1. Ithuothe tũbataraga kũmĩrĩrio nĩkĩ?

ITHUOTHE nĩ tũbataraga kũmĩrĩrio. No gũkorũo nĩ tũrahiũrania na mĩtangĩko, gũkua ngoro, na moritũ mangĩ. No kũhoteke tũrĩ na mĩtangĩko nĩ ũndũ wa ũkũrũ, mũrimũ, kana gũkuĩrũo nĩ mũndũ twendete. Amwe aitũ twanekwo maũndũ moru nĩ andũ angĩ. Andũ arĩa mekaga maũndũ ma ũhinya marathiĩ mongererekete. Hatarĩ nganja nĩ twĩtĩkĩtie biũ atĩ “mahinda [maya] ma ũgwati maritũ kũhiũrania namo” maronania atĩ tũratũũra “matukũ-inĩ ma kũrigĩrĩria” na atĩ o mũthenya wahĩtũka noguo tũrakuhĩrĩria thĩ njerũ. (2 Tim. 3:1) O na kũrĩ ũguo, no kũhoteke tũkoretwo twetereire ihinda iraihu kuona ciĩranĩro cia Jehova ikĩhinga, na no gũkorũo moritũ marĩa tũragerera marathiĩ o mongererekete. Gũkĩrĩ ũguo-rĩ, tũngĩũmĩrĩrio na njĩra ĩrĩkũ?

2, 3. (a) Nĩ maũndũ marĩkũ tũĩ megiĩ Habakuku? (b) Tũngĩgunĩka atĩa kuumana na ibuku rĩa Habakuku?

² Nĩgetha tuone macokio, rekei tũthuthurie ibuku rĩa Habakuku. O na gũtuĩka Maandĩko matiugĩte maũndũ maingĩ megiĩ ũtũũro wa Habakuku na maũndũ marĩa eekire, ibuku rĩu rĩtanĩtio na rĩĩtwa rĩake nĩ rĩkoragwo na ũhoro wa kũũmanĩrĩria. Rĩĩtwa rĩake no kũhoteke riugĩte “Kũhĩmbĩria na Njĩra ya  Wendo.” Ũndũ ũcio no ũkorũo ũkĩaria ũhoro wa ũrĩa Jehova atũmagĩrĩria ta arĩ gũtũhĩmbĩria aratũhĩmbĩria, kana ũrĩa tũngĩmũnyita tũikare tũmũrũmĩtie. Habakuku nĩ aaririe na Ngai na akĩmũũria ciũria. Na njĩra ĩngĩ, nĩ ta arĩ ithuĩ Habakuku ooragĩria ciũria icio, tondũ Jehova nĩ aamũheire roho wake andĩke ũhoro ũcio.—Hab. 2:2.

³ Maandĩko matitwĩrĩte ũndũ ũngĩ wĩgiĩ mũnabii ũcio warĩ na mĩtangĩko o tiga ndeereti yao hamwe na Jehova. Ibuku rĩa Habakuku nĩ gĩcunjĩ kĩa “maũndũ mothe marĩa maandĩkirũo tene” marĩa marĩ Kiugo-inĩ kĩa Ngai Bibilia, “nĩ getha kũgerera ũkirĩrĩria witũ na kũgerera kũmĩrĩrio nĩ Maandĩko tũgĩe na kĩĩrĩgĩrĩro.” (Rom. 15:4) Tũngĩgunĩka atĩa o ũmwe witũ kuumana na ibuku rĩa Habakuku? No rĩtũteithie gũtaũkĩrũo nĩ ũrĩa kwĩhoka Jehova kuugĩte. Ningĩ ũrathi wa Habakuku nĩ ũtũmaga tũkorũo na ma atĩ no tũhote gũtũũria thayũ wa meciria o na tũrĩ na mĩtangĩko na moritũ. Nĩ ũndũ ũcio, rekei rĩu twarĩrĩrie ibuku rĩa Habakuku na njĩra ndikĩru.

