1. Nĩ ũndũ ũrĩkũ ũmwe andũ makĩrĩte nyamũ naguo?

ŨNDŨ ũmwe andũ makĩrĩte nyamũ naguo nĩ atĩ o nĩ marĩ thamiri. Ũndũ ũcio nĩ wonekete wega kuuma o rĩrĩa mũndũ ombirũo. Rĩrĩa Adamu na Hawa moinire watho wa Jehova nĩ maamwĩhithire. Ũndũ ũcio ũronania atĩ thamiri ciao nĩ ciamathumbũraga.

2. Thamiri itũ ĩngĩringithanio atĩa na kĩbara? (Rora mbica kĩambĩrĩria-inĩ gĩa gĩcunjĩ gĩkĩ.)

² Andũ arĩa makoragwo na thamiri ĩtamenyeretio wega no mahaananio na meri ĩrĩ na kĩbara kĩrĩ na thĩna. Gũthiĩ thabarĩ na meri ĩrĩ na kĩbara gĩtaroragwo wega no gũkorũo kũrĩ ũgwati. Huho na makũmbĩ ma iria-inĩ no citũme meri yũre njĩra, no kĩbara kĩraruta wĩra wega no gĩteithie ndereba ndakore njĩra. Thamiri itũ no ĩringithanio na kĩbara gĩa gũtũtongoria mĩkĩre-inĩ ya maũndũ. Nĩ mũndũ wa na thĩinĩ wa gũkũũrana wega na ũũru na no ĩtũteithie kũmenya njĩra ĩrĩa yagĩrĩire. No nĩguo ĩrute wĩra wega, no mũhaka ĩikare ĩkĩroragwo kana ĩkĩmenyeragio wega.

3. Kũngĩkorũo na moimĩrĩro marĩkũ thamiri ĩngĩaga kũmenyerio wega?

 ³ Angĩkorũo thamiri ya mũndũ ndĩmenyeretio wega, ndĩngĩmũgirĩrĩria gwĩka ũũru. (1 Tim. 4:1, 2) Thamiri ta ĩyo o na no ĩtũme twĩtĩkie atĩ “maũndũ moru [nĩ] mega.” (Isa. 5:20) Jesu eerire arutwo ake ũũ: “Hĩndĩ nĩ ĩroka rĩrĩa mũndũ o wothe ũkaamũũraga inyuĩ ageeciragia atĩ ararutĩra Ngai ũtungata mũtheru.” (Joh. 16:2) Ũguo nĩguo andũ arĩa moragire mũtũmwo Stefano meeciragia, na noguo o na angĩ matukũ-inĩ maya meciragia. (Atũm. 6:8, 12; 7:54-60) Andũ aingĩ a ndini nĩ mekaga maũndũ moru ta kũũragana na makoiga meka ũguo nĩ ũndũ wa Ngai. Ĩndĩ ũhoro wa ma nĩ atĩ magĩka ũguo makoragwo makiuna mawatho ma Ngai o ũrĩa moigaga atĩ nĩwe marathathaiya! (Tham. 20:13) Hatarĩ nganja, thamiri ciao itimatongoragia wega.

4. Tũngĩka atĩa nĩguo thamiri citũ irute wĩra wega?

⁴ Tũngĩka atĩa nĩguo thamiri citũ irute wĩra wega? Mawatho na motaaro marĩa marĩ Kiugo-inĩ kĩa Ngai nĩ marĩ “ũguni harĩ kũrutana, gũkaanania, kũrũnga maũndũ, [na] kũherithia na njĩra ya ũthingu.” (2 Tim. 3:16) Nĩ ũndũ ũcio, kwĩruta Bibilia na kĩyo, gwĩcũrania maũndũ marĩa tweruta, na kũmahũthĩra ũtũũro-inĩ witũ, no gũtũteithie kũmenyeria thamiri citũ nĩguo itũtongorie wega na tũgĩe na mwĩcirĩrie ta wa Jehova. Rekei tuone ũrĩa mawatho na motaaro ma Jehova mangĩtũteithia kũmenyeria thamiri citũ.

5, 6. Tũgunĩkaga atĩa nĩ ũndũ wa kũrũmĩrĩra mawatho ma Ngai?

