1. Nĩ ũndũ ũrĩkũ wa bata Jesu aarĩrĩirie na arutwo ake ũtukũ wake wa mũico?

JESU arĩ na arutwo ake ũtukũ wa mũico, nĩ aagwetire wendo hakuhĩ maita 30. Aamerire atĩ magĩrĩirũo ‘kwendanaga.’ (Joh. 15:12, 17) Kwendana kũngĩarĩ ũndũ wa bata mũno harĩ o ũũ atĩ nĩkuo kũngĩonanirie atĩ o nĩ arũmĩrĩri ake a ma. (Joh. 13:34, 35) Wendo ũrĩa Jesu aaragia ũhoro waguo ti kĩndũ mũndũ aiguaga na kũu thĩinĩ tu, no nĩ wendo wa kwĩima ũrĩa wonanagio na ciĩko. Jesu ndaaragia ũhoro wa wendo ũtarĩ ciĩko, no aaragia ũhoro wa wendo wa kwĩima. Oigire ũũ: “Gũtirĩ mũndũ ũrĩ wendo ũkĩrĩte ũyũ, atĩ mũndũ ũmwe arute muoyo wake nĩ ũndũ wa arata ake. Mũrĩ arata akwa mũngĩka maũndũ marĩa ndĩramwatha.”—Joh. 15:13, 14.

2. (a) Nĩ ũndũ ũrĩkũ tuonaga gatagatĩ-inĩ ka andũ a Ngai? (b) Tũgwetha macokio ma ciũria irĩkũ gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ?

² Wendo wa kwĩima na ũrũmwe ũrĩa andũ a Ngai makoragwo naguo ũmũthĩ, nĩmo maũndũ marĩa monanagia atĩ o nĩ ndungata cia Ngai. (1 Joh. 3:10, 11) Na githĩ tũtikenaga mũno nĩ kuona andũ a Jehova mendanĩte gũtekũmakania nĩ a bũrũri ũrĩkũ, rũrĩrĩ, rũthiomi, kana kũrĩa moimĩte! O na kũrĩ ũguo no twĩyũrie: ‘Wendo nĩ wa bata makĩria mahinda-inĩ maya nĩkĩ? Jehova na Jesu matwĩkagĩra hinya atĩa kũgerera wendo? O mũndũ angĩonania  atĩa wendo ta wa Kristo ũrĩa “wakaga”?’—1 Kor. 8:1.

3. Ũtũũro wa andũ ũhaana atĩa ‘mahinda-inĩ maya ma ũgwati?’

³ Tondũ ũtũũro ũiyũirũo nĩ “mĩnoga na thĩna,” andũ aingĩ nĩ makoragwo na mĩtangĩko mĩingĩ ‘mahinda-inĩ maya ma ũgwati.’ (Thab. 90:10; 2 Tim. 3:1-5) Andũ aingĩ maiguaga ta makinyĩte mũico. Athuthuria megeragĩria atĩ andũ makĩria ma 800,000 nĩ meyũragaga o mwaka, na ũguo nĩ kuuga harĩ o sekondi 40 nĩ harĩ mũndũ wĩyũragaga. Ũndũ wa kĩeha nĩ atĩ o na Akristiano amwe nĩ matooretio nĩ mĩtangĩko na makeyũraga.

