GĨCUNJĨ KĨA WĨRUTI KĨA 48
Rora Mbere Harĩ Mahinda Marĩa Maroka
“Maitho maku magĩrĩire kũrora mbere marũngĩrĩirie, ũikare ũroretie maitho maku mbere yaku.”—THIM. 4:25.
RWĨMBO NA. 77 Ũtheri Thĩinĩ wa Thĩ ĩrĩ na Nduma
GĨCUNJĨ-INĨ GĨKĨ *
1-2. Tũngĩrũmĩrĩra atĩa ũtaaro ũrĩa ũrĩ thĩinĩ wa Thimo 4:25? Heana ngerekano.
TA WĨCIRIE maũndũ maya. Mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe mũkũrũ areciria ũhoro wa maũndũ mega anakorũo namo ũtũũro-inĩ. O na gũtuĩka ihinda-inĩ rĩrĩ nĩ arahĩtũkĩra moritũ, no arathiĩ na mbere gwĩka ũrĩa wothe angĩhota ũtungata-inĩ wa Jehova. (1 Kor. 15:58) O mũthenya, ahũũraga mbica arĩ thĩinĩ wa thĩ njerũ arĩ hamwe na andũ arĩa endete. Mwarĩ wa Ithe witũ ũngĩ nĩ aririkanaga nĩ aatuurithirio nĩ Mũkristiano ũngĩ, no ndarekaga ũndũ ũcio ũikare meciria-inĩ make. (Kol. 3:13) Nake mũrũ wa Ithe witũ ũngĩ nĩ araririkana mahĩtia eekire tene, no ũndũ ũrĩa rĩu arekĩrĩra nĩ gũikara arĩ mwĩhokeku.—Thab. 51:10.
2 Nĩ ũndũ ũrĩkũ ũhaanaine harĩ Akristiano acio atatũ? Othe nĩ mararirikana maũndũ marĩa maagereire mahinda marĩa mahĩtũku, no matireciria maũndũ macio gũkĩria njano. Handũ ha ũguo, ‘mararora mbere marũngĩrĩirie’ harĩ mahinda marĩa maroka.—Thoma Thimo 4:25.
3. Twagĩrĩirũo ‘kũrora mbere tũrũngĩrĩirie’ harĩ mahinda marĩa maroka nĩkĩ?
3 Nĩkĩ nĩ ũndũ wa bata ‘kũrora mbere tũrũngĩrĩirie’ harĩ mahinda marĩa maroka? O ta ũrĩa mũndũ atangĩhota gũthiĩ na mbere arũngĩrĩirie angĩikara akĩroraga na thutha, no taguo tũtangĩhota gũthiĩ na mbere gũtungatĩra Jehova tũngĩikaraga tũgĩciragia ũhoro wa maũndũ marĩa twahĩtũkĩire mahinda mahĩtũku.—Luk. 9:62.
4. Tũkwarĩrĩria maũndũ marĩkũ gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ?
4 Thĩinĩ wa gĩcunjĩ gĩkĩ, nĩ tũkwarĩrĩria maũndũ matatũ twagĩrĩirũo gwĩthema, marĩa mangĩtũma twĩcirie mũno ũhoro wĩgiĩ mahinda marĩa mahĩtũku. Maũndũ macio nĩ: (1) kwĩrirĩria ũtũũro wa tene, (2) kũiga muku, na (3) mũndũ kũigua ahĩtĩtie mũno. Tũkĩarĩrĩria maũndũ macio, nĩ tũkuona ũrĩa motaaro ma Bibilia mangĩtũteithia kwaga gwĩciria mũno igũrũ rĩgiĩ Afil. 3:13.
‘maũndũ marĩa twatigire,’ na handũ ha ũguo twĩrutanĩrie “gũkinyĩra maũndũ marĩa marĩ mbere.”—KWĨRIRĨRIA ŨTŨŨRO WA TENE
