1, 2. Hihi nĩ wendete gũtua matua, na ũkuona atĩa matua mamwe wanatua?

O MŨTHENYA nĩ tũbataraga gũtua matua matiganĩte. We wonaga atĩa matua marĩa ũcemanagia namo? Andũ amwe mendete kwĩyamũrĩra maũndũ mothe o ene. Monaga nĩo marĩ na kĩhooto gĩa gwĩtuĩra matua mao mothe matekwenda mũndũ ũngĩ amateithĩrĩrie. Angĩ nao nĩ metigagĩra gũtua matua marĩa ma bata ũtũũro-inĩ. Amwe nao macaragia ũteithio kuuma mabuku-inĩ kana kũrĩ ataarani na rĩngĩ o na makahũthĩra mbeca nyingĩ magĩcaria ũtaaro ũrĩa mareciria nĩ marabatara.

² Aingĩ aitũ nĩ tũmenyaga atĩ o na gũtuĩka nĩ kũrĩ matua tũtarĩ na kĩhooto gĩa gũtua, kũrĩ na mangĩ maingĩ mũndũ angĩĩyamũrĩra we mwene. (Gal. 6:5) O na kũrĩ ũguo, nĩ twĩtĩkagĩra atĩ ti matua mothe marĩa tũtuaga makoragwo marĩ ma ũũgĩ kana ma gũtũguna.

3. Nĩ motaaro marĩkũ tũheetwo ma gũtũteithia gũtua matua, na nĩkĩ hingo ciothe ti ũndũ mũhũthũ gũtua matua?

³ Tũrĩ ndungata cia Jehova nĩ tũkenaga tondũ nĩ atũheete motaaro ma ĩmwe kwa ĩmwe megiĩ maũndũ maingĩ ma bata ũtũũro-inĩ witũ. Nĩ tũmenyaga atĩ twarũmĩrĩra ũtaaro ũcio, nĩ tũrĩtuaga matua megũkenia Jehova na matũgune. O na kũrĩ ũguo, no tũcemanie na maũndũ matagwetetwo ĩmwe kwa ĩmwe thĩinĩ wa Bibilia. Maũndũ-inĩ ta macio twagĩrĩirũo nĩ gwĩka atĩa? Kwa ngerekano, nĩ tũĩ atĩ tũtiagĩrĩirũo nĩ kũiya. (Ef. 4:28) Ĩndĩ, andũ amwe moigaga atĩ ti hingo ciothe arĩ ũũru mũndũ kuoya kĩndũ gĩtarĩ gĩake angĩkorũo ti kĩa bata mũno, kana angĩkorũo ũrĩa ũroya nĩ akĩbataire mũno. Tũngĩtua itua atĩa rĩrĩa andũ amwe maroiga atĩ hatirĩ na watho wa ĩmwe kwa ĩmwe wĩgiĩ ũndũ mũna? Nĩ kĩĩ kĩngĩtũteithia?

4. No kũhoteke twanaamũkĩra ũtaaro ũrĩkũ tũkĩenda gũtua itua rĩna?

⁴ Tũngĩgwetera Mũkristiano ũngĩ atĩ nĩ tũrenda gũtua itua rĩna rĩa bata, ahota gũtũririkania bata wa kuonania  ũũgĩ wa ngoro. Hatarĩ nganja, ũcio nĩ ũtaaro mwega. Bibilia ĩtũheaga ũtaaro ũyũ igũrũ rĩgiĩ kũhĩka kuoya ikinya: “Mũndũ o wothe wa mũhiũhũko, kĩrĩa onaga no ũnyamari.” (Thim. 21:5) O na kũrĩ ũguo-rĩ, kuonania ũũgĩ wa ngoro nĩ kuuga atĩa? Hihi nĩ kuuga tu atĩ twagĩrĩirũo kuoya ihinda gwĩciria wega igũrũ rĩgiĩ ũndũ mũna, gũkorũo na ũigananĩru, na kũhũthĩra ũtaũku? Gwĩka maũndũ macio mothe nĩ kwa bata harĩ gũtua itua rĩega, ĩndĩ kuonania ũũgĩ wa ngoro nĩ makĩria ma ũguo.—Rom. 12:3; 1 Pet. 4:7.

5. Nĩ kĩĩ gĩtũmaga twage ũhoti wa kuonania ũũgĩ wa ngoro na njĩra nginyanĩru?

⁵ Gũtirĩ o na ũmwe witũ ũciarĩtwo arĩ na ũhoti wa kuonania ũũgĩ wa ngoro na njĩra nginyanĩru. Gĩtũmi nĩ kĩĩ? Ithuothe tũciarĩtwo tũrĩ na mehia na tũtarĩ akinyanĩru na nĩ ũndũ ũcio tũtikoragwo na mĩĩrĩ na meciria makinyanĩru o na hanini. (Thab. 51:5; Rom. 3:23) Makĩria ma ũguo, aingĩ aitũ kũrĩ hĩndĩ twarĩ amwe a arĩa meciria mao “matumumarĩtio” nĩ Shaitani. Kũrĩ hĩndĩ tũtaarũmagĩrĩra Jehova na maathani make ma ũthingu. (2 Kor. 4:4; Tit. 3:3) Kwoguo, o na mũndũ angĩoya ihinda inene gwĩciria mbere ya gũtua itua, angĩkorũo aratongorio nĩ muonere kana mwĩcirĩrie wake, no kũhoteke atue itua rĩtarĩ rĩa ũũgĩ.—Thim. 14:12.

6. Nĩ kĩĩ kĩngĩtũteithia kũgĩa na ũũgĩ wa ngoro?

⁶ O na gũtuĩka ithuĩ tũtikoragwo na mĩĩrĩ na meciria makinyanĩru-rĩ, Jehova Ithe witũ, nĩ mũkinyanĩru maũndũ-inĩ mothe. (Gũcok. 32:4) Nĩ tũkenaga tondũ nĩ atũheaga kĩrĩa tũbataraga nĩguo tũhote gũcenjia mwĩcirĩrie witũ, na twĩrute kũgĩa na ũũgĩ wa ngoro. (Thoma 2 Timotheo 1:7.) Nĩ wendi witũ tũrĩ Akristiano gwĩciragia na gwĩka maũndũ na njĩra nũngĩrĩru. No mũhaka tũgiragĩrĩrie mwĩcirĩrie na mathugunda maitũ na twĩgerekanagie na mwĩcirĩrie wa Jehova, mathugunda na ciĩko ciake.

7, 8. Taarĩria ũndũ wonetwo ũronania ũrĩa mũndũ angĩhota gũtua itua rĩa ũũgĩ o na kũrĩ na hatĩka kana moritũ.

⁷ Ta wĩcirie ũndũ ũyũ. Andũ amwe mathamĩire mabũrũri mangĩ, o magĩa kaana magatwaraga kũrĩ andũ a famĩlĩ ciao bũrũri-inĩ ũrĩa moimĩte mareragĩrũo nĩguo mahote gũthiĩ na mbere gwetha mbeca. * Mũtumia ũmwe wathamĩire bũrũri ũngĩ nĩ aagĩire kaana ga kahĩĩ. O ihinda-inĩ rĩu, akĩambĩrĩria kwĩruta Bibilia na akĩoya maũndũ ma kĩĩroho na ũritũ. Arata na andũ a famĩlĩ makĩambĩrĩria kũhatĩrĩria mũtumia ũcio na mũthuriwe matware kaana kau kũrĩ aciari a mũthuri. Ĩndĩ, kũgerera wĩruti wake wa Bibilia, mũtumia ũcio nĩ aamenyire atĩ kũrera mwana nĩ wĩra wake ehokeirũo nĩ Ngai. (Thab. 127:3; Ef. 6:4) Hihi angĩarũmĩrĩire mũtugo ũcio woonagwo nĩ andũ aingĩ ũrĩ mwagĩrĩru? Kana angĩarũmĩrĩire maũndũ marĩa eerutaga Bibilia-inĩ ũndũ ũrĩa hihi ũngĩatũmire agĩe na moritũ ma kĩĩmbeca o hamwe na kũnyũrũrio nĩ andũ amwe? Korũo nĩwe ũngĩekire atĩa?

