1, 2. (a) Jesu aacokeirie Petero atĩa rĩrĩa aamwĩrire eiguĩre tha? (Rora mbica kĩambĩrĩria-inĩ gĩa gĩcunjĩ gĩkĩ.) (b) Jesu aacokirie ũguo nĩkĩ?

ARUTWO a Jesu matiretĩkia ũhoro ũrĩa maraigua. Jesu ũrĩa marehokaga atĩ nĩwe ũgũcokia ũthamaki wa Isiraeli aroiga atĩ ica ikuhĩ nĩ ekũnyamario na oragwo. Mũtũmwo Petero aigua ũguo akamwĩra: “Mwathani, wĩiguĩre tha; maũndũ macio gũtirĩ hĩndĩ magaagũkora.” Nake Jesu akamũcokeria: “Coka thutha wakwa, Shaitani! Wee ũrĩ mũhĩnga harĩ niĩ, nĩ ũndũ ndũreciria meciria ma Ngai, ĩndĩ ũreciria meciria ma andũ.”—Mat. 16:21-23; Atũm. 1:6.

² Kũgerera ciugo icio, Jesu nĩ oonanirie ngũrani ĩgiĩ meciria marĩa moimanaga na Ngai na marĩa moimanaga na thĩ ĩno ĩtongoragio nĩ Shaitani. (1 Joh. 5:19) Petero oonanirie mwerekera wa mwĩyendo ũrĩa ũkoragwo kuo thĩinĩ wa thĩ. No Jesu nĩ aamenyaga atĩ mwĩcirĩrie wa Ithe warĩ ngũrani. Nĩ aamenyaga atĩ Ngai eendaga aikare ehaarĩirie gũkirĩrĩria mĩnyamaro na gĩkuũ kĩrĩa kĩarĩ mbere yake. Macokio ma Jesu kũrĩ Petero nĩ monanagia wega atĩ nĩ aareganire na mwĩcirĩrie wa gũkũ thĩ na akĩrũmĩrĩra mwĩcirĩrie wa Jehova.

3. Nĩkĩ ti ũndũ mũhũthũ kũregana na mwĩcirĩrie wa thĩ ĩno nĩguo tũgĩe na wa Jehova?

 ³ Ĩ ithuĩ na ithuĩ? Hihi twĩciragia meciria ma Ngai kana ma thĩ ĩno? No kũhoteke nĩ tũgarũrĩire mũtũũrĩre witũ ũkaringana na wendi wa Ngai. Ĩ naguo mwĩcirĩrie witũ? Hihi nĩ tũgarũrĩire mwĩcirĩrie na mawoni maitũ maringane na ma Jehova? Gwĩka ũguo nĩ kũbataraga kĩyo. Ngũrani na ũguo, kũgĩa na mwĩcirĩrie wa thĩ ĩno gũkoragwo kũrĩ ũndũ mũhũthũ mũno. Gĩtũmi nĩ tondũ tũthiũrũrũkĩirio nĩ roho wa thĩ ĩno. (Ef. 2:2) Ningĩ tondũ mwĩcirĩrie wa thĩ ũtindĩkaga mũndũ gwĩka maũndũ ma kwĩguna, nĩ ũhũthũ kũgucĩrĩrio nĩguo. Nĩ ma kũgĩa na mwĩcirĩrie ta wa Jehova ti ũndũ mũhũthũ, no kũgĩa na mwĩcirĩrie ta wa andũ a thĩ ĩno nĩ ũndũ mũhũthũ mũno.

4. (a) Moimĩrĩro mangĩkorũo marĩ marĩkũ tũngĩreka thĩ ĩno ĩtongorie mwĩcirĩrie witũ? (b) Gĩcunjĩ gĩkĩ gĩgũtũteithia atĩa?

⁴ O na kũrĩ ũguo, tũngĩreka thĩ ĩno ĩtongorie mwĩcirĩrie witũ, tũgũkũria mwĩyendo na mwerekera wa kwĩyatha. (Mar. 7:21, 22) Kwoguo nĩ harĩ bata twĩrute gũkoragwo na “meciria ma Ngai” no ti “ma andũ.” Gĩcunjĩ gĩkĩ nĩ gĩgũtũteithia. Nĩ kĩarĩrĩirie nĩkĩ gũkoragwo na mwĩcirĩrie wa Jehova nĩ gũtũgunaga no ti gũtũhatĩrĩria. Ningĩ nĩ gĩgũtuonia ũrĩa tũngĩĩthema kũrũmĩrĩra mwĩcirĩrie wa thĩ ĩno. Gĩcunjĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire nĩ kĩonanĩtie ũrĩa tũngĩgĩa na mawoni ta ma Jehova maũndũ-inĩ matiganĩte na ũrĩa tũngĩgĩa na mwĩcirĩrie ta wake.

5. Andũ amwe maregaga mũndũ o na ũrĩkũ atongorie meciria mao nĩkĩ?

⁵ Andũ amwe matiendaga mũndũ o na ũrĩkũ atongorie meciria mao. Moigaga ũũ: “Niĩ nĩ niĩ ndĩĩraga ũrĩa ngwĩka.” Ũrĩa makoragwo hihi makĩenda kuuga nĩ atĩ o nĩo metuagĩra matua na atĩ ti ũũru gwĩka ũguo. Matiendaga gũtongorio kana gũcenjia ũmũndũ wao. *

6. (a) Jehova atũheete wĩyathi ũrĩkũ? (b) Hihi wĩyathi ũcio nĩ ũrĩ mĩhaka?

⁶ No nĩ wega kũririkana atĩ gũkorũo na mwĩcirĩrie ta wa Jehova ti kuuga atĩ tũtirĩkoragwo na mawoni maitũ kana tũtingĩyaria. O ta ũrĩa 2 Akorintho 3:17 yonanĩtie, “harĩa roho wa Jehova ũkoragwo, nĩ hakoragwo na wĩyathi.” Tũrĩ na wĩyathi wa gũkũria ũmũndũ ngũrani na wa andũ arĩa angĩ. No twĩthuurĩre maũndũ marĩa mangĩtũkenia. Jehova aatũmbire tũrĩ na ũhoti wa gwĩka ũguo. O na kũrĩ ũguo wĩyathi witũ nĩ ũrĩ mĩhaka. (Thoma 1 Petero 2:16.) Ũhoro-inĩ wĩgiĩ gũtua wega na ũũru, Jehova endaga tũtongorio nĩ mwĩcirĩrie wake ta ũrĩa wonanĩtio thĩinĩ wa Bibilia. Hihi ũndũ ũcio nĩ wa gũtũhatĩrĩria kana nĩ wa gũtũguna?

7, 8. Hihi kũgĩa na muonere ta wa Jehova wĩgiĩ maũndũ nĩ gũtũhatagĩrĩria? Heana ngerekano.

⁷ Ta wĩcirie ngerekano ĩno. Aciari nĩ merutanagĩria kũruta ciana ciao mĩtugo mĩega. No mamarute gũkorũo marĩ ehokeku, gũkorũo na kĩyo, na gwĩciria andũ arĩa angĩ. Ũndũ ũcio ndũhatagĩrĩria ciana. Ĩndĩ aciari makoragwo magĩcihaarĩria gũtuĩka andũ agima mangĩhokeka. Rĩrĩa ciana icio ikaagimara na ciume mũciĩ nĩ igaakorũo na wĩyathi wa gwĩtuĩra matua. Ingĩgaathuura kũrũmĩrĩra maũndũ marĩa ciarutirũo nĩ aciari, no kũhoteke matua marĩa igaatua magaakorũo marĩ mega. Ũndũ ũcio nĩ ũgaaciteithia gwĩthema mathĩna na mĩtangĩko.

⁸ O ta mũciari mwega, Jehova endaga ciana ciake ikorũo na ũtũũro ũrĩa mwega  biũ. (Isa. 48:17, 18) Nĩ ũndũ ũcio, nĩ atũheaga motaaro megiĩ mĩtugo na ũrĩa twagĩrĩirũo gũikarania na andũ arĩa angĩ. Atwĩraga tũgĩe na mwĩcirĩrie ta wake na tũtũũrage kũringana na ithimi ciake. Handũ ha gũtũhatĩrĩria, motaaro macio nĩ magĩragia ũhoti witũ wa gwĩciria. (Thab. 92:5; Thim. 2:1-5; Isa. 55:9) Matũteithagia gũtua matua marĩa matũrehagĩra gĩkeno na tũkagaacĩra tũrĩ mũndũ ũmwe ũmwe. (Thab. 1:2, 3) Hatarĩ nganja kũgĩa na mwĩcirĩrie ta wa Jehova nĩ kwega na nĩ kũrĩ ũguni!

