1. Mũtũmwo Paulo aaheire Akristiano ũtaaro ũrĩkũ? (Rora mbica kĩambĩrĩria-inĩ gĩa gĩcunjĩ gĩkĩ.)

MŨTŨMWO Paulo aandĩkĩire Akristiano a Kolosai marũa mũthia-inĩ wa kĩoho gĩake kĩa mbere arĩ Roma, kana kĩndũ mwaka-inĩ wa 60-61 thutha wa Kristo. Nĩ aamagweteire bata wa kũgĩa na “ũtaũku wa kĩĩroho.” (Kol. 1:9) Aathire na mbere kũmeera ũũ: “Ndĩroiga ũguo nĩ getha mũndũ o na ũrĩkũ ndakanamũheenie na ciugo cia wara. Mwĩmenyererei mũndũ o na ũrĩkũ ndakanamũtahe kũgerera ũũgĩ wa andũ na maheeni ma tũhũ kũringana na irĩra cia andũ, na kũringana na maũndũ ma mũthingi ma thĩ ĩno no ti kũringana na Kristo.” (Kol. 2:4, 8) Ningĩ nĩ aamataarĩirie nĩkĩ mawoni ma andũ aingĩ maakoragwo marĩ mahĩtanu na nĩkĩ mwĩcirĩrie wa gũkũ thĩ no ũgucĩrĩrie andũ matarĩ akinyanĩru. Kwa ngerekano, mawoni macio no matũme mũndũ eigue arĩ mũũgĩ na arĩ wa bata gũkĩra andũ arĩa angĩ. Marũa macio maarongoreirio gũteithia ariũ a Ithe witũ maregane na mwĩcirĩrie mũru wa gũkũ thĩ na maũndũ moru marĩa andũ maamenyerete gwĩka.—Kol. 2:16, 17, 23.

2. Tũkwarĩrĩria ngerekano cia mwĩcirĩrie wa andũ a gũkũ thĩ nĩkĩ?

² Mwĩcirĩrie wa gũkũ thĩ nĩ ũhũthagia ithimi cia Jehova na kũgucĩrĩrio nĩguo no gũtũme wĩtĩkio wa mũndũ ũthiĩ ũkĩnyihaga. Gũtirĩ mũndũ ũtahutagio nĩ ũndũ ũcio ũmũthĩ. Nĩ wĩkagĩrĩrwo  thĩinĩ wa TV, Intaneti, mawĩra-inĩ, kana cukuru. Thĩinĩ wa gĩcunjĩ gĩkĩ, nĩ tũgũthuthuria ũrĩa tũngĩka nĩguo twĩtheme mwĩcirĩrie ũcio mũũru ũngĩthũkia meciria maitũ. Nĩ tũkuona ngerekano ithano cia mwĩcirĩrie wa andũ a gũkũ thĩ na twarĩrĩrie ũrĩa tũngĩregana naguo.

3. Nĩ mawoni marĩkũ magucagĩrĩria andũ aingĩ, na nĩkĩ?

³ “No ngorũo ndĩ mũndũ mwega o na ingĩkorũo itetĩkĩtie Ngai.” Thĩinĩ wa mabũrũri maingĩ, andũ nĩ moigaga matiĩtĩkĩtie Ngai na matikoragwo marĩ a ndini o na ĩrĩkũ. No makorũo matarĩ maathuthuria na kinyi atĩ nĩ kũrĩ Ngai, na ningĩ no makorũo nĩ magucagĩrĩrio nĩ mawoni ma gũkorũo na wĩyathi wa gwĩka ũrĩa mekwenda. (Thoma Thaburi 10:4.) Angĩ nao meyonaga marĩ ogĩ makiuga ũũ: “No ngĩe na mũtũũrĩre mwega o na ingĩkorũo itetĩkĩtie nĩ kũrĩ Ngai.”