⁵ Nĩguo mawatho ma Ngai matũteithie, tũtiagĩrĩirũo o kũmathoma tu kana kũmamenya. No mũhaka tũmende na tũmahe gĩtĩo. Kiugo kĩa Ngai kiugaga: “Gĩthũũrei ũũru, na mwendage wega.” (Amos 5:15) No tũngĩka ũguo atĩa? Twagĩrĩirũo kwĩruta kuonaga maũndũ ta ũrĩa Jehova amonaga. Kwa ngerekano: Ta nĩ tũtue atĩ nĩ ũkoretwo ũkĩũrũo nĩ toro. Wathiĩ kũrĩ ndagĩtarĩ agakwĩra irio iria wagĩrĩirũo kũrĩa, ũmenyerie mwĩrĩ waku, na wĩke mogarũrũku mangĩ ũtũũro-inĩ. Na thutha wa kũgeria maũndũ macio, ũkona atĩ nĩ maragũteithia! Kwahoteka no ũcokerie ndagĩtarĩ ũcio ngatho mũno nĩ ũndũ wa gũgũteithia kwagĩria ũtũũro waku.

⁶ Na njĩra o ta ĩyo, nĩguo ũtũũro witũ wagĩre, Mũũmbi witũ nĩ atũheete mawatho ma gũtũgitĩra kuumana na moimĩrĩro moru ma gwĩka mehia. Ta wĩcirie ũrĩa tũgunĩkaga nĩ ũndũ wa kũrũmĩrĩra mawatho ma Bibilia marĩa makananĩtie kũheenania, kũhũthĩra wara, kũiya, ngomanio itagĩrĩire, kũrũa, na maũndũ ma ndaimono. (Thoma Thimo 6:16-19; Kũg. 21:8) Rĩrĩa twagĩa na irathimo nĩ ũndũ wa gwĩka maũndũ na njĩra ya Jehova, wendo witũ harĩ we na harĩ mawatho make nĩ ũkũraga.

7. Gũthoma na gwĩcũrania maũndũ marĩa meekirũo nĩ andũ arĩa magwetetwo Bibilia-inĩ kũngĩtũteithia gwĩka atĩa?

⁷ Tũtiagĩrĩirũo kuuna mawatho ma Ngai atĩ nĩguo twagĩa na moimĩrĩro moru tũmenye nĩ ũndũ ũrĩkũ mwega na nĩ ũrĩkũ mũũru. No twĩrute na mahĩtia ma andũ angĩ arĩa mehia mao mandĩkĩtwo thĩinĩ wa Kiugo kĩa Ngai. Thimo 1:5 yugaga ũũ: “Mũndũ ũrĩa mũũgĩ o nake aciigue, ongerereke wĩruti.” Nĩ tũgĩaga na ũtaaro ũrĩa mwega biũ kuuma kũrĩ Ngai, ta rĩrĩa tũrathoma na tũgecũrania maũndũ marĩa meekirũo nĩ andũ arĩa magwetetwo Bibilia-inĩ. Kwa ngerekano, ta wĩcirie ruo rũrĩa Mũthamaki Daudi aaiguire thutha wa kuuna watho wa Jehova rĩrĩa aatharirie na Bathi-Sheba. (2 Sam. 12:7-14) Rĩrĩa tũrathoma na tũgecũrania  ũhoro ũcio-rĩ, no twĩyũrie ũũ: ‘Mũthamaki Daudi angĩekĩte atĩa nĩguo etheme ruo rũrĩa aagĩire naruo nĩ ũndũ wa gũtharia na Bathi-Sheba? Ingĩcemania na igerio ta rĩu-rĩ, no ngorũo na hinya wa kũrĩtooria? Hihi ingĩũra ta Jusufu kana ingĩka ta Daudi?’ (Kĩam. 39:11-15) Tũngĩĩcũrania ũhoro wa moimĩrĩro moru ma kwĩhia, ngoro citũ no igĩe na hinya wa ‘gũthũũra ũũru.’

8, 9. (a) Thamiri ĩtũteithagia gwĩka atĩa? (b) Thamiri citũ irutithanagia wĩra atĩa na motaaro ma Jehova?

