1, 2. (a) Nĩkĩ nĩ ũndũ wa bata gũikaraga ‘twĩiguĩte ũhoro-inