu, Musa, na Mũthamaki Daudi. (Ndar. 12:6-8; Mat. 22:31, 32; Atũm. 13:22) Kiugo kĩa Ngai gĩtũheaga ũũma atĩ Jehova nĩ eriragĩria mũno ihinda rĩrĩa agacokia andũ acio muoyo rĩngĩ. (Ayub. 14:14, 15) Magaakorũo na gĩkeno na marĩ na ũgima mwega wa mwĩrĩ. Ningĩ ririkana atĩ Mũriũ wa Ngai ũrĩa eendete mũno—o ũrĩa “aakenaga” nĩwe—nĩ aakuire gĩkuũ kĩa ruo. (Thim. 8:22, 30) Gũtirĩ ciugo ingĩhota gũtaarĩria ruo rũrĩa Jehova aaiguire.—Joh. 5:20; 10:17.

5, 6. Tũngĩũmĩrĩrio atĩa nĩ Jehova?

⁵ No tũkorũo na ma biũ atĩ Jehova nĩ arĩtũteithagia. Kwoguo, tũtiagĩrĩirũo nĩ gwĩtigĩra kũmũitũrũrĩra ngoro citũ kũgerera mahoya ũhoro-inĩ wĩgiĩ kĩeha kĩrĩa tũrĩ nakĩo. Nĩ ũndũ wa kũũmĩrĩria mũno kũmenya atĩ Jehova nĩ ataũkagĩrũo nĩ ruo rwitũ na agatũũmĩrĩria rĩrĩa tũraigua tũkĩbatara mũno kũũmĩrĩrio. No ekaga ũguo atĩa?

⁶ Njĩra ĩmwe Ngai atũteithagia nayo nĩ ‘gũtũũmĩrĩria kũgerera Roho Mũtheru.’ (Atũm. 9:31, The Bible in Gĩkũyũ) Roho wa Ngai nĩ ũtũũmagĩrĩria mũno. Jesu eeranĩire atĩ Ithe ũrĩa ũrĩ igũrũ nĩ arĩheaga “roho mũtheru arĩa mamũhoyaga.” (Luk. 11:13) Susi ũrĩa ũkũgwetetwo hau kĩambĩrĩria-inĩ oigaga ũũ: “Nĩ kwarĩ na maita maingĩ twaturagia maru na tũgathaitha Jehova atũũmĩrĩrie. Hĩndĩ ciothe twahoya, thayũ wa Ngai nĩ wagitagĩra ngoro na meciria maitũ.”—Thoma Afilipi 4:6, 7. 

7, 8. Tũngĩkorũo na ma atĩa atĩ Jesu nĩ arĩtũmagĩrĩria?

⁷ Tha cia Jehova cionanirio na njĩra nginyanĩru kũgerera ciugo na ciĩko cia Jesu, Mũrũ wake ũrĩ tha, rĩrĩa aarĩ gũkũ thĩ. (Joh. 5:19) Jesu aatũmirũo kũũmĩrĩria “arĩa athuthĩku ngoro,” na “arĩa othe me na kĩeha.” (Isa. 61:1, 2; Luk. 4:17-21) Nĩ ũndũ ũcio, aakoragwo na tha mũno, ũguo nĩ kuuga nĩ aataũkagĩrũo nĩ mathĩna marĩa andũ maageragĩra, na aarĩ na wendi wa kuuma ngoro wa kũmehereria mathĩna macio.—Ahib. 2:17.

⁸ Hatarĩ nganja, Jesu arĩ mũnini nĩ aahiũranagia na gũkuĩrũo nĩ andũ a famĩlĩ o hamwe na andũ angĩ arĩa oĩ. Kuonekaga ta Jusufu ũrĩa warĩ ithe mũmũreri aakuire Jesu arĩ o mũndũ mũnini. * Ta hũũra mbica Jesu ũrĩa wakoragwo na tha, hihi arĩ mĩaka-inĩ yake ya ũtinĩnja kana atakinyĩtie mĩaka 25, akĩhiũrania na kĩeha gĩake, o hamwe na kĩa nyina, na kĩa aarĩ na ariũ a nyina.

9. Jesu onanirie tha atĩa rĩrĩa Lazaro aakuire?

⁹ Rĩrĩa Jesu aambĩrĩirie ũtungata wake, onanagia ũtaũku mũnene mũno na tha. Kwa ngerekano ta wĩcirie rĩrĩa Lazaro mũrata wake aakuire. O na gũtuĩka nĩ aamenyaga atĩ nĩ angĩariũkirie Lazaro, nĩ aaiguire  ruo rwa kĩeha kĩrĩa Mariamu na Maritha maarĩ nakĩo. Aahutirio nĩ ũndũ ũcio nginya agĩita maithori.—Joh. 11:33-36.

10. Tũngĩkorũo na ma nĩkĩ atĩ o na mahinda maya Jesu no akoragwo na tha?

¹⁰ Ciugo cia Jesu cia kuonania tha rĩrĩa aarĩ gũkũ thĩ na kũũmĩrĩria arĩa angĩ cingĩtũteithia atĩa mahinda-inĩ maya? Maandĩko matũheaga ũũma atĩ “Jesu Kristo atũũraga arĩ o we ira na ũmũthĩ, na tene na tene.” (Ahib. 13:8) Tondũ arĩ “Mũtongoria Ũrĩa Mũnene wa muoyo” nĩ ataũkagĩrũo ũrĩa mũndũ aiguaga rĩrĩa aracakaya, “nĩ ahotaga gũteithia arĩa maragerio.” (Atũm. 3:15; Ahib. 2:10, 18) Nĩ ũndũ ũcio, no tũkorũo na ma atĩ o na rĩu Kristo nĩ ahutagio nĩ ruo rwa andũ arĩa angĩ, agataũkĩrũo nĩ kĩeha kĩao, na akamomĩrĩria ‘hĩndĩ ĩrĩa marabatara.’—Thoma Ahibirania 4:15, 16.

11. Nĩ maandĩko marĩkũ makũũmagĩrĩria na njĩra nene?

¹¹ Maandĩko marĩa mataarĩirie ũhoro wa kĩeha kĩnene kĩrĩa Jesu aaiguire rĩrĩa Lazaro aakuire nĩ mamwe ma Maandĩko maingĩ ma gũtũũmĩrĩria marĩa makoragwo Kiugo-inĩ kĩa Ngai kĩrĩa gĩtũũmagĩrĩria. Na ti ũndũ wa kũgegania tondũ “maũndũ mothe marĩa maandĩkirũo tene maandĩkirũo marĩ ma gũtũruta, nĩ getha kũgerera ũkirĩrĩria witũ na kũgerera kũmĩrĩrio nĩ Maandĩko tũgĩe na kĩĩrĩgĩrĩro.” (Rom. 15:4) Ũngĩkorũo ũgĩcakaya, o nawe no ũmĩrĩrio nĩ maandĩko ta maya:

• “Jehova nĩakoragwo hakuhĩ na arĩa athuthĩku ngoro; acio maherete roho-rĩ, agakĩmahonokia.”—Thab. 34:18, 19.

• “Rĩrĩa nyingĩhĩirũo thĩinĩ wakwa nĩ mĩtangĩko ũhoreria waku [Jehova] nĩguo ũngenagia ngoro.”—Thab. 94:19.

• “Mwathani witũ Jesu Kristo we mwene o na Ngai Ithe witũ, o we watwendire na ũtũũraga atũũmagĩrĩria na agatũhe kĩĩrĩgĩrĩro kĩega kũgerera ũtugi mũnene, aromũũmĩrĩria na atũme mwĩhande.”—2 Thes. 2:16, 17. *

12. Njĩra ĩmwe ya bata tũngĩũmĩrĩria arĩa angĩ nayo nĩ ĩrĩkũ?

¹² Kĩhumo kĩngĩ gĩa kũũmĩrĩria arĩa maracakaya nĩ kĩũngano gĩa Gĩkristiano. (Thoma 1 Athesalonike 5:11) Ũngĩũmĩrĩria atĩa arĩa marĩ na “roho mũthuthĩku”? (Thim. 17:22) Ririkanaga atĩ nĩ kũrĩ “hĩndĩ ya gũkira ki, o na hĩndĩ ya kwaria.” (Koh. 3:7) Mũtumia ũmwe wa ndigwa wĩtagwo Dalene ataaragĩria ũũ: “Arĩa makuĩrĩirũo nĩ mabataraga kwĩyaria ũrĩa maraigua na ũrĩa mareciria. Nĩ ũndũ ũcio, ũndũ ũrĩa wa bata mũno ũngĩkĩra mũndũ ũrĩa ũkuĩrĩirũo nĩ kũmũthikĩrĩria ũtekũrenga mĩario yake.” Junia, ũrĩa mũrũ wa nyina eeyũragire, ongereire ũũ: “O na gũtuĩka no wage gũtaũkĩrũo biũ nĩ kĩeha kĩao, ũndũ ũrĩa wa bata nĩ atĩ nĩ ũrenda gũtaũkĩrũo nĩ ũrĩa maraigua.”