4. Tũngĩhota atĩa kũiguithia mũndũ ugaga atĩ gũtirĩ Mũũmbi?

⁴ Hihi andũ arĩa metĩkĩtie atĩ gũtirĩ Mũũmbi nĩ makoragwo na mũthingi mwega wa kuuga ũguo? Mũndũ no atukanĩrũo na njĩra hũthũ angĩgeria gũthuthuria sayansi nĩguo one kana indo nĩ kũũmbwo ciombirũo. No ũhoro wa ma nĩ atĩ, macokio nĩ mahũthũ mũno. Angĩkorũo nyũmba nĩ ĩbataraga mũndũ wa kũmĩaka-rĩ, na githĩ o na indo iria irĩ muoyo itiakĩbatarire mũndũ wa gũciũmba? Hatarĩ nganja, tũhengereta twa indo iria irĩ muoyo tũkoragwo tũmbĩtwo na njĩra ya magegania mũno gũkĩra nyũmba o yothe, tondũ no tũhote gũciarana, ũndũ ũrĩa gũtarĩ nyũmba o na ĩmwe ĩngĩhota gwĩka. Kwoguo tũhengereta tũu nĩ tũrĩ ũhoti wa kũiga na gũkobia ũhoro ũrĩa ũrabatarania nĩguo tũciarane. Nũũ wombire tũhengereta tũu tũrĩ na ũhoti wa gũciarana? Bibilia ĩcokagia ũũ: “Nyũmba o yothe nĩ ĩrĩ ũrĩa wamĩakire, no ũrĩa wombire indo ciothe nĩ Ngai.”—Ahib. 3:4.

5. Tũngiuga atĩa igũrũ rĩgiĩ mwĩcirĩrie wa atĩ mũndũ no ahote kũmenya wega na ũũru ategwĩtĩkia nĩ kũrĩ Ngai?

⁵ Tũngĩhota atĩa kũiguithia mũndũ ũrĩ na mwĩcirĩrie wa atĩ no ahote kũmenya wega na ũũru ategwĩtĩkia nĩ kũrĩ Ngai? Kiugo kĩa Ngai nĩ kĩonanagia atĩ andũ arĩa matetĩkĩtie no makorũo nĩ mekaga maũndũ mamwe mega. (Rom. 2:14, 15) Kwa ngerekano, no matĩe na mende aciari ao. No ithimi cia wega na ũũru cia mũndũ ta ũcio ũtetĩkĩtie atĩ nĩ kũrĩ Mũũmbi wĩ wendo na ũigaga ithimi cia wega na ũũru irĩ na mũthingi ũrĩkũ? (Isa. 33:22) Andũ aingĩ arĩa makoragwo na mwerekera mwega ũmũthĩ nĩ monaga atĩ gũthũka kwa maũndũ thĩinĩ wa thĩ kũronania atĩ nĩ tũrabatara Ngai. (Thoma Jeremia 10:23.) Nĩ ũndũ ũcio tũtiagĩrĩirũo gwĩciria atĩ mũndũ no ahote gwĩtuĩra wega na ũũru ategwĩtĩkia nĩ kũrĩ Ngai na atekũrũmĩrĩra ithimi ciake.—Thab. 146:3.

6. Andũ aingĩ makoragwo na mawoni marĩkũ megiĩ ndini?

⁶ “No ũkorũo na gĩkeno o na ũtarĩ wa ndini.” Ngerekano ĩno ya mwĩcirĩrie wa andũ a gũkũ thĩ ĩgucagĩrĩria andũ aingĩ tondũ matikenagio nĩ ndini na monaga itarĩ cia bata. Ningĩ, ndini nyingĩ nĩ itũmĩte andũ maraihĩrĩrie Ngai tondũ irutanaga ũhoro wa mwaki wa icua, kũruta gĩcunjĩ gĩa ikũmi, kana kũhunjia maũndũ ma ũteti. Nĩ ũndũ ũcio, ti magegania kuona wongerereku harĩ andũ arĩa marona no makorũo na gĩkeno o na matarĩ a ndini. Andũ amwe ta acio no moige, “Nĩ nyendete maũndũ ma kĩĩroho, no ndiendaga kũnyitanĩra na ndini o yothe.”