4. Nĩ kĩĩ gĩatũmaga Habakuku atangĩke?

⁴ Thoma Habakuku 1:2, 3. Habakuku aatũũraga ihinda iritũ mũno. Nĩ aatangĩkaga mũno nĩ ũndũ wa gũkorũo athiũrũrũkĩirio nĩ andũ aganu marĩ na ũhinya. Hihi waganu ũcio ũngĩathire na mbere nginya rĩ? Nĩ kĩĩ gĩatũmire Jehova aikare angĩkoya ikinya? Habakuku oonaga andũ a rũrĩrĩ rwao Aisiraeli magĩka o maũndũ ma wagi wa kĩhooto na ũhinyanĩrĩria. Aaiguaga orĩtwo nĩ hinya. Kwoguo ihinda-inĩ rĩu iritũ, agĩkaĩra Jehova oe ikinya. No kũhoteke Habakuku nĩ aambĩrĩirie kuona ta Jehova ataatindanagĩra. Kuoonekaga ta Ngai atangĩoire ikinya na ihenya. Hihi ũrĩ waigua ta ũrĩa ndungata ĩyo yendetwo nĩ Ngai yaiguaga?

5. Nĩ ũndũ ũrĩkũ wa bata tũngĩĩruta ibuku-inĩ rĩa Habakuku? (Rora mbica kĩambĩrĩria-inĩ gĩa gĩcunjĩ gĩkĩ.)

⁵ Hihi ũguo nĩ kuuga atĩ Habakuku nĩ aatete mwĩhoko harĩ Ngai? Hihi wĩtĩkio wake harĩ ciĩranĩro cia Ngai nĩ kũnyiha wanyihĩte? Aca! Kwĩhoka Jehova amũteithie nĩ ũndũ wa mathĩna na mĩtangĩko yake handũ ha kwĩhoka andũ kuonanagia atĩ no aarĩ na wĩtĩkio. Aatangĩkaga nĩ ũndũ wa kwaga kũmenya ihinda rĩrĩa Jehova angĩoire ikinya kana nĩ ũndũ wa kwaga gũtaũkĩrũo kĩrĩa gĩatũmaga Jehova etĩkĩrie agerere moritũ ta macio. Kuona atĩ Jehova nĩ aaheire Habakuku roho wake andĩke maũndũ macio megiĩ mĩtangĩko yake, kũratũruta ũndũ wa bata: Tũtiagĩrĩirũo gwĩtigĩra kũmũmenyithia mĩtangĩko ĩrĩa tũngĩkorũo nayo kana nganja. Atwĩraga tũmũitũrũrĩre maũndũ marĩa marĩ ngoro-inĩ citũ na njĩra ya mahoya. (Thab. 50:15; 62:8) Nayo Thimo 3:5 ĩtwĩkĩraga ngoro ‘twĩhokage Jehova na ngoro itũ yothe, tũtigage gwĩtiirania na mbuguĩro itũ ithuĩ ene.’ No kũhoteke Habakuku nĩ ooĩ ciugo icio na nĩ aacihũthagĩra ũtũũro-inĩ wake.

6. Mahoya nĩ ma bata nĩkĩ?

⁶ Habakuku nĩ ooire ikinya rĩa mbere rĩa gũkuhĩrĩria Jehova Ithe wake wa igũrũ na Mũrata wake mwĩhokeku. Habakuku ndaarũmbũyagia o ũhoro wake, agĩĩciragia ũrĩa ekũhiũrania na ũndũ ũcio arĩ wiki. Ithenya rĩa ũguo, nĩ aahoyaga igũrũ rĩgiĩ mĩtangĩko yake, na njĩra ĩyo agĩtũigĩra kĩonereria kĩega. Makĩria ma ũguo, Jehova Mũigua wa mahoya, atwĩraga tũmũmenyithie kũgerera mahoya maũndũ marĩa maratũtanga. (Thab. 65:2) Tweka ũguo nĩ tũrĩĩyonagĩra wega ũrĩa Jehova acokagia mahoya maitũ, akahaana ta atũhĩmbĩirie kũgerera ũrĩa atũtongoragia na njĩra ya wendo. (Thab. 73:23, 24) Nĩ arĩtũteithagia gũtaũkĩrũo nĩ meciria make gũtekũmakania  nĩ maũndũ marĩkũ maratũtanga. Mahoya maitũ ma kuuma ngoro nĩ njĩra ĩmwe njega biũ ya kuonania atĩ nĩ twĩhokete Ngai.

