1, 2. (a) Nĩ maũndũ marĩkũ Jesu eerire arutwo ake ihinda inini mbere ya kũũragwo? (Rora mbica kĩambĩrĩria-inĩ gĩa gĩcunjĩ gĩkĩ.) (b) Nĩkĩ harĩ bata tũririkanage kĩrĩa gĩtũmaga tũthiĩ na mbere kũhunjia? (c) Tũkwarĩrĩria maũndũ marĩkũ?

ŨTUKŨ wa mũico Jesu atanoragwo, nĩ aaririe na atũmwo ake ihinda iraihu na akĩmeera atĩ nĩ aamendete mũno. Ningĩ nĩ aamaheire ngerekano ya mũthabibũ, ĩrĩa tũraarĩrĩirie gĩcunjĩ-inĩ kĩrĩa kĩhĩtũku. Jesu aahũthĩrire ngerekano ĩyo gwĩkĩra arutwo ake ngoro ‘magĩage na maciaro maingĩ,’ na ũguo nĩ kuuga makirĩrĩrie makĩhunjia ndũmĩrĩri ya Ũthamaki.—Joh. 15:8.

² O na kũrĩ ũguo, Jesu to kwĩra eerire arutwo ake ũrĩa maagĩrĩirũo nĩ gwĩka, no nĩ aamerire nginya nĩkĩ nĩ maagĩrĩirũo gwĩka ũguo. Nĩ aamaheire itũmi cia kũruta wĩra wa kũhunjia. Nĩkĩ harĩ bata twĩcirie ũhoro wa itũmi icio? Tondũ rĩrĩa twaririkana kĩrĩa gĩtũmaga tũthiĩ na mbere kũhunjia, nĩ tũgĩaga na hinya wa gũkirĩrĩria harĩ kũruta “ũira kũrĩ ndũrĩrĩ ciothe.” (Mat. 24:13, 14) Nĩ ũndũ ũcio, rekei rĩu twarĩrĩrie itũmi inya kuuma Maandĩko-inĩ iria itũmaga tũhunjie. Makĩria ma ũguo, nĩ tũgũthuthuria iheo inya Jehova atũhete nĩguo tũhote gũciara maciaro tũrĩ na ũkirĩrĩria.

3. (a) Rĩandĩko rĩa Johana 15:8 rĩtuonagia ũndũ ũrĩkũ ũtũmaga tũhunjie? (b) Thĩinĩ wa ngerekano ya Jesu-rĩ, thabibũ irũgamĩrĩire kĩĩ? Na ũndũ ũcio nĩ ũraringana wega nĩkĩ?

³ Gĩtũmi kĩrĩa kĩnene gĩtũmaga tũhunjie nĩ kũgoocithia Jehova na gũtheria rĩĩtwa rĩake harĩ andũ. (Thoma Johana 15:1, 8.) Ta rora wone atĩ Jesu aaringithanirie Ithe, Jehova, na mũrĩmi kana mũhandi wa thabibũ. Jesu nake eeringithanirie na mũthabibũ, nao arutwo ake akĩmaringithania na honge. (Joh. 15:5) Kwoguo thĩinĩ wa ngerekano ĩyo, thabibũ irũgamĩrĩire maciaro marĩa arutwo a Jesu magĩaga, na ũguo nĩ kuuga wĩra ũrĩa marutaga wa kũhunjia. Jesu eerire arutwo ake ũũ: “Ũndũ ũrĩa ũgoocithagia Awa nĩ ũyũ, atĩ mũgĩage na maciaro maingĩ.” O ta ũrĩa mĩthabibũ ĩrĩa ĩrutaga thabibũ njega ĩtĩithagia mũrĩmi, no taguo o na ithuĩ tũtĩithagia kana tũkagoocithia Jehova rĩrĩa tũkwĩrutanĩria biũ kũhunjia ndũmĩrĩri ya Ũthamaki.—Mat. 25:20-23.

4. (a) Tũtheragia rĩĩtwa rĩa Ngai na njĩra irĩkũ? (b) Ũiguaga atĩa nĩ ũndũ wa gũkorũo ũheetwo mweke wa gũtheria rĩĩtwa rĩa Ngai?