7. Ndini ya ma ĩrehaga gĩkeno atĩa?

⁷ Hihi nĩ ũhoro wa ma atĩ mũndũ no akorũo na gĩkeno o na atarĩ wa ndini? Hatarĩ nganja, mũndũ no akorũo na gĩkeno angĩkorũo ndarĩ thĩinĩ wa ndini ya maheeni, no mũndũ ndangĩkorũo na gĩkeno kĩa ma tiga o  akorirũo na ũrata mwega na Jehova ũrĩa wĩtagwo “Ngai ũrĩa mũkeni.” (1 Tim. 1:11) Maũndũ mothe Ngai ekaga nĩ ma kũguna andũ. Ndungata ciake ikoragwo na gĩkeno tondũ muoroto mũnene wa cio nĩ gũteithia arĩa angĩ. (Atũm. 20:35) Kwa ngerekano, ta wĩcirie ũrĩa ũthathaiya wa ma ũrehaga gĩkeno thĩinĩ wa famĩlĩ. Ũthathaiya wa ma ũtũrutaga ũrĩa tũngĩtĩa ũrĩa tũhikanĩtie nake, ũrĩa tũngĩtũũria mĩĩhĩtwa ya kĩhiko, ũrĩa tũngĩĩthema ũtharia, ũrĩa tũngĩrera ciana irĩ na gĩtĩo, na ũrĩa tũngĩonania wendo wa ma. Moimĩrĩro nĩ atĩ, ũthathaiya ũcio ũtũmaga andũ makorũo na gĩkeno thĩinĩ wa ciũngano na ũgatũma makenere ũrũmwe thĩinĩ wa thĩ yothe.—Thoma Isaia 65:13, 14.

8. Tũngĩhũthĩra Mathayo 5:3 atĩa gũtaarĩria kĩrĩa kĩrehaga gĩkeno?

⁸ Tũngiuga atĩa igũrũ rĩgiĩ mwĩcirĩrie wa andũ atĩ mũndũ no akorũo na gĩkeno o na ategũtungatĩra Ngai? Ta wĩcirie ũhoro wa kĩũria gĩkĩ, Nĩ kĩĩ kĩrehaga gĩkeno? Amwe makenagio nĩ mawĩra mao, mathako, kana maũndũ marĩa mendete gwĩka. Angĩ nao makenagio nĩ gũtungata famĩlĩ ciao kana arata. Maũndũ macio mothe no marehe gĩkeno, no mũtũũrĩre witũ nĩ ũrĩ muoroto mwega makĩria ũrĩa ũrehaga gĩkeno gĩa gũtũũra. Ngũrani na nyamũ, no tũmenye Mũũmbi witũ na tũmũtungatĩre tũrĩ na wĩhokeku. Tũmbĩtwo na njĩra tũhotaga kũgĩa na gĩkeno rĩrĩa tũramũtungatĩra. (Thoma Mathayo 5:3.) Kwa ngerekano, athathaiya a ma nĩ magĩaga na gĩkeno na magekĩrũo ngoro rĩrĩa maacemania hamwe gũthathaiya Jehova. (Thab. 133:1) Ningĩ nĩ makenagĩra ũrũmwe wao, mũtũũrĩre mwega, na kĩĩrĩgĩrĩro kĩ na gĩkeno.

9. (a) Nĩ mwĩcirĩrie ũrĩkũ wĩgiĩ ngomanio ũtheremete mũno thĩinĩ wa thĩ? (b) Kiugo kĩa Ngai kĩgirĩtie ngomanio nja wa kĩhiko nĩkĩ?

⁹ “Twagĩrĩirũo gũthũũra ngomanio nja wa kĩhiko nĩkĩ?” Andũ no matwĩre, “Nĩ twagĩrĩirũo gũkenera ũtũũro. Tũngĩthũũra ngomanio nja wa kĩhiko nĩkĩ?” Mũkristiano ndagĩrĩire gwĩtĩkĩra ngomanio itagĩrĩire. Nĩkĩ? Tondũ Kiugo kĩa Ngai nĩ kĩgirĩtie ngomanio itagĩrĩire. * (Thoma 1 Athesalonike 4:3-8.) Jehova ena kĩhooto gĩa gũtũhe mawatho tondũ nĩwe watũmbire. Watho wa Ngai ũrĩa wĩtĩkĩrĩtie ngomanio gatagatĩ ka mũthuri na mũtumia arĩa mahikanĩtie tu nĩ ũmwe wa maũndũ marĩa mataaragĩria mũbango wa kĩhiko. Ngai atũheaga mawatho tondũ nĩ atwendete na nĩ matũgunaga. Famĩlĩ iria ciathĩkagĩra mawatho macio nĩ ikoragwo na wendo, gĩtĩo, na ũgitĩri. Ngai ndakiragĩrĩria arĩa magaga gwathĩkĩra mawatho make na rũtũrĩko.—Ahib. 13:4.

