GĨĨKO gĩa ũtugi no gĩkĩre mũndũ ngoro na kĩmũmĩrĩrie na njĩra nene. Nĩ tũkenaga rĩrĩa twamenya atĩ harĩ mũndũ ũtũrũmbũyagia. Na tondũ ithuothe nĩ twendete gwĩkĩrũo maũndũ na njĩra ya ũtugi-rĩ, tũngĩkũria atĩa ngumo ĩyo ya bata?

Nĩguo mũndũ akorũo arĩ mũtugi nĩ abataraga kũrũmbũiya biũ mabataro ma andũ arĩa angĩ na ũndũ ũcio wonanagio kũgerera ciugo o na ciĩko cia kũmateithia. Na tondũ ũtugi wonanagio na ciĩko, mũndũ gũkorũo tu na mĩtugo mĩega ti kũiganu. Ũtugi wa ma nĩ ũrĩa uumanaga na wendo na tha. Makĩria ma ũguo, ũtugi ta ũcio nĩ gĩcunjĩ kĩa maciaro ma roho mũtheru wa Ngai marĩa Akristiano mekĩragwo ngoro gũkũria. (Gal. 5:22, 23) No mũhaka tũkũrie ngumo ya ũtugi, na nĩ ũndũ ũcio rekei tũthuthurie ũrĩa Jehova na Jesu monanĩtie ũtugi na ũrĩa tũngĩĩgerekania nao.

Jehova onagia andũ othe ũtugi na akamarũmbũiya, o na “andũ arĩa matarĩ ngatho na arĩa oru.” (Luk. 6:35) Kwa ngerekano, Jehova “atũmaga riũa rĩake rĩarĩre andũ arĩa oru na arĩa ega na agatũma mbura yurĩre andũ arĩa athingu na arĩa matarĩ athingu.” (Mat. 5:45) Na njĩra ĩyo, o na andũ arĩa matetĩkagĩra atĩ Jehova nĩwe Mũũmbi wao nĩ makoragwo na gĩkeno na gĩkĩro kĩna tondũ nĩ magunĩkaga na maũndũ ma ũtugi marĩa amekagĩra ũtũũro-inĩ.

Ngerekano ĩmwe njega ya ũtugi wa Jehova nĩ ũrĩa aarũmbũyirie Adamu na Hawa. Kahinda kanini thutha wa Adamu na Hawa kwĩhia, ‘maatumire mathangũ ma mũkũyũ magĩthondeka tũkuo twa kwĩhumbĩra njohero.’ No Jehova nĩ aamenyaga atĩ nĩ maabataraga nguo njega tondũ rĩu mangĩathiire gũikara nja ya mũgũnda wa Edeni, kũrĩa tĩri warĩkĩtie kũrumwo ũmerage “mĩigua na ria.” Kwoguo Jehova akĩrũmbũiya mabataro mao na njĩra ya ũtugi akĩmathondekera “nguo ndaihu cia njũũa.”—Kĩam. 3:7, 17, 18, 21, New World Translation.

Jehova eriragĩria mũno makĩria kuonia ndungata ciake njĩhokeku ũtugi, o na akorũo nĩ onanagia ũtugi harĩ “andũ arĩa oru na arĩa ega.” Kwa ngerekano, matukũ-inĩ ma mũnabii Zekaria, harĩ mũraika watangĩkaga nĩ ũndũ wa kuona mwako wa hekarũ thĩinĩ wa Jerusalemu ũrũgamĩte. Jehova nĩ aathikĩrĩirie mũraika ũcio na akĩmũcokeria na “ciugo cia ũtugi na cia kũũmĩrĩria.” (Zek. 1:12, 13, NWT) Jehova nĩ eekire ũndũ o ta ũcio wa ũtugi harĩ mũnabii Elija. Kũrĩ hĩndĩ mũnabii ũcio aakuĩte ngoro nginya akĩra Jehova amũũrage. Jehova nĩ oonaga ũrĩa Elija aatangĩkaga na kwoguo agĩtũma mũraika nĩguo amũmĩrĩrie. Ningĩ Ngai nĩ aateithirie mũnabii ũcio kuona atĩ ndaarĩ wiki. Elija nĩ aahotire gũthiĩ na mbere na wĩra ũrĩa aaheetwo, thutha wa kũmĩrĩrio na ciugo icio cia ũtugi na kũheo ũteithio ũrĩa aabataraga. (1 Ath. 19:1-18) Nũũ gatagatĩ-inĩ ka ndungata cia Ngai wanaiga kĩonereria kĩrĩa kĩega biũ harĩ kuonania ngumo ya Jehova ya ũtugi?

Hĩndĩ ya ũtungata wake gũkũ thĩ, Jesu nĩ ooĩkaine nĩ ũndũ wa ũtugi na ũcayanĩri. Ndaahinyagĩrĩria andũ kana akamatha na gĩthũri. Ooigire ũũ arĩ na ũcayanĩri: “Ũkai harĩ niĩ, inyuothe arĩa mũnogete na mũtitikithĩtio mĩrigo, na nĩ ngũmũhurũkia. . . . Tondũ icoki rĩakwa nĩ inyoroku.” (Mat. 11:28-30) Nĩ ũndũ wa ngumo yake ya ũtugi, andũ maamũrũmagĩrĩra kũrĩa guothe aathiaga. Nĩ ũndũ wa ‘kũringwo nĩ tha,’ Jesu nĩ aamaheaga irio, akahonia arĩa arũaru, na akamaruta “maũndũ maingĩ” megiĩ Ithe.—Mar. 6:34; Mat. 14:14; 15:32-38.

Ũtugi mũnene ũrĩa Jesu aarĩ naguo nĩ woonekaga kũgerera ũrĩa aataũkagĩrũo nĩ andũ na ũrĩa aamekagĩra maũndũ. O na rĩrĩa andũ maathiaga kũrĩ Jesu aterĩgĩrĩire, nĩ aamũkagĩra “wega” arĩa othe maathiaga kũrĩ we. (Luk. 9:10, 11) Kwa ngerekano, ndaakũũmire mũtumia ũrĩa wathiire kũrĩ we na guoya akĩhutia nguo yake ya igũrũ arĩ na mwĩhoko wa kũhonio mũrimũ wa kuura thakame, o na gũtuĩka kũringana na watho ndaarĩ mũtheru. (Alaw. 15:25-28) Jesu arĩ na tha nĩ ũndũ wa mũtumia ũcio wathĩnĩkĩte mĩaka 12, aamwĩrire ũũ: “Mwarĩ wakwa, wĩtĩkio waku nĩ watũma ũhone. Thiĩ na thayũ, na ndũkanathĩnio nĩ mũrimũ ũcio mũru rĩngĩ.” (Mar. 5:25-34) Na githĩ kĩu ti gĩĩko kĩnene gĩa ũtugi!

Thĩinĩ wa ngerekano icio tuona hau rũgongo, nĩ tuona atĩ ũtugi wa ma wonanagio na ciĩko. Jesu nĩ oonanirie bata wa kuonania ũtugi na ciĩko kũgerera ngerekano ya Mũsamaria mwega. O na gũtuĩka nĩ kwarĩ na ũthũ gatagatĩ ka Asamaria na Ayahudi, Mũsamaria ũcio ũgwetetwo ngerekano-inĩ ĩyo nĩ aaringirũo nĩ tha ona Mũyahudi watharĩkĩirũo nĩ atunyani, akahũrũo na agatigwo arĩ hakuhĩ gũkua mũkĩra-inĩ wa bara. Ũtugi nĩ watindĩkire Mũsamaria ũcio eke gĩĩko kĩega. Nĩ aamuohire kũrĩa aatihangĩtio na akĩmũtwara mũkawa-inĩ. Mũsamaria ũcio agĩcoka akĩrĩha mwene mũkawa nĩguo arũmbũiye mũndũ ũcio watihangĩtio na nginya akĩrĩha mbeca makĩria cia mahũthĩro mangĩ marĩa angĩagĩire namo.—Luk. 10:29-37.

O na akorũo kaingĩ ũtugi wonanagio na ciĩko, no wonanio nginya na ciugo ciĩcirĩtio wega na cia gwĩkĩra ngoro. O na gũtuĩka Bibilia yugaga “ũritũ ũrĩ ngoro ya mũndũ ũtũmaga ĩiname,” ĩcokaga ĩkonania atĩ ‘kwarĩrio wega nĩ gũtũmaga ĩkene.’ (Thim. 12:25) Rĩrĩa twatindĩkwo nĩ ngumo ya ũtugi na wega kwĩra andũ arĩa angĩ maũndũ ma kũmekĩra ngoro, no tũtũme magĩe na gĩkeno. * Kwarĩria andũ na njĩra ya ũtugi nĩ kũrĩonanagia atĩ nĩ tũmarũmbũyagia. Nĩ ũndũ wa gwĩkĩrũo ngoro nĩ ciugo citũ cia ũtugi, no mahote kũhiũrania na magerio marĩa mangĩcemania namo.—Thim. 16:24.

Andũ othe no mahote gũkũria ngumo ya ũtugi tondũ mombĩtwo na “mũhianĩre o ta wa Ngai.” (Kĩam. 1:27) Kwa ngerekano, mũnene wa thigari Mũroma wetagwo Juliasi, ũrĩa warũgamĩrĩire mũtũmwo Paulo rĩrĩa aatwaragwo Roma, nĩ oonirie Paulo ‘ũtugi na akĩmwĩtĩkĩria athiĩ kũrĩ arata ake nĩguo mamũhingĩrie mabataro make’ taũni-inĩ ya Sidoni. (Atũm. 27:3) Ihinda rĩna thutha ũcio, aikari a Melita nĩ moonirie Paulo na andũ angĩ arĩa maathũkĩirũo nĩ meri “ũtugi wa mwanya.” Andũ a gĩcigĩrĩra kĩu o na nĩ maakirie mwaki nĩguo Paulo na andũ acio angĩ mote. (Atũm. 28:1, 2) Ciĩko iria andũ acio meekire ciarĩ njega, ĩndĩ nĩguo na ithuĩ tũkoragwo tũrĩ atugi tũtirabatara kuonanagia ũtugi rĩmwe na rĩmwe.

Nĩguo tũkenie Ngai, no mũhaka ũtugi ũtuĩke gĩcunjĩ kĩa ũmũndũ witũ na njĩra itũ ya  ũtũũro. Nĩ ũndũ ũcio, Jehova atwĩraga ‘twĩhumbe’ ũtugi. (Kol. 3:12) No ũrĩa kũrĩ nĩ atĩ, ti hingo ciothe ũkoragwo ũrĩ ũndũ mũhũthũ kuonania ngumo ya ũtugi. Nĩkĩ? No twage kuonania ũtugi nĩ ũndũ wa gũkorũo tũrĩ na thoni, guoya, gũũkĩrĩrũo, kana tondũ tũrĩ o na mwĩyendo. O na kũrĩ ũguo, no tũhote gũtooria maũndũ macio na njĩra ya kwĩhoka ũteithio wa roho mũtheru na kwĩgerekania na kĩonereria kĩa Jehova gĩa kuonania ũtugi.—1 Kor. 2:12.

Hihi nĩ maũndũ-inĩ ta marĩkũ tũngĩbatara kwĩrutanĩria kuonania ũtugi? Twagĩrĩirũo kwĩyũria: ‘Hihi nĩ thikagĩrĩria arĩa angĩ ndĩ na tha? Hihi nĩ nyendaga kũmenya maũndũ marĩa arĩa angĩ marabatara? Nĩ rĩ njĩrĩga gwĩkĩra mũndũ ũtarĩ wa famĩlĩ itũ kana mũrata wa hakuhĩ gĩĩko gĩa ũtugi?’ Thutha wa gwĩka ũguo no twĩigĩre mĩoroto, ta wa kũgeria kũmenya andũ arĩa angĩ wega, makĩria thĩinĩ wa kĩũngano. Na njĩra ĩyo nĩ tũrĩhotaga gũtaũkĩrũo nĩ maũndũ mao hamwe na mabataro mao. Ũndũ ũngĩ nĩ atĩ nĩ twagĩrĩirũo kwĩrutanĩria kuonagia andũ arĩa angĩ ũtugi na njĩra iria o na ithuĩ tũngĩenda kuonio nacio ũtugi. (Mat. 7:12) Na mũthia-inĩ, twahoya Jehova nĩ arĩtũteithagia gũkũria ngumo ya ũtugi.—Luk. 11:13.

