1. Nĩ kĩĩ gĩtũmaga athathaiya a Jehova makorũo na gĩkeno? (Rora mbica kĩambĩrĩria-inĩ gĩa gĩcunjĩ gĩkĩ.)

HATARĨ NGANJA Aira a Jehova nĩ andũ makoragwo na gĩkeno. Gĩkeno kĩao nĩ kĩonekaga marĩ mĩcemanio-inĩ, igomano-inĩ, na maũndũ-inĩ ma gwĩkenia. Nĩ kĩĩ gĩtũmaga makorũo marĩ akenu ũguo? Gĩtũmi kĩrĩa kĩnene nĩ tondũ nĩ moĩ Jehova “Ngai ũrĩa mũkeni,” nĩ mamũtungatagĩra, na makerutanĩria kwĩgerekania nake. (1 Tim. 1:11; Thab. 16:11) Jehova nĩ endaga tũkorũo tũrĩ akenu tondũ nĩwe kĩhumo gĩa gĩkeno na nĩ atũheaga itũmi nyingĩ cia gũkorũo na gĩkeno.—Gũcok. 12:7; Koh. 3:12, 13.

2, 3. (a) Gũkorũo na gĩkeno nĩ kuuga atĩa? (b) Nĩkĩ no ũkorũo ũrĩ ũndũ mũritũ gũkorũo na gĩkeno?

² Ĩ wee nĩ ũkoragwo na gĩkeno? Hihi no wongongerere gĩkeno gĩaku? Gũkorũo na gĩkeno nĩ mũndũ kũigua aiganĩire na arĩ na wendi mũnene mũno wa gũthiĩ na mbere gũkenera ũtũũro. Bibilia yonanagia atĩ mũndũ akoragwo na gĩkeno kĩa ma nĩ ũndũ wa gũkorũo arathimĩtwo nĩ Jehova. No thĩinĩ wa thĩ ũmũthĩ, ti ũndũ mũhũthũ mũndũ gũkorũo arĩ na gĩkeno. Nĩkĩ?

³ Moritũ marĩa tũcemanagia namo ta gũkuĩrũo nĩ mũndũ twendete kana akeherio kĩũngano-inĩ, gũtigwo nĩ ũrĩa  tũhikanĩtie nake, kũbutwo wĩra, no matũme twage gĩkeno. O na mathĩna ma kĩĩmũciĩ na andũ gũkorũo matararanĩria wega na njĩra ya thayũ no matũme twage gĩkeno. Ningĩ kũnyũrũrio nĩ arĩa tũrutaga wĩra nao kana arĩa tũthomaga nao, kũnyarirũo nĩ ũndũ wa ndini, kuohwo njera, kwaga ũgima mwega wa mwĩrĩ, gũkorũo na mũrimũ wa ihinda iraihu, kana gũkorũo na mĩtangĩko ya meciria, no gũtũninĩre gĩkeno. O na kũrĩ ũguo, Jesu Kristo “ũrĩa wiki Mũtongoria ũrĩ gĩkeno” nĩ aakenagĩra kũũmĩrĩria andũ na gũtũma makorũo na gĩkeno. (1 Tim. 6:15; Mat. 11:28-30) Mahunjio-inĩ make ma kĩrĩma-inĩ, nĩ onanirie ngumo itiganĩte iria ingĩtũrehera gĩkeno o na gũtuĩka nĩ tũracemania na magerio maritũ thĩinĩ wa thĩ ĩno ya Shaitani.

4, 5. Tũngĩgĩa na gĩkeno atĩa na tũgĩtũũrie?

