1, 2. (a) Gwĩciria na kwaria ũhoro wa mũndũ twendete kũngĩkorũo na moimĩrĩro marĩkũ? (Rora mbica hau rũgongo.) (b) Nĩ ciũria irĩkũ tũkwarĩrĩria?

GWĨCIRIA na kwaria ũhoro wa mũndũ twendete no gwĩkĩre hinya ũrata witũ na mũndũ ũcio. Ũguo noguo kũrĩ harĩ ũkuruhanu witũ na Jehova. Rĩrĩa Mũthamaki Daudi aarĩ mũrĩithi nĩ aahũthagĩra mahinda maingĩ ũtukũ kwĩrorera njata na gwĩcũrania ũhoro wa ũrĩa waciũmbire. Aandĩkire ũũ: “Rĩrĩa ngũrora igũrũ rĩu rĩaku, ngona wĩra wa ciara ciaku-rĩ, mweri na njata, icio wĩkĩrĩte kuo, Ngoria atĩrĩ, Kaĩ mũndũ akĩrĩ kĩo kĩ, tondũ ũmũririkanaga? mwana wa mũndũ nĩ kĩ, tondũ ũũkaga kũmũrora?” (Thab. 8:3, 4) Nake mũtũmwo Paulo thutha wa kuona ũrĩa muoroto wa Jehova wĩgiĩ Aisiraeli a kĩĩroho wathiaga ũkĩhingagio na njĩra ya magegania, oigire ũũ: “Ĩ ũũgĩ wa Ngai, o naguo ũmenyi wake-rĩ, matikĩrĩ maingĩ na mariku!”—Rom. 11:17-26, 33.

² Rĩrĩa tũrahunjia nĩ twĩciragia na tũkaria ũhoro wa Jehova. Gwĩka ũguo nĩ gũtũrehagĩra irathimo. Andũ aingĩ arĩa mahotete kũingĩra ũtungata-inĩ wa hĩndĩ ciothe, nĩ meyoneire atĩ kĩrathimo kĩmwe kĩrĩa magĩte nakĩo nĩ ũndũ wa gũkorũo na mahinda maingĩ ũtungata-inĩ wa Ũthamaki nĩ wendo wao harĩ Ngai kuongerereka. Angĩkorũo ũrĩ thĩinĩ wa ũtungata wa hĩndĩ ciothe kana hihi nĩ ũrathingata gũkinyĩra mweke ũcio, wĩcirie ũndũ ũyũ: Ũtungata wa hĩndĩ ciothe ũngĩĩkĩra ũkuruhanu waku na Jehova hinya na njĩra ĩrĩkũ? Angĩkorũo wĩ painia wĩyũrie, ‘Nĩ kĩĩ kĩngĩndeithia gũthiĩ na mbere na ũtungata ũyũ wa bata?’ Angĩkorũo ndũtuĩkĩte painia, wĩyũrie, ‘Nĩ mogarũrũku marĩkũ ingĩka nĩguo nyambĩrĩrie ũpainia?’ Rekei rĩu twarĩrĩrie nĩ na njĩra irĩkũ ũpainia ũngĩkĩra ũkuruhanu witũ na Jehova hinya.

3. Tũgunĩkaga atĩa rĩrĩa tũrahunjĩria andũ ũhoro wa irathimo cia Ũthamaki cia mahinda marĩa maroka?

³ Kwaria na andũ ũhoro wĩgiĩ irathimo cia Ũthamaki cia mahinda maroka nĩ gũtũmaga tũkuhĩrĩrie Jehova. Nĩ rĩandĩko rĩrĩkũ wendete kũhũthĩra rĩrĩa ũrahunjia nyũmba kwa nyũmba? Hihi nĩ Thaburi 37:10, 11; Danieli 2:44; Johana 5:28, 29; kana nĩ Kũguũrĩrio 21:3, 4? Hĩndĩ ciothe rĩrĩa tũraria na andũ igũrũ rĩgiĩ ciĩranĩro icio, nĩ tũririkanagio atĩ kũna Ngai witũ mũtugi nĩwe mwene “ũheani o wothe wa maũndũ mega, o na kĩheo o gĩothe kĩrĩa kĩagĩrĩire.” Ũndũ ũcio nĩ ũtũmaga tũmũkuhĩrĩrie makĩria.—Jak. 1:17.

