1, 2. (a) Nĩ ũritũ ũrĩkũ aciari macemanagia naguo, na mangĩhiũrania naguo atĩa? (b) Nĩ maũndũ marĩkũ mana tũkwarĩrĩria?

MŨTHURI ũmwe na mũtumia wake kuuma Faranja moigire ũũ: “Gũkorũo atĩ nĩ twĩtĩkĩtie Jehova ti kuuga atĩ no mũhaka ciana citũ ciĩtĩkĩtie ũguo. Wĩtĩkio ti kĩndũ gĩa gũtiganĩrũo. Ciana citũ ithiaga ikĩgĩaga naguo o kahora.” Mũrũ wa Ithe witũ kuuma Australia aandĩkire ũũ: “Gũteithia mwana waku akũrie wĩtĩkio no gũkorũo kũrĩ ũndũ ũrĩa mũritũ mũno ũngĩcemania naguo. Wagĩrĩirũo gwĩka o ũrĩa wothe ũngĩhota nĩguo ũmũteithie. Rĩmwe no wĩcirie nĩ wacokeria mwana waku kĩũria na njĩra njega, no thutha-inĩ akũũrie kĩũria o kĩu rĩngĩ. Mwana waku no aiganĩre kwa ihinda wamũcokeria kĩũria, ĩndĩ thutha wa ihinda agĩe na nganja. Kwoguo no ũbatare gũcokagĩra maũndũ mamwe.”

² Angĩkorũo ũrĩ mũciari-rĩ, rĩmwe nĩ ũiguaga ũritũhĩirũo nĩ wĩra wa kũruta ciana ciaku nĩguo igaatuĩka andũ marĩ na wĩtĩkio? Nĩ ma wĩra ũcio no ũritũhe, angĩkorũo tũkũhũthĩra ũũgĩ witũ. (Jer. 10:23) No tũngĩcaria ũtongoria wa Jehova no tũhote. Ta wĩcirie maũndũ mana ũngĩhũthĩra gũteithia ciana ciaku ikũrie wĩtĩkio: (1) Mamenye wega. (2) Wĩrutanĩrie kũmaruta.  (3) Hũthagĩra ngerekano njega. (4) Koragwo na wetereri na ũhoyage Jehova agũteithie.

3. Aciari mangĩĩgerekania na kĩonereria kĩa Jesu atĩa makĩruta ciana ciao?

³ Jesu ndeetigagĩra kũũria arũmĩrĩri ake maũndũ marĩa meetĩkĩtie. (Mat. 16:13-15) Wĩgerekanagie nake. Rĩrĩa mũraria na ciana ciaku kana mũreka ũndũ mũna, no ũmorie ciũria igũtũma meyarie. Ciũria ta icio no ikũhe mweke wa kwarĩrĩria ciũria kana nganja iria mangĩkorũo nacio. Mũrũ wa Ithe witũ wa mĩaka 15 kuuma Australia aandĩkire ũũ: “Kaingĩ nĩ twaragia na baba ũhoro wa wĩtĩkio wakwa na akandeithia gwĩciria. Aanjũragia ũũ: ‘Bibilia yugaga atĩa?’ ‘Nĩ wĩtĩkĩtie ũguo yugaga?’ ‘Wĩtĩkĩtie ũguo yugĩte nĩkĩ?’ Eendaga hũthĩre ciugo ciakwa ngĩcokia ciũria icio, no ndikoige ũrĩa we kana mami moigaga. O ũrĩa ndaakũraga, nĩ ndaabataraga gũtaarĩria macokio makwa.”

4. Nĩkĩ nĩ harĩ bata kuoya ciũria cia mwana waku na ũritũ? Heana ngerekano.

⁴ Angĩkorũo mwana ndarĩ na ma na ũrutani mũna, ndũkarakare kana wambĩrĩrie gũtetera ũndũ ũcio. Mũteithie ũrĩ na wetereri gwĩciria ũndũ ũcio. Mũthuri ũmwe oigire ũũ: “Ndũkanahũthie ciũria cia mwana waku. Ndũkage gũciarĩrĩria atĩ tondũ ti cia bata kana tondũ nĩ ũraigua thoni kwarĩrĩria ũndũ ũrĩa mwana oria.” Wagĩrĩirũo gũkena hĩndĩ ĩrĩa ciana ciaku irakũũria ciũria tondũ ũndũ ũcio wonanagia atĩ nĩ irenda gũtaũkĩrũo nĩ maũndũ. O na Jesu arĩ na mĩaka 12 nĩ oragia ciũria nditũ. (Thoma Luka 2:46.) Mwanake ũmwe wa mĩaka 15 kuuma Denmark oigire ũũ: “Hĩndĩ ĩmwe rĩrĩa ndoririe aciari akwa kana ĩno nĩyo ndini ya ma, matiarakarire o na gũtuĩka nĩ maamakirio nĩ ũndũ ũcio. Maacokirie ciũria iria ciothe ndarĩ nacio makĩhũthĩra Bibilia.”

5. Aciari mangĩonania atĩa atĩ nĩ moyaga na ũritũ wĩtĩkio wa ciana ciao?

⁵ Menya wega maũndũ marĩa ciana ciaku ciĩciragia, ũrĩa ciguaga, na maũndũ marĩa macithumbũraga. Ndũkanatue atĩ nĩ ikoragwo na wĩtĩkio tondũ tu nĩ mũthiaga nacio mĩcemanio na kũhunjia. Aragĩrĩriai maũndũ ma kĩĩroho o na rĩrĩa mũrĩ maũndũ-inĩ manyu ma o mũthenya. Hoyaga hamwe nao na ũkamahoyagĩra. Geria kũmenya maũndũ marĩa marageria wĩtĩkio wao na ũmateithie kũhiũrania namo.

6. Nĩkĩ nĩ harĩ bata aciari mambe merute Bibilia wega nĩguo mahote gũteithia ciana ciao?

⁶ Jesu aahutagia ngoro cia andũ akĩmaruta tondũ nĩ eendete Jehova, Kiugo gĩake, na andũ. (Luk. 24:32; Joh. 7:46) Wendo ta ũcio no ũteithie aciari kũhutia ngoro cia ciana ciao. (Thoma Gũcokerithia Maathani 6:5-8; Luka 6:45.) Kwoguo aciari, thiĩi na mbere kwĩruta Bibilia na indo iria tũheagwo nĩ ithondeka rĩa Jehova. Kenagio nĩ maũndũ megiĩ ũũmbi na icunjĩ iria ciaragia ũhoro waguo thĩinĩ wa mabuku maitũ. (Mat. 6:26, 28) Gwĩka ũguo nĩ gũgũgũteithia kwongerera ũmenyo waku, kũrikĩria wendo waku harĩ Jehova, na ũhote kũruta ciana ciaku wega.—Luk. 6:40.

7, 8. Mũciari angĩkorũo na ũmenyo mũingĩ wa Bibilia-rĩ, moimĩrĩro mangĩkorũo marĩ marĩkũ? Taarĩria.

⁷ Rĩrĩa wamenya maũndũ maingĩ megiĩ Bibilia nĩ ũrĩendaga kũmaarĩrĩria na famĩlĩ yaku. Aragĩrĩria ũhoro ũcio hĩndĩ ciothe, to rĩrĩa tu mũraharĩria mĩcemanio kana mũreka ũthathaiya wa famĩlĩ. Makĩria ma ũguo, ndwagĩrĩire gũtindĩkĩrĩria ndeereti icio, ĩndĩ ciaragĩrĩrie mĩario-inĩ yanyu ya o mũthenya. Mũthuri ũmwe na mũtumia wake thĩinĩ wa Amerika (US) nĩ mecũranagia ũhoro wa Jehova rĩrĩa marerorera ũũmbi kana makĩrĩa  mĩthemba ĩmwe ya irio. Moigĩte ũũ: “Nĩ tũririkanagia ciana citũ ũrĩa Jehova akoragwo atwĩcirĩtie na atwendete, kũgerera indo iria atũheete.” Mũthuri ũmwe na mũtumia wake bũrũri-inĩ wa Afrika ya Mũhuro makĩruta wĩra na airĩtu ao erĩ mũgũnda-inĩ nĩ maragĩrĩria nao maũndũ ta ũrĩa mbegũ imeraga na ũrĩa mĩmera ĩkũraga na njĩra ya magegania. Moigaga ũũ: “Nĩ tũgeragia kuonia airĩtu aitũ bata wa kũhe muoyo gĩtĩo na tũkamataarĩria ũrĩa ũrĩ wa magegania.”

⁸ Mũthuri ũmwe kuuma Australia nĩ aahũthĩrire mweke wa hĩndĩ maathiĩte kũndũ kũrĩa kuonanagio indo cia tene marĩ na kamwana gake ka mĩaka 10 gũgateithia nĩguo wĩtĩkio wako harĩ Ngai na harĩ ũũmbi ũgĩe hinya. Oigire ũũ: “Nĩ tuonire tũnyamũ tũmwe twa tene tũrĩa twaikaraga iria-inĩ tũigĩtwo kũu. Nĩ twagegire kuona atĩ o na gũtuĩka tũnyamũ tũu tũtitũũraga, twarĩ tũthaka na twarĩ twa magegania. Kwoguo-rĩ, angĩkorũo indo nĩ kũgarũrũka ciagarũrũkire kuuma kũrĩ tũnyamũ o ũguo, nĩkĩ gĩagĩtũmaga tũnyamũ tũu na nĩ twa tene biũ tũkorũo tũrĩ twa magegania ũguo? Ũndũ ũcio nĩ wangenirie mũno na tũkĩwarĩrĩria na kamwana gakwa.”