⁴ Ũndũ wa mbere ũrĩa Jesu aagwetire nĩ wa bata mũno: “Gũkena-rĩ, nĩ arĩa marũmbũyagia mabataro mao ma kĩĩroho, nĩ gũkorũo Ũthamaki wa igũrũ nĩ wao.” (Mat. 5:3) Tuonanagia atĩa atĩ nĩ tũrũmbũyagia mabataro maitũ ma kĩĩroho? Twĩkaga ũguo na njĩra ya kũrĩaga irio cia kĩĩroho, kũrũmagĩrĩra maathani ma Ngai, na kũigaga mbere ũthathaiya witũ harĩ Ngai ũrĩa mũkeni. Tweka ũguo, gĩkeno gitũ nĩ kĩrĩongererekaga. Wĩtĩkio witũ harĩ ciĩranĩro iria Ngai atwĩrĩire nĩ ũrĩkagĩrũo hinya. Na nĩ tũrĩũmagĩrĩrio nĩ “kĩĩrĩgĩrĩro kĩrĩa kĩrĩ gĩkeno,” kĩrĩa Kiugo kĩa Ngai kĩheaga athathaiya a ma.—Tit. 2:13.

⁵ Ũndũ ũrĩa wa bata mũno nĩguo tũgĩe na gĩkeno gĩa gũtũũra nĩ gũkũria ũrata wa hakuhĩ na Jehova. Mũtũmwo Paulo aatongoririo nĩ roho kwandĩka ũũ: “Kenagai mũrĩ thĩinĩ wa Mwathani [Jehova]. O rĩngĩ nguuga, Kenagai!” (Afil. 4:4) Nĩguo tũkenagĩre ũrata ta ũcio mwega ũguo, tũrabatara kũgĩa ũũgĩ kuuma kũrĩ Jehova. Kiugo kĩa Ngai kiugaga ũũ: “Gũkena-rĩ, nĩ mũndũ ũrĩa wonete ũũgĩ-ũrĩa-wa-ma, na mũndũ wĩrutagĩra ũtaũku mũthithũ-inĩ wake. Harĩ arĩa [mawĩgwatĩire] nĩ mũtĩ wa muoyo; mũndũ wa gũtũũra [awĩnyitĩire], kaĩ nowe wa gũkena-ĩ!”—Thim. 3:13, 18.

6. Nĩ kĩĩ kĩrehaga gĩkeno gĩa gũtũũra?

⁶ O na kũrĩ ũguo, nĩguo tũkoragwo na gĩkeno gĩa gũtũũra, no mũhaka tũthomage Kiugo kĩa Ngai na tũkahũthĩra maũndũ marĩa twathoma. Jesu akĩonania bata wa kũhũthĩra maũndũ marĩa tũreruta, oigire ũũ: “Angĩkorũo nĩ mũĩ maũndũ macio-rĩ, gũkena nĩ inyuĩ mũngĩmekaga.” (Joh. 13:17; thoma Jakubu 1:25.) Ũcio nĩguo ũndũ ũrĩa ũbataranagia harĩ kũrũmbũiya mabataro maku ma kĩĩroho na gũkorũo na gĩkeno gĩa gũtũũra. No tũngĩkorũo na gĩkeno atĩa kũrĩ na maũndũ maingĩ mũno mangĩtũma tũũrũo nĩ gĩkeno? Reke tũthuthurie ũndũ ũrĩa Jesu aacokire akiuga Mahunjio-inĩ ma Kĩrĩma-inĩ.

7. Arĩa macakayaga mangĩgĩa na gĩkeno atĩa?

⁷ “Gũkena-rĩ, nĩ arĩa macakayaga, nĩ gũkorũo nĩ makomĩrĩrio.” (Mat. 5:4) Andũ amwe no meyũrie ũũ: ‘Kũngĩhoteka atĩa arĩa maracakaya makorũo na gĩkeno?’ Jesu ndaaragia ũhoro wa andũ othe arĩa macakayaga nĩ ũndũ wa gĩtũmi o gĩothe. O na andũ arĩa aganu no mathumbũkaga nĩ ũndũ wa moritũ marĩa marĩ kuo ‘mahinda-inĩ maya ma ũgwati maritũ kũhiũrania namo.’ (2 Tim. 3:1) No gũcakaya kũu kwao gũtitũmaga makuhĩrĩrie Jehova, na nĩkĩo magaga gĩkeno. No mũhaka akorũo Jesu eeciragia ũhoro wa andũ arĩa marũmbũyagia mabataro mao ma kĩĩroho na  ũndũ ũcio ũgatũma macakaye nĩ kuona ũrĩa andũ matatindanagĩra na maũndũ ma kĩĩroho. Nĩ mataũkagĩrũo atĩ o nĩ ehia na nĩ monaga maũndũ moru marĩa marĩ kuo nĩ ũndũ wa andũ gũkorũo marĩ ehia. Jehova nĩ onaga andũ ta acio na nĩ amomagĩrĩria na akamarathima kũgerera Kiugo gĩake, akamahe gĩkeno, na nĩ akamahe muoyo wa tene na tene.—Thoma Ezekieli 5:11; 9:4.