10. Mũkristiano angĩhota atĩa gwĩthema ngomanio itagĩrĩire?

¹⁰ Kiugo kĩa Ngai nĩ gĩtũrutaga ũrĩa tũngĩĩthema ngomanio itagĩrĩire. Njĩra ĩmwe ĩngĩtũteithia gwĩka ũguo nĩ kwĩgirĩrĩria tũtikerorere maũndũ marĩa matagĩrĩire. Jesu oigire: “Mũndũ o wothe wĩroragĩra mũtumia arĩ na merirĩria moru nĩ arĩkĩtie gũtharia nake ngoro-inĩ yake. Kwoguo, angĩkorũo riitho rĩaku rĩa ũrĩo nĩ rĩrakũhĩngithia, rĩkũũre ũrĩte.” (Mat. 5:28, 29) Nĩ ũndũ ũcio, Mũkristiano nĩ arĩĩthemaga kwĩrorera maũndũ ma ũũra-thoni kana gũthikĩrĩria nyĩmbo irĩ na ciugo cia ũũra-thoni. Mũtũmwo Paulo nĩ aandĩkĩire Akristiano ũũ: “Ũragai ciĩga cianyu iria irĩ gũkũ thĩ ũhoro-inĩ wĩgiĩ ngomanio itagĩrĩire.” (Kol. 3:5) Ningĩ, nĩ twagĩrĩire kũmenyerera maũndũ marĩa twĩciragia na marĩa twaragia.—Ef. 5:3-5.

11. Nĩkĩ gũthingata mawĩra manene na marĩ igweta no kuoneke kũrĩ kwega?

¹¹ “Gũthingata wĩra mũnene nĩkuo kũrehaga gĩkeno.” Andũ aingĩ nĩ matwĩraga tũthingate mawĩra manene na marĩ igweta ũtũũro-inĩ witũ wothe. Mawĩra ta macio no matũme twĩrĩgĩrĩre gũkorũo tũrĩ na igweta, ũtonga, na ũnene. Tondũ ũndũ ũrĩa mũnene harĩ andũ aingĩ nĩ Gũthingata mawĩra manene ũtũũro-inĩ, Mũkristiano no agucĩrĩrio nĩ mwĩcirĩrie ta ũcio.

12. Hihi kũgĩa na wĩra mũnene nĩkuo kũrehaga gĩkeno?

¹² Hihi nĩ ũhoro wa ma atĩ gũkorũo na wĩra mũnene na ũrĩ igweta nĩ gũtũmaga mũndũ akorũo na gĩkeno gĩa gũtũũra? Aca. Nĩ wega kũririkana atĩ kwĩrirĩria gwatha andũ arĩa angĩ na kwĩrirĩria kwendwo nĩkuo kwagucĩrĩirie Shaitani, no ũndũ ũcio ndwamũreheire gĩkeno tondũ atũũraga na marũrũ. (Mat. 4:8, 9; Kũg. 12:12) Mawĩra manene na marĩ igweta marehaga o gĩkeno kĩnini makĩringithanio na gĩkeno gĩa gũtũũra kĩrĩa kiumanaga na gũteithia andũ magunĩke na ũũgĩ wa Ngai nĩguo makoona muoyo wa tene na tene. Makĩria ma ũguo, roho wa gũkũ thĩ ũrehaga macindano matheri. Ũtũmaga mũndũ ndakende gũkĩrũo nĩ andũ arĩa angĩ, ũkarehe ũiru, na mũthia-inĩ ũgakorũo no “gwĩthĩnia gũtheri [gũteng’erania na rũhuho, NW].”—Koh. 4:4.

13. (a) Twagĩrĩirũo gũkorũo na muonere ũrĩkũ harĩ gũthingata mawĩra manene na marĩ igweta? (b) Kũringana na marũa marĩa Paulo aandĩkĩire Athesalonike-rĩ, nĩ kĩĩ kĩamũheaga gĩkeno kĩnene?