13. Nĩ ũndũ ũrĩkũ twagĩrĩirũo nĩ kũririkana wĩgiĩ gũcakaya?

¹³ Ningĩ ririkana atĩ andũ othe maticakayaga na makonania kĩeha na njĩra ihaanaine. Rĩmwe, ngoro ya mũndũ noyo tu ĩtaũkagĩrũo nĩ ruo rũrĩa arĩ naruo na no ũkorũo ũrĩ ũndũ mũritũ harĩ we kwĩitũrũra ũrĩa araigua ngoro thĩinĩ. Kiugo kĩa Ngai kiugaga ũũ: “Nĩ ngoro ĩĩmenyagĩra [ruo rũrĩa ĩĩ naruo], o na gĩkeno-inĩ kĩayo gũtirĩ mũgeni ũngĩĩĩkĩra ho.” (Thim. 14:10) O na rĩrĩa mũndũ ataarĩria ũrĩa araigua, ti hĩndĩ ciothe ũkoragwo ũrĩ ũndũ mũhũthũ harĩ arĩa angĩ gũtaũkĩrũo nĩ ũrĩa arageria kuuga.

14. Tũngĩruta kũ ciugo cia kũũmĩrĩria arĩa maracakaya?

 ¹⁴ Nĩ ũndũ ũcio, ti ũndũ mũhũthũ mũndũ kũmenya ũrĩa angĩra mũndũ ũrĩ na kĩeha kĩingĩ. O na kũrĩ ũguo Bibilia yugaga atĩ, “rũrĩmĩ rũa mũndũ mũũgĩ nĩrũrehage ũgima.” (Thim. 12:18) Aingĩ nĩ monete maũndũ mangĩhũthĩra kũũmĩrĩria arĩa angĩ thĩinĩ wa broshua ya Rĩrĩa Mũndũ Wendete Akua. * No kaingĩ, ũndũ ũrĩa wa bata mũno ũngĩka nĩ ‘kũrĩraga hamwe na arĩa mararĩra.’ (Rom. 12:15) Gaby ũrĩa mũthuri wake aakuire, oigaga ũũ: “Maithori matuĩkĩte rũthiomi rwa ngoro yakwa. Nĩkĩo njiguaga ndomĩrĩrio na gĩkĩro kĩna rĩrĩa arata marĩra hamwe na niĩ. Ihinda-inĩ ta rĩu ndiguaga ndĩ nyiki kĩeha-inĩ gĩakwa.”

15. Tũngĩũmĩrĩria arĩa angĩ atĩa angĩkorũo nĩ tũraigua hinya kwaria nao ĩmwe kwa ĩmwe? (Ningĩ rora gathandũkũ karĩ na kĩongo “Ciugo cia Kũũmĩrĩria.”)

¹⁵ Angĩkorũo nĩ ũraritũhĩrũo nĩ kwaria na mũndũ ĩmwe kwa ĩmwe, no ũkorũo ũrĩ ũndũ mũhũthũ kũmũũmĩrĩria kũgerera kũmũtũmĩra kandi ya kũmuonia nĩ ũraigua tha, e-mail, ndũmĩrĩri nguhĩ ya thimũ, kana marũa. No wandĩke ciugo nini cia rĩandĩko rĩa kũmũũmĩrĩria, kana ngumo njega cia mũndũ ũcio ũkuĩte iria ũririkanaga, kana ũmũtaarĩrie ũndũ mwega ũririkanaga. Junia oigaga ũũ: “Kwamũkĩra ndũmĩrĩri nguhĩ ya gwĩkĩra ngoro kana kũnyitwo ũgeni nĩ Akristiano arĩa angĩ ngorũo hamwe nao nĩ kũndeithagia mũno ũndũ nginya itangĩhota gũtaarĩria. Maũndũ macio matũmaga njigue nyendetwo na ngĩrũmbũiyo.”

16. Njĩra ĩmwe njega ya kũũmĩrĩria mũndũ ũngĩ nĩ ĩrĩkũ?

¹⁶ Ndũkanahũthie bata wa kũhoera kana kũhoya hamwe na Mũkristiano ũkuĩrĩirũo. O na ũngĩkorũo ũrĩ ũndũ mũritũ gũtaarĩria  maũndũ marĩa ũreciria na njĩra ya mahoya mahinda-inĩ ta macio ma kĩeha, gũthaithana kuuma ngoro nĩ ũndũ wake, o na angĩkorũo ũgwĩka ũguo ũgĩitaga maithori na ũtekũhota kwaria wega biũ, no gwĩkĩre hinya mũno ũrĩa ũracakaya. Dalene ataaragĩria ũũ: “Rĩmwe rĩrĩa aarĩ a Ithe witũ moka kũnyũmĩrĩria nĩ ndĩmoragia kana no mende kũhoya. Kaingĩ makĩambĩrĩria kũhoya nĩ maritũhagĩrũo kwaria, no o hĩndĩ, maria ciugo cigana ũna, mũgambo wao nĩ ũgĩaga hinya na makahoya mahoya ma kuuma ngoro. Wĩtĩkio wakwa nĩ wĩkĩragwo hinya mũno nĩ wĩtĩkio wao mũrũmu, wendo wao, na ũrĩa manũmbũyagia.”