9, 10. Nĩ ũndũ ũrĩkũ wonanagia atĩ mwĩcirĩrie wa Jehova nĩ mũtũũgĩru gũkĩra wa thĩ ĩno?

⁹ Gĩtũmi kĩngĩ gĩtũmaga ndungata cia Jehova ciende gũkorũo na mwĩcirĩrie ta wa Jehova nĩ tondũ mwĩcirĩrie wake nĩ mũtũũgĩru mũno ũringithanĩtio na wa thĩ ĩno. Andũ a thĩ nĩ maheanaga motaaro megiĩ mĩthiĩre mĩega, ũtũũro wa famĩlĩ, ũrĩa mũndũ angĩgĩa na wĩra mwega, na maũndũ mangĩ ma ũtũũro. Maingĩ mamo matikoragwo magĩtwarana na mwĩcirĩrie wa Jehova. Kwa ngerekano, thĩ ĩkĩraga andũ ngoro mathingate o maũndũ ma kwĩguna. Ningĩ nĩ ĩgaathagĩrĩria ngomanio itaagĩrĩire. Rĩmwe na rĩmwe arĩa marĩ kĩhiko-inĩ nĩ meragwo no matigane kana meheranĩre hatarĩ na itũmi njega, angĩkorũo nĩ marona ta gwĩka ũguo gũgũtũma makorũo na gĩkeno makĩria. Ũtaaro ta ũcio ndũtwaranaga na Maandĩko. No hihi ũmwe waguo no ũhũthĩke mahinda-inĩ maya?

¹⁰ Jesu ooigire atĩ, “ũũgĩ ũmenyekaga ũrĩa ũtariĩ kũgerera ciĩko ciaguo.” (Mat. 11:19) O na gũtuĩka thĩ nĩ ĩthiĩte na mbere mũno ũhoro-inĩ wĩgiĩ tekinolonjĩ, nĩ ĩremetwo kũniina mathĩna marĩa manene matũmaga andũ mage gĩkeno ta mbaara, mũthutũkanio, na wĩki-naĩ. Ĩ ũhoro-inĩ wĩgiĩ kũgaathĩrĩria ngomanio itaagĩrĩire? Andũ aingĩ nĩ metĩkagĩra atĩ ũndũ ũcio ndũteithagia, ĩndĩ ũtũmaga famĩlĩ iharagane, ũkarehe mĩrimũ, na mathĩna mangĩ. Ngũrani na ũguo, Akristiano arĩa marũmagĩrĩra muonere wa Ngai wa maũndũ makoragwo na ũtũũro mwega wa famĩlĩ, ũgima mwega wa mwĩrĩ, na thayũ na athathaiya arĩa angĩ thĩinĩ wa thĩ yothe. (Isa. 2:4; Atũm. 10:34, 35; 1 Kor. 6:9-11) Githĩ ũndũ ũcio ndũronania atĩ mwĩcirĩrie wa Jehova nĩ mũtũũgĩru mũno ũringithanĩtio na wa thĩ ĩno?

11. Musa aatongoragio nĩ mwĩcirĩrie wa ũ, na moimĩrĩro maarĩ marĩkũ?

¹¹ Ndungata njĩhokeku cia Jehova cia mahinda mahĩtũku nĩ ciamenyaga atĩ mwĩcirĩrie wa Jehova nĩ mũtũũgĩru. Kwa ngerekano, o na gũtuĩka Musa nĩ aarutĩtwo “ũũgĩ wothe wa andũ a Misiri,” eehokire Ngai nĩguo amũhe “ngoro ĩrĩ na ũũgĩ.” (Atũm. 7:22; Thab. 90:12, New World Translation) Ningĩ nĩ aathaithire Jehova ũũ: ‘Nyonia ũrĩa mĩthiĩre yaku ĩtariĩ.’ (Tham. 33:13) Nĩ ũndũ wa gwĩtĩkĩra gũtongorio nĩ mwĩcirĩrie wa Jehova, nĩ aanyitire itemi rĩa bata mũno harĩ kũhingia muoroto wa Ngai, na agwetagwo Maandĩko-inĩ na njĩra njega arĩ mũthuri warĩ na wĩtĩkio mũnene.—Ahib. 11:24-27.

