“Niĩ Ndĩ Hamwe na Inyuĩ”

‘Andũ aingĩ nĩ makariũnga ũũ na ũũ, naguo ũmenyo ũingĩhe.’ —DAN. 12:4.

ŨNGĨCOKIA ATĨA?

‘Ũmenyo wa ma’ ũmenyekete atĩa mahinda-inĩ maya?

Arĩa maraiyũkia ũhoro wa ma matuĩkĩte “aingĩ” atĩa?

Ũmenyo wa ma ‘ũingĩhĩte’ na njĩra irĩkũ?

1, 2. (a) Tũmenyaga atĩa atĩ Jesu arĩ hamwe na ithuĩ ũmũthĩ na atĩ nĩ agaakorũo hamwe na ithuĩ mahinda marĩa mokĩte? (b) Kũringana na Danieli 12:4, gũthuthuria Maandĩko na kinyi kũngĩgaakorũo na moimĩrĩro marĩkũ?

 TA HŨŨRA mbica wĩ thĩinĩ wa Paradiso. O rũcinĩ, ũgokĩra ũnogokete na ũkĩĩriragĩria mũno kwambĩrĩria mũthenya ũngĩ. Ũtarĩ na handũ haragũtuura. Mawathe mothe marĩa warĩ namo nĩ mathengu. Ũhoti waku wothe wa kũigua, kuona, kũigua mĩnungo, kũhutia, na gũcama nĩ ũraruta wĩra wega biũ. Wĩna hinya mũingĩ, nĩ ũrakenera wĩra waku, wĩna arata aingĩ, na ndũrĩ na mĩtangĩko yaku yothe nĩ mĩthiru. Irathimo ta icio nĩcio ũgaakenera rungu rwa Ũthamaki wa Ngai. Kristo Jesu, Mũthamaki ũrĩa mũthuure, nĩ akaarathima raiya ake na amarute maũndũ megiĩ Jehova.

² Jehova nĩ agaakorũo hamwe na ndungata ciake njĩhokeku irĩ wĩra-inĩ ũcio wa kũrutana thĩ yothe. Ngai na Mũrũwe nĩ makoretwo hamwe na arĩa ehokeku ihinda rĩa karine nyingĩ. Atanambata igũrũ, Jesu eerire arutwo ake ehokeku atĩ nĩ angĩgaakorũo hamwe nao. (Thoma Mathayo 28:19, 20.) Nĩguo twĩkĩre hinya wĩtĩkio witũ harĩ kĩĩranĩro kĩu, rekei tũthuthurie mũhari ũmwe wa ũrathi watongoririo nĩ roho, ũrĩa waandĩkĩirũo Babuloni ya tene mĩaka makĩria ma 2,500 mĩhĩtũku. Akĩaria ũhoro wa ‘hĩndĩ ya ithirĩro’ na nĩyo ĩno tũratũũra, mũnabii Danieli aandĩkire ũũ: ‘Andũ aingĩ nĩ makariũnga ũũ na ũũ, naguo ũmenyo ũingĩhe.’ (Dan. 12:4) Gĩkĩrorũo na njĩra ya ngerekano na kũringana na ũtaũku ũrĩa ũrĩ kuo matukũ-inĩ maya, kiugo gĩa Kĩhibirania kĩrĩa gĩtaũrĩtwo ‘kũriũnga ũũ na ũũ’ kĩonanagia gũthuthuria na kinyi. Kaĩ kũriũnga kũu nĩ kũngĩkaarehe irathimo nyingĩ-ĩ! Arĩa merutaga Maandĩko na kinyi nĩ mangĩkaarathimwo na ũmenyo wa ma wa Kiugo kĩa Ngai. Ningĩ ũrathi ũcio nĩ wonanagia  atĩ andũ aingĩ nĩ mangĩkaiyũkia ‘ũmenyo wa ma.’ Makĩria ma ũguo, ũmenyo ũcio nĩ ũngĩkaingĩha. Nĩ ũngĩgaakinyĩra andũ aingĩ na woneke na njĩra hũthũ. Tũgĩthuthuria ũrĩa ũrathi ũcio ũhingĩte, nĩ tũkuona atĩ Jesu e hamwe na arutwo ake ũmũthĩ na atĩ Jehova no ahote kũhingia biũ ũrĩa wothe eranĩire.