9. Ngerekano ingĩkorũo irĩ na moimĩrĩro mega nĩkĩ, na mũtumia ũmwe onanirie ũũma wa ũndũ ũcio atĩa?

⁹ Jesu nĩ aahũthagĩra ngerekano kaingĩ na nĩ ciateithagĩrĩria andũ gwĩciria, ikamagucĩrĩria, na nĩ ciatũmaga maririkane maũndũ marĩa aamarutaga. (Mat. 13:34, 35) O nawe ũngĩhũthĩra ngerekano no ũteithie ciana ciaku kũhũũra mbica meciria-inĩ. Kwoguo aciari, geragiai kũhũthĩra ngerekano kaingĩ mũkĩruta ciana cianyu. Mũtumia ũmwe bũrũri-inĩ wa Japan nĩguo eekire. Rĩrĩa kamwana gake kamwe kaarĩ na mĩaka 8 na kau kangĩ mĩaka 10, nĩ aatũrutire ũhoro wa rĩera na ũrĩa Jehova aarĩ na ũbacĩrĩru akĩrĩthondeka. Nĩguo ahote kũruta ciana icio ciake ũguo, aacinengerire iria, cukari, na kahũa. Agĩcoka akĩmeera o mũndũ amũrugĩre kahũa. Mũtumia ũcio aatarĩirie ũũ: “Maarugire na ũbacĩrĩru mũnene mũno. Rĩrĩa ndaamoririe nĩ kĩĩ gĩatũma maruge kahũa kau na ũbacĩrĩru mũnene ũguo, moigire nĩ tondũ meendaga kũruga ta karĩa nyendete. Ngĩkĩmataarĩria atĩ o na Ngai aathondekire rĩera na ũbacĩrĩru o ta ũcio nĩ ũndũ witũ.” Ngerekano ĩyo yarĩ njega mũno kũringana na ũkũrũ wao, na nĩ yamateithirie na njĩra nene gũkĩra ũrĩa mangĩateithĩkire korũo no gũthoma twathomire ũhoro ũcio. No kũhoteke matiigana kũriganĩrũo nĩ ũndũ ũcio meerutire.

10, 11. (a) Ũngĩhũthĩra ngerekano ĩrĩkũ gũteithia mwana waku akũrie wĩtĩkio harĩ Ngai? (Rora mbica kĩambĩrĩria-inĩ gĩa gĩcunjĩ gĩkĩ.) (b) Nĩ ngerekano irĩkũ wonete irĩ na moimĩrĩro mega?

¹⁰ Ningĩ no ũhũthĩre kabuku ka motaaro ma kũruga irio mũthemba mũna nĩguo ũteithie mwana waku akũrie wĩtĩkio harĩ Ngai. Na njĩra ĩrĩkũ? No mũruge keki hamwe na mwana waku mũkĩrũmĩrĩra makinya marĩa marĩ kabuku-inĩ na ũmũtaarĩrie bata wa kũmarũmĩrĩra.  Rĩu no ũcoke ũnengere mwana waku itunda na ũmũtaarĩrie atĩ o narĩo rĩthondeketwo na njĩra o ta ĩyo. No ũcoke ũrĩtinie na ũmũnengere mbegũ. Ũcoke ũmũtaarĩrie atĩ mbegũ ĩyo ĩkoragwo na ũhoro wa bata ũrĩa ũteithagĩrĩria mũmera gũkũra. No ũmũrie ũũ: “Angĩkorũo nĩ harĩ mũndũ wandĩkire ũrĩa keki ĩrugagwo-rĩ, nũ wandĩkire ũhoro wĩgiĩ gũkũra gwa itunda?” No mwana mũkũrakũrũ no ũmũtaarĩrie atĩ ũhoro wĩgiĩ gũkũra kwa mũtĩ wa matunda ũkoragwo thĩinĩ wa DNA. O na no mũrore hamwe ngerekano irĩ karatathi-inĩ ga 10 nginya ka 20 broshua-inĩ ya Maswali Matano Muhimu Kuhusu Chanzo cha Uhai.