7. Jehova aarũmbũyirie mĩtangĩko ya Habakuku atĩa?

⁷ Thoma Habakuku 1:5-7. Thutha wa Habakuku gũtigĩra Jehova maũndũ marĩa maamũtangaga, no kũhoteke nĩ aarigagwo ũrĩa Jehova angĩekire. O ta mũciari ũrĩ wendo, Jehova nĩ aataũkĩirũo na ndaamũkũũmire nĩ ũndũ wa ciũria ciake cia kuuma ngoro. Nĩ aamenyire atĩ Habakuku nĩ aanyamarĩkaga, na nĩ kũhoya aahoyaga ũteithio. Jehova nĩ aamenyithirie Habakuku maũndũ marĩa mangĩekĩkire thutha ũcio, kũgerera ciugo iria ooigire kwerekera Ayahudi arĩa maaregenyũkĩte. O na no kũhoteke atĩ nĩwe warĩ wa mbere kũmenyithio nĩ Jehova atĩ mũico wa andũ acio oru warĩ hakuhĩ.

8. Nĩkĩ ũndũ ũrĩa Jehova eerire Habakuku tiguo eerĩgagĩrĩra?

⁸ Jehova nĩ aataarĩirie Habakuku atĩ aarĩ hakuhĩ kuoya ikinya. Rũciaro rũu rwekaga maũndũ ma ũhinya na rwaganu rwarĩ hakuhĩ kũherithio. Jehova akĩhũthĩra ciugo “matukũ-inĩ manyu,” oonanirie atĩ ituĩro rĩu rĩngĩokire matukũ-inĩ ma Habakuku kana ma andũ arĩa maatũranagia nake. Ũrĩa Jehova aacokirie hatarĩ nganja tiguo Habakuku eerĩgagĩrĩra. Maũndũ marĩa Jehova aamwĩrire moonanirie atĩ mĩnyamaro nĩ kũingĩha ĩngĩaingĩhire kũndũ guothe thĩinĩ wa Juda. Akalidei (Ababuloni) maarĩ oru mũno na matiarĩ tha, na maarĩ na ũhinya gũkĩra Aisiraeli, arĩa mooĩ ithimi cia Jehova. Nĩ kĩĩ kĩngĩatũmire Jehova ahũthĩre rũrĩrĩ rũu rwa andũ maathathayagia ngai cia maheeni kũherithia andũ ake? Hihi wee ũngĩekire atĩa waigua ũndũ ũcio Ngai aabangĩte gwĩka?

9. Nĩ ciũria irĩkũ hihi Habakuku eeyũragia?

⁹ Thoma Habakuku 1:12-14, 17. O na gũtuĩka Habakuku nĩ aataũkĩirũo atĩ Jehova angĩahũthĩrire Babuloni kũherithia andũ aganu arĩa maamũthiũrũrũkĩirie, no aarĩ mũtukanĩre. Ĩndĩ arĩ na wĩnyihia eerire Jehova atĩ nĩwe ‘Rwaro Rwake rwa Ihiga.’ (Gũcok. 32:4; Isa. 26:4) Habakuku no aathire na mbere gũkorũo na ma atĩ Ngai nĩ arĩ wendo na ũtugi. Ũũma ũcio nĩ wamũheire ũmĩrĩru wa kũria Jehova ciũria ingĩ. Nĩ kĩĩ kĩngĩatũmire Ngai etĩkĩrie maũndũ thĩinĩ wa Juda mathũke makĩria? Jehova aagaga kuoya ikinya na ihenya nĩkĩ? Mwene-Hinya-Wothe angĩetĩkĩririe mĩtangĩko ĩingĩhe nĩkĩ? Nĩ kĩĩ kĩngĩatũmire ‘akire ki’ hĩndĩ ĩrĩa kũiyũrĩte waganu? Na githĩ tiwe ‘Ũrĩa Mũtheru,’ o we ũrĩ “maitho matheru marĩa matangĩcũthĩrĩria ũũru?”