⁸ Nĩ ũndũ wa kũhatĩkĩrĩrio mũno, mũtumia ũcio nĩ aaitũrũrĩire Jehova ngoro yake, na akĩhoya ũtongoria wake. Thutha wa kwaria na mwarĩ wa Ithe witũ ũrĩa wamũrutaga Bibilia, na andũ angĩ thĩinĩ wa kĩũngano, akĩambĩrĩria kũgĩa na mawoni ta ma Jehova kwerekera ũndũ ũcio. Ningĩ nĩ aamenyire atĩ ciana iria ireragwo itarĩ hamwe na aciari acio itikũraga wega kĩĩmeciria. Thutha wa gwĩcũrania ũndũ ũcio na njĩra ya Maandĩko nĩ aatuire atĩ ti wega gũtwara kaana gake kũrĩ aciari ao. Rĩrĩa mũthuriwe onire ũrĩa andũ a kĩũngano meeharĩirie kũmateithia na ũrĩa kaana kao gaakũraga wega, agĩtĩkĩra kwĩruta Bibilia  na akĩambĩrĩria gũthiaga mĩcemanio ya Gĩkristiano hamwe na mũtumia wake.

9, 10. Kuonania ũũgĩ wa ngoro nĩ kuuga atĩa, na tũngĩka ũguo atĩa?

⁹ Ĩyo no ngerekano ĩmwe ĩronania atĩ kuonania ũũgĩ wa ngoro ti kũrũmĩrĩra tu ũrĩa ithuĩ kana andũ angĩ mareciria kana marona ta arĩ guo kwagĩrĩire. Meciria na ngoro citũ itarĩ nginyanĩru, no ikorũo itariĩ ta thaa ĩrateng’era mũno kana ĩrathiĩ kahora mũno. Kũmĩrũmĩrĩra no gũtũrehere thĩna mũnene. (Jer. 17:9) Nĩ tũkũbatara gũikara tũkĩrũngaga ngoro na meciria maitũ tũkĩhũthĩra ithimi cia kwĩhokeka cia Kiugo kĩa Ngai.—Thoma Isaia 55:8, 9.

¹⁰ Bibilia ĩtũheaga ũtaaro ũyũ: “Ĩhokage Jehova na ngoro yaku yothe, ũtigage gwĩtiirania na mbuguĩro yaku mwene; Mwĩtĩkagĩre o we mĩthiĩre-inĩ yaku yothe, nacio njĩra ciaku nĩarĩkũrũngagĩra.” (Thim. 3:5, 6) Ta rora wone ciugo “ũtigage gwĩtiirania na mbuguĩro yaku mwene,” irũmĩrĩirũo nĩ ciugo, “mwĩtĩkagĩre o we [Jehova].” Nĩwe ũkoragwo na ũũgĩ wa ngoro na njĩra nginyanĩru biũ. Nĩ ũndũ ũcio, rĩrĩa rĩothe tũrenda gũtua itua, tũrĩbataraga gũcoka thĩinĩ wa Bibilia kũrora mawoni ma Ngai ũndũ-inĩ ũcio. Tũgacoka tũgatua itua ritũ kũringana na mawoni make. Gwĩka ũguo nĩkuo kuonania ũũgĩ wa ngoro, kwĩgerekania na mwĩcirĩrie wa Jehova.