⁴ Wĩra ũrĩa tũrutaga wa kũhunjia ũtheragia rĩĩtwa rĩa Ngai na njĩra ĩrĩkũ? Tũtingĩhota gũtheria rĩĩtwa rĩa Ngai makĩria ma ũrĩa rĩrĩ, tondũ rĩkoragwo rĩrĩ itheru. No ta rora ũrĩa mũnabii Isaia oigire: “Jehova Mũnene wa Ita, nĩwe mũrĩtuaga mũtheru.” (Isa. 8:13) Tũtheragia rĩĩtwa rĩa Ngai rĩrĩa twarĩona rĩrĩ rĩĩtwa rĩrĩa inene harĩ marĩa mangĩ mothe, na rĩrĩa tũgũteithia arĩa angĩ marĩone rĩrĩ itheru. (Mat. 6:9) Kwa ngerekano, rĩrĩa tũkũruta andũ ũhoro wa ngumo cia Jehova na muoroto wake harĩ andũ, nĩ tũmateithagia kuona atĩ maũndũ marĩa Shaitani oigĩte megiĩ Ngai nĩ ma maheeni. (Kĩam. 3:1-5) Ningĩ nĩ tũtheragia rĩĩtwa rĩa Ngai rĩrĩa twerutanĩria gũteithia andũ gĩcigo-inĩ gitũ mone atĩ Jehova nĩwe “wagĩrĩire rũgooco na riri na gĩtĩo o na hinya.” (Kũg. 4:11) Rune, ũrĩa ũkoretwo arĩ painia mĩaka 16 oigire: “Nĩ ngenaga mũno nĩ kũmenya atĩ nĩ heetwo mweke wa kũruta ũira wĩgiĩ Mũũmbi wa igũrũ na thĩ. Ũndũ ũcio ũtũmaga nyende gũthiĩ na mbere kũhunjia.”

5. (a) Rĩandĩko rĩa Johana 15:9, 10 rĩgwetete ũndũ ũrĩkũ ũtũmaga tũhunjie? (b) Jesu aatĩtĩrithirie atĩa bata wa gũkirĩrĩria?

⁵ Thoma Johana 15:9, 10. Gĩtũmi kĩngĩ kĩa bata gĩtũmaga tũhunjie ndũmĩrĩri ya Ũthamaki nĩ kwenda Jehova na Jesu kuuma ngoro. (Mar. 12:30; Joh. 14:15) Jesu ndeerire arutwo ake mamwende tu, no nĩ aamerire nginya ‘matũũre wendo-inĩ wake.’ Nĩkĩ? Tondũ nĩguo mũndũ atũũre arĩ mũrutwo wa Kristo no mũhaka akirĩrĩrie. Nĩguo Jesu onie arutwo ake bata wa gũkirĩrĩria, nĩ aahũthĩrire kiugo ‘gũtũũra’ maita maingĩ thĩinĩ wa Johana 15:4-10.

6. Tuonanagia atĩa atĩ nĩ tũrenda gũtũũra twendetwo nĩ Kristo?

⁶ Tuonanagia atĩa atĩ nĩ tũrenda gũtũũra twendetwo nĩ Kristo na tũrĩ etĩkĩrĩku nĩwe? Nĩ na njĩra ya gwathĩkĩra maathani make. Jesu atwĩraga, ‘Njathĩkagĩrai.’ Ũndũ ũrĩa tu Jesu atwĩraga twĩke nĩ ũrĩa we mwene eekire, tondũ oigire: “O ta ũrĩa njathĩkagĩra maathani ma Awa ngatũũra wendo-inĩ wake.” Nĩ aatũigĩire kĩonereria.—Joh. 13:15.

7. Wathĩki ũkonainie atĩa na wendo?

⁷ Hau kabere Jesu akĩonania ũrĩa wathĩki ũkonainie na wendo, eerĩte arutwo ake ũũ: “Mũndũ o wothe wĩtĩkagĩra maathani makwa na akamaathĩkĩra, ũcio nĩwe ũnyendete.” (Joh. 14:21) Makĩria ma ũguo, rĩrĩa tũgwathĩkĩra watho wa Jesu wa gũthiĩ kũhunjia, tuonanagia atĩ nĩ twendete Ngai tondũ maathani ma Jesu monanagia mwĩcirĩrie wa Ithe. (Mat. 17:5; Joh. 8:28) Rĩrĩa  tũkuonia Jehova na Jesu atĩ nĩ tũmendete, o nao nĩ mathiaga na mbere gũtwenda.