10. Nĩ kĩĩ kĩngĩtũma rĩmwe tũigue o ta ũrĩa Habakuku aaiguaga?

¹⁰ O na ithuĩ rĩmwe no tũigue o ta ũguo Habakuku aaiguaga. Nĩ tũthikagĩrĩria Jehova. Nĩ ũndũ wa kũmwĩhoka biũ, nĩ tũthomaga na tũkeruta Kiugo gĩake na ũndũ ũcio nĩ ũtũheaga kĩĩrĩgĩrĩro. Nĩ tũiguaga ũhoro wĩgiĩ ciĩranĩro ciake kũgerera maũndũ marĩa tũrutagwo nĩ ithondeka rĩake. Ĩndĩ no kũhoteke nĩ twĩyũragia atĩrĩ, ‘Hihi mathĩna magaathira rĩ?’ Tũngĩĩruta ũndũ ũrĩkũ kuumana na ũrĩa Habakuku aacokire gwĩka?

11. Nĩ itua rĩrĩkũ Habakuku aatuire thutha wa gũthikĩrĩria Jehova?

¹¹ Thoma Habakuku 2:1. Ndeereti ĩrĩa Habakuku aagĩire nayo hamwe na Jehova nĩ yamũhooreririe ngoro. Nĩ ũndũ ũcio agĩtua itua rĩa gweterera Jehova oe ikinya. Ũndũ ũcio ndangĩawĩkire o ihinda inini, tondũ nĩ aacokerire itua rĩake rĩrĩa thutha ũcio ooigire atĩ ‘etagĩrĩra mũthenya ũrĩa wa  mĩtangĩko akirĩte.’ (Hab. 3:16, New World Translation) Ndungata ingĩ njĩhokeku cia Ngai nĩ cioonanirie wetereri o ta ũcio, igĩtũigĩra kĩonereria tũtikanakue ngoro harĩ gweterera Jehova oe ikinya.—Mik. 7:7; Jak. 5:7, 8.

12. Nĩ maũndũ marĩkũ tũngĩĩruta kuuma harĩ Habakuku?

¹² Itua rĩu Habakuku aatuire rĩratũruta atĩa? Wa mbere, tũtiagĩrĩirũo gũtiga kũhoya Jehova o rĩ o rĩ, o na tũngĩkorũo nĩ moritũ marĩkũ. Wa kerĩ, nĩ tũrabatara gũthikĩrĩria ũrĩa Jehova aratwĩra kũgerera Kiugo gĩake na ithondeka rĩake. Wa gatatũ, twagĩrĩirũo gweterera Jehova twĩhokete biũ atĩ nĩ egũtwehereria mĩtangĩko itũ ihinda-inĩ rĩrĩa rĩagĩrĩire. Twathiĩ na mbere kwaranĩria na Jehova na kũmũthikĩrĩria tũrĩ na wetereri o ta ũrĩa Habakuku eekire, o na ithuĩ nĩ tũrĩgĩaga na thayũ wa ngoro, ũrĩa ũrĩtũteithagia gũkirĩrĩria. Kĩĩrĩgĩrĩro gitũ nĩ gĩgũtũma tũgĩe na wetereri makĩria, na ũndũ ũcio nĩ ũrĩtũteithagia gũkorũo na gĩkeno o na rĩrĩa twacemania na maũndũ maritũ. Kĩĩrĩgĩrĩro nĩ gĩtũteithagia gũkorũo na ma atĩ Ithe witũ wa igũrũ nĩ ekuoya ikinya.—Rom. 12:12.