12. Mũtũmwo Paulo aahũthagĩra ũũgĩ ũrĩkũ kũruta ihooto?

¹² Mũtũmwo Paulo aarĩ mũndũ mũthomu na ũrĩ na ũũgĩ, na nĩ aahotaga kwaria thiomi itanyihĩire igĩrĩ. (Atũm. 5:34; 21:37, 39; 22:2, 3) O na kũrĩ ũguo, gwakinya nĩ ũhoro wĩgiĩ gũtua wega na ũũru ndaarũmagĩrĩra ũũgĩ wa thĩ. Ithenya rĩa ũguo, aahũthagĩra ihooto ciumĩte Maandĩko-inĩ. (Thoma Atũmwo 17:2; 1 Akorintho 2:6, 7, 13.) Tondũ wa ũguo, ũtungata wa Paulo warĩ na moimĩrĩro mega na aarĩ na kĩĩrĩgĩrĩro gĩa gũkaaheo kĩheo gĩa gũtũũra.—2 Tim. 4:8.

13. Nũũ ũrĩ na ũigĩrĩrĩki wa kũgarũra mwĩcirĩrie witũ nĩguo ũhaanane na wa Ngai?

 ¹³ Hatarĩ nganja, mwĩcirĩrie wa Ngai nĩ mũtũũgĩru gũkĩra wa thĩ ĩno. Gũtũũra kũringana na mwĩcirĩrie wake nĩ kũrĩtũmaga tũgĩe na gĩkeno kĩnene na tũgaacĩre. No Jehova ndangĩtũringĩrĩria tũgĩe na mwĩcirĩrie ta wake. “Ngombo ĩrĩa njĩhokeku na njũgĩ” ndĩngĩtongoria mwĩcirĩrie wa mũndũ o na ũrĩkũ, na o na athuri a kĩũngano matingĩka ũguo. (Mat. 24:45; 2 Kor. 1:24) O mũndũ nĩwe ũrĩ na ũigĩrĩrĩki wa kũgarũra mwĩcirĩrie wake nĩguo ũhaanane na wa Ngai. Tũngĩhota atĩa gwĩka ũguo?

14, 15. (a) Tũrabatara gwĩcũrania maũndũ marĩkũ nĩguo tũkorũo na mwĩcirĩrie ta wa Jehova? (b) Kũringana na Aroma 12:2, nĩkĩ nĩ twagĩrĩirũo gwĩthema mwĩcirĩrie wa gũkũ thĩ? Heana ngerekano.

¹⁴ Aroma 12:2 ĩtũheete ũtaaro ũyũ: “Mũtige kwĩgerekanagia na andũ a mũtabarĩre ũyũ wa maũndũ, ĩndĩ mũgarũrũke na njĩra ya kũgarũrĩra meciria manyu, nĩ getha mwĩmenyagĩre wendi ũrĩa mwagĩrĩru wa Ngai, mũkinyanĩru, na wa gwĩtĩkĩrĩka.” Ciugo icio itongoretio nĩ roho ironania atĩ gũtekũmakania mwĩcirĩrie ũrĩa twarĩ naguo tũtaneruta ũhoro wa ma, no tũhote kũgarũrĩra mwĩcirĩrie witũ ũringane na wa Ngai. Ũrĩa kũrĩ nĩ atĩ, mwĩcirĩrie witũ nĩ ũkoragwo ũhutĩtio na gĩkĩro kĩna nĩ maũndũ marĩa twagaire kuuma kũrĩ aciari aitũ na maũndũ marĩa twaneyonera. O na kũrĩ ũguo no tũhote kũgarũrĩra mwĩcirĩrie witũ. Mwĩcirĩrie witũ no ũcenjie na njĩra nene kũringana na maũndũ marĩa tũrareka maingĩre meciria-inĩ maitũ na marĩa tũrecũrania. Tũngĩthiĩ na mbere gwĩcũrania igũrũ rĩgiĩ mwĩcirĩrie wa Jehova, nĩ tũrĩkoragwo na ũũma atĩ mawoni ma Jehova makoragwo marĩ magĩrĩru hĩndĩ ciothe. Gwĩka ũguo nĩ kũrĩtũmaga hingo ciothe tũgaikara tũkĩgarũragĩra mwĩcirĩrie witũ nĩguo ũringane na wake.