5. Nĩ ũndũ ũrĩkũ twagĩrĩirũo gwĩthema kũringana na Kohelethu 7:10?
5 Thoma Kohelethu 7:10. Mũhari ũcio ndũronania atĩ nĩ ũũru kũũria: “Nĩ kĩĩ gĩatũmaga matukũ ma tene makorũo marĩ mega?” Kũririkana maũndũ mega ma tene nĩ kĩheo kuuma kũrĩ Jehova. Handũ ha ũguo, mũhari ũcio uugĩte ũũ: “Ndũkorie atĩrĩ, ‘Nĩ kĩĩ gĩatũmaga matukũ ma tene makorũo marĩ mega gũkĩra maya?’” Ũguo nĩ kuonania atĩ, thĩna ũngĩũka tũngĩringithania ũtũũro wa tene na wa mahinda maya, na tũtue atĩ maũndũ mothe marĩa marekĩka ihinda-inĩ rĩrĩ ti mega. Bibilia ĩngĩ ĩtaũrĩte mũhari ũcio ũũ: “Tigaga kuuga atĩrĩ, Nĩ kĩ gĩatũmire matukũ ma tene maagĩre gũkĩra matukũ maya? Nĩ ũndũ ha ũhoro ũcio, ndũrĩ na ũũgĩ ũkĩũũria.”
6. Nĩkĩ ti ũndũ wa ũũgĩ gũikara tũgĩĩciragia atĩ ũtũũro wa tene warĩ mwega makĩria? Heana ngerekano.
6 Nĩkĩ ti ũndũ wa ũũgĩ gũikara tũgĩciragia atĩ ũtũũro wa tene warĩ mwega makĩria? Kwĩrirĩria ũtũũro wa tene no gũtũme tũririkane o maũndũ mega marĩa twakeneire. Ningĩ gwĩka ũguo no gũtũme tũriganĩrũo nĩ maũndũ maritũ marĩa twacemanirie namo. Kwa ngerekano, ta wĩcirie ũhoro wa Aisiraeli. Thutha wa kuuma Misiri, nĩ maariganĩirũo o na ihenya ũrĩa ũtũũro warĩ mũritũ kũu. No ũndũ ũrĩa maaririkanaga nĩ irio njega iria maarĩaga kuo. Mooigire ũũ: “Na nĩguo tũririkanaga thamaki iria twarĩaga Misiri tũtekũgũra, nginya matunda ma rũkiri, meroni, itũngũrũ cia mahuti, itũngũrũ cia ngwacĩ, na itũngũrũ thumu!” (Ndar. 11:5) No hihi nĩ ũhoro wa ma atĩ maarĩaga irio icio ‘matekũgũra’? Aca. Aisiraeli maarĩhire thogora mũnene, tondũ ihinda-inĩ rĩu nĩ maahinyagĩrĩrio mũno marĩ ngombo bũrũri-inĩ wa Misiri. (Tham. 1:13, 14; 3:6-9) No thutha ũcio nĩ maariganĩirũo nĩ moritũ macio na makĩambĩrĩria kwĩrirĩria ũtũũro wao wa hau kabere. Maambĩrĩirie kũririkana maũndũ marĩa maahĩtũkĩte handũ ha kũririkana maũndũ mega marĩa Jehova aakoretwo amekĩra. Mwerekera ũcio wao nĩ warakaririe Jehova.—Ndar. 11:10.
7. Nĩ kĩĩ gĩateithirie mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe gwĩthema gũikara akĩĩriragĩria ũtũũro wa tene?
7 Tũngĩĩthema atĩa gũikara tũkĩĩriragĩria ũtũũro wa tene? Ta wĩcirie ũhoro wa mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe waambĩrĩirie gũtungata Betheli ya Brooklyn mwaka wa 1945. Thutha wa mĩaka ĩigana ũna, nĩ aahikirio nĩ mũrũ wa Ithe witũ watungataga o kũu Betheli, na magĩtungata marĩ hamwe mĩaka mĩingĩ. No mĩaka-inĩ ya 1970, mũthuri wake nĩ aarwarire. Mwarĩ wa Ithe witũ ũcio ooigire atĩ rĩrĩa mũthuri wake aamenyire atĩ arĩ hakuhĩ gũkua, nĩ aamũheire ũtaaro mwega ũngĩamũteithirie thutha wa gũtigwo arĩ wa ndigwa. Mũthuri wake aamwĩrire ũũ: “Tũrarĩ na kĩhiko kĩega. Ti andũ aingĩ manakorũo na kĩhiko ta gitũ.” Aacokire akĩmwĩra ũũ: “O na gũtuĩka nĩ ũrĩririkanaga maũndũ mega marĩa twaneka hamwe, ndũkameciragie gũkĩria njano. Thutha wa ihinda nĩ ũgaatiga kũigua kĩeha. Ndũkarakare kana wambĩrĩrie kwĩiguĩra tha. Kenaga nĩ ũndũ wa irathimo iria ũgĩte nacio ũgĩtungatĩra Jehova. . . . Ũhoti wa kũririkana maũndũ nĩ kĩheo kuuma kũrĩ Ngai.” Na githĩ ũcio ndwarĩ ũtaaro mwega mũno?