⁸ No gũkorũo nĩ twĩthemaga biũ maũndũ marĩa Ngai athũire. O na kũrĩ ũguo, nĩ kũrĩ maũndũ Maandĩko matakoragwo moigĩte ĩmwe kwa ĩmwe ũrĩa twagĩrĩirũo gwĩka. Maũndũ-inĩ ta macio-rĩ, tũngĩmenya atĩa ũndũ ũrĩa ũgwĩtĩkĩrĩka nĩ Ngai na ũmũkenie? Hakinya ta hau, tũhũthagĩra thamiri itũ ĩmenyeretio nĩ Bibilia.

⁹ Tondũ Jehova nĩ atwendete nĩ atũheete motaaro marĩa matongoragia thamiri citũ. Oigĩte ũũ: “Niĩ nĩ niĩ Jehova Ngai waku ũrĩa ũkũrutaga maũndũ ma gũkũguna, o we ũrĩa ũgũtongoragia na njĩra ĩrĩa wagĩrĩirũo nĩ kũgera.” (Isa. 48:17, 18) Twahũthĩra meciria maitũ na ngoro citũ gwĩcũrania motaaro ma Bibilia nĩ tũrũngaga thamiri citũ. Ũndũ ũcio nĩ ũtũteithagia gũtua matua mega.

10. Motaaro matũteithagia atĩa? Na Jesu aarutanire atĩa kũgerera motaaro?

¹⁰ Motaaro nĩ matũteithagia gũtua matua mega. Nĩguo ũtaũkĩrũo nĩ ũtaaro wa Bibilia, no mũhaka ũtaũkĩrũo nĩ mwĩcirĩrie wa Jehova na kĩrĩa gĩatũmire aheane watho mũna. Rĩrĩa Jesu aarĩ gũkũ thĩ, nĩ aarutanire maũndũ ma gũteithia arutwo ake mamenye moimĩrĩro ma mĩerekera na ciĩko imwe. Kwa ngerekano, aarutanire atĩ kũiga muku no gũtũme mũndũ atharĩkĩre ũrĩa ũngĩ na atĩ merirĩria moru no matũme mũndũ atharie. (Mat. 5:21, 22, 27, 28) Twagĩrĩirũo kũreka motaaro ma Bibilia matũtongoragie nĩguo tũgĩe na thamiri ĩmenyeretio wega, na ũndũ ũcio nĩ ũrĩgoocithagia Ngai.—1 Kor. 10:31.

11. Nĩ na njĩra ĩrĩkũ Akristiano mangĩtua matua matahaanaine?

¹¹ Maũndũ-inĩ mamwe, Akristiano matiganĩte marĩ na thamiri imenyeretio kũgerera Bibilia no matue matua matahaanaine. Ta wĩcirie ũhoro wa kũnyua njohi. Bibilia ndĩkananĩtie kũnyua njohi na gĩthimi. O na kũrĩ ũguo, nĩ ĩkaananĩtie kũnyua njohi gũkĩria gĩthimi, na ũrĩu. (Thim. 20:1; 1 Tim. 3:8) No hihi ũguo nĩ kuuga atĩ Mũkristiano ndarĩ maũndũ mangĩ agĩrĩirũo gwĩciria ũhoro wamo atĩ tondũ tu aranyua njohi na gĩthimi? Aca. O na angĩkorũo thamiri yake nĩ ĩramwĩtĩkĩria kũnyua njohi na gĩthimi, nĩ agĩrĩirũo gwĩciria ũhoro wa thamiri cia andũ arĩa angĩ.

12. Aroma 14:21 ĩngĩtũteithia atĩa gũtĩa thamiri cia andũ arĩa angĩ?

¹² Paulo akĩonania atĩ Mũkristiano nĩ agĩrĩirũo gwĩciria ũhoro wa thamiri cia andũ arĩa angĩ, aandĩkire ũũ: “Nĩ kaba kwaga kũrĩa nyama kana kũnyua ndibei kana gwĩka ũndũ ũngĩ o wothe ũrĩa ũngĩhĩngithia mũrũ wa Ithe wanyu.” (Rom. 14:21) Hihi no ũtigane na maũndũ ũrĩ na kĩhooto gĩa kũmeka angĩkorũo gũtigana namo no gũtũme wĩtheme kũhĩnga Mũkristiano ũrona maũndũ na njĩra ngũrani nawe? Hatarĩ nganja no wĩke ũguo. Akristiano amwe nĩ maanyuaga njohi mũno mataneruta ũhoro wa ma, no rĩu makoragwo matuĩte itua rĩa kũmĩĩthema biũ. Tũtingĩenda gũtũma mũrũ kana mwarĩ wa Ithe witũ acokerere maũndũ mangĩtũma aharagane kĩĩroho! (1 Kor. 6:9, 10) Kwoguo, mũndũ angĩkorũo anyitĩte  mũrũ kana mwarĩ wa Ithe witũ ũgeni, ti wega kũmũringĩrĩria anyue njohi angiuga ndarenda.