11. Nĩ kĩĩ kĩbataranagia nĩguo mũndũ erute gũtua matua ma ũũgĩ?

¹¹ Kwĩruta gũtua matua ma ũũgĩ na gwĩka kũringana na ũrĩa twatua ti ũndũ mũhũthũ. Ũndũ ũcio no ũkorũo ũrĩ mũritũ makĩria harĩ arĩa mataikarĩte mũno ũhoro-inĩ wa ma kana arĩa mareruta Bibilia. O na kũrĩ ũguo, andũ ta acio arĩa Bibilia ĩtaga tũkenge twa kĩĩroho no mahote gũthiĩ na mbere. Ta wĩcirie ũrĩa kaana kerutaga gũthiĩ na magũrũ. Nĩguo kahote gwĩtwara gatekũgũa, kabataraga gũkinyũkia tũmakinya tũnini tũnini na gageka ũguo maita maingĩ. Ũguo noguo gakenge ga kĩĩroho kabataraga gwĩka rĩrĩa karenda gũtua matua. Akĩaria ũhoro wa andũ arĩa agimaru kĩĩroho, mũtũmwo Paulo oigire atĩ nĩo arĩa “mahũthĩire gũkũũrana wega na ũũru, nĩ ũndũ wa ũrĩa monire ihinda rĩa kwĩmenyeria  gwĩka ũguo.” Ciugo “mahũthĩire” na “kwĩmenyeria” cierĩ cionanagia gũkorũo na kĩyo kĩrathiĩ na mbere, na ũguo nĩguo arĩa matarĩ na ũmenyeru marabatara gwĩka.—Thoma Ahibirania 5:13, 14.

12. Tũngĩkũria atĩa ũhoti wa gũtua matua ma ũũgĩ?

¹² O ta ũrĩa hekũgwetetwo hau kabere, o mũthenya nĩ tũbataraga gũtua matua maingĩ, manene na mangĩ manini. Kũringana na ũthuthuria ũmwe, matua marĩa tũtuaga, hakuhĩ nuthu yamo tũtituaga tondũ wa gũkorũo tũmecirĩtie mũno, ĩndĩ tũmekaga o ta arĩ mũtugo. Kwa ngerekano, no kũhoteke o rũcinĩ o rũcinĩ nĩ ũtuaga nĩ nguo irikũ ũgwĩkĩra. No wone rĩrĩ itua inini, na makĩria rĩrĩa ũrĩ na ihenya, ũthuuraga nguo ĩrĩa ũkwĩhumba ũtegwĩcũrania mũno. Ĩndĩ harĩ bata mũndũ gwĩciria kana kĩrĩa ekwĩhumba nĩ kĩmwagĩrĩire arĩ ndungata ya Jehova. (2 Kor. 6:3, 4) Rĩrĩa ũragũra nguo, wahota gwĩciria ũhoro wa nguo ĩrĩa yumĩte, ĩndĩ nĩ wega ningĩ gwĩciria ũhoro wa thogora na kana nguo ĩyo ĩrĩ na gĩtĩo. Gũtua matua marĩa magĩrĩire maũndũ-inĩ ta macio, nĩ kũrĩtũteithagia kũmenyeria ũhoti witũ wa gwĩciria, na ũndũ ũcio no ũtũteithie gũtua matua mega o na maũndũ-inĩ maritũ makĩria.—Luk. 16:10; 1 Kor. 10:31.

13. Nĩ kĩĩ kĩbataranagia nĩguo tũtigĩrĩre atĩ nĩ twahingia matua marĩa twatua?

¹³ Ithuothe nĩ tũĩ atĩ o na thutha wa gũtua itua rĩrĩa rĩagĩrĩire, ti hingo ciothe ũkoragwo ũrĩ ũndũ mũhũthũ gwĩka ũrĩa twatua. Kwa ngerekano, amwe arĩa mendaga gũtiga kũnyua thigara nĩ maremagwo tondũ wa gũkorũo matarĩ na wendi mũnene wa gũtiga. Kĩrĩa kĩbataranagia nĩ kwĩrutanĩria na ngoro yothe gwĩka ũrĩa mũndũ atuĩte. Gũkĩrĩ ũguo-rĩ, nĩ kĩĩ kĩngĩtũteithia gũkũria kana gwĩkĩra hinya ũhoti witũ wa kũrũmia na kũhingia itua rĩrĩa tũtuĩte? Kwĩhoka ũteithio wa Jehova no gũtũteithie gwĩka ũguo.—Thoma Afilipi 2:13.

14. Nĩ kĩĩ gĩatũmaga Paulo akorũo na hinya wa gwĩka ũrĩa aamenyaga nĩguo kwagĩrĩire?

¹⁴ Mũtũmwo Paulo nĩ aamenyire ũndũ ũcio kũringana na maũndũ marĩa eeyoneire ũtũũro-inĩ wake. Hĩndĩ ĩmwe oigire ũũ: “Kwenda nĩnyendaga gwĩka maũndũ marĩa mega, no hinya wa kũmeka nĩguo itarĩ.” Nĩ aamenyaga ũrĩa eendaga gwĩka kana ũrĩa aagĩrĩirũo nĩ gwĩka, ĩndĩ rĩmwe na rĩmwe kũrĩ ũndũ wamũgiragĩrĩria gwĩka. Oigire ũũ: “Ngoro-inĩ yakwa thĩinĩ nĩngenagĩra watho wa Ngai: no rĩrĩ, ciĩga-inĩ ciakwa, nĩnyonaga kwĩ watho ũngĩ, ũrĩa ũrũaga na watho ũcio mũgathe nĩ meciria makwa, ũkandaha ũkandua ngombo ya watho wa ũhoro wa wĩhia ũrĩa ũrĩ thĩinĩ wa ciĩga ciakwa.” Hihi nĩ kuuga ndangĩahotire gũtooria? Aca. Acokire akiuga ũũ: “Nĩndacokeria Ngai ngatho nĩ ũndũ wa Jesu Kristo Mwathani witũ!” (Rom. 7:18, 22-25) Handũ hangĩ aandĩkire ũũ: “Nĩ’hotaga gwĩka maũndũ mothe na ũndũ wake we ũrĩa ũ’heaga hinya.”—Afil. 4:13.

15. Nĩkĩ nĩ tũrabatara gũtua itua irũmu rĩa gwĩka ũrĩa kwagĩrĩire?

¹⁵ Hatarĩ nganja, nĩguo mũndũ akenie Ngai, nĩ arabatara kuoya ikinya irũmu. Ta ririkana ũrĩa Elija eerire athathaiya a Baali na Aisiraeli aremi Kĩrĩma-inĩ gĩa Karimeli: “Nĩ nginya hĩndĩ ĩ mũgũtũũra mũhindĩte mũgĩthanganĩria njĩra igĩrĩ? Kũngĩkorũo mũgũtua atĩ Jehova nĩwe Ngai-rĩ, kĩmũrũmagĩrĩrei; kana hihi mũngĩkorũo mũgũtua atĩ Baali nĩwe Ngai-rĩ, ĩ mũkĩmũrũmagĩrĩre we.” (1 Ath. 18:21) Aisiraeli nĩ maamenyaga ũrĩa maagĩrĩirũo nĩ gwĩka, ĩndĩ nĩ ‘maahindaga magĩthanganagia’ mategũtua itua. Ngũrani na ũguo, mĩaka mĩingĩ mbere ĩyo, Joshua nĩ aaigĩte kĩonereria kĩega rĩrĩa eerire Aisiraeli ũũ: “Mũngĩkorũo nĩmũkuona  arĩ ũũru gũtungatĩra Jehova, thurai ũmũthĩ ũrĩa mũrĩtungatagĩra, . . . no rĩrĩ, ha ũhoro wakwa niĩ mwene, na nyũmba yakwa-rĩ, tũrĩtungatagĩra Jehova.” (Josh. 24:15) Moimĩrĩro ma itua rĩake irũmu maarĩ marĩkũ? Joshua hamwe na arĩa maaikarire marĩ ehokeku nĩ maarathimirũo, makĩingĩra Bũrũri wa Kĩĩranĩro, “bũrũri wĩ bũthi wa iria na ũũkĩ.”—Josh. 5:6.

16, 17. Gweta ũndũ ũronania irathimo cia gũtua matua maringaine na wendi wa Ngai.

¹⁶ Ta wĩcirie ũndũ ũyũ. Mũrũ wa Ithe witũ ũmwe ũrabatithirio ica ikuhĩ arĩ na mũtumia na twana tũtatũ. Mũthenya ũmwe mũndũ marutaga wĩra nake akamwĩra mathamĩre kambuni ĩngĩ ĩrĩmarĩhaga mũcara mũnene na bacici ingĩ. Mũrũ wa Ithe witũ agecũrania na akahoya igũrũ rĩgiĩ ũndũ ũcio. O na gũtuĩka wĩra ũrĩa arutaga ndũkoragwo na mũcara mũnene, aaũthuurĩte nĩgetha Njuuma na Kiumia akoragwo ũtungata-inĩ na mĩcemanio-inĩ hamwe na famĩlĩ yake. Thutha wa gwĩcũrania, akĩona atĩ etĩkĩra wĩra ũcio mwerũ, no kũhoteke ekuoya ihinda iraya agĩgetĩkĩrio kwaga gũthiaga wĩra Njuuma na Kiumia. Korũo nĩwe ũngĩekire atĩa?

¹⁷ Mũrũ wa Ithe witũ ũcio eciria ũrĩa itua rĩu rĩngĩathũkirie ũrata wake na Jehova, akĩrega wĩra ũcio wa mũcara mũnene. Hihi nĩ ũkuona ta aacokire kwĩrira nĩ ũndũ wa itua rĩu? Aca. Onire atĩ, irathimo cia kĩĩroho nĩ cia bata mũno harĩ we na famĩlĩ yake gũkĩra mũcara ũcio mũnene. Hĩndĩ ĩmwe marĩ na mũtumia wake nĩ maakenire mũno, rĩrĩa kairĩtu kao karĩa gakũrũ ka mĩaka ikũmi kaamerire atĩ nĩ kamendete, gakenda aarĩ na ariũ a Ithe witũ na gakenda Jehova mũno. Kooigire atĩ karenda kwĩyamũrĩra Jehova na kabatithio. No mũhaka akorũo nĩ keeyoneire kĩonereria kĩega gĩa ithe gĩa kũiga ũthathaiya wa Jehova mbere ũtũũro-inĩ wake.

18. Nĩkĩ harĩ bata mũndũ gũtua matua ma ũũgĩ o mũthenya?

¹⁸ Kwa ihinda rĩa mĩaka mĩingĩ, Jesu Kristo Musa ũrĩa Mũnene, akoretwo agĩtongoria ndungata cia Jehova kũgerera werũ-inĩ wa thĩ ĩno ya Shaitani. Arĩ ta Joshua ũrĩa Mũnene, Jesu rĩu nĩ eharĩirie kũniina mũtabarĩre ũyũ mũũru na aingĩrie arũmĩrĩri ake thĩinĩ wa thĩ njerũ ĩrĩ na ũthingu ĩrĩa yeranĩirũo. (2 Pet. 3:13) Nĩ ũndũ ũcio, rĩrĩ ti ihinda rĩa gũcokerera mwĩcirĩrie, mĩtugo, mĩthiĩre na mĩoroto ĩrĩa twarĩ nayo tene. Nĩ ihinda rĩa gwĩcũrania o na wega makĩria ũrĩa Ngai arenda twĩke. (Rom. 12:2; 2 Kor. 13:5) Reke matua na maũndũ marĩa ũrĩthuuraga gwĩka o mũthenya monanagie atĩ ũrĩ mũndũ wagĩrĩire irathimo cia Ngai cia tene na tene.—Thoma Ahibirania 10:38, 39.