‘ŨMENYO WA MA’ KŨMENYEKA

3. Gwathire atĩa harĩ ‘ũmenyo wa ma’ thutha wa atũmwo gũkua?

³ Thutha wa atũmwo gũkua, ũregenyũki ũrĩa warathĩtwo atĩ ũngĩoimanire na Akristiano a ma nĩ waambĩrĩirie, na ũgĩtherema ta mwaki. (Atũm. 20:28-30; 2 Thes. 2:1-3) Karine-inĩ nyingĩ thutha ũcio, ‘ũmenyo wa ma’ warĩ mũnini na to kũrĩ arĩa matarĩ ũndũ moĩ wĩgiĩ Bibilia no nĩ nginya arĩa meeĩtaga Akristiano. O na makiugaga atĩ nĩ meetĩkĩtie Maandĩko, atongoria a ndini iria cieĩtaga cia Gĩkristiano maarutanaga maheeni—“morutani ma ndaimono” marĩa magagĩra Ngai gĩtĩo. (1 Tim. 4:1) Andũ maaigĩtwo nduma-inĩ ya kĩĩroho. Maũndũ mamwe aregenyũki maarutanaga nĩ atĩ Ngai nĩ Ũtatũ, atĩ mũndũ nĩ arĩ kĩndũ gĩtakuaga, na atĩ andũ amwe makua maherithagio tene na tene icua-inĩ.

4. Gĩkundi kĩmwe kĩa Akristiano kĩambĩrĩirie atĩa gũcaria ‘ũmenyo wa ma’ mĩaka-inĩ ya 1870?

⁴ O na kũrĩ ũguo, mĩaka-inĩ ya 1870—kĩndũ mĩaka mĩrongo ĩna mbere ya “matukũ marĩa ma kũrigĩrĩria” kwambĩrĩria—gĩkundi kĩnini kĩa Akristiano a ma taũni-inĩ ya Pennsylvania, Amerika U.S., nĩ gĩacemanagia kwĩruta Bibilia na kinyi na gũcaria ‘ũmenyo wa ma.’ (2 Tim. 3:1) Meeĩtaga Arutwo a Bibilia. Acio tio maarĩ “andũ arĩa ogĩ na imenyi” arĩa Jesu oigire atĩ nĩ mangĩkaahithwo ũmenyo. (Mat. 11:25) Maarĩ andũ enyihia arĩa meeriragĩria gwĩka wendi wa Ngai matarĩ na ũhinga. Maathomaga, makaarĩrĩria, na magecũrania Maandĩko na kinyi na njĩra ya mahoya. Ningĩ nĩ maaringithanagia mĩhari ya Bibilia na magathuthuria maũndũ marĩa maandĩkĩtwo nĩ andũ angĩ meekaga ũthuthuria o tao. O kahora, Arutwo acio a Bibilia nĩ maakinyĩrĩire kũmenya ma iria ciahithĩtwo karine-inĩ nyingĩ.

5. Muoroto wa kĩrũmanĩrĩrio gĩa trakti iria cietagwo The Old Theology warĩ ũrĩkũ?

⁵ O na gũtuĩka Arutwo acio a Bibilia nĩ maakenagĩra mũno maũndũ marĩa meerutaga, matiarekire ũmenyo ũcio maakoretwo maagĩa ũtũme meetũgĩrie; kana makĩĩgathĩrĩria nĩ ũndũ wa kũmenyithania ũndũ mwerũ. (1 Kor. 8:1) Ithenya rĩa ũguo, maacabire kĩrũmanĩrĩrio gĩa trakti cietagwo The Old Theology. Muoroto warĩ kũmenyithia athomi ma cia Maandĩko iria ciandĩkĩtwo thĩinĩ wa Bibilia. Trakti ya mbere yarĩ na “ũhoro makĩria wa gũthoma nĩguo ũteithĩrĩrie andũ kwĩruta Bibilia, meherie morutani mothe ma maheeni ma andũ na macokerere biũ ũrutani wa tene wa Mwathani witũ na atũmwo.”—The Old Theology, Na. 1, Ĩpuro 1889, kar. 32.