8. Taarĩria ũrĩa gũkorũo mũndũ arĩ mũhoreri kũngĩtũma akorũo na gĩkeno.

⁸ “Gũkena-rĩ, nĩ arĩa ahooreri, nĩ gũkorũo nĩ makagaya thĩ.” (Mat. 5:5) Gũkorũo mũndũ arĩ mũhoreri kũngĩtũma akorũo na gĩkeno atĩa? Andũ nĩ macenjagia thutha wa kũmenya ũhoro wa ma. Amwe ao kũrĩ hĩndĩ maarĩ andũ oru, matarĩ tha, na mendete haaro. No rĩu nĩ mehumbĩte “ũmũndũ mwerũ,” na nĩ maronania “ũhoro wa kũiguanĩra tha, ũcayanĩri, ũtugi, wĩnyihia, ũhooreri, na ũkirĩrĩria.” (Kol. 3:9-12) Nĩ ũndũ ũcio, rĩu marĩ na ũtũũro ũrĩ na thayũ, wendo, na gĩkeno. Makĩria ma ũguo, Kiugo kĩa Ngai kĩonanagia atĩ andũ ta acio nĩ “makagaya thĩ.”—Thab. 37:8-10, 29.

9. (a) Nĩ na njĩra ĩrĩkũ arĩa ahooreri “makagaya thĩ”? (b) Arĩa “mahũtagĩra na makanyotera maũndũ ma ũthingu” mangĩkorũo na gĩkeno nĩkĩ?

⁹ Nĩ na njĩra ĩrĩkũ arĩa ahooreri “makagaya thĩ”? Arĩa aitĩrĩrie maguta makagaya thĩ rĩrĩa magakorũo magĩathana igũrũ rĩayo marĩ athamaki na athĩnjĩri-Ngai. (Kũg. 20:6) Andũ angĩ milioni nyingĩ arĩa matakoragwo na kĩĩrĩgĩrĩro gĩa gũthiĩ igũrũ makagaya thĩ na njĩra ya atĩ nĩ magetĩkĩrio matũũre kuo tene na tene marĩ akinyanĩru na marĩ na thayũ na gĩkeno. Arĩa aitĩrĩrie maguta na arĩa a ng’ondu ingĩ nĩo makoragwo na gĩkeno tondũ nĩ “mahũtagĩra na makanyotera maũndũ ma ũthingu.” (Mat. 5:6) Nĩ makahũnio na manyotorũo biũ kĩĩroho na maũndũ ma ũthingu thĩinĩ wa thĩ njerũ. (2 Pet. 3:13) Rĩrĩa Ngai akaanina waganu wothe biũ, arĩa athingu matikaaga gĩkeno rĩngĩ nĩ ũndũ wa maũndũ matarĩ ma ũthingu na uuni-watho.—Thab. 37:17.

10. Gũkorũo na tha nĩ kuuga atĩa?

¹⁰ “Gũkena-rĩ, nĩ arĩa marĩ tha, nĩ gũkorũo nĩ makaiguĩrũo tha.” (Mat. 5:7) Gũkorũo na tha nĩ gwĩciria ũhoro wa andũ arĩa maranyamarĩka na ũkamacaĩra ũrĩ na wendo. O na kũrĩ ũguo, mũndũ ndagĩrĩirũo o kũigua tha tu tondũ kũringana na Bibilia, tha cionanagio na ciĩko.