4. Nĩ andũ arĩkũ magwetetwo thĩinĩ wa Bibilia meeriragĩria gũkua?

⁴ Mahinda-inĩ ma tene nĩ kũrĩ ndungata imwe njĩhokeku cia Ngai ciaiguaga iremereirũo mũno nĩ maũndũ nginya ikona nĩ kaba gũkua. Kwa ngerekano, hĩndĩ ĩrĩa Ayubu aarĩ na ruo rũingĩ, oigire ũũ: “Muoyo nĩ gũthũũra ndĩũthũũrĩte; ndikwenda gũtũũra hingo ciothe.” (Ayub. 7:16; 14:13) Nake Jona nĩ aakuire ngoro ona maũndũ ũrĩa maathire na mbere wĩra-inĩ ũrĩa aahetwo nginya akiuga ũũ: “Tondũ ũcio, rĩu, Jehova, ngũgũthaitha ũkĩndute muoyo; tondũ nĩkwagĩrĩire ngue kũrĩ ndũũre muoyo.” (Jona 4:3) Ningĩ kũrĩ handũ haakinyire mũnabii Elija agĩkua ngoro nĩ maũndũ nginya akĩra Jehova areke akue. Oigire ũũ: “Rĩu nĩnjiganĩtie; wee Jehova, nduta muoyo.” (1 Ath. 19:4) O na kũrĩ ũguo, Jehova nĩ onaga andũ acio ake marĩ a bata na eendaga mathiĩ na mbere gũtũũra. Handũ ha kũmamenereria nĩ ũndũ wa ũrĩa maaiguaga, aamateithirie gũtooria merirĩria ma kwenda gũkua na akĩmekĩra hinya na njĩra ya wendo nĩguo mathiĩ na mbere kũmũtungatĩra marĩ ehokeku.

5. Tũrabatara kuonia aarĩ na ariũ a Ithe witũ wendo makĩria mahinda-inĩ maya nĩkĩ?

⁵ O na gũtuĩka ti hingo ciothe aarĩ na ariũ a Ithe witũ maiguaga ta mangĩkinya mũico, aingĩ nĩ mahiũranagia na maũndũ maritũ na kwoguo nĩ mabataraga gwĩkĩrũo hinya na njĩra ya wendo. Amwe makoragwo makĩnyarirũo na makamenererio. Angĩ nao macaragĩrio mahĩtia kana makaarĩrĩrũo rĩrĩa matarĩ ho kũrĩa marutaga wĩra. Nao angĩ makoragwo manogete mũno nĩ ũndũ wa kũruta wĩra mathaa maingĩ kana kũheagwo mawĩra maingĩ marabatara kũrutwo na ihinda inini. Ningĩ kũrĩ o angĩ mahiũranagia na maũndũ matũmaga morũo nĩ hinya, ta hihi mũndũ kũmenererio nĩ ũrĩa mahikanĩtie nake nĩ ũndũ wa gũkorũo arĩ Mũira wa Jehova. Mĩtangĩko ĩyo o hamwe na ĩngĩ ĩtũmaga andũ aingĩ thĩinĩ wa kĩũngano maigue morĩtwo nĩ hinya wa mwĩrĩ na wa meciria. Nũũ ũngĩteithia arĩa makuĩte ngoro nĩguo matikaigue makinyĩte mũico?

6. Jehova ekagĩra ndungata ciake hinya atĩa na njĩra ya wendo?

⁶ Jehova nĩ ekagĩra athathaiya ake hinya na njĩra ya kũmeera atĩ wendo wake harĩ o ndũngĩthira. Na githĩ to mũhaka akorũo Aisiraeli arĩa maarĩ ehokeku nĩ meekĩrirũo hinya maigua Jehova akĩmeera: “Kuona atĩ nĩũtũire wonagwo ta wĩ bata mũno nĩ niĩ, nĩkĩo wĩkĩrĩirũo, o na niĩ ngakwenda; . . . Menya wĩtigĩre, nĩ gũkorũo ndĩ hamwe nawe”! (Isa. 43:4, 5) Tondũ ũrĩ ndungata ya Jehova, korũo na ma atĩ Jehova nĩ akwendete mũno. * Kiugo kĩa Ngai kĩheaga arĩa mamũtungatagĩra kĩĩranĩro gĩkĩ: “O we ũrĩa hoti ya kũhonokania; nĩarĩgũkenagĩra agũthereire ngoro.”—Zef. 3:16, 17.