¹⁵ O na kũrĩ ũguo, rora wone atĩ nĩgetha tũkoragwo na mwĩcirĩrie ta wa Jehova tũrabatara ‘gũtiga kwĩgerekanagia na andũ a mũtabarĩre ũyũ wa maũndũ.’ No mũhaka tũtige kũingĩria thĩinĩ wa meciria maitũ maũndũ na mawoni marĩa mataringaine na mwĩcirĩrie wa Ngai. Bata wa ũndũ ũcio no wonanio na ngerekano ĩgiĩ irio. Mũndũ ũrenda kũgĩa na ũgima mwega wa mwĩrĩ no atue itua rĩa kũrĩaga irio njega. No hihi no agĩe na moimĩrĩro mega angĩkorũo rĩmwe na rĩmwe nĩ arĩaga irio njũru? Ũndũ ũmwe na ũcio, gũkorũo na mwĩcirĩrie ta wa Jehova no kwage gũtũguna angĩkorũo nĩ tũrathũkia meciria maitũ na mwĩcirĩrie wa gũkũ thĩ.

16. Twagĩrĩirũo kwĩgitĩra kuumana na maũndũ marĩkũ?

¹⁶ Hihi no tũhote gwĩthema thĩ ĩno biũ? Aca, tondũ tũrĩ o thĩinĩ wayo. Maũndũ mamwe mayo tũtingĩhota gwĩthema. (1 Kor. 5:9, 10) O na rĩrĩa tũrahunjia nĩ tũcemanagia na andũ marĩ na wĩtĩkio mũhĩtanu. O na gũtuĩka tũtingĩhota gwĩthema biũ mwĩcirĩrie wa gũkũ thĩ, tũtibatiĩ kũreka ũikare meciria-inĩ maitũ kana kũwĩtĩkĩra. O ta Jesu, twagĩrĩirũo kũrega o na ihenya mwĩcirĩrie ũrĩa ũrahingia muoroto wa Shaitani. Ningĩ nĩ twagĩrĩirũo kwĩgitĩra kuumana na maũndũ matarĩ ma o mũhaka marĩa mangĩtũma tũgĩe na mwĩcirĩrie wa gũkũ thĩ.—Thoma Thimo 4:23.

17. Tũngĩĩthema mwĩcirĩrie wa thĩ atĩa?

¹⁷ Kwa ngerekano, nĩ twagĩrĩirũo kwĩmenyerera mũno tũgĩthuura arata. Bibilia ĩtũheaga mũkaana atĩ tũngĩthiaga thiritũ na andũ arĩa matathathayagia Jehova, no matũgwatie mwĩcirĩrie wao. (Thim. 13:20; 1 Kor. 15:12, 32, 33) Ningĩ nĩ twagĩrĩirũo  kwĩmenyerera tũgĩthuura maũndũ ma gwĩkenia. Rĩrĩa twethema maũndũ ma gwĩkenia marĩa magathagĩrĩria ngũĩ, ngomanio itagĩrĩire, kana ũrutani wa atĩ indo nĩ kwĩyumĩria cieyumĩririe nĩ twĩgitagĩra kuumana na meciria marĩa marĩ “mũgarũ na ũmenyo wa Ngai.”—2 Kor. 10:5.

18, 19. (a) Nĩkĩ nĩ twagĩrĩirũo kwĩgitĩra kuumana na mawoni ma thĩ ĩno marĩa magathagĩrĩrio na njĩra ciĩhithanĩtie? (b) Nĩ ciũria irĩkũ twagĩrĩire kwĩyũria, na nĩkĩ?