¹¹ Aciari aingĩ nĩ makenaga kwarĩrĩria na ciana ciao gĩcunjĩ gĩa “Hihi Nĩ Kũmbwo . . . ?” ngathĩti-inĩ ya Arahũkai! Kana makahũthĩra gĩcunjĩ kĩu kũruta ciana nini. Kwa ngerekano, mũthuri ũmwe na mũtumia wake bũrũri-inĩ wa Denmark maaringithanirie ndege na nyoni. Moigire ũũ: “Ndege ithiĩte kũhaana nyoni. No hihi ndege no irekie matumbĩ na itũrĩkie tũtege tũngĩ tũnini? Hihi nyoni nĩ ibataraga ihaaro nĩguo ciũmbe? No ũringithanie mũrurumo wa ndege na ũrĩa nyoni cinaga? Kwoguo-rĩ, nũ mũũgĩ makĩria, nĩ mũthondeki wa ndege kana nĩ Mũũmbi wa nyoni?” Maũndũ ta macio na ciũria njega no iteithie mwana akũrie ‘ũgerereri kana ũhoti wa gwĩciria’ na wĩtĩkio harĩ Ngai.—Thim. 2:10-12.

12. Ngerekano ingĩteithia ciana atĩa gũkũria wĩtĩkio harĩ Bibilia?

¹² Ngerekano njega no ciĩkĩre hinya wĩtĩkio wa mwana harĩ Bibilia. Kwa ngerekano, ta wĩcirie Ayubu 26:7. (Thoma.) Ũngĩonania atĩa atĩ rĩandĩko rĩrĩ rĩandĩkithirio na roho wa Ngai? Handũ ha kũmwĩra tu atĩ rĩandĩkithirio nĩ Ngai, teithia mwana waku gwĩciria. Mũteithie amenye Ayubu aatũũraga rĩrĩa gũtaarĩ ndurumeni kana roketi. No wĩre mwana waku agerie kuonania ũrĩa ũngĩkorũo ũrĩ ũndũ mũritũ harĩ andũ amwe gwĩtĩkia atĩ kĩndũ kĩnene ũguo ta thĩ no gĩkorũo gĩtanyitĩrĩirũo nĩ kĩndũ. No ahũthĩre mũbira kana ihiga kuonania atĩ kĩndũ kĩritũ gĩtingĩikara rĩera-inĩ gĩtanyitĩrĩirũo. Ũndũ ũcio no ũteithie mwana waku kũmenya Jehova aandĩkithirie maũndũ ta macio Bibilia-inĩ tene, o na mbere ya andũ mamamenyete.—Neh. 9:6.

13, 14. Aciari mangĩtĩtĩrithia atĩa harĩ ciana ciao bata wa motaaro ma Bibilia?

¹³ Nĩ ũndũ wa bata gũteithia ciana ciaku kuona bata wa motaaro ma Bibilia. (Thoma Thaburi 1:1-3.) Nĩ harĩ njĩra nyingĩ cia gwĩka ũguo. Kwa ngerekano, no wĩre ciana ciaku ihũũre mbica irathiĩ gũikara gĩcigĩrĩra-inĩ na nĩ ikũbatara gũthuura andũ aigana ũna a gũikarania nao kũu. Ũcoke ũmorie, “Nĩ ngumo irĩkũ o mũndũ ekũbatara gũkorũo nacio nĩguo mũhote gũikarania na thayũ?” Ningĩ no mwarĩrĩrie nao ũtongoria wa ũũgĩ ũrĩa ũkoragwo thĩinĩ wa Agalatia 5:19-23.

¹⁴ Ũndũ ũcio no ũmarute maũndũ merĩ ma bata. Wa mbere, ithimi cia Ngai nĩ itũmaga andũ makorũo na thayũ na ũrũmwe. Wa kerĩ, Jehova agĩtũruta mahinda-inĩ maya, aratũhaarĩrĩria nĩ ũndũ wa ũtũũro thĩinĩ wa thĩ njerũ. (Isa. 54:13; Joh. 17:3) No ũtĩtĩrithie ũndũ ũcio ũkĩhũthĩra ũndũ wonetwo thĩinĩ wa mabuku maitũ. No ũhũthĩre icunjĩ cia “Bibilia nĩ Ĩgarũraga Mĩtũũrĩre ya Andũ,” ngathĩti-inĩ ya Mũrangĩri. Kana kũngĩkorũo na mũndũ kĩũngano-inĩ kĩanyu wĩkĩte mogarũrũku manene nĩguo akenie Jehova, no ũmũnyite ũgeni gwaku mũciĩ amũhe rũgano rwake. Ngerekano ta icio nĩ cionanagia hatarĩ nganja atĩ motaaro ma Bibilia nĩ marĩ ũguni mũno.—Ahib. 4:12.