6, 7. (a) Nĩ ma irĩkũ tũteithĩtio gũtaũkĩrũo nĩcio kuuma mĩaka-inĩ ya 1870? (b) Nĩ ma irĩkũ wee ũkeneire kũmenya?

⁶ Githĩ ma icio ikoretwo ikĩguũrio kuuma mwaka wa 1870 ti cia bata mũno! a Ma icio ti maũndũ matangĩhũthĩrũo ũtũũro-inĩ marĩa maragĩrĩrio nĩ athomi a ndini. Nĩ ma cia gũcanjamũra, itũkũũraga ũkombo-inĩ, igatũma ũtũũro witũ ũgĩe na muoroto o na tũkaiyũrũo nĩ gĩkeno na mwĩhoko. Itũteithagia kũmenya Jehova—ngumo ciake njega na mĩoroto yake. Ningĩ nĩ itaaragĩria wĩra wa Jesu, gĩtũmi gĩake gĩa gũũka gũkũ thĩ na gũkua, na ikonania ũrĩa areka rĩu. Ma icio cia bata nĩ iguũragia gĩtũmi  kĩa Ngai kũrekereria waganu, kĩrĩa gĩtũmaga tũkue, ũrĩa twagĩrĩirũo kũhoya, na ũrĩa tũngĩkorũo na gĩkeno kĩa ma.

⁷ Rĩu no tũhote gũtaũkĩrũo nĩ morathi marĩa maatũire ‘mahingĩirũo’ mĩaka mĩingĩ no nĩ marahinga ihinda-inĩ rĩrĩ rĩa ithirĩro. (Dan. 12:9) Morathi macio nĩ marĩa makoragwo Maandĩko-inĩ, makĩria mabuku-inĩ ma Injiri na rĩa Kũguũrĩrio. Jehova o na nĩ atũteithĩtie gũtaũkĩrũo nĩ maũndũ tũtangĩahotire kuona na maitho—ta Jesu gũtuo mũthamaki, mbaara ĩrĩa yarĩ igũrũ, na Shaitani kũharũrũkio gũkũ thĩ. (Kũg. 12:7-12) Ningĩ Ngai nĩ atũteithĩtie gũtaũkĩrũo nĩ gĩtũmi kĩa maũndũ marĩa tũhotaga kuona—mbaara, ithingithia, mĩrimũ, ng’aragu, o na andũ matatĩĩaga Ngai arĩa matũmĩte matukũ maya matuĩke “mahinda ma ũgwati.”—2 Tim. 3:1-5; Luk. 21:10, 11.

8. Nũũ tũcokagĩria ngatho nĩ ũndũ wa maũndũ marĩa tũhotete kuona na kũigua?

⁸ No tũhote gũtaũkĩrũo na njĩra hũthũ ũndũ ũrĩa Jesu eerire arutwo ake: “Gũkena-rĩ, nĩ maitho marĩa monaga maũndũ marĩa inyuĩ muonaga: nĩ gũkorũo ngũmwĩra atĩrĩ, atĩ anabii o na athamaki aingĩ nĩmendaga kuona maũndũ marĩa inyuĩ muonaga, na matiamonire; magakĩenda kũigua maũndũ marĩa mũiguaga, na matiamaiguire.” (Luk. 10:23, 24) Nĩ tũcokagĩria Jehova Ngai ngatho nĩ gũtũhotithia kuona na kũigua maũndũ ta macio. Githĩ tũtikenaga tondũ ‘mũteithia,’ roho mũtheru wa Ngai, nĩ waatũmirũo uumĩrĩrie arũmĩrĩri a Jesu “ũhoro-inĩ ũrĩa wa ma wothe”! (Thoma Johana 16:7, 13.) Rekei tũkenagĩre ‘ũmenyo ũrĩa wa ma’ hĩndĩ ciothe na tũũmenyithagie andũ angĩ tũtarĩ na mwĩyendo!