¹⁸ Ningĩ nĩ twagĩrĩirũo gũkũũrana na kũregana na mwĩcirĩrie wa thĩ rĩrĩa ũragathĩrĩrio na njĩra ciĩhithanĩtie. Kwa ngerekano, mohoro mamwe makoragwo mathondeketwo ũndũ maranyita mbaru mawoni ma mwena ũmwe wa ũteti. Mohoro mangĩ no makorũo magĩkĩra andũ ngoro gũthingata mĩoroto na maũndũ ma kĩĩmwĩrĩ. Mwerekera wa mũndũ kwĩhurĩria na hake nĩ ũtũũgagĩrio thenema-inĩ na mabuku-inĩ mamwe ũkoneka ta wĩ mwagĩrĩru kana ta wĩ mwega. Muonere ta ũcio wa maũndũ nĩ ũhũthagia ũtaaro wa Maandĩko ũrĩa wonanagia atĩ maũndũ maitũ na ma famĩlĩ citũ magaacagĩra rĩrĩa twaiga Jehova mbere ya maũndũ mangĩ o mothe. (Mat. 22:36-39) O na ng’ano imwe iria iheagwo ciana ikĩonekaga ta irĩ njega, no itũme ciana ciambĩrĩrie kuona maũndũ moru ta arĩ mega.

¹⁹ Ũguo ti kuuga atĩ tũtiagĩrĩirũo gũkenera maũndũ ma gwĩkenia marĩa magĩrĩire. No rĩrĩ, nĩ twagĩrĩire kwĩyũria ciũria ici: ‘Hihi nĩ tũkũũranaga morutani ma gũkũ thĩ o na rĩrĩa maragathĩrĩrio na njĩra ciĩhithanĩtie? Hihi nĩ ngitagĩra ciana ciakwa na ngegitĩra niĩ mwene harĩ kwĩrorera tabarĩra imwe cia TV na gũthoma mabuku mamwe? Hihi nĩ ndeithagia ciana ciakwa kũgĩa na mwĩcirĩrie ta wa Jehova nĩguo itigathũkio nĩ maũndũ ma thĩ marĩa cingĩigua kana ciĩyonere?’ Rĩrĩa twataũkĩrũo ngũrani ya mwĩcirĩrie wa Ngai na wa thĩ ĩno, no twĩthemage “kwĩgerekanagia na andũ a mũtabarĩre ũyũ wa maũndũ.”

20. Nĩ kĩĩ gĩgũtua kana tũgũkorũo na mwĩcirĩrie wa Ngai kana wa thĩ ĩno?

²⁰ Ririkanaga atĩ gũkoragwo na ihumo igĩrĩ tu cia ũhoro. Kĩhumo kĩmwe nĩ Jehova, na kĩu kĩngĩ nĩ thĩ ĩno ĩrĩa ĩtongoragio nĩ Shaitani. Hihi wee ũtongoragio nĩ kĩrĩkũ? Macokio mararingana na kĩhumo kĩrĩa ũrũmagĩrĩra ũhoro wakĩo. Angĩkorũo tũrũmagĩrĩra mwĩcirĩrie wa thĩ, tũkũgĩa na mwĩcirĩrie wayo, na ũndũ ũcio ũgũtũma tũgĩe na mawoni na mĩtugo ta ya andũ a thĩ ĩno. Nĩkĩo nĩ twagĩrĩire kũgitĩra maũndũ marĩa tũrareka maikare meciria-inĩ maitũ.

21. Nĩ ũndũ ũrĩkũ warĩrĩirio gĩcunjĩ-inĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire?

²¹ O ta ũrĩa hekũgwetetwo hau igũrũ, kũmenyerera meciria maitũ matigathũkio nĩ mwĩcirĩrie wa gũkũ thĩ ti kũiganu angĩkorũo nĩ tũrenda kũgĩa na mwĩcirĩrie wa Jehova. Ningĩ nĩ tũrabatara gwĩcũranagia meciria ma Ngai nĩguo tũgĩe na mwĩcirĩrie ta wake. Gĩcunjĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire nĩ kĩarĩrĩirie na njĩra ndikĩru makĩria ũrĩa tũngĩka ũguo.