11. Ngerekano ya Mũsamaria mwega ĩratũruta ũndũ ũrĩkũ wĩgiĩ gũkorũo na tha?

¹¹ Thoma Luka 10:30-37. Ngerekano ya Jesu ya Mũsamaria mwega nĩ yonanagia wega biũ gũkorũo na tha nĩ kuuga atĩa. Nĩ ũndũ wa gũtindĩkwo nĩ tha na ũcayanĩri, Mũsamaria ũcio nĩ oire ikinya rĩa gũteithia mũndũ ũrĩa warĩ na thĩna. Thutha wa kũheana ngerekano ĩyo, Jesu oigire ũũ: “Gĩthiĩ na wĩkage ũguo wee mwene.” Nĩ ũndũ ũcio no twĩyũrie ũũ: ‘Hihi niĩ nĩ njĩkaga ũguo? Nĩ njĩkaga ũrĩa Mũsamaria ũcio wonanirie tha eekire? Hihi no nyonanie tha makĩria kũgerera ciĩko njega cia ũtugi kwerekera arĩa marĩ na thĩna? Kwa ngerekano, hihi no ndeithĩrĩrie Akristiano arĩa akũrũ, atumia a ndigwa, na ciana iria na njĩra ya kĩĩroho itarĩ maithe? Hihi no njoe ikinya rĩa mbere harĩ “[kũũmagĩrĩria] arĩa makuĩte ngoro”?’—1 Thes. 5:14; Jak. 1:27.

12. Gũkorũo na tha gũtũrehagĩra gĩkeno na njĩra ĩrĩkũ?

¹² No gũkorũo na tha kũrehaga gĩkeno na njĩra ĩrĩkũ? Rĩrĩa twaiguĩra andũ arĩa angĩ tha, nĩ tũgĩaga na gĩkeno kĩrĩa kiumanaga na kũheana. Na makĩria ma ũguo, nĩ tũmenyaga atĩ nĩ tũrakenia Jehova. (Atũm. 20:35; thoma Ahibirania 13:16.) Mũthamaki Daudi akĩaria ũhoro wa mũndũ ũiguanagĩra tha, oigire ũũ:  “Jehova nĩarĩkĩmũmenyagĩrĩra, amũtũũrie muoyo, aikare e mũrathime bũrũri-inĩ.” (Thab. 41:1, 2) Ningĩ twaiguĩra andũ arĩa angĩ tha nĩ tũrĩiguagĩrũo tha nĩ Jehova, na ũndũ ũcio no ũtũme tũkorũo na gĩkeno tene na tene.—Jak. 2:13.

13, 14. Arĩa arũngĩrĩru ngoro makoragwo na gĩkeno nĩkĩ?

¹³ Jesu oigire ũũ: “Gũkena-rĩ, nĩ arĩa arũngĩrĩru ngoro, nĩ gũkorũo nĩ makona Ngai.” (Mat. 5:8) Nĩguo ngoro citũ ikorũo irĩ nũngĩrĩru, no mũhaka meciria na merirĩria maitũ makorũo marĩ matheru. Twagĩrĩirũo kũiga meciria maitũ marĩ matheru nĩguo tũkorũo tũtarĩ na kameni tũgĩthathaiya Jehova.—Thoma 2 Akorintho 4:2; 1 Tim. 1:5.

¹⁴ Arĩa makoragwo marĩ arũngĩrĩru ngoro no makenere gũkorũo na mũrũgamo mwega mbere ya Jehova, ũrĩa ugĩte ũũ: “Gũkena nĩ arĩa mathambagia nguo ciao.” (Kũg. 22:14) Nĩ na njĩra ĩrĩkũ “mathambagia nguo ciao”? Akristiano aitĩrĩrie maguta “mathambagia nguo ciao” na njĩra ya atĩ makoragwo marĩ atheru maitho-inĩ ma Jehova na nĩ makaheo muoyo ũtangĩkua na matũũre na gĩkeno tene na tene kũrĩa igũrũ. Arĩa a kĩrĩndĩ kĩnene arĩa makoragwo na kĩĩrĩgĩrĩro gĩa gũgatũũra gũkũ thĩ o nao no makenere gũkorũo na mũrũgamo mwega marĩ arata a Ngai. O na rĩu nĩ “[marathambia] nguo ciao na thakame ya Gatũrũme igatuĩka cia rangi mwerũ.”—Kũg. 7:9, 13, 14.