13. Nĩ ũndũ ũrĩkũ wa gwĩkĩra ngoro ũrĩ thĩinĩ wa Habakuku 2:3?

¹³ Thoma Habakuku 2:3. Hatarĩ nganja Jehova nĩ aakenirio nĩ itua rĩa Habakuku rĩa kũgĩa na wetereri. Mwene-Hinya-Wothe nĩ aamenyaga wega moritũ marĩa Habakuku aageragĩra. Nĩ ũndũ ũcio, Ngai nĩ oomĩrĩirie mũnabii ũcio na njĩra ya wendo akĩmwĩra atĩ nĩ angĩamũcokeirie macokio ma ciũria ciake cia kuuma ngoro. Thutha wa kahinda kanini nĩ angĩomĩrĩirio nĩ ũndũ wa mĩtangĩko ĩrĩa yothe aarĩ nayo. Ngai nĩ ta eeraga Habakuku ũũ: “Gĩa na wetereri, na ũnjĩĩhoke. Nĩ ngũgũcokeria mahoya maku o na maũndũ mangĩoneka ta maroya ihinda!” Jehova nĩ aamũririkanirie atĩ nĩ aaigĩte ihinda rĩa kũhingia ciĩranĩro ciake. Nĩ eekĩrire Habakuku ngoro agĩe na wetereri harĩ ciĩranĩro ciake. Mũthia-inĩ, mũnabii ũcio ndangĩaconorithirio.

14. Tũbatiĩ gwĩka atĩa rĩrĩa tũragerera moritũ?

¹⁴ Gweterera Jehova tũkirĩrĩirie na gũthikĩrĩria na kinyi maũndũ marĩa aratwĩra, nĩ kũrĩtũmaga tũmwĩhoke na gũgatũteithia tũgĩe na thayũ wa ngoro o na tũkĩgeragĩra moritũ. Jesu aatwĩkĩrire ngoro twĩhokage Jehova arĩ we Mũigi Mahinda Ũrĩa Mũnene tũtegwĩciria ũhoro wa “mahinda kana ciathĩ” iria Ngai atatũguũrĩirie. (Atũm. 1:7) Nĩ ũndũ ũcio, rekei tũtikanakue ngoro, ĩndĩ tũkirĩrĩrie tũrĩ na wĩnyihia, wĩtĩkio, na wetereri, tũkĩhũthagĩra wega mahinda marĩa tũrĩ namo harĩ gũtungatĩra Jehova kũringana na ũhoti witũ.—Mar. 13:35-37; Gal. 6:9.

15, 16. (a) Nĩ ciĩranĩro irĩkũ cia gwĩkĩra ngoro irĩ ibuku-inĩ rĩa Habakuku? (b) Ciĩranĩro icio itũrutaga ũndũ ũrĩkũ?

¹⁵ Jehova erĩire andũ arĩa mamwĩhokete ũũ: “Mũndũ ũrĩa mũthingu agatũũrio muoyo nĩ ũndũ wa gwĩtĩkia gwake,” na “thĩ nĩĩkaiyũrũo nĩ ũhoro wa kũmenya riri wa Jehova.” (Hab. 2:4, 14) Andũ arĩa mehokaga Ngai marĩ na wetereri nĩ makaaheo kĩheo kĩa muoyo.

¹⁶ Ta wĩcirie ũhoro wa kĩĩranĩro kĩrĩa kĩrĩ thĩinĩ wa Habakuku 2:4. Nĩ kĩa bata mũno ũũ atĩ nginya mũtũmwo Paulo nĩ aakĩgwetire maita matatũ marũa-inĩ make! (Rom. 1:17; Gal. 3:11; Ahib. 10:38) Mũndũ mũthingu o na angĩcemania na moritũ mahaana atĩa, nĩ akoona ciĩranĩro cia Ngai ikĩhinga angĩthiĩ na mbere gũkorũo na wĩtĩkio na kwĩhoka Jehova. Jehova atwĩkĩraga ngoro tũige meciria maitũ harĩ kĩĩrĩgĩrĩro kĩa mahinda marĩa maroka.