8. Mwarĩ wa Ithe witũ ũcio aagunĩkire atĩa nĩ ũndũ wa kwaga gwĩciria mũno ũhoro wa mahinda marĩa mahĩtũku?
8 Mwarĩ wa Ithe witũ nĩ aarũmĩrĩire ũtaaro ũcio. Aathiire na mbere gũtungatĩra Jehova arĩ mwĩhokeku nginya rĩrĩa aakuire arĩ na mĩaka 92. Mĩaka ĩigana ũna mbere yake gũkua ooigire ũũ: “Ndeciria ũhoro wa mĩaka makĩria ma 63 ĩrĩa ngoretwo ũtungata-inĩ wa mahinda mothe wa Jehova no njuge atĩ nĩ ngoretwo na ũtũũro ũrĩ na gĩkeno.” Agĩtaarĩria gĩtũmi ooigire ũũ: “Ũndũ ũrĩa ũtũmaga ũtũũro ũkorũo ũrĩ na gĩkeno nĩ ũrũmwe wa aarĩ na ariũ a Ithe witũ na kĩĩrĩgĩrĩro gĩa gũgaatũũrania hamwe nao thĩinĩ wa Paradiso gũkũ thĩ tũgĩtungatĩra Jehova Ngai witũ Mũnene, o we Ngai ũrĩa wa ma tene na tene.” * Hatarĩ nganja nĩ aaigire kĩonereria kĩega gĩa kũrora mbere harĩ mahinda marĩa maroka.
KŨIGA MUKU
9. Nĩ hĩndĩ ta ĩrĩkũ ũngĩkorũo ũrĩ ũndũ mũritũ kuohanĩra ta ũrĩa rĩandĩko rĩa Maũndũ ma Alawii 19:18 riugĩte?
9 Thoma Maũndũ ma Alawii 19:18. Kaingĩ nĩ ũkoragwo ũrĩ ũndũ mũhũthũ kũiga muku angĩkorũo mũndũ ũrĩa watũhĩtĩria nĩ mũrũ kana mwarĩ wa Ithe witũ, mũrata wa hakuhĩ, kana mũndũ wa famĩlĩ. Kwa ngerekano, harĩ mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe waigĩrĩirũo nĩ Mũkristiano ũngĩ atĩ nĩ aiyĩte mbeca ciake. Thutha-inĩ, mwarĩ wa Ithe witũ ũcio waiganĩrĩire nĩ aacũngire mũhera, no mwarĩ wa Ithe witũ ũcio ũngĩ aarĩ mũrakaru mũno na agĩthiĩ na mbere kũiga ũndũ ũcio meciria-inĩ. Hihi wanacemania na ũndũ ta ũcio? O na angĩkorũo hihi tũtirĩ twacemania na ũndũ ta ũcio, no kũhoteke twanahĩtĩrio nĩ mũndũ, tũkona ta gũtarĩ hingo tũngĩhota kũmuohera.
10. Nĩ kĩĩ kĩngĩtũteithia tũngĩona ũrĩ ũndũ mũritũ kuohanĩra?
10 Nĩ kĩĩ kĩngĩtũteithia tũngĩona ũrĩ ũndũ mũritũ kuohanĩra? Ũndũ ũmwe nĩ kũririkana atĩ Jehova nĩ onaga maũndũ mothe. Nĩ onaga maũndũ mothe tũragerera o na rĩrĩa twekwo maũndũ matarĩ ma kĩhooto. (Ahib. 4:13) Nĩ aiguaga ũũru rĩrĩa tũranyamarĩka. (Isa. 63:9) Na nĩ eranĩire atĩ nĩ agaatwehereria ruo o ruothe tũngĩkorũo naruo nĩ ũndũ wa gwĩkwo maũndũ matarĩ ma kĩhooto.—Kũg. 21:3, 4.