15, 16. Nĩ na njĩra ĩrĩkũ arĩa arũngĩrĩru ngoro ‘monaga Ngai’?

¹⁵ No nĩ na njĩra ĩrĩkũ arĩa arũngĩrĩru ngoro ‘monaga Ngai,’ na nĩ tũĩ atĩ ‘gũtirĩ mũndũ ũngĩona Ngai na acoke gũtũũra muoyo’? (Tham. 33:20) Kiugo gĩa Kĩngiriki kĩrĩa gĩtaũrĩtwo ‘kuona’ no gĩkorũo na rĩciria rĩa “kũhũũra mbica meciria-inĩ, gũtaũkĩrũo, kũmenya.” Arĩa monaga Ngai na “maitho ma ngoro” nĩ arĩa mamũmenyete wega na makenagio nĩ ngumo ciake. (Ef. 1:18) Jesu onanirie ngumo cia Ngai na njĩra nginyanĩru, na nĩkĩo oigire ũũ: “Mũndũ o wothe ũnyonete nĩ onete Awa o nake.”—Joh. 14:7-9.

¹⁶ Makĩria ma kũmenya ngumo cia Ngai, athathaiya a ma no ‘mone Ngai’ na njĩra ya kũrora maũndũ marĩa amekagĩra. (Ayub. 42:5) Ningĩ nĩ maigaga ‘maitho mao ma ngoro’ harĩ irathimo njega iria Ngai erĩire arĩa merutanagĩria gũtũũra marĩ arũngĩrĩru na kũmũtungatĩra marĩ ehokeku. No aitĩrĩrie maguta nĩ makona Jehova ĩmwe kwa ĩmwe rĩrĩa makaaheo ngerenwa yao kũrĩa igũrũ.—1 Joh. 3:2.

17. Arĩa macaragia thayũ makoragwo na gĩkeno nĩkĩ?

¹⁷ Jesu aacokire akiuga ũũ: “Gũkena-rĩ, nĩ arĩa macaragia thayũ.” (Mat. 5:9) Arĩa  moyaga ikinya rĩa mbere gũcaria thayũ nĩ makoragwo na gĩtũmi kĩega gĩa gũkena. Mũrutwo Jakubu aandĩkire ũũ: “Maciaro ma ũthingu mahandagwo handũ harĩ na thayũ nĩ arĩa macaragia thayũ.” (Jak. 3:18) Tũngĩkorũo tũtaraiguana na mũndũ thĩinĩ wa famĩlĩ kana kĩũngano, no tũthaithe Jehova atũteithie gũcaria thayũ. Tweka ũguo, nĩ tũrĩgĩaga na roho mũtheru wa Jehova, mĩthiĩre ya ũthingu, na gĩkeno. Jesu nĩ aatĩtĩrithirie bata wa kuoya ikinya rĩa mbere gũcokia thayũ rĩrĩa oigire ũũ: “Ningĩ, ũngĩkorũo ũgĩtwara kĩheo gĩaku kĩgongona-inĩ na ũrĩ hau ũririkane atĩ harĩ ũndũ mũtaraiguithania na mũrũ wa Ithe wanyu, tiga kĩheo gĩaku hau, wambe ũthiĩ ũkaiguane na mũrũ wa Ithe wanyu, warĩkia ũcoke ũrute kĩheo kĩu gĩaku.”​—Mat. 5:23, 24.

18, 19. Nĩ kĩĩ kĩngĩtũma Akristiano makorũo na gĩkeno o na mangĩnyarirũo?