7. Nĩ na njĩra ĩrĩkũ wendo wa Jehova ũhaana o ta wa mũtumia harĩ mwana wake? (Rora mbica kĩambĩrĩria-inĩ gĩa gĩcunjĩ gĩkĩ.)

 ⁷ Jehova oigĩte atĩ nĩ arĩũmagĩrĩria andũ ake na akamekĩra hinya, gũtekũmakania nĩ magerio mahaana atĩa maracemania namo. Oigĩte ũũ: “Ĩĩ, ti-itherũ, nĩmũgaikara mũhoreire ta mũkuuĩtwo na ngoi, o na kana ta mũgũcũũgacũũgio mwĩ ciero-inĩ. O ta ũrĩa mwana ahoragĩrio nĩ nyina, ũguo noguo ngamũhoreria inyuĩ.” (Isa. 66:12, 13) Na githĩ ti ũndũ mwega mũno kuona mũtumia wendete mwana wake amũkuuĩte na ngoi kana akĩmũcũgacũgia ciero-inĩ! Jehova aahũthĩrire ngerekano ĩyo kuonania atĩ nĩ endete athathaiya ake mũno. Ndũkanagĩe na nganja o na hanini atĩ Jehova nĩ akwendete na nĩ onaga ũrĩ wa bata.—Jer. 31:3.

8, 9. Wendo wa Jesu ũngĩtũteithia atĩa?

⁸ Ũndũ ũngĩ ũngĩtũma Akristiano a ma magucĩrĩrio nĩ wendo wa Ngai nĩ ũyũ: Ngai “eendire kĩrĩndĩ gĩa gũkũ thĩ mũno, nginya akĩruta Mũrũ wake wa mũmwe, nĩguo mũndũ o wothe ũrĩonanagia wĩtĩkio harĩ we ndakananiinwo no akaagĩa na muoyo wa tene na tene.” (Joh. 3:16) O na Jesu nĩ aatuonirie wendo mũnene tondũ nĩ aarutire muoyo wake nĩ ũndũ witũ. Na githĩ wendo ũcio ndũtwĩkĩraga hinya mũno! Kiugo kĩa Ngai gĩtwĩraga atĩ o na “mathĩna kana mĩtangĩko” itingĩhota ‘gũtũtigithũkania na wendo wa Kristo.’—Rom. 8:35, 38, 39.

⁹ Rĩrĩa tũrahiũrania na magerio maratũma tũũrũo nĩ hinya wa mwĩrĩ, wa meciria, kana wa kĩĩroho, wendo mũnene wa Kristo nĩ ũrĩtũheaga hinya wa gũthiĩ na mbere gũkirĩrĩria. (Thoma 2 Akorintho 5:14, 15.) Wendo wa Jesu no ũtwĩkĩre hinya na ũtũme twende gũthiĩ na mbere gũtũũra o na angĩkorũo nĩ tũrahiũrania na maũndũ maritũ ta icanjama, kũnyarirũo, maũndũ maitũ kwaga gũthiĩ wega, kana mĩtangĩko mĩnene.

10, 11. Nũũ wagĩrĩirũo gwĩkĩra Akristiano arĩa makuĩte ngoro hinya? Taarĩria.

¹⁰ Njĩra ĩmwe Jehova atwĩkagĩra hinya nayo nĩ kũgerera kĩũngano gĩa Gĩkristiano. O mũndũ no egerekanie na Jehova na njĩra ya kwenda aarĩ na ariũ a Ithe witũ na kũmekĩra hinya, to kĩĩroho tu, no nĩ nginya kĩĩmeciria. (1 Joh. 4:19-21) Mũtũmwo Paulo eerire Akristiano ũũ: “Ĩkĩranagai hinya na mwakanage mũndũ na ũrĩa ũngĩ, o ta ũrĩa  mwĩkaga.” (1 Thes. 5:11) Andũ othe thĩinĩ wa kĩũngano no megerekanie na Jehova na Jesu harĩ kũũmĩrĩria na gwaka aarĩ na ariũ a Ithe witũ, ĩndĩ to athuri a kĩũngano tu magĩrĩirũo gwĩka ũguo.—Thoma Aroma 15:1, 2.