13. Timotheo eekire atĩa nĩguo andũ arĩa angĩ metĩkĩre ndũmĩrĩri ya Ũthamaki?

¹³ Rĩrĩa Timotheo aarĩ mũndũ mwĩthĩ nĩ eetĩkĩrire kũrua, o na gũtuĩka ũndũ ũcio nĩ ũngĩatũmire aigue ruo. Nĩ oĩ atĩ Ayahudi arĩa angĩahunjĩirie nĩ meekĩrĩire mũno ũhoro wa kũrua. Aarĩ na mwerekera ta ũrĩa warĩ na mũtũmwo Paulo. (Atũm. 16:3; 1 Kor. 9:19-23) Hihi nĩ ũkoragwo wĩhaarĩirie kwĩima ta Timotheo nĩ ũndũ wa andũ arĩa angĩ?

14, 15. (a) Mũkristiano atuĩkaga mũgima kĩĩroho atĩa? (b) Kwenda andũ arĩa angĩ kũhutanĩtie atĩa na kũgimara kĩĩroho?

¹⁴ Akristiano othe magĩrĩirũo ‘kũhĩtũka ũrutani wa mũthingi wĩgiĩ Kristo,’ na ‘merutanĩrie gũtuĩka andũ agima.’ (Ahib. 6:1) Ũndũ ũcio ndwĩrehaga guo mwene. Twagĩrĩirũo ‘kwĩrutanĩria’ kana gũthiĩ na mbere kũrutĩra ũndũ ũcio wĩra. Nĩguo mũndũ akinyĩre gũtuĩka mũgima kĩĩroho abataraga gũthiĩ akĩongagĩrĩra ũmenyo na ũtaũku. Nĩkĩo twĩkĩragwo ngoro maita maingĩ tũthomage Bibilia o mũthenya. (Thab. 1:1-3) Hihi nĩ wĩrutanagĩria gwĩka ũguo? Gũthomaga Bibilia o mũthenya no gũtũme ũtaũkĩrũo wega nĩ mawatho na motaaro ma Jehova na ũgĩe na ũmenyo mũingĩ wĩgiĩ Kiugo kĩa Ngai.

¹⁵ Watho ũrĩa mũnene Akristiano maheetwo nĩ watho wa wendo. Jesu eerire arutwo ake ũũ: “Nĩ ũndũ ũcio andũ othe nĩ marĩmenyaga atĩ mũrĩ arutwo akwa, mwakorũo na wendo gatagatĩ-inĩ kanyu.” (Joh. 13:35) Jakubu mũrũ wa nyina na Jesu eetire wendo “watho wa mũthamaki.” (Jak. 2:8) Nake Paulo oigire: “Wendo nĩguo ũhingagia watho.” (Rom. 13:10) No twĩrĩgĩrĩre ũhoro wĩgiĩ wendo ũtĩtĩrithio na njĩra nene ũguo tondũ Bibilia ĩtwĩraga atĩ “Ngai nĩ wendo.” (1 Joh. 4:8) Ngai to kũigua aiguaga arĩ na wendo no nĩ awonanagia na ciĩko. Johana aandĩkire ũũ: “Wendo wa Ngai waguũririo ũhoro-inĩ witũ na njĩra ĩno, atĩ Ngai nĩ aatũmire Mũrũ wake wa mũmwe gũkũ thĩ nĩguo tũgĩe na muoyo kũgerera harĩ we.” (1 Joh. 4:9) Wendo nĩ watũmire Ngai oe ikinya. Kwenda Jehova, Jesu, aarĩ na ariũ a Ithe witũ, o hamwe na andũ arĩa  angĩ kuonanagia atĩ tũrĩ Akristiano agima kĩĩroho.—Mat. 22:37-39.