11. Tũgunĩkaga atĩa rĩrĩa twaga kũigĩra andũ arĩa angĩ muku?
11 Ningĩ nĩ wega kũririkana atĩ nĩ tũgunĩkaga rĩrĩa twaga kũigĩra andũ arĩa angĩ muku. Mwarĩ wa Ithe witũ ũcio ũkũgwetetwo hau rũgongo nĩ eeyoneire ũndũ ũcio. Thutha wa ihinda nĩ aahotire kuohera mwarĩ wa Ithe witũ ũcio ũngĩ. Nĩ aataũkĩirũo atĩ rĩrĩa tuohera andũ arĩa angĩ nake Jehova nĩ atuohagĩra. (Mat. 6:14) O na gũtuĩka nĩ aamenyaga atĩ ũndũ ũcio mwarĩ wa Ithe witũ ũcio aamwĩkĩte ndwagĩrĩire, nĩ aatuire itua rĩa kũmuohera. Ũndũ ũcio nĩ watũmire akorũo na gĩkeno na akĩhota gũthiĩ na mbere gũtungatĩra Jehova.
MŨNDŨ KŨIGUA AHĨTĨTIE MŨNO
12. Nĩ ũndũ ũrĩkũ tũreruta kuumana na 1 Johana 3:19, 20?
12 Thoma 1 Johana 3:19, 20. Gũtirĩ mũndũ ũtaiguaga ahĩtĩtie rĩmwe na rĩmwe. Kwa ngerekano, andũ amwe nĩ maiguaga mahĩtĩtie nĩ ũndũ wa maũndũ marĩa meekire matanamenya ũhoro wa ma. Angĩ nao nĩ maiguaga mahĩtĩtie nĩ ũndũ wa mahĩtia meekire thutha wa kũbatithio. (Rom. 3:23) Ũrĩa kũrĩ nĩ atĩ twendaga gwĩka ũrĩa kwagĩrĩire, ĩndĩ “ithuothe nĩ tũhĩngagwo maita maingĩ.” (Jak. 3:2; Rom. 7:21-23) O na gũtuĩka gũtirĩ mũndũ wendaga kũigua agĩthumbũka nĩ ũndũ wa kũhĩtia, ũndũ ũcio no ũtũteithie. Na njĩra ĩrĩkũ? Rĩrĩa twaigua tũhĩtĩtie, ũndũ ũcio nĩ ũtũteithagia kũrũnga mĩthiĩre itũ na tũgatua itua rĩa kwaga gũcokera mahĩtia macio.—Ahib. 12:12, 13.
13. Nĩkĩ nĩ twagĩrĩirũo kwĩmenyerera nĩguo tũtigathumbũkage gũkĩria njano?
13 O na kũrĩ ũguo, mũndũ no athiĩ na mbere kũigua ahĩtĩtie o na thutha wa kwĩrira na kũmenya atĩ Jehova nĩ aamuoheire. Gũthumbũka na njĩra ĩyo no gũkorũo gũtarĩ na moimĩrĩro mega. (Thab. 31:10; 38:3, 4) Na njĩra ĩrĩkũ? Ta wĩcirie ũhoro wa mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe watũũraga athumbũkaga nĩ ũndũ wa mahĩtia eekĩte tene. Ooigire ũũ: “Ndaiguaga ta arĩ ũndũ wa tũhũ gũtungatĩra Jehova, tondũ o na no kũhoteke ndikaahonokio.” Aingĩ aitũ no tũtaũkĩrũo nĩ ũguo mwarĩ wa Ithe witũ ũcio aaiguaga. Nĩ twagĩrĩirũo kwĩmenyerera nĩguo tũtigathumbũkage gũkĩria njano. Nĩkĩ? Tondũ Shaitani no akene mũno tũngĩtiga gũtungatĩra Jehova nĩ ũndũ wa gwĩciria atĩ Jehova ndaatuoheire, no ũhoro wa ma nĩ atĩ akoragwo atuoheire.—Ringithania 2 Akorintho 2:5-7, 11.