¹¹ Andũ amwe thĩinĩ wa kĩũngano marĩ na mathĩna ma meciria no mabatare gũthiĩ thibitarĩ na kũnyua ndawa. (Luk. 5:31) Athuri o hamwe na andũ arĩa angĩ thĩinĩ wa kĩũngano nĩ mamenyaga atĩ o ti mandagĩtarĩ a meciria. O na kũrĩ ũguo, no meke ũndũ wa bata mũno na njĩra ya ‘kũũmagĩrĩria arĩa makuĩte ngoro, gũtiragĩrĩra arĩa matarĩ na hinya, na gũkoragwo na ũkirĩrĩria harĩ andũ othe.’ (1 Thes. 5:14) Akristiano othe nĩ magĩrĩirũo kwĩĩkagĩra iratũ-inĩ cia andũ arĩa makuĩte ngoro, makamakiragĩrĩria, na makamomagĩrĩria nĩ getha mamekĩre hinya. Hihi nĩ ũũmagĩrĩria andũ na ũkamekĩra hinya? Kũmenya ũrĩa ũngĩka ũguo no gũtũme ũkorũo na moimĩrĩro mega.

12. Heana ngerekano ya mũndũ wĩkĩrĩtwo hinya nĩ wendo ũrĩa onetio nĩ kĩũngano.

¹² Wendo witũ ũngĩkĩra hinya atĩa arĩa makoragwo na ruo rwa ngoro? Mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe kuuma Rũraya oigire ũũ: “Rĩmwe na rĩmwe nĩ njiguaga ngĩenda kwĩyũraga. No nĩ ngoragwo na ũteithio. Kĩũngano gitũ nĩ kĩhonoketie muoyo wakwa. Hĩndĩ ciothe aarĩ na ariũ a Ithe witũ nĩ manjĩkagĩra ngoro na nĩ maanyendete. Andũ othe thĩinĩ wa kĩũngano nĩ manũmbũyagia hĩndĩ ciothe, o na gũtuĩka no anini moĩ atĩ nĩ ngoragwo na mũrimũ wa kũhinyĩrĩrĩka meciria. Mũthuri ũmwe na mũtumia wake makoragwo marĩ ta aciari akwa a kĩĩroho. Nĩ manũmbũyagia mũno, na makoragwo mehaarĩirie kũndeithia hĩndĩ o yothe mũthenya kana ũtukũ.” Nĩ ma ti andũ othe mangĩhota gũteithia na gĩkĩro ta kĩu. No kwĩrutĩra gũteithia kuuma ngoro arĩa marĩ na ruo rwa ngoro no gũkorũo kũrĩ ũteithio mũnene mũno harĩ o. *

13. Twagĩrĩirũo gwĩka atĩa angĩkorũo nĩ tũkwenda gwĩkĩra arĩa angĩ hinya?

¹³ Thikagĩrĩria na kinyi. (Jak. 1:19) Gũthikĩrĩria mũrũ kana mwarĩ wa Ithe witũ nĩguo ũtaũkĩrũo nĩwe biũ nĩ ũndũ wonanagia wendo. No ũmũrie ciũria na njĩra ya wendo nĩguo ũtaũkĩrũo nĩ ũrĩa araigua. Weka ũguo nĩ ũkũhota kwĩĩkĩra iratũ-inĩ ciake na ũhote kũmwĩkĩra hinya. Reke ũthiũ waku wonanie atĩ nĩ ũramwĩciria kuuma ngoro. Angĩkorũo arĩ na wendi wa gũtaarĩria maũndũ makĩria, korũo na wetereri na wĩtheme kũmũtinia na mĩario. Kwahoteka wamũthikĩrĩria na kinyi nĩ ũgũtaũkĩrũo nĩ ũrĩa araigua. Ũndũ ũcio no ũteithie mũrũ kana mwarĩ wa Ithe witũ akwĩhoke na kwoguo akorũo ehaarĩirie gũthikĩrĩria ũrĩa ũkuga ũkĩgeria kũmwĩkĩra hinya. Mũndũ angĩona atĩ nĩ ũramũrũmbũiya, ciugo ciaku no imwĩkĩre hinya mũno.