‘ANDŨ AINGĨ’ KŨIYŨKIA ‘ŨMENYO WA MA’

9. Nĩ rĩĩtana rĩrĩkũ rĩarĩ riuma-inĩ rĩa Ĩpuro 1881 rĩa ngathĩti ĩno?

⁹ Mweri wa Ĩpuro 1881, ihinda rĩtakinyĩte mĩaka ĩĩrĩ thutha wa riuma rĩa mbere rĩa Mũrangĩri gũcabwo, ngathĩti ĩno yarĩ na rĩĩtana rĩa ahunjia 1,000. Gĩcunjĩ kĩu kĩoigĩte ũũ: “Kũrĩ arĩa maũndũ mao mangĩmetĩkĩria kũhũthĩra nuthu ya mahinda mao kana makĩria wĩra-inĩ wa Mwathani, tũrĩ na rĩĩciria . . . , na nĩrĩo rĩrĩ: Atĩ mũthiĩ matũũra-inĩ manene na manini, kũringana na ũhoti wanyu, kana mũrĩ Mapainia kana Ahunjia, mũcarie Akristiano marĩ na ngoro njega kũndũ guothe, aingĩ ao arĩa mũgũkora marĩ na kĩyo ũhoro-inĩ wa Ngai, no makaga ũmenyo wa ma; acio mũmamenyithie ũingĩ wa tha cia Ithe Witũ, na wega wa kiugo Gĩake.”

10. Andũ maaiyũkirie atĩa rĩĩtana rĩa ahunjia a mahinda mothe?

¹⁰ Rĩĩtana rĩu rĩonanirie atĩ Arutwo acio a Bibilia nĩ maamenyaga atĩ wĩra ũrĩa wa bata harĩ Akristiano a ma nĩ kũhunjia ũhoro ũrĩa mwega. No rĩĩtana rĩu rĩa ahunjia 1,000 a mahinda mothe rĩarĩ inene mũno, amu no andũ magana maigana ũna maathiaga mĩcemanio-inĩ ya Arutwo a Bibilia hĩndĩ ĩyo. O na kũrĩ ũguo, thutha wa gũthoma trakti kana ngathĩti, andũ aingĩ nĩ maamenyire atĩ ĩyo nĩyo ma na makĩiyũkia rĩĩtana rĩu. Kwa ngerekano, mwaka wa 1882, thutha wa gũthoma ngathĩti ĩmwe ya Mũrangĩri na kabuku gaacabĩtwo nĩ Arutwo a Bibilia, mũndũ ũmwe kuuma London, Ngeretha, aandĩkire ũũ: “Ndĩramũũria mũnyonie ũrĩa ngũhunjia o na kĩrĩa ingĩhunjia nĩguo hote kũruta wĩra ũyũ mũrathime ũrĩa Ngai arenda ũrutwo.”

11, 12. (a) Nĩ muoroto ũrĩkũ tũkoragwo naguo ũhaanaine na wa mapainia a tene? (b) Mapainia acio maambagĩrĩria atĩa “irathi,” kana ciũngano?

¹¹ Gũkinyĩria mwaka wa 1885, Arutwo a Bibilia ta 300 nĩ maatungataga marĩ mapainia. Muoroto wa ahunjia acio a mahinda mothe warĩ o ta ũrĩa tũkoragwo naguo ũmũthĩ—wa gũtua andũ arutwo a Jesu  Kristo. No njĩra iria maahũthagĩra ciarĩ ngũrani na citũ. Ũmũthĩ, twĩrutaga Bibilia na mũndũ ũmwe ũmwe, tũkĩmũtaaraga arĩ wiki. Tũgacoka tũkoria mũrutwo ũcio wa Bibilia anyitanĩre na kĩũngano kĩrĩa kĩrĩ ho. No tene, mapainia maaheanaga mabuku magacoka magacokanĩrĩria arĩa makenio nĩ ũhoro mwega nĩguo merute Maandĩko marĩ gĩkundi. Handũ ha kwĩruta na mũndũ ũmwe ũmwe, maambagĩrĩria “irathi,” kana ciũngano.