¹³ Hatarĩ nganja, no mũhaka twethe mabataro maitũ, na ti ũũru gũthuura wĩra ũrĩa tũngĩkenera. No wĩra ũrĩa tũngĩkorũo naguo ndwagĩrĩirũo gũkorũo arĩ guo ũndũ ũrĩa wa bata mũno ũtũũro-inĩ witũ. Jesu oigire: “Gũtirĩ mũndũ ũngĩhota gũtungatĩra athani erĩ, nĩ gũkorũo egũthũũra ũmwe na ende ũrĩa ũngĩ kana egwatanie na ũmwe na anyarare ũcio ũngĩ. Mũtingĩtungatĩra Ngai na mũtungatĩre Ũtonga.” (Mat. 6:24) Rĩrĩa twaiga ũtungata wa Jehova mbere ũtũũro-inĩ witũ na tũkaruta andũ arĩa angĩ Kiugo gĩake, nĩ tũgĩaga na gĩkeno kĩnene. Mũtũmwo Paulo nĩ eeyoneire ũũma wa ũndũ ũcio. Kĩambĩrĩria-inĩ kĩa ũtũũro wake, nĩ aathingataga wĩra warĩ igweta thĩinĩ wa ndini ya Kĩyahudi, no aagĩire na gĩkeno kĩa ma rĩrĩa aatuĩkire mũrutani wa ũhoro ũrĩa mwega na akĩĩyonera ũrĩa andũ maiyũkagia ndũmĩrĩri ya Ngai na ũrĩa yacenjagia ũtũũro wao. (Thoma 1 Athesalonike 2:13, 19, 20.) Gũtirĩ wĩra ũngĩ ũngĩtũma mũndũ aiganĩre gũkĩra ũcio.

14. Nĩkĩ rĩciria rĩa atĩ andũ no maniine mathĩna mao no rĩonekane rĩrĩ rĩega?

¹⁴ “Andũ no maniine mathĩna mao.” Mwĩcirĩrie ũcio wa andũ a gũkũ thĩ no ũgucĩrĩrie andũ aingĩ. Nĩkĩ? Angĩkorũo ũndũ ũcio nĩ wa ma, andũ matingĩbatara ũtongoria wa Ngai na mũndũ no eke ũrĩa ekwenda. Ningĩ, rĩciria rĩa atĩ andũ no maniine mathĩna mao no rĩonekane rĩrĩ rĩega tondũ kũringana na athuthuria amwe, mbaara, wĩki-naĩ, mĩrimũ, na ũthĩni irathiĩ ikĩnyihaga. Riboti ĩmwe yoigire ũũ: “Ũndũ ũmwe ũtũmĩte ũtũũro wa andũ ũthiĩ ũkĩagĩraga nĩ atĩ, nĩ matuĩte itua rĩa gũtua thĩ kũndũ kwega gwa gũikara.” Hihi riboti ta ĩyo ĩrenda kuonania atĩ andũ nĩ mahotete kũhiũrania na mathĩna marĩa mamagũmĩire kwa ihinda iraya? Nĩguo tuone macokio, rekei tũthuthurie mathĩna macio na kinyi.