Rĩrĩa mũtũmwo Paulo aagwetaga maũndũ marĩa maatũmaga amenyeke atĩ nĩ ndungata ya Ngai nĩ aagwetire ngumo ya “ũtugi.” (2 Kor. 6:3-6) Andũ nĩ maagucagĩrĩrio harĩ mũtũmwo Paulo tondũ nĩ aamarũmbũyagia, ũndũ ũrĩa eekaga kũgerera ciĩko na ciugo ciake cia ũtugi. (Atũm. 28:30, 31) Ũndũ ũmwe na ũcio, kũgerera ciĩko citũ cia ũtugi no tũgucĩrĩrie andũ moke ũhoro-inĩ wa ma. Rĩrĩa tuonia andũ othe ũtugi o hamwe na arĩa matũũkagĩrĩra, no tuororoiye ngoro ciao, na njĩra ĩyo magarũrĩre mwerekera wao gũtwerekera. (Rom. 12:20) Thutha wa ihinda no magucĩrĩrio nĩ ndũmĩrĩri ya Bibilia.

Thĩinĩ wa Paradiso gũkũ thĩ, andũ arĩa makariũkio nĩ magakena tondũ hihi rĩgakorũo rĩrĩ rita rĩa mbere harĩ amwe ao kuonio ũtugi wa ma. O nao nĩ magaatindĩkwo kuonia arĩa angĩ ũtugi ĩrĩ njĩra ya kuonania ngatho. Mũndũ o wothe ũkarega kuonania ũtugi na gũteithia arĩa angĩ ndagaatũũra tene na tene rungu rwa Ũthamaki wa Ngai. Ĩndĩ arĩa Ngai agetĩkĩria matũũre tene na tene nĩ magekagĩra arĩa angĩ maũndũ na njĩra ya wendo na ũtugi. (Thab. 37:9-11) Na githĩ thĩ ĩyo ndĩgakorũo na thayũ mũingĩ! No ihinda rĩu rĩa magegania rĩtanakinya-rĩ, tũngĩgunĩka atĩa ihinda-inĩ rĩrĩ nĩ ũndũ wa kuonania ũtugi?

Bibilia yugaga atĩ “mũndũ mũtugi egunaga we mwene.” (Thim. 11:17, NWT) Andũ nĩ magucagĩrĩrio nĩ mũndũ mũtugi, na nĩ mendaga kũmwĩkĩra maũndũ ma ũtugi o nake. Jesu ooigire ũũ: “Gĩthimi kĩrĩa mũthimagĩra andũ nakĩo, nĩkĩo marĩmũthimagĩra nakĩo.” (Luk. 6:38) Na kwoguo ti ũndũ mũritũ harĩ mũndũ mũtugi kũgĩa na gũtũũria arata ega.

Mũtũmwo Paulo eerire andũ a kĩũngano kĩa Efeso ũũ: “Mũtuganage o mũndũ na ũrĩa ũngĩ, na mũgacayanagĩra, mũkĩohanagĩra mwĩyendeire.” (Ef. 4:32) Kĩũngano nĩ kĩgunĩkaga mũno rĩrĩa andũ arĩa othe marĩ thĩinĩ wakĩo monania ũtugi na merutanĩria gũteithania mũndũ na ũrĩa ũngĩ. Andũ ta acio gũtirĩ hĩndĩ mahũthagĩra ciugo njũru, makamenereria andũ arĩa angĩ, kana makamanyũrũria. Handũ ha gũtheremia mũcene mũũru, merutanagĩria kũhũthĩra rũrĩmĩ rwao gũteithia andũ arĩa angĩ. (Thim. 12:18) Ũndũ ũcio nĩ ũtũmaga kĩũngano kĩgĩe na hinya kĩĩroho.

Ngumo ya ũtugi yonanagio na ciugo na ciĩko. Rĩrĩa tuonania ũtugi tũkoragwo tũkĩĩgerekania na Jehova, Ngai witũ mũtaana. (Ef. 5:1) Na tweka ũguo nĩ tũrĩkagĩra ciũngano citũ hinya na tũkagucĩrĩria andũ ũthathaiya-inĩ wa ma. Kĩrekei tũkoragwo tũrĩ andũ atugi!