14. Tũngĩkorũo na ma biũ atĩa atĩ Jehova nĩ aatuoheire?
14 No mũndũ no eyũrie atĩrĩ, ‘Ingĩkorũo na ma biũ atĩa atĩ Jehova nĩ aanjoheire?’ Angĩkorũo nĩ wĩyũragia kĩũria kĩu, ũndũ ũcio ũronania atĩ Jehova no akuohere. Mĩaka mĩingĩ mĩhĩtũku, Mũrangĩri ũmwe woigĩte ũũ: “No wĩkore ũgĩka ihĩtia o rĩrĩa maita maingĩ, tondũ hihi ũndũ ũcio nĩ wakũingĩrĩte mũno na kwoguo ti ũndũ mũhũthũ kũũtooria. . . . No ndũgakue ngoro. Ndũkanecirie atĩ Jehova ndangĩkuohera. Ũguo nĩguo Shaitani angĩenda wĩcirie. Gũkorũo atĩ nĩ ũiguaga ũũru rĩrĩa weka ihĩtia, nĩ kuonania atĩ ndũrĩ mũndũ mũũru na Jehova no akuohere. Thiĩ na mbere kwĩnyihia na kũhoya Ngai akuohere, agũteithie kũgĩa na thamiri theru, na agũteithie gũtiga gwĩka ihĩtia rĩu. O ta ũrĩa kaana gathiaga kũrĩ Ithe rĩrĩa karĩ na thĩna, ndũkanoge kwĩra Jehova agũteithie o na akorũo no ihĩtia o rĩrĩa, na nĩ arĩgũteithagia arĩ na tha tondũ wa ũtugi wake mũnene.”15-16. Andũ amwe mahutĩtio na njĩra ĩrĩkũ thutha wa kũmenya atĩ Jehova no ameciragia?
15 Andũ aingĩ a Jehova nĩ maiguaga momĩrĩrio mamenya atĩ Jehova no arameciria. Kwa ngerekano, mĩaka ĩigana ũna mĩhĩtũku mũrũ wa Ithe witũ ũmwe nĩ eekĩrirũo ngoro mũno thutha wa gũthoma ũndũ wonetwo thĩinĩ wa gĩcunjĩ, “Bibilia nĩ Ĩgarũraga Mĩtũũrĩre ya Andũ.” Thĩinĩ wa gĩcunjĩ kĩu, mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe ooigire atĩ nĩ ũndũ wa maũndũ marĩa aagereire, warĩ ũndũ mũritũ harĩ we gwĩtĩkia atĩ Jehova no amwende. Ũndũ ũcio nĩ wamũthumbũrire kwa ihinda rĩa mĩaka mĩingĩ o na thutha wake kũbatithio. O na kũrĩ ũguo, rĩrĩa aambĩrĩirie gwĩcũrania igũrũ rĩgiĩ ũkũũri, nĩ aambĩrĩirie kuona maũndũ na njĩra ĩngĩ ngũrani. *
16 Kĩonereria gĩake kĩahutirie mũrũ wa Ithe witũ ũcio atĩa? Mũrũ wa Ithe witũ ũcio aandĩkire ũũ: “Ndĩ mũnini nĩ ndatooretio nĩ mũtugo wa kwĩrorera ponografĩ. Ica ikuhĩ nĩ njĩrĩga gũcokerera mũtugo ũcio. Nĩ njarĩtie ũteithio kuuma kũrĩ athuri a kĩũngano, na no ndĩrerutanĩria gũtooria mũtugo ũcio. Athuri acio nĩ mandeithĩtie kuona atĩ Jehova nĩ anyendete na nĩ ehaarĩirie kũndeithia. O na kũrĩ ũguo, rĩmwe nĩ njiguaga itarĩ kĩene na
ngona ta Jehova atanyendete. Gũthoma kĩonereria [kĩa mwarĩ wa Ithe witũ ũcio] nĩ kũndeithĩtie mũno. Rĩu nĩ ndaũkĩirũo atĩ, gũkorũo na mawoni atĩ Ngai ndangĩnjohera nĩ ta kuuga atĩ igongona rĩrĩa Mũrũ wake aarutire ti rĩiganu kũhumbĩra mehia makwa. Nĩ ndatinĩrĩirie na ngĩiga gĩcunjĩ kĩu nĩguo ngagĩthoma na ngecũrania rĩrĩa rĩothe ndĩreigua itarĩ kĩene.”17. Nĩ kĩĩ gĩateithirie mũtũmwo Paulo kwaga gũthumbũka mũno nĩ ũndũ wa mahĩtia marĩa eekĩte?
17 Cionereria ta icio nĩ itũririkanagia ũhoro wĩgiĩ mũtũmwo Paulo. Atanatuĩka Mũkristiano, nĩ eekĩte mehia maigana ũna maritũ. Paulo nĩ aaririkanaga maũndũ macio eekĩte no ndaikaraga akĩmeciragia. (1 Tim. 1:12-15) Nĩ eetĩkĩtie atĩ we nĩ oheirũo nĩ ũndũ wa igongona rĩa ũkũũri. (Gal. 2:20) Nĩ ũndũ ũcio, handũ ha Paulo gũthumbũka nĩ ũndũ wa mahĩtia macio eekĩte, aaigire meciria make harĩ gũtungatĩra Jehova ũrĩa wothe angĩahotire.