14. Twagĩrĩirũo gwĩthema kũruta mũndũ mahĩtia nĩkĩ?

¹⁴ Wĩtheme kũmũruta mahĩtia. Kũruta mũndũ ũhinyĩrĩrĩkĩte meciria mahĩtia no kũmuongerere ruo, na gũtũme mageria maitũ ma kũmwĩkĩra hinya na njĩra ya wendo maringe ihiga. Bibilia yugaga: “Kũrĩ kanua kaaragia gatecirĩtie ta gũthecanga kwa rũhiũ, no rũrĩmĩ rũa mũndũ mũũgĩ nĩrũrehage ũgima.” (Thim. 12:18) Ũrĩa kũrĩ nĩ atĩ tũtingĩenda ‘gũthecanga’ mũndũ ũhinyĩrĩrĩkĩte meciria na ciugo cia kũmũtuurithia tũkĩendaga. O na kũrĩ ũguo, o na angĩkorũo ‘twathecanga’ mũndũ na ciugo  tũtekwenda, ũndũ ũcio no ũtũme aigue ruo mũno. Nĩguo twĩkĩre andũ arĩa angĩ hinya tũrĩ na wendo na njĩra ya kũmekĩra ngoro, tũkũbatara kwĩĩkĩra iratũ-inĩ ciao.—Mat. 7:12.

15. Nĩ kĩĩ tũngĩhũthĩra gwĩkĩra arĩa angĩ hinya?

¹⁵ Hũthĩra Kiugo kĩa Ngai kũũmĩrĩria arĩa angĩ. (Thoma Aroma 15:4, 5.) Maandĩko Matheru nĩ matũũmagĩrĩria na njĩra nene mũno. Bibilia yumĩte kũrĩ “Ngai o ũcio ũheanaga ũkirĩrĩria na akomanĩrĩria.” Makĩria ma ũguo, tũrĩ na indo nyingĩ mũno cia gũtũteithia kwĩruta Bibilia. No tũhũthĩre Fahirisi na Ũteithio wa Ũthuthuria Harĩ Aira a Jehova. Mabuku macio no matũteithie kuona Maandĩko mangĩtũteithia kũhiũrania na mathĩna ma mĩthemba yothe. Ningĩ no matũteithie kũgĩa na ũndũ wa kũũmĩrĩria arĩa angĩ na tũkorũo na moimĩrĩro mega.

16. Twagĩrĩirũo gũkorũo na ngumo irĩkũ rĩrĩa tũrekĩra ngoro Mũkristiano ũhinyĩrĩrĩkĩte meciria?

¹⁶ Koragwo na tha na ũhooreri. Ngumo icio nĩ cia bata harĩ kuonania wendo ũtarĩ na mwĩyendo rĩrĩa tũrekĩra mũndũ ũngĩ ngoro. Jehova nĩ “Ithe witũ mwene tha na Ngai ũrĩa ũmagĩrĩria andũ maũndũ-inĩ mothe,” na nĩ arĩ “tha nyingĩ” kwerekera ndungata ciake. (Thoma 2 Akorintho 1:3-6; Luk. 1:78; Rom. 15:13) Paulo nĩ aaigire kĩonereria kĩega ũndũ-inĩ ũcio tondũ aandĩkire ũũ: “Twaikaranirie na inyuĩ tũrĩ ahooreri, o ta ũrĩa mũtumia ũrongithia arũmbũyagia twana twake arĩ na wendo. Nĩ ũndũ ũcio, tondũ nĩ tũmwendete mũno-rĩ, twatuire itua rĩa kũmũhe, to ũhoro ũrĩa mwega wa Ngai ĩndĩ nĩ nginya mĩoyo itũ, nĩ gũkorũo nĩ twamwendire mũno.” (1 Thes. 2:7, 8) Rĩrĩa tuonia mũndũ tha iria Ngai endaga tuonanie, no gũkorũo nĩ ithuĩ tũrahũthĩka gũcokia mahoya ma mũndũ ũhinyĩrĩrĩkĩte meciria.