¹⁸ “Gũkena-rĩ, nĩ inyuĩ rĩrĩa andũ mekũmũnyũrũria na kũmũnyarira na kũmũigĩrĩra igenyo cia mĩthemba yothe mĩũru nĩ ũndũ wa rĩĩtwa rĩakwa.” Jesu eendaga kuuga atĩa? Aathire na mbere akiuga ũũ: “Kenai na mũcanjamũke mũno, nĩ gũkorũo kĩheo kĩanyu nĩ kĩnene kũrĩa igũrũ, tondũ ũguo noguo maanyamaragia anabii arĩa maarĩ mbere yanyu.” (Mat. 5:11, 12) Rĩrĩa atũmwo maahũũrirũo na magĩathwo matige kũhunjia, ‘meeherire mbere ya Sanhedrini makenete.’ Ti kuuga atĩ maakenire mũno nĩ ũndũ wa kũhũũrũo, no maakenire nĩ “tondũ wa kuonwo matagĩrĩire gũtĩo nĩ ũndũ wa rĩĩtwa rĩa Jesu.”​—Atũm. 5:41.

¹⁹ Mahinda-inĩ maya, andũ a Jehova o nao nĩ makiragĩrĩria marĩ na gĩkeno rĩrĩa maranyarirũo nĩ ũndũ wa rĩĩtwa rĩa Jesu kana rĩrĩa maracemania na magerio maritũ. (Thoma Jakubu 1:2-4.) O ta atũmwo, tũtikenagĩra moritũ marĩa tũcemanagia namo. No tũngĩtũũria wĩhokeku witũ harĩ Ngai rĩrĩa tũracemania na magerio, Jehova no atũteithie gũkirĩrĩria tũrĩ na ũmĩrĩru. Kwa ngerekano, Agosti 1944, thirikari ĩmwe yathanaga na gĩthũri nĩ yatwarire Henryk Dornik marĩ na mũrũ wa nyina kambĩ-inĩ ya kũnyarirĩrũo. O na kũrĩ ũguo, arĩa maamanyariraga moigire ũũ: “Tũtingĩhota kũmatindĩkĩrĩria meke ũndũ o na ũmwe. Kũnyarirũo gũtũmaga makorũo na gĩkeno.” Mũrũ wa Ithe witũ Dornik aatarĩirie ũũ: “O na gũtuĩka ndingĩendire kũnyarirũo, gũkorũo ndĩna ũmĩrĩru o na ngĩgerera mĩnyamaro ĩyo na gũtũũria wĩhokeku wakwa harĩ Jehova nĩ kwandehagĩra gĩkeno. . . . Gũthaitha Jehova maita maingĩ kũgerera mahoya nĩ gwatũmire ndĩmũkuhĩrĩrie makĩria, na nĩ aandeithirie mũno.”

20. Tũkoragwo na gĩkeno nĩkĩ nĩ ũndũ wa gũtungatĩra “Ngai ũrĩa mũkeni”?

²⁰ Angĩkorũo nĩ twĩtĩkĩrĩkĩte nĩ “Ngai ũrĩa mũkeni,” no tũkorũo na gĩkeno o na tũngĩkorũo tũgĩũkĩrĩrũo nĩ ũndũ wa wĩtĩkio witũ, tũgĩkarario nĩ andũ a famĩlĩ, tũkĩhiũrania na mĩrimũ, kana ũkũrũ. (1 Tim. 1:11) Ningĩ nĩ tũkoragwo na gĩkeno nĩ ũndũ wa ciĩranĩro iria twĩrĩirũo nĩ Ngai witũ, “o we ũtangĩheenania.” (Tit. 1:2) Rĩrĩa ciĩranĩro cia Jehova ikaahinga, gũgakorũo kũrĩ kwega mũno ũũ atĩ tũtikaririkana moritũ na magerio marĩa tũracemania namo ũmũthĩ. Thĩinĩ wa Paradiso ĩrĩa ĩroka, irathimo cia Jehova igaakorũo irĩ njega o na gũkĩra ũrĩa twĩciragĩria. Na hatarĩ nganja tũgaakorũo na gĩkeno kĩingĩ mũno gĩtarĩ kĩoneka rĩngĩ. ‘Tũgatũũra twĩkenagĩra tondũ wa kũingĩhĩrũo nĩ thayũ.’—Thab. 37:11.