WĨCIRIE ŨHORO WA MAHINDA MARĨA MAROKA
18. Nĩ maũndũ marĩkũ tweruta gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ?
18 Nĩ maũndũ marĩkũ tweruta gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ? (1) Ũhoti wa kũririkana nĩ kĩheo kuuma kũrĩ Jehova, ĩndĩ o na angĩkorũo ũtũũro witũ warĩ mwega atĩa mahinda marĩa mahĩtũku, ũgaakorũo ũrĩ mwega o na makĩria thĩinĩ wa thĩ njerũ. (2) Andũ arĩa angĩ no matũhĩtĩrie, no rĩrĩa twathuura kũmohera nĩ tũhotaga gũthiĩ na mbere gũtungatĩra Jehova. (3) Gũthumbũka gũkĩria njano nĩ ũndũ wa mahĩtia twaneka no gũtũme twage gĩkeno tũgĩtungatĩra Jehova. Kwoguo twagĩrĩirũo gũkorũo na ma o ta Paulo atĩ Jehova nĩ aatuoheire.
19. Tũmenyaga atĩa atĩ thĩinĩ wa thĩ njerũ tũtigathumbũkaga nĩ ũndũ wa maũndũ marĩa twekĩte tene?
19 Tũrĩ na kĩĩrĩgĩrĩro gĩa gũgaatũũra tene na tene. Na thĩinĩ wa thĩ njerũ tũtigathumbũkaga nĩ ũndũ wa maũndũ marĩa twekĩte tene. Ũhoro wĩgiĩ ihinda rĩu Bibilia yugaga ũũ: “Maũndũ marĩa ma hau kabere matikaaririkanwo.” (Isa. 65:17) Ta wĩcirie ũndũ ũyũ: Andũ amwe makũrĩte o magĩtungatagĩra Jehova, no thĩinĩ wa thĩ njerũ nĩ magaacokererũo nĩ wĩthĩ wao. (Ayub. 33:25) Kĩrekei tũtue itua rĩa kwagaga gwĩciria gũkĩria njano maũndũ megiĩ mahinda marĩa mahĩtũku. Handũ ha ũguo rekei tũige meciria maitũ harĩ thĩ njerũ na twĩrutanĩrie biũ nĩguo tũgaakorũo kuo.
RWĨMBO NA. 142 Kũrũmia Kĩĩrĩgĩrĩro Gitũ
^ kĩb. 5 Nĩ wega kũririkana maũndũ marĩa manekĩka ũtũũro-inĩ witũ. No tũtiagĩrĩirũo gwĩciria gũkĩria njano ũhoro wa mahinda mahĩtũku nginya tũremwo nĩ gũtungatĩra Jehova mahinda-inĩ maya, kana tũriganĩrũo nĩ maũndũ marĩa agaatwĩkĩra mahinda marĩa mokĩte. Gĩcunjĩ gĩkĩ nĩ kĩarĩrĩirie maũndũ matatũ twagĩrĩirũo gwĩthema marĩa mangĩtũma twĩcirie mũno ũhoro wĩgiĩ mahinda marĩa mahĩtũku. Nĩ tũkwarĩrĩria motaaro ma Bibilia na cionereria cia mahinda maya iria ingĩtũteithia gwĩthema maũndũ macio.
^ kĩb. 8 Rora Mnara wa Mlinzi wa Julaĩ 1, 2004, kar. 23-29.
^ kĩb. 14 Rora The Watchtower, Februarĩ 15, 1954, kar. 123.
^ kĩb. 15 Rora Mnara wa Mlinzi wa Agosti 1, 2011, kar. 20-21.
^ kĩb. 58 GŨTAARĨRIA MBICA: Kwĩrirĩria ũtũũro wa tene, kũiga muku, na mũndũ kũigua ahĩtĩtie mũno, nĩ ta gũkururia mĩrigo mĩritũ, na ũndũ ũcio no ũtũme tũremwo gũthiĩ na mbere njĩra-inĩ ya muoyo.
^ kĩb. 65 GŨTAARĨRIA MBICA: Rĩrĩa twatiga kũiga meciria maitũ harĩ maũndũ macio matariĩ ta mĩrigo nĩ tũiguaga twakena na tũkagĩa na hinya makĩria. Na nĩ ũndũ ũcio tũkahota gũthiĩ na mbere gũtungatĩra Jehova.