15. Nĩ mathĩna marĩkũ manene magũmĩire andũ?

¹⁵ Mbaara: Hĩndĩ ya mbaara iria igĩrĩ nene cia thĩ andũ ta milioni 60 kana makĩria nĩ maakuire. Kuuma hĩndĩ ĩrĩa Mbaara ya Kerĩ ya Thĩ yathirire, mũndũ ndarĩ ahota gũtiga mbaara. Gũkinyĩria mwaka wa 2015, andũ arĩa metharĩte kuuma mĩciĩ-inĩ yao nĩ ũndũ wa mbaara na kũnyarirũo mongererekete magakinya milioni 65. Gwĩciragĩrio atĩ andũ makĩria ma milioni 12 meetharire kuuma kwao mwaka-inĩ wa 2015. Waganu: O na gũtuĩka mĩthemba ĩmwe ya waganu nĩ ĩnyihĩte kũndũ kũmwe, mĩthemba ĩngĩ ta wĩki-naĩ intaneti-inĩ, haaro cia mĩciĩ, na ũtoi ĩrathiĩ yongererekete na gĩkĩro kĩnene. Makĩria ma ũguo, andũ aingĩ nĩ monete atĩ ungumania thĩinĩ wa thĩ nĩ wongererekete na gĩkĩro kĩnene mũno. Andũ matingĩhota kũniina waganu. Mĩrimũ: Nĩ kũrĩ mĩrimũ ĩmwe ĩhotete kũgirĩrĩrio. No riboti ĩmwe ya mwaka wa 2013 yoigire atĩ o mwaka andũ ta milioni kenda a thĩ wa mĩaka 60 nĩ makuaga nĩ ũndũ wa mũrimũ wa ngoro, gũkua mwena ũmwe, kansa, mũrimũ wa gĩthũri, na cukari. Ũthĩni: Kũringana na World Bank, andũ arĩa athĩni mũno thĩinĩ wa Afrika iki, nĩ mongererekete kuuma milioni 280 mwaka wa 1990 nginya milioni 330 mwaka wa 2012.

16. (a) Nĩkĩ no Ũthamaki wa Ngai tu ũngĩhota kũniina mathĩna ma andũ? (b) Nĩ irathimo irĩkũ cia Ũthamaki ciarathĩtwo nĩ Isaia na mwandĩki ũmwe wa Thaburi?

¹⁶ Ũmũthĩ, maũndũ megiĩ ũtonga wa bũrũri na ma ũteti matongoragio nĩ andũ maiyũirũo nĩ mwĩyendo. Ũhoro wa ma nĩ atĩ Ũthamaki wa Ngai noguo tu ũngĩhota kũniina mbaara, wĩki-naĩ, mĩrimũ, na ũthĩni, no andũ ta acio matingĩhota. Ta wĩcirie maũndũ marĩa Jehova ageekĩra andũ. Mbaara: Ũthamaki wa Ngai nĩ ũkaaniina maũndũ mothe marĩa matũmaga gũkorũo na mbaara ta mwĩyendo, ungumania, mũndũ kwĩrahĩra gũkorũo arĩ wa bũrũri mũna, ndini cia maheeni, na Shaitani. (Thab. 46:8, 9) Waganu: Ũthamaki wa Ngai nĩ ũraruta andũ milioni nyingĩ kwendana na kwĩhokana, ũndũ ũrĩa gũtarĩ thirikari o na ĩmwe ĩngĩhota. (Isa. 11:9) Mĩrimũ: Jehova nĩ akaarathima andũ ake na ũgima mũkinyanĩru wa mwĩrĩ. (Isa. 35:5, 6) Ũthĩni: Jehova nĩ akaaniina ũthĩni na ateithie andũ ake kũgaacĩra kĩĩroho na kĩĩmwĩrĩ, ũndũ ũrĩa wa goro mũno gũkĩra ũtonga.—Thab. 72:12, 13.

17. Ũngĩregana atĩa na mwĩcirĩrie wa gũkũ thĩ?

¹⁷ Ũngĩigua rĩciria rĩna rĩa gũkũ ta rĩgũthũkia wĩtĩkio waku, ĩka ũthuthuria nĩguo wone ũrĩa Kiugo kĩa Ngai kiugaga ũndũ-inĩ ũcio, mũcoke mũwarĩrĩrie na Mũkristiano mũgimaru kĩĩroho. Wĩcirie nĩkĩ kĩratũma rĩciria rĩu rĩkũgucĩrĩrie, kĩrĩa kĩratũma rĩkorũo rĩtarĩ rĩega, na ũrĩa ũngĩregana narĩo. Hatarĩ nganja, ithuothe no twĩgitĩre kuumana na mwĩcirĩrie wa andũ a gũkũ thĩ na njĩra ya kũrũmĩrĩra ũtaaro ũrĩa waheanirũo nĩ Paulo kũrĩ kĩũngano gĩa Kolosai: “Thiagai na mĩthiĩre ya ũũgĩ kwerekera arĩa matarĩ thĩinĩ wa kĩũngano . . . Mũmenyage ũrĩa mwagĩrĩirũo gũcokeria o mũndũ.”—Kol. 4:5, 6.