8, 9. (a) Nĩ gĩtũmi kĩrĩkũ kĩngĩ gĩtũmaga tũhunjie? (b) Ciugo cia Jehova thĩinĩ wa Ezekieli 3:18, 19 na 18:23 itwĩkagĩra ngoro atĩa tũthiĩ na mbere kũhunjia?

⁸ Gĩtũmi kĩngĩ gĩtũmaga tũthiĩ na mbere kũhunjia nĩ atĩ twĩkaga ũguo nĩguo tũhe andũ mũkaana. Thĩinĩ wa Bibilia, Nuhu etĩtwo “mũhunjia.” (Thoma 2 Petero 2:5.) Ndũmĩrĩri ĩrĩa aaheaga andũ mbere ya Mũiyũro, no mũhaka akorũo nĩ yarĩ na mũkaana wĩgiĩ mwanangĩko ũrĩa warĩ njĩra. Nĩ kĩĩ kĩngĩtũma tuuge ũguo? Ta rora wone ũrĩa Jesu oigire: “Nĩ ũndũ o ta ũrĩa matukũ ma mbere ya Mũiyũro maatariĩ, andũ maarĩaga na makanyua, makahikania na makahika, nginya mũthenya ũrĩa Nuhu aaingĩrire thabina, na matiatindanĩire nginya rĩrĩa Mũiyũro wokire na ũkĩmaniina othe, ũguo noguo gũkorũo kuo kwa Mũrũ wa mũndũ gũkaahana.” (Mat. 24:38, 39) O na gũtuĩka andũ matiathikĩrĩirie Nuhu, we no aathire na mbere kũmahe ndũmĩrĩri ya mũkaana ĩrĩa aaheetwo.

⁹ Ũmũthĩ, tũhunjagia ndũmĩrĩri ya Ũthamaki nĩguo tũhe andũ mweke wa kwĩruta igũrũ rĩgiĩ muoroto wa Ngai harĩ andũ. O ta Jehova, nĩ twendaga mũno andũ mathikĩrĩrie ndũmĩrĩri ĩyo nĩguo ‘matũũre muoyo.’ (Ezek. 18:23) Ningĩ rĩrĩa tũkũhunjia nyũmba kwa nyũmba na kũndũ kwa mũingĩ, nĩ tũheaga andũ aingĩ o ũrĩa kwahoteka mũkaana atĩ Ũthamaki wa Ngai nĩ ũgũũka kũniina thĩ ĩno njũru.—Ezek. 3:18, 19; Dan. 2:44; Kũg. 14:6, 7.

10. (a) Rĩandĩko rĩa Mathayo 22:39 rĩgwetete gĩtũmi kĩrĩkũ gĩtũmaga tũhunjie? (b) Taarĩria ũrĩa Paulo na Sila maateithirie mũrangĩri wa njera marĩ Filipi.

¹⁰ Gĩtũmi kĩngĩ kĩa bata gĩtũmaga tũthiĩ na mbere kũhunjia nĩ atĩ twĩkaga ũguo tondũ nĩ twendete andũ arĩa angĩ. (Mat. 22:39) Wendo ũcio nĩguo ũtũmaga tũthiĩ na mbere kũhunjia tondũ nĩ tũũĩ atĩ andũ no magarũrũke rĩrĩa maũndũ mao macenjia. Ta wĩcirie ũndũ ũrĩa mũtũmwo Paulo na Sila meyoneire. Hĩndĩ ĩrĩa maarĩ itũũra-inĩ rĩa Filipi, andũ arĩa maamakararagia nĩ maamaikirie njera. No ũtukũ gatagatĩ, nĩ kwagĩire na gĩthingithia na gĩkĩinainia njera ĩyo nginya mĩrango ĩkĩhingũka. Mũrangĩri wa kuo nĩ eeciririe atĩ ohwo nĩ mora na akĩenda kwĩyũraga. No Paulo akĩanĩrĩra akĩmwĩra: “Ndũkegere ngero!” Nake akĩũria: “Njagĩrĩirũo gwĩka atĩa nĩguo honoke?” Nao makĩmwĩra: “Ĩtĩkia Mwathani Jesu, na nĩ ũkũhonokio.”—Atũm. 16:25-34.