15. Muoroto waku ũbatiĩ gũkorũo ũrĩ ũrĩkũ rĩrĩa ũraruta ciana ciaku?

 ¹⁵ Ũndũ ũrĩa wa bata nĩ atĩ, rĩrĩa ũraruta ciana ciaku hũthagĩra njĩra itiganĩte. Hũthagĩra ngerekano. Mateithie gwĩciria, kũringana na mĩaka yao. Marutage na njĩra megũkenera na wĩtĩkio wao ũgwĩkĩrũo hinya. Mũthuri ũmwe oigire ũũ: “Ndũkananoge nĩ kũgeria njĩra itiganĩte ũgĩcokera maũndũ mwanarĩrĩria.”

16. Nĩkĩ wetereri nĩ wa bata rĩrĩa ũraruta ciana? Taarĩria.

¹⁶ Roho wa Ngai nĩ ũbataranagia nĩguo mũndũ akũrie wĩtĩkio mũrũmu. (Gal. 5:22, 23) O ta itunda, wĩtĩkio nĩ woyaga ihinda gũkũra. Kwoguo nĩ ũkũbatara gũkorũo na wetereri na ũkirĩrĩria ũkĩruta ciana ciaku. Mũthuri ũmwe ũrĩ ciana igĩrĩ thĩinĩ wa Japan oigire ũũ: “Tũrĩ na mũtumia wakwa nĩ twarũmbũyagia ciana citũ mũno. Kuuma marĩ anini nĩ ndeerutaga nao ndagĩka 15 o mũthenya, tiga mĩthenya ĩrĩa twakoragwo na mĩcemanio. Ndagĩka icio itiakoragwo irĩ nyingĩ mũno harĩ ithuĩ kana harĩ o.” Mũrori ũmwe wa mũthiũrũrũko aandĩkire ũũ: “Ndĩ tinĩnja, nĩ ndakoragwo na ciũria nyingĩ mũno kana nganja. No thutha wa ihinda, nyingĩ ciacio nĩ ciarĩrĩirio mĩcemanio-inĩ, hĩndĩ ya ũthathaiya wa famĩlĩ kana wĩruti-inĩ wakwa. Nĩkĩo harĩ bata aciari kwaga gũtigithĩria kũruta ciana ciao.”

17. Nĩkĩ kĩonereria kĩega gĩa aciari nĩ kĩa bata, na famĩlĩ ĩmwe ĩigĩte kĩonereria ta kĩu na njĩra ĩrĩkũ harĩ ciana ciao?

¹⁷ No ũndũ ũrĩa wa bata makĩria nĩ kĩonereria gĩaku kĩa wĩtĩkio. Ciana ciaku nĩ irĩroraga ũrĩa wĩkaga na ũndũ ũcio nĩ ũrĩkoragwo na moimĩrĩro mega harĩ o. Kwoguo ũrĩ mũciari thiĩ na mbere gwaka wĩtĩkio waku. Rekaga ciana ciaku cione atĩ ũkoragwo na ũrata wa hakuhĩ mũno na Jehova. Rĩrĩa mũthuri ũmwe na mũtumia wake a kuuma Bermuda magĩa na mĩtangĩko nĩ mahoyaga Jehova hamwe na ciana ciao amatongorie na magekĩra ciana ciao ngoro o nacio ihoyage. Moigire ũũ: “Twĩraga mũirĩtu witũ ũrĩa mũkũrũ ũũ: ‘Wĩhoke Jehova biũ, korũo na maũndũ ma gwĩka wĩra-inĩ wa Ũthamaki, na ndũgatangĩkage mũno.’ Ona moimĩrĩro nĩ amenyaga atĩ Jehova nĩ aratũteithia. Ũndũ ũcio nĩ ũmũteithĩtie gũkorũo na wĩtĩkio mũrũmu harĩ Ngai na Bibilia.”

18. Nĩ ũndũ ũrĩkũ wa bata aciari magĩrĩirũo nĩ kũmenya?

¹⁸ Thutha-inĩ ciana nĩ ikabatara gũkũria wĩtĩkio wacio. Ũrĩ mũciari no ũhande na ũitĩrĩrie maĩ, no Ngai nĩwe ũkũragia. (1 Kor. 3:6) Nĩ ũndũ ũcio, mũhoyage roho wake na wĩrutanĩrie biũ kũruta ciana ciaku, tondũ weka ũguo Jehova nĩ arĩkũrathimaga.​—Ef. 6:4.