¹² Kwa ngerekano, mwaka wa 1907, gĩkundi kĩmwe kĩa mapainia nĩ gĩathiũrũrũkire itũũra rĩmwe gĩgĩetha andũ arĩa maarĩ na ibuku rĩetagwo Millennial Dawn (kana Studies in the Scriptures). Ngathĩti ya Mũrangĩri yoigire ũũ: “Andũ acio [maakenetio nĩ ũhoro mwega] meetirũo mũcemanio mũnini mũciĩ-inĩ wa ũmwe wao. Painia ũmwe akĩmarutĩra mĩario yarĩ na kĩongo Divine Plan of the Ages kana Mũbango wa Ngai wa Kuuma Tene mũthenya mũgima wa Kiumia, na mũthenya wa Kiumia ũrĩa warũmĩrĩire akĩmoria mathiage mĩcemanio mategũtĩrĩria.” Mwaka wa 1911, ariũ a Ithe witũ makĩgarũrĩra njĩra ĩyo. Ahunjia 58 a mwanya arĩa maagendaga nĩ maarutire mĩario ya andũ othe bũrũri-inĩ wa Amerika U.S. na Kanada. Ariũ acio a Ithe witũ maandĩkaga marĩĩtwa na andirethi cia arĩa maakenagio nĩ ũhoro arĩa moka gũthikĩrĩria mĩario na makabanga ũrĩa marĩcemanagia mĩciĩ-inĩ ya andũ nĩguo mambĩrĩrie “irathi” njerũ. Gũkinyĩria mwaka wa 1914, kwarĩ na ciũngano 1,200 cia Arutwo a Bibilia thĩ yothe.

13. Nĩ ũndũ ũrĩkũ ũgũkenagia ũhoro-inĩ wĩgiĩ ũrĩa ‘ũmenyo wa ma’ ũtheremete ũmũthĩ?

¹³ Ũmũthĩ, kũrĩ na ciũngano ta 109,400 thĩinĩ wa thĩ, na aarĩ na ariũ a Ithe witũ 895,800 nĩ matungataga marĩ mapainia. Hakuhĩ andũ milioni inyanya rĩu nĩ maiyũkĩtie ‘ũmenyo wa ma,’ na nĩ maraũhũthĩra ũtũũro-inĩ wao. (Thoma Isaia 60:22.) b Ũndũ ũcio nĩ wa magegania, amu Jesu aarathĩte atĩ arutwo ake nĩ ‘mangĩgaathũũrũo nĩ andũ othe’ nĩ ũndũ wa rĩĩtwa rĩake. Agĩcoka akĩongerera atĩ arũmĩrĩri ake nĩ mangĩkanyarirũo, maikio korokoro, o na moragwo. (Luk. 21:12-17) O na magĩkararagio nĩ Shaitani, ndaimono ciake, na andũ, andũ a Jehova nĩ magacĩrĩte mũno wĩra-inĩ wao wa gũtua andũ arutwo. Ũmũthĩ, mahunjagia thĩinĩ wa “thĩ yothe,” kuuma mĩtitũ-inĩ nginya kũndũ kwa mbarabu, irĩma-inĩ, werũ-inĩ, taũni-inĩ, na icagi-inĩ iria irĩ kũraihu mũno. (Mat. 24:14) Ũndũ ũcio ndũngĩhoteka hatarĩ ũteithio wa Ngai.

‘ŨMENYO WA MA KŨINGĨHA’

14. ‘Ũmenyo wa ma’ ũtheremete mũno atĩa kũgerera ũhoro ũrĩa mũcabe?

¹⁴ ‘Ũmenyo wa ma’ ũingĩhĩte kũgerera andũ aingĩ arĩa marahunjia ũhoro ũrĩa  mwega. Ningĩ nĩ ũingĩhĩte kũgerera ũhoro ũrĩa mũcabe. Mweri wa Julaĩ mwaka wa 1879, Arutwo a Bibilia nĩ maacabire riuma rĩa mbere rĩa ngathĩti ĩno, rĩrĩa rĩarĩ na kĩongo Zion’s Watch Tower and Herald of Christ’s Presence. Riuma rĩu, rĩrĩa rĩacabirũo nĩ kambuni ya kĩĩbiacara, rĩacabirũo kobĩ 6,000 na rũthiomi rwa Gĩthũngũ. Charles Taze Russell, ũrĩa warĩ na ũkũrũ wa mĩaka 27, nĩwe waathurirũo atuĩke mwandĩki, na harĩ Arutwo angĩ atano a Bibilia agima kĩĩroho maaheanaga ũhoro wa kwandĩkwo ngathĩti-inĩ ĩyo hĩndĩ ciothe. Ũmũthĩ ngathĩti ya Mũrangĩri ĩcabagwo na thiomi 195. Nĩyo ngathĩti ĩrĩa ĩkinyagĩra andũ aingĩ mũno thĩinĩ wa thĩ, o riuma ĩcabagwo kobĩ 42,182,000. Ĩrĩa ĩmĩrũmĩrĩire nĩ Amkeni! ĩrĩa ĩcabagwo kobĩ 41,042,000 na thiomi 84. Hamwe na ũguo, mabuku ta milioni 100 hamwe na Bibilia nĩ macabagwo o mwaka.