11, 12. (a) Ũhoro wa mũrangĩri wa njera ũhutanĩtie atĩa na wĩra witũ wa kũhunjia? (b) Twendaga gũthiĩ na mbere kũhunjia nĩkĩ?

¹¹ Ũhoro ũcio wa mũrangĩri wa njera ũhutanĩtie atĩa na wĩra witũ wa kũhunjia? Ta rora wone atĩ, thutha wa gĩthingithia kĩu kũhaanĩka nĩrĩo mũrangĩri ũcio wa njera aagarũrũkire ngoro na akĩhoya ũteithio. Na njĩra o ta ĩyo, andũ amwe arĩa manarega ndũmĩrĩri ya Bibilia hau kabere no magarũrũke ngoro na macarie ũteithio thutha wa gũcemania na ũndũ mũritũ mũno ũtũũro-inĩ. Kwa ngerekano, andũ amwe  gĩcigo-inĩ gitũ gĩa kũhunjia no morũo nĩ wĩra wao materĩgĩrĩire na ũndũ ũcio ũtũme mamake. Angĩ nao no makorũo mamakĩte nĩ ũndũ wa kĩhiko kĩao kũharagana. Ningĩ angĩ no makorũo marwarĩte mũrimũ mũnene, kana makorũo makuĩte ngoro nĩ ũndũ wa gũkuĩrũo nĩ mũndũ mendete. Rĩrĩa maũndũ ta macio mahaanĩka, andũ amwe no maambĩrĩrie kũũria ciũria ciĩgiĩ ũtũũro, iria matangĩroririe hau kabere. O na no makorũo makĩyũria, ‘Njagĩrĩirũo gwĩka atĩa nĩguo honoke?’ Rĩrĩa twamakora, no makorũo makĩenda gũthikĩrĩria ndũmĩrĩri itũ ya kĩĩrĩgĩrĩro riita rĩa mbere ũtũũro-inĩ wao.

¹² Nĩ ũndũ ũcio, twathiĩ na mbere kũhunjia, nĩ tũgũtigĩrĩra atĩ nĩ tũrĩonekaga nĩguo tũũmĩrĩrie andũ hĩndĩ ĩrĩa mangĩkorũo mehaarĩirie gũtũthikĩrĩria. (Isa. 61:1) Charlotte, ũrĩa ũkoretwo ũtungata-inĩ wa hĩndĩ ciothe mĩaka 38 oigire ũũ: “Ũmũthĩ andũ matiramenya kũrĩa marĩ. Nĩ marabatara kũigua ũhoro ũrĩa mwega.” Nake Ejvor, ũrĩa ũkoretwo arĩ painia mĩaka 34 oigire: “Ũmũthĩ andũ nĩ marakua ngoro mũno gũkĩra hĩndĩ ĩngĩ o yothe. Nĩ nyendaga mũno kũmateithia na ũndũ ũcio nĩ ũnjĩkĩraga hinya wa gũthiĩ na mbere kũhunjia.” Hatarĩ nganja, kwenda andũ arĩa angĩ nĩ gĩtũmi kĩega gĩa gũthiĩ na mbere kũhunjia!

13, 14. (a) Nĩ kĩheo kĩrĩkũ kĩgwetetwo thĩinĩ wa Johana 15:11? (b) Gĩkeno kĩa Jesu kĩrĩtuĩkaga gitũ na njĩra ĩrĩkũ? (c) Gĩkeno kĩhutagia wĩra witũ wa kũhunjia atĩa?

¹³ Ningĩ ũtukũ o ũcio wa mũico Jesu atanoragwo, nĩ aagweteire arutwo ake iheo cigana ũna iria ingĩamateithirie mathiĩ na mbere gũciara maciaro. Nĩ iheo irĩkũ icio, na itũgunaga atĩa?