4. Rĩrĩa tuona ng’aragu ya kĩĩroho ya arĩa tũhunjagĩria-rĩ, tũiguaga atĩa igũrũ rĩgiĩ wega wa Ngai?

⁴ Kuona ng’aragu ya kĩĩroho ya arĩa tũhunjagĩria nĩ gũtũmaga tuone ma iria tũmenyete irĩ cia bata mũno. Andũ thĩinĩ wa thĩ matirĩ na ũtongoria wa kwĩhokeka wa kũmateithia magaacĩre na makorũo na gĩkeno. Aingĩ nĩ metigagĩra ũhoro wa ihinda rĩrĩa rĩroka na matikoragwo na kĩĩrĩgĩrĩro. Matimenyaga bata wa ũtũũro nĩ ũrĩkũ. O na aingĩ arĩa mathiaga makanitha-inĩ makoragwo na ũmenyo mũnini mũno wa Maandĩko. Makoragwo mahaana ta andũ a Nineve ya tene. (Thoma Jona 4:11.) Rĩrĩa tũrĩ na mahinda maingĩ ma gũkorũo ũtungata-inĩ, nĩ tũhotaga kuona wega makĩria ngũrani ya kĩĩroho ya arĩa tũhunjagĩria na ya andũ a Jehova. (Isa. 65:13) Nĩ tuonaga wega wa Ngai na njĩra ya atĩ makĩria ma kũhingĩria ndungata ciake mabataro ma cio ma kĩĩroho, nĩ anyitaga andũ othe ũgeni nĩguo macanjamũrũo kĩĩroho na magĩe na kĩĩrĩgĩrĩro kĩa ma.—Kũg. 22:17.

5. Gũteithia andũ merute ũhoro wa ma gũtũmaga tuone mathĩna maitũ atĩa?

⁵ Gũteithia andũ merute ũhoro wa ma nĩ gũtũteithagia tũtigatoorio nĩ mathĩna marĩa tũngĩkorũo namo. Mwarĩ wa Ithe witũ Trisha, ũrĩa ũtungatagĩra arĩ painia wa hĩndĩ ciothe nĩ eeyoneire ũũma wa ũndũ ũcio rĩrĩa aciari ake maatiganire. Oigire atĩ ũndũ ũcio nĩ wamũragire ngoro mũno. Mũthenya ũmwe nĩ aakuĩte ngoro mũno na akaigua ta ategũthiĩ kũhunjia, ĩndĩ agĩthiĩ kũruta ciana ithatũ Bibilia iria ciaikaraga mũciĩ warĩ na mathĩna maingĩ. Ithe wa ciana icio nĩ aakoretwo acitiganĩirie na mũrũ wa nyina nacio ũrĩa mũkũrũ nĩ aaciĩkĩte maũndũ moru. Trisha oigire ũũ: “Mathĩna kana ruo rwa ngoro rũrĩa ndaarĩ naruo rwarĩ rũnini mũno rũringithanĩtio na mathĩna ma ciana icio. Tũgĩthoma, nĩ ciacanjamũkaga na ikonania gĩkeno kĩnene. Ciana icio ciarĩ kĩheo kuuma kũrĩ Jehova makĩria mũthenya ũcio.”

6, 7. (a) Wĩtĩkio witũ wĩkagĩrũo hinya atĩa rĩrĩa tũraruta andũ ũhoro wa ma? (b) Tuonaga ũũgĩ wa Jehova atĩa rĩrĩa tũrona arutwo a Bibilia magĩka ũgarũrũku ũtũũro-inĩ wao mahũthĩra motaaro ma Kĩĩmandĩko?

⁶ Kũruta andũ ma cia Bibilia nĩ gwĩkagĩra wĩtĩkio witũ hinya. Mũtũmwo Paulo akĩaria ũhoro wa Ayahudi amwe a hĩndĩ yake, arĩa mataatũũraga kũringana na ũrĩa maahunjagia, oigire ũũ: “Githĩ wee ũrutaga andũ arĩa angĩ ndũngĩĩruta wee mwene?” (Rom. 2:21) Andũ acio nĩ ngũrani na mapainia mahinda-inĩ maya. Mapainia nĩ makoragwo na mĩeke mĩingĩ ya kũruta andũ ũhoro wa ma. Nĩguo magĩe na moimĩrĩro mega mabataraga kwĩharĩria hingo ciothe rĩrĩa marathiĩ kũruta mũndũ Bibilia na rĩngĩ na rĩngĩ mageka ũthuthuria nĩguo magacokie ciũria. Painia ũmwe wĩtagwo Janeen oigire ũũ: “Hĩndĩ ciothe rĩrĩa ndagĩa na mweke wa kũruta andũ Bibilia, ma icio cia Bibilia nĩ ciĩkagĩra mĩri mũno meciria-inĩ na ngoro-inĩ yakwa. Nĩ ũndũ ũcio, wĩtĩkio wakwa ũthiaga ũkĩongererekaga.”

⁷ Kuona arutwo a Bibilia magĩĩka ũgarũrũku nĩ ũndũ wa kũhũthĩra mootaro ma Bibilia, nĩ gũtũmaga tuone ũũgĩ wa Ngai ũrĩ wa bata mũno. (Isa. 48:17, 18) Ũndũ ũcio nĩ ũtũteithagia gũthiĩ na mbere kwĩrutanĩria kũhũthĩra mootaro macio ũtũũro-inĩ witũ. Painia  ũngĩ wĩtagwo Adrianna oigire ũũ: “Mĩtũũrĩre ya andũ nĩ ĩthũkaga mũno rĩrĩa mehoka ũũgĩ wao ene. No mambĩrĩria kwĩhoka ũũgĩ wa Jehova mambagĩrĩria kũgunĩka o hĩndĩ ĩyo.” Nake painia wĩtagwo Phil oigire atĩ nĩ akenaga mũno nĩ kuona andũ magĩka ũgarũrũku ũtũũro-inĩ wao kũgerera ũteithio wa Jehova.

8. Tũgunĩkaga atĩa nĩ kũrutithania wĩra na aarĩ na ariũ a Ithe witũ ũtungata-inĩ?

⁸ Kũrutithania wĩra na ahunjia arĩa angĩ nĩ gũtwakaga kĩĩroho. (Thim. 13:20) Mapainia aingĩ nĩ mahũthagĩra mahinda maingĩ na ahunjia arĩa angĩ ũtungata-inĩ. Ũndũ ũcio nĩ ũmateithagia gũkorũo na mĩeke mĩingĩ ya ‘o mũndũ kũũmĩrĩria ũrĩa ũngĩ.’ (Rom. 1:12; thoma Thimo 27:17) Painia ũmwe wĩtagwo Lisa oigire ũũ: “Kaingĩ wĩra-inĩ gũkoragwo kũiyũrĩte macindano na ũiru. O mũthenya mũndũ nĩ aiguaga mĩario mĩũru na mũcene. Andũ mekaga o ũrĩa wothe mangĩhota nĩguo matigĩrĩre atĩ nĩ maakĩra arĩa angĩ. Rĩmwe na rĩmwe mũndũ nĩ anyũrũragio nĩ ũndũ wa gũkorũo na mĩthiĩre mĩega. Ĩndĩ kũrutithania wĩra hamwe na aarĩ na ariũ a Ithe witũ ũtungata-inĩ nĩ gwĩkagĩra mũndũ hinya mũno. Gũgĩkinya hwaĩ-inĩ o na ingĩkorũo nogete atĩa, nyinũkaga ngenete mũno.”

9. Gũkorũo thĩinĩ wa ũpainia na ũrĩa tũhikanĩtie nake kũngĩteithia kĩhiko gitũ atĩa?

⁹ Gũkorũo thĩinĩ wa ũpainia hamwe na ũrĩa mũhikanĩtie nake nĩ gwĩkagĩra kĩhiko kĩanyu hinya. (Koh. 4:12) Madeline, ũrĩa makoragwo marĩ mapainia hamwe na mũthuriwe, oigire ũũ: “Tũrĩ na mũthuri wakwa nĩ tũgĩaga na mahinda ma kwaria ũrĩa twatinda ũtungata-inĩ, kana tũkaria ũrĩa tũngĩhũthĩra maũndũ marĩa tũthomete ũthomi-inĩ witũ wa Bibilia hĩndĩ ĩrĩa tũrahunjia. O mwaka o mwaka, nĩ ũndũ wa ũtungata witũ wa ũpainia tũthiaga o tũgĩkuhanagĩrĩria.” Nake Trisha oigire atĩ marĩ na mũthuriwe nĩ maarĩkanĩire atĩ matikeingĩria mathiirĩ-inĩ. Nĩ ũndũ ũcio,  matikoragwo na ngarari ciĩgiĩ mbeca. Ningĩ nĩ mathiaga hamwe gũcokera na kũruta andũ Bibilia. Ũndũ ũcio nĩ ũteithĩtie kĩhiko kĩao kũgĩa na hinya makĩria.

10. Wĩtĩkio witũ wĩkagĩrũo hinya atĩa rĩrĩa twaiga maũndũ ma Ũthamaki mbere na tũkona Jehova agĩtũteithia?

¹⁰ Rĩrĩa twaiga maũndũ ma Ũthamaki mbere, tũkona Jehova agĩtũteithia, na agĩcokia mahoya maitũ noguo wĩtĩkio witũ harĩ we wongererekaga. Hatarĩ nganja, ũguo nĩguo gũkoragwo harĩ Akristiano othe ehokeku. O na kũrĩ ũguo, arĩa marĩ thĩinĩ wa ũpainia nĩ meyoneire atĩ kwĩhoka Jehova nĩ kũmateithagia gũthiĩ na mbere na ũtungata ũcio. (Thoma Mathayo 6:30-34.) Curt ũrĩa matungataga marĩ mapainia hamwe na mũtumia wake na ningĩ nĩ mũrori wa mũthiũrũrũko wa gũteithĩrĩria, nĩ eetĩkĩrire gũthiĩ gũcerera kĩũngano kũndũ angĩahũthĩrire mathaa merĩ na nuthu kuuma gwake mũciĩ. Ngaari yao yarĩ tu na maguta ma kũigana kũmakinyia kĩũngano-inĩ kĩu, na haatigarĩte kiumia kĩgima nĩguo arĩhwo mũcara wĩra-inĩ. Curt oigire ũũ: “Nĩ ndaambĩrĩirie gwĩkĩra nganja kana nĩ ndatuĩte itua rĩrĩa rĩagĩrĩire.” Thutha wa kũhoya nĩ no moonire arĩ wega gũthiĩ, marĩ na ma atĩ Jehova nĩ angĩamaheire mabataro mao. Marĩ hakuhĩ gũthiĩ, mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe nĩ aamahũrĩire thimũ na akĩmeera atĩ arĩ na kĩheo kĩao. Kĩheo kĩu kĩarĩ mũigana wa mbeca o iria maabataraga nĩguo marĩkie rũgendo rwao. Oigire ũũ: “Rĩrĩa mũndũ eyonera ũndũ ta ũcio rĩngĩ na rĩngĩ, nĩ ũndũ mũhũthũ kuona atĩ kũu nĩ guoko kwa Jehova.”

11. Nĩ irathimo irĩkũ imwe mapainia magĩaga nacio?

¹¹ Mapainia nĩ meyonagĩra atĩ, nĩ ũndũ wa kwĩrutĩra ũtungata-inĩ wa Jehova na gũkorũo na ũkuruhanu wa hakuhĩ nake nĩ ‘makinyagĩrũo’ nĩ irathimo nyingĩ. (Gũcok. 28:2) O na kũrĩ ũguo, ũpainia nĩ ũrĩ moritũ maguo. Gũtirĩ ndungata ya Jehova ĩtangĩnyitwo nĩ mathĩna marĩa mooimanire na ũremi wa Adamu. O na gũtuĩka rĩmwe mathĩna no matũme painia atige ũtungata ũcio kwa ihinda, kaingĩ mathĩna macio no mahote kũhiũranio namo kana gwĩthemwo. Nĩ kĩĩ kĩngĩteithia mapainia gũthiĩ na mbere gũkenera ũtungata ũcio wao wa bata?

12, 13. (a) Painia agĩrĩirũo nĩ gwĩka atĩa angĩkorũo nĩ araremwo nĩ gũkinyia mathaa? (b) Gũkorũo na ihinda rĩa gũthoma Bibilia o mũthenya, wĩruti wa mũndũ kĩũmbe na gwĩcũrania nĩ kwa bata mũno nĩkĩ?

¹² Mapainia aingĩ nĩ makoragwo na maũndũ maingĩ ma gwĩka. Ti ũndũ mũhũthũ kũhingia mothe, kwoguo painia nĩ abataraga gũkorũo na mĩbango mĩega. (1 Kor. 14:33, 40) Angĩkorũo painia nĩ araremwo nĩ kũhingia mathaa, no abatare kũrora ũrĩa arahũthĩra mahinda make. (Ef. 5:15, 16) No eyũrie ũũ: ‘Hihi hũthagĩra mahinda maigana atĩa maũndũ-inĩ ma gwĩkenia kana maũndũ-inĩ matarĩ ma o mũhaka? Hihi nĩ ngũbatara kwĩima makĩria? Hihi nĩ kũrĩ ũgarũrũku ingĩka harĩ mahinda marĩa hũthagĩra wĩra-inĩ?’ Mapainia nĩ mekũbatara gũikara magĩĩthuthuragia na njĩra ya kwĩyũria ciũria ta icio na mageka mogarũrũku marĩa marabatarania.

¹³ Painia nĩ arabatara kũhũthĩra mahinda gũthoma Bibilia o mũthenya, wĩruti wake kĩũmbe na gwĩcũrania. Nĩ ũndũ ũcio, painia agĩrĩirũo nĩ gũtigĩrĩra atĩ maũndũ matarĩ ma bata matinahũthĩra mahinda marĩa abangĩire gwĩka maũndũ macio ma bata. (Afil. 1:10) Kwa ngerekano-rĩ, ta hũra mbica painia ainũkĩte thutha wa gũtinda akĩhunjia. Mũbango wake nĩ kũhũthĩra hwaĩ-inĩ ũcio kũharĩria mĩcemanio ya kiumia kĩu. Ĩndĩ akamba kũhingũrĩra TV erorere mohoro ma mũthenya ũcio. Thutha wa mohoro, ageciria erorere tabarĩra njega yũkaga mohoro mathira o ũguo. Agĩcoka kũrora thaa, hakuhĩ mathaa merĩ nĩ mathiru na ndarĩ arambĩrĩria gũthoma kĩrĩa ekũbangĩte hwaĩ-inĩ ũcio. Nĩkĩ ũcio nĩ ũgwati? Nĩguo mũteng’eri agaacĩre wĩra-inĩ wake  no mũhaka arĩage irio njega. O ũndũ ũmwe na ũcio, mapainia nĩ mabataraga gũkorũo na mĩbango mĩega ya kwĩruta nĩguo magĩe na hinya kĩĩroho, angĩkorũo nĩ mekũhota gũthiĩ na mbere na ũtungata wa ũpainia.—1 Tim. 4:16.

14, 15. (a) Mapainia magĩrĩirũo nĩ kũhũthia mũtũũrĩre wao nĩkĩ? (b) Painia angĩgĩa na mathĩna agĩrĩirũo nĩ gwĩka atĩa?

¹⁴ Mapainia arĩa magaacĩrĩte merutanagĩria gũikara mũtũũrĩre mũhũthũ. Jesu eekĩrire arutwo ake ngoro makoragwo na riitho irũngĩrĩru. (Mat. 6:22) We mwene aaikaraga mũtũũrĩre mũhũthũ ũrĩa wamũhotithirie kũhingia ũtungata wake atekũhĩngĩcĩka. Oigire ũũ: “Mbwe nĩirĩ marima, o na nyoni cia rĩera-inĩ nĩirĩ na itara; no Mũrũ wa mũndũ ndarĩ na handũ o na ha kũigĩrĩra mũtwe.” (Mat. 8:20) Angĩkorũo painia nĩ ekwenda kwĩruta na kĩonereria kĩa Jesu, nĩ wega kũririkana atĩ o ũrĩa arĩ na indo nyingĩ cia kĩĩmwĩrĩ, noguo arĩbataraga gũciramata, gũcithondeka, kana gũcicenjia.

¹⁵ Mapainia magĩrĩirũo kũririkana atĩ matiĩhokeirũo ũtungata ũcio tondũ wa gũkorũo marĩ a mwanya. Ĩndĩ, kĩheo o gĩothe kana mweke wa ũtungata ũrĩa tũngĩkorũo naguo uumanĩte na wega wa Ngai. Kwoguo, nĩguo mũndũ athiĩ na mbere arĩ painia no mũhaka erute kwĩhoka Jehova. (Afil. 4:13) Mathĩna na moritũ nĩ mariumagĩra. (Thab. 34:19) Rĩrĩa moimĩra, mapainia magĩrĩirũo nĩ kwĩhoka Jehova amatongorie na amateithie, handũ ha gwĩciria o na ihenya gũtiga ũtungata ũcio. (Thoma Thaburi 37:5.) Meyonera Jehova akĩmateithia, noguo marĩmũkuhagĩrĩria mũno arĩ we Ithe wao wa igũrũ ũrĩa ũrũmbũyanagia na maũndũ mao.—Isa. 41:10.

16. Angĩkorũo no wende gũtuĩka painia wagĩrĩirũo nĩ gwĩka atĩa?

¹⁶ Angĩkorũo no wende gũkenera irathimo ta iria ndungata cia mahinda mothe ikoragwo nacio, menyithia Jehova ũndũ ũcio. (1 Joh. 5:14, 15) Hoya kĩrĩra kũrĩ arĩa marĩ thĩinĩ wa ũtungata ũcio. Thingata mĩoroto ĩrĩa ĩngĩgũteithia gũtuĩka painia. Ũguo nĩguo Keith na mũtumia wake Erika meekire. O ta athuri na atumia aingĩ a riika rĩao, maarutaga wĩra wa mahinda mothe na kahinda kanini thutha wa kũhikania nĩ maagũrire nyũmba na ngaari njerũ. Moigaga ũũ: “Thutha wa kũgũra indo icio tweciragia atĩ nĩ igũtũma tũiganĩre no tiguo gwathire.” Rĩrĩa Keith aabutirwo wĩra, nĩ aatuĩkire painia wa gũteithĩrĩria. Oigire ũũ: “Ũpainia nĩ wandeithirie kuona ũrĩa gũkorũo thĩinĩ wa ũtungata kũrehage gĩkeno kĩnene.” Keith na Erika makĩgĩa ũrata na mũthuri na mũtumia wake arĩa maarĩ mapainia na makĩmateithia kuona gĩkeno kĩrĩa kiumanaga na gũikara mũtũũrĩre mũhũthũ na gũkorũo thĩinĩ wa ũpainia. Keith na Erika mooire ikinya rĩrĩkũ? Maandĩkire mĩoroto yao karatathi-inĩ, magĩkamandĩkĩrĩria firinji-inĩ yao, nĩguo marorage ũrĩa marakinyĩra mĩoroto ĩyo. Thutha wa ihinda, magĩtuĩka mapainia.

17. Nĩkĩ nĩ ũndũ wa ũũgĩ wĩcirie gwĩka ũgarũrũku maũndũ-inĩ kana ũtũũro-inĩ waku nĩguo ũtuĩke painia?

¹⁷ Hihi no ũingĩre ũtungata-inĩ wa ũpainia? Angĩkorũo kwa ihinda rĩrĩ ndũrona ta ũngĩhota, ĩka o ũrĩa wothe ũngĩhota wongerere ũtungata waku nĩguo ũkuhĩrĩrie Jehova makĩria. Thutha wa gwĩthuthuria na njĩra ya mahoya, wahota kuona atĩ ũngĩka mogarũrũku manini maũndũ-inĩ kana mũtũũrĩre-inĩ waku no ũhote gũtuĩka painia. Ũngĩtuĩka painia, irathimo iria ũngĩgĩa nacio nĩ nyingĩ gũkĩra maũndũ marĩa ũngĩkorũo wĩimĩte. Nĩ ũkũgĩa na kũiganĩra kũnene kũrĩa kuumanaga na kũiga maũndũ ma Ũthamaki mbere. (Mat. 6:33) Ningĩ nĩ ũkũgĩa na gĩkeno kĩnene kĩrĩa kiumanaga na kũheana. Makĩria ma ũguo, nĩ ũkũgĩa na mĩeke mĩingĩ ya gwĩciragia na kwaragia ũhoro wa Jehova, na nĩ ũndũ ũcio wendo waku harĩ we nĩ ũrĩongererekaga na nĩ ũrĩmũkenagia.