15. Wĩra witũ wa gũcaba ũtwarithagio na mbere atĩa?

¹⁵ Wĩra ũcio mũnene ũtwarithagio na mbere kũgerera mĩhothi ya kwĩyendera. (Thoma Mathayo 10:8.) Ũndũ ũcio nĩ ũgegagia arĩa marutaga wĩra wa gũcaba arĩa moĩ thogora wa macini cia gũcaba, maratathi, rangi, na indo ingĩ iria ihũthagĩrũo. Mũrũ wa Ithe witũ ũmwe ũhũthagĩrũo kũgũra indo cia wabici iria icabaga thĩinĩ wa thĩ oigire ũũ: “Onjoria arĩa maceeraga kũrĩa tũcabagĩra nĩ magegagio nĩ kuona macini cia kĩĩrĩu na iraruta wĩra mũingĩ ihotete kũgũrũo kũgerera mĩhothi ya kwĩyendera. Ningĩ nĩ magegaga kuona atĩ arĩa marutaga wĩra Betheli nĩ andũ ethĩ mũno na mena gĩkeno.”

ŨMENYO WĨGIĨ NGAI NĨ ŨKAIYŨRA THĨ YOTHE

16. Muoroto wa gũtũma ‘ũmenyo wa ma’ ũmenyeke nĩ ũrĩkũ?

¹⁶ ‘Ũmenyo wa ma’ ũingĩhĩte harĩ na muoroto mwega. Wendi wa Ngai nĩ ‘andũ othe mahonokio na matuĩke a kũmenya ũhoro wa ma.’ (1 Tim. 2:3, 4) Jehova endaga andũ mamenye ũhoro wa ma nĩguo mamũthathaiye ũrĩa kwagĩrĩire na marathimwo nĩwe. Jehova nĩ acokanĩrĩirie gĩkundi kĩa Akristiano ehokeku aitĩrĩrie maguta na njĩra ya gũtũma ‘ũmenyo wa ma’ ũmenyeke. Ningĩ nĩ aracokanĩrĩria “kĩrĩndĩ kĩingĩ” kuuma ‘ndũrĩrĩ-inĩ ciothe, mĩhĩrĩga yothe, nduka ciothe o na mĩario yothe,’ kĩrĩa kĩrĩ na kĩĩrĩgĩrĩro gĩa gũgatũũra thĩ tene na tene.—Kũg. 7:9.

17. Gũtherema kwa ũthathaiya wa ma kũronania ũndũ ũrĩkũ?

¹⁷ Gũtherema kwa ũthathaiya wa ma kwa ihinda rĩa mĩaka 130 mĩhĩtũku kũronania atĩ Ngai na Jesu Kristo, Mũthamaki ũrĩa athuurĩte, nĩ makoretwo hamwe na arĩa matungatagĩra Jehova gũkũ thĩ—makĩmatongoria, kũmagitĩra, na kũmaruta. Ningĩ wongerereku wao nĩ wonanagia biũ atĩ ciĩranĩro cia Jehova cia mahinda mokĩte nĩ ikaahinga. “Thĩ yothe nĩĩkaiyũrũo nĩ ũhoro wa kũmenya Jehova o ta ũrĩa maĩ maiyũrĩte iria-inĩ.” (Isa. 11:9) Kaĩ andũ nĩ magaakenera irathimo nyingĩ-ĩ!

[Ũhoro wa magũrũ-inĩ]

[Ciũria cia Wĩruti]

[Mbica karatathi ka 6]

Arutwo a Bibilia a tene maarĩ andũ enyihia na meendaga gwĩka wendi wa Ngai matarĩ na ũhinga

[Mbica karatathi ka 7]

Jehova nĩ akenagĩra kĩyo gĩaku gĩa gũtheremia ‘ũmenyo wa ma’ wĩgiĩ Ngai