¹⁴ Gĩkeno. Hihi no tuone watho wa Jesu wĩgiĩ kũhunjia ũrĩ mũrigo? Aca o na hanini. Thutha wa Jesu kũheana ngerekano ya mũthabibũ, nĩ oigire atĩ twahunjia ũhoro wa Ũthamaki nĩ tũrĩkoragwo na gĩkeno. (Thoma Johana 15:11.) O na oigire atĩ, gĩkeno gĩake gĩgũtuĩka gitũ. Na njĩra ĩrĩkũ? O ta ũrĩa tũkuonete hau kabere, Jesu eeringithanirie na mũthabibũ, nao arutwo ake akĩmaringithania na honge. Honge ciĩnyitagĩrĩra harĩ mũthabibũ, na rĩrĩa rĩothe ciĩnyitĩrĩire ho itiagaga irio na maĩ kuuma harĩ mũthabibũ ũcio. O ũndũ ũmwe na ũcio, no tũkorũo na gĩkeno ta kĩrĩa Jesu akoragwo nakĩo nĩ ũndũ wa gwĩka wendi wa Ithe, angĩkorũo nĩ tũgũtũũra tũrĩ na ũiguano nake na njĩra ya kũrũmĩrĩra makinya make. (Joh. 4:34; 17:13; 1 Pet. 2:21) Hanne, ũrĩa ũkoretwo arĩ painia makĩria ma mĩaka 40, oigire, “Gĩkeno kĩrĩa ngĩaga nakĩo hĩndĩ ciothe ndathiĩ ũtungata nĩ gĩtũmaga nyende gũthiĩ na mbere gũtungatĩra Jehova.” Hatarĩ nganja, gĩkeno nĩ gĩtũheaga hinya wa gũthiĩ na mbere kũhunjia nginya icigo-inĩ iria andũ matarenda gũthikĩrĩria.—Mat. 5:10-12.

15. (a) Nĩ kĩheo kĩrĩkũ kĩgwetetwo thĩinĩ wa Johana 14:27? (b) Thayũ ũtũteithagia atĩa gũthiĩ na mbere gũciara maciaro?

¹⁵ Thayũ. (Thoma Johana 14:27.) Mbere ĩyo ũtukũ o ũcio, Jesu eerĩte arutwo ake ũũ: “Ndamũhe thayũ wakwa.” Thayũ wake ũtũteithagia atĩa gũthiĩ na mbere gũciara maciaro? O ũrĩa tũrakirĩrĩria, noguo tũiguaga ngoro citũ irĩ na thayũ ũrĩa uumanaga na kũmenya atĩ tũrĩ etĩkĩrĩku nĩ Jehova na Jesu. (Thab. 149:4; Rom. 5:3, 4; Kol. 3:15) Ulf, ũrĩa ũkoretwo ũtungata-inĩ wa hĩndĩ ciothe mĩaka 45, oigire, “Wĩra wa kũhunjia nĩ ũtũmaga noge, no nĩ ũtũmaga njigue njiganĩire na ngĩe na ũtũũro ũrĩ na muoroto.” Nĩ tũcokagia ngatho mũno nĩ ũndũ wa gũkorũo na thayũ wa gũtũũra!

16. (a) Nĩ kĩheo kĩrĩkũ kĩgwetetwo thĩinĩ wa Johana 15:15? (b) Arutwo mangĩatũũrire atĩa marĩ arata a Jesu?