17. Ibuku rĩa Habakuku rĩtũheaga ũũma ũrĩkũ?

¹⁷ Ibuku rĩa Habakuku rĩkoragwo na ithomo  rĩa bata ithuothe tũratũũra matukũ-inĩ ma kũrigĩrĩria tũngĩĩruta. Jehova nĩ erĩire mũndũ ũrĩa wothe ũmwĩtĩkĩtie na akamwĩhoka muoyo wa tene na tene. Rekei tũthiĩ na mbere gwĩkĩra wĩtĩkio witũ harĩ Ngai hinya na tũmwĩhokage, gũtekũmakania nĩ mathĩna kana mĩtangĩko ĩrĩkũ tũrahiũrania nayo. Maũndũ marĩa Jehova eerire Habakuku nĩ matũteithagia gũkorũo na ma atĩ nĩ arĩtũteithagia na agatũhonokia. Atwĩraga tũmwĩhokage na tweterere tũkirĩrĩirie ihinda rĩrĩa aigĩte, hĩndĩ ĩrĩa thĩ ĩkaiyũrũo nĩ athathaiya marĩ na gĩkeno na ahooreri, rungu rwa Ũthamaki wa Ngai.—Mat. 5:5; Ahib. 10:36-39.

18. Ũhoro ũrĩa Jehova aaheire Habakuku wamũhutirie na njĩra ĩrĩkũ?

¹⁸ Thoma Habakuku 3:16-19. Ũhoro ũrĩa Jehova aaheire Habakuku nĩ wamũhutirie na njĩra nene. Nĩ eecũranirie ũhoro wa ciĩko cia magegania iria Jehova eekĩte mahinda mahĩtũku nĩ ũndũ wa andũ ake. Nĩ ũndũ ũcio, agĩkĩra mwĩhoko wake harĩ Jehova hinya. Nĩ aamenyaga atĩ Jehova ndangĩaikarire atoete ikinya. Ũndũ ũcio nĩ womĩrĩirie mũnabii ũcio, o na gũtuĩka nĩ aamenyaga atĩ mĩnyamaro yake nĩ ĩngĩathire na mbere kwa ihinda. Habakuku nĩ aatigire kũgĩa na nganja, na ithenya rĩa ũguo akĩgĩa na wĩtĩkio mũrũmu harĩ hinya wa Jehova wa kũhonokania. Ciugo iria aagwetire ciĩgiĩ kwĩhoka Ngai nĩ imwe cia ciugo iria iririkanagwo mũno cianagwetwo nĩ mũndũ. Athomi amwe moigaga atĩ ciugo cia mũhari wa 18 itaũrĩtwo kiugo gwa kiugo ciugĩte, “Nĩ ngũrũga ngenete nĩ ũndũ wa Mwathani; Ngũthiũrũrũka njanjamũkĩte nĩ ũndũ wa Ngai.” Na githĩ ũcio ti ũndũ wa gũtũũmĩrĩria ithuothe! Jehova to gũtwĩrĩra atwĩrĩire ciĩranĩro njega no nĩ atũhete ũũma atĩ nĩ areka maũndũ na ihenya ihinda-inĩ rĩrĩ nĩgetha muoroto wake ũhinge.

19. Tũngĩũmĩrĩrio ũrĩa Habakuku oomĩrĩirio na njĩra ĩrĩkũ?

¹⁹ Ndũmĩrĩri nene ĩrĩa ĩrĩ thĩinĩ wa ibuku rĩa Habakuku nĩ ũhoro wa kwĩhoka Jehova. (Hab. 2:4) No twĩhoke Jehova na tũtũũre tũmwĩhokete tũngĩkĩra ũrata witũ nake hinya na njĩra ya (1) kũhoyaga hingo ciothe, tũkera Jehova maũndũ mothe marĩa maratũtanga; (2) gũthikĩrĩria na kinyi Kiugo kĩa Jehova na ũtaaro o wothe tũraheo nĩ ithondeka rĩake; na (3) gweterera Jehova tũkirĩrĩirie na tũrĩ na wĩhokeku. Ũguo nĩguo Habakuku eekire. O na gũtuĩka ibuku rĩake rĩambĩrĩirie arĩ na kĩeha, rĩrĩkĩrĩire arĩ na mwĩhoko na gĩkeno. Rekei tũrũmagĩrĩre kĩonereria kĩu gĩake kĩega nĩgetha o na ithuĩ tũkomĩrĩrio nĩ ũndũ wa kũhĩmbĩrio nĩ Jehova Ithe witũ. Gũtirĩ handũ hangĩ tũngĩũmĩrĩrio na njĩra ta ĩyo thĩinĩ wa thĩ ĩno ĩiyũire waganu.