16. Nĩ kĩĩ gĩtũmaga motaaro matuĩke ma bata makĩria harĩ ithuĩ o ũrĩa tũragimara kĩĩroho?

¹⁶ O ũrĩa ũgũthiĩ ũgimarĩte kĩĩroho, noguo ũrĩonaga motaaro ma Bibilia marĩ ma bata makĩria. Gĩtũmi nĩ tondũ mawatho mahũthĩkaga ũndũ-inĩ mũna, no motaaro no mahũthĩrũo maũndũ-inĩ maingĩ. Kwa ngerekano, mwana mũnini ndangĩmenya ũgwati wa gũkorũo na arata oru, kwoguo aciari mamwendete nĩ mamũigagĩra mawatho ma kũmũgitĩra. (1 Kor. 15:33) No o ũrĩa arathiĩ agimarĩte, nĩ agĩaga na ũhoti wa gwĩcũrania motaaro ma Bibilia. Motaaro macio no mamũteithie gũthuura arata ega. (Thoma 1 Akorintho 13:11; 14:20.) O ũrĩa tũgũthiĩ na mbere kũhũthĩra motaaro ma Bibilia, noguo thamiri citũ igũtuĩka cia kwĩhokeka. Nĩ tũrĩtaũkagĩrũo makĩria nĩ ũrĩa Ngai angĩenda twĩke ũndũ-inĩ o wothe.

17. Nĩ kĩĩ kĩngĩtũma tuuge atĩ tũrĩ na indo iria irabatarania nĩguo tũhote gũtua matua mega?

¹⁷ Hihi tũrĩ na indo ciothe iria irabatarania nĩguo tũhote gũtua matua mega megũkenia Jehova? Ĩĩ. Angĩkorũo nĩ tũrĩhũthagĩra wega mawatho na motaaro marĩa marĩ thĩinĩ wa Kiugo kĩa Ngai, tũrĩkoragwo tũrĩ ‘agĩrĩru kũna, twĩhotorete biũ nĩ ũndũ wa wĩra wothe mwega.’ (2 Tim. 3:16, 17) Kwoguo caragia motaaro ma Bibilia nĩgetha ‘ũtaũkagĩrũo nĩ wendi wa Jehova.’ (Ef. 5:17) Hũthagĩra biũ indo cia gũtũteithia kwĩruta Bibilia iria tũheagwo kũgerera ithondeka rĩa Jehova ta Fahirisi, Ũteithio wa Ũthuthuria Harĩ Aira a Jehova, Watchtower Library, Ũthuthuria INTANETI-INĨ, na JW Library. Indo icio ihaarĩirio nĩguo tũgunĩke biũ rĩrĩa mũndũ areruta arĩ wiki kana tũrĩ famĩlĩ.

18. Gwathĩkĩra mawatho na motaaro ma Jehova gũtũmaga tũgĩe na irathimo irĩkũ?

¹⁸ Gwathĩkĩra mawatho na motaaro ma Jehova nĩ gũtũmaga tũgĩe na irathimo ta ũrĩa Thaburi 119:97-100 yugaga: “Kĩrĩra gĩaku-rĩ, kaĩ nĩndĩkĩendete-ĩ! ndindaga ngĩtarania ũhoro wakĩo mũthenya wothe. Maathani maku matũmaga njũhĩge gũkĩra thũ ciakwa, nĩ gũkorũo maikaraga harĩ niĩ o hingo ciothe. Ndĩ na ũgerereri kũrĩ arĩa othe anduti ũhoro, amu nĩ maũira maku ndaranagia ũhoro wamo. Ndĩ mũtaũku gũkĩra athuri arĩa akũrũ, nĩ ũndũ ndũire o nũmĩtie mataaro maku.” No tũhotage gwĩka maũndũ na ũũgĩ, ũgerereri, na ũtaũku makĩria angĩkorũo nĩ ‘tũrĩtaranagia’ kana tũgecũrania mawatho na motaaro ma Ngai. Tũngĩĩrutanĩria no tũkinyĩre “gĩthimi kĩa ũgima ta gĩa Kristo” o tũgĩthiaga na mbere kũmenyeria thamiri citũ kũgerera mawatho na motaaro ma Ngai.—Ef. 4:13.