 ¹⁶ Ũrata. Thutha wa Jesu kuuga atĩ nĩ eendaga gĩkeno kĩa arutwo ake “gĩkinyanĩre,” nĩ aamataarĩirie bata wa kuonania wendo ũtarĩ na mwĩyendo. (Joh. 15:11-13) Aacokire akĩmeera: “Ndĩmwĩtĩte arata.” Na githĩ ti kĩheo kĩnene gũkorũo tũrĩ arata a Jesu! Arutwo maabataraga gwĩka atĩa nĩguo matũũre marĩ arata ake? Maabataraga ‘mathiĩ magĩage na maciaro.’ (Thoma Johana 15:14-16.) Kĩndũ ta mĩaka ĩĩrĩ mbere ĩyo, Jesu aamerĩte ũũ: “Na mũgĩthiĩ-rĩ, hunjiai mũkiugaga ũũ: ‘Ũthamaki wa igũrũ nĩ ũkuhĩrĩirie.’” (Mat. 10:7) Ũndũ ũcio nĩguo watũmire amekĩre ngoro ũtukũ ũcio wa mũico nĩguo makirĩrĩrie wĩra-inĩ ũrĩa maambĩrĩirie. (Mat. 24:13; Mar. 3:14) Gwathĩkĩra watho wa Jesu kũngĩarĩ na moritũ, no nĩ mangĩahotire gwĩka ũguo, na ũndũ ũcio ũtũme matũũre marĩ arata ake. Na njĩra ĩrĩkũ? Harĩ kĩheo kĩngĩ kĩngĩamateithirie.

17, 18. (a) Nĩ kĩheo kĩrĩkũ kĩgwetetwo thĩinĩ wa Johana 15:16? (b) Kĩheo kĩu kĩngĩateithirie arutwo a Jesu atĩa? (c) Nĩ iheo irĩkũ itũheaga hinya?

¹⁷ Gũcokerio mahoya. Jesu oigire: “Ũndũ o wothe mũrĩhoyaga Awa na rĩĩtwa rĩakwa, [nĩ arĩmũheaga].” (Joh. 15:16) Na githĩ to mũhaka akorũo kĩĩranĩro kĩu nĩ gĩekĩrire arutwo hinya! * Arutwo matiataũkagĩrũo wega atĩ thutha wa ihinda inini Jesu nĩ angĩakuire. Ĩndĩ gũkua gwake gũtionanagia atĩ mangĩatigirũo matarĩ na ũteithio. Jehova nĩ eehaarĩirie gũcokia mahoya mao na kũmahe ũteithio ũrĩa wothe maabataraga nĩguo mahote kũhunjia ndũmĩrĩri ya Ũthamaki. Na hatarĩ nganja thutha wa ihinda inini, nĩ meyoneire ũrĩa Jehova aacokirie mahoya mao rĩrĩa maahoyaga ũteithio.—Atũm. 4:29, 31.

¹⁸ Ũguo noguo kũrĩ nginya ũmũthĩ. O ũrĩa tũrathiĩ na mbere gũciara maciaro, noguo tũkenagĩra gũkorũo tũrĩ arata a Jesu. Makĩria ma ũguo, no tũkorũo na ma atĩ Jehova nĩ akoragwo ehaarĩirie gũcokia mahoya maitũ rĩrĩa tũrahoya ũteithio wa gũtooria moritũ marĩa tũngĩcemania namo tũkĩhunjia ũhoro ũrĩa mwega wa Ũthamaki. (Afil. 4:13) Na githĩ tũtikenaga mũno nĩ ũndũ wa gũcokerio mahoya na gũkorũo tũrĩ arata a Jesu! Iheo icio kuuma kũrĩ Jehova nĩ itũheaga hinya wa gũthiĩ na mbere gũciara maciaro.—Jak. 1:17.

19. (a) Nĩ maũndũ marĩkũ matũmaga tũthiĩ na mbere kũhunjia? (b) Nĩ kĩĩ gĩtũteithagia kũrĩkia wĩra ũrĩa Ngai atũheete?

¹⁹ O ta ũrĩa tuona thĩinĩ wa gĩcunjĩ gĩkĩ, tũthiaga na mbere kũhunjia nĩguo tũgoocithie Jehova na tũtherie rĩĩtwa rĩake, nĩguo tuonanie atĩ nĩ twendete Jehova na Jesu, nĩguo tũhe andũ mũkaana, na nĩguo tuonanie atĩ nĩ twendete andũ arĩa angĩ. Makĩria ma ũguo, iheo ta gĩkeno, thayũ, ũrata, na gũcokerio mahoya maitũ, nĩ itũheaga hinya wa kũrĩkia wĩra ũrĩa Ngai atũheete. Na githĩ Jehova ndarĩkenaga mũno ona tũkĩĩrutanĩria na ngoro yothe ‘kũgĩa na maciaro maingĩ’!