17-19. Nĩkĩ nĩ harĩ bata wa gũthiĩ na mbere kũũmanĩrĩria?

¹⁷ Andũ macakayaga na njĩra itiganĩte na moyaga ihinda rĩtiganĩte rĩa gũcakaya. Nĩ ũndũ ũcio, ndũkonekage o thikũ cia mbere tu rĩrĩa arata aingĩ na andũ a famĩlĩ marĩ kuo, no thiaga kuo nginya mĩeri ĩrĩa ĩkũrũmĩrĩra rĩrĩa andũ arĩa angĩ macokerera maũndũ mao ma o mũthenya. “Mũrata wa mũndũ amwendaga o hingo ciothe; aciaragwo atuĩke mũrũ wa nyina hingo ya mĩnyamaro.” (Thim. 17:17) Akristiano arĩa angĩ no makorũo marĩ kĩhumo kĩnene gĩa kũũmĩrĩria mũndũ ihinda rĩrĩa rĩothe egũkorũo agĩcakaya.—Thoma 1 Athesalonike 3:7.

¹⁸ Ririkana atĩ arĩa makuĩrĩirũo no macokererũo nĩ kĩeha rĩmwe hihi ta maririkana mũthenya ũrĩa maahikanirie, maigua nyĩmbo cia mũthemba mũna, mona mbica, maigua mũnungo kana mũgambo mũna, kana magĩka ũndũ mũna, o na kana gwakinya mahinda mamwe ma mwaka. Maũndũ maingĩ marĩa ũrĩa ũkuĩrĩirũo ekaga arĩ wika rita rĩa mbere thutha wa gũkuĩrũo ta gũthiĩ igomano kana Kĩririkano no matũme aigue ruo mũno. Mũrũ wa Ithe witũ ũmwe ataaragĩria ũũ: “Thutha wa mũtumia wakwa gũkua, nderĩgagĩrĩra mũthenya wa kũririkana mũthenya ũrĩa twahikanirie ũkorũo ũrĩ wa kĩeha kĩnene na ndwarĩ ũndũ mũhũthũ. No aarĩ na ariũ a Ithe witũ maigana ũna nĩ maabangire tũcemanie hamwe na arata akwa a hakuhĩ nĩguo ndigakorũo ndĩ nyiki.”

¹⁹ No ririkana atĩ arĩa makuĩrĩirũo matibataraga kũũmĩrĩrio o mahinda-inĩ mamwe ma mwanya. Junia ataaragĩria ũũ: “Kaingĩ, gũteithio na gũkorũo hamwe na arĩa angĩ o na rĩrĩa gũtarĩ na ũndũ wa mwanya ũraririkanwo, no gũkorũo kũrĩ ũndũ mwega mũno. Mahinda ta macio o na matabangĩirũo makoragwo marĩ ma bata mũno na mũndũ nĩ aiguaga omĩrĩirio.” Nĩ ma tũtingĩhota kweheria biũ kĩeha kĩrĩa kiumanaga na gũkuĩrũo kana gũthinga ithenya rĩa ũrĩa ũkuĩte, ĩndĩ no tũũmĩrĩrie ũrĩa ũkuĩrĩirũo na njĩra ya kuoya makinya ma kũmũteithĩrĩria. (1 Joh. 3:18) Gaby oigaga ũũ: “Nĩ njokagĩria Jehova ngatho mũno nĩ ũndũ wa athuri a kĩũngano arĩa manyendete na mataandiganĩirie ihinda-inĩ rĩu rĩothe iritũ. Nĩ mandeithĩtie ngaigua Jehova anyitĩte na moko make marĩ wendo.”

20. Nĩkĩ ciĩranĩro cia Jehova nĩ itũmagĩrĩria mũno?

²⁰ Nĩ ũndũ wa gwĩkĩra ngoro mũno kũmenya atĩ Jehova, Ngai ũrĩa ũmanagĩrĩria, nĩ akeheria kĩeha gĩothe na atũũmĩrĩrie tene na tene rĩrĩa “arĩa othe marĩ thĩinĩ wa mbĩrĩra makaigua mũgambo wake na moime kuo.” (Joh. 5:28, 29) Ngai eranĩire atĩ ‘gĩkuũ nĩ kũng’aria agakĩng’aria akĩniine biũ tene na tene, ningĩ Mwathani Jehova nĩakagiria maithori mothiũ mothe.’ (Isa. 25:8) Thutha ũcio, handũ ha ‘kũrĩraga hamwe na arĩa mararĩra,’ andũ othe thĩinĩ wa thĩ ‘magakenaga hamwe na arĩa marakena.’—Rom. 12:15.