17. Nĩ muonere ũrĩkũ wagĩrĩire kwerekera aarĩ na ariũ a Ithe witũ ũngĩtũteithia kũmekĩra hinya?

¹⁷ Ndũkerĩgĩrĩre Akristiano arĩa angĩ makorũo marĩ akinyanĩru. Korũo na muonere ũrĩa wagĩrĩire kwerekera aarĩ na ariũ a Ithe witũ. Gwĩciria atĩ matingĩhĩtia nĩ kwĩheenia na no gũtũme ũkue ngoro. (Koh. 7:21, 22) Ririkana atĩ Jehova erĩgagĩrĩra ndungata ciake ciĩke maũndũ marĩa oĩ atĩ no ihote. Tũngĩĩgerekania nake, no tũhote gũikarania na aarĩ na ariũ a Ithe witũ o na matarĩ akinyanĩru. (Ef. 4:2, 32) Handũ ha kũmonia atĩ matirerutanĩria harĩ gũtungatĩra Jehova, twagĩrĩirũo kũmacokeria ngatho nĩ ũndũ wa maũndũ marĩa mareka. Ũndũ ũcio no ũmekĩre ngoro. Gũcokeria mũndũ ngatho kuuma ngoro no kũmwĩkĩre hinya na kũmũteithie agĩe na “gĩtũmi gĩa gũkena” ũtungata-inĩ wake. Na githĩ ti wega gwĩka ũguo handũ ha kũringithania mũndũ na andũ arĩa angĩ!—Gal. 6:4.

18. Nĩ kĩĩ gĩtũmaga twende gwaka andũ arĩa angĩ?

¹⁸ Gũtirĩ ng’ondu o na ĩmwe ya Jehova ĩtarĩ ya goro mũno harĩ we na harĩ Jesu, ũrĩa warutire muoyo wake nĩ ũndũ wacio ciothe. (Gal. 2:20) Nĩ twendete aarĩ na ariũ a Ithe witũ mũno na twendaga kũmarũmbũiya na njĩra njega na ya wendo. Nĩ getha tũhotage gũcanjamũra andũ arĩa angĩ, “nĩ tũthingatagei maũndũ marĩa mangĩrehe thayũ na marĩa mangĩtũma twĩkĩranage hinya.” (Rom. 14:19) Nĩ twĩriragĩria mũno hĩndĩ ĩrĩa tũtagacoka gũkua ngoro rĩngĩ thĩinĩ wa Paradiso ĩrĩa ĩroka. Gũtigaacoka gũkorũo na mĩrimũ o hamwe na mbaara, gĩkuũ kĩrĩa twagaire, kũnyarirũo, ngucanio cia kĩĩmũciĩ, na gũkua ngoro. Thutha wa mĩaka ngiri, andũ magaakorũo marĩ akinyanĩru. Arĩa magaatooria igerio rĩa mũico nĩ magaatuĩka ciana cia Jehova cia gũkũ thĩ na magĩe na “wĩyathi ũrĩ na riri wa ciana cia Ngai.” (Rom. 8:21) Rekei ithuothe tũthiĩ na mbere kuonania wendo ũrĩa wakaga andũ arĩa angĩ na tũteithanie gũkinyĩra kĩĩranĩro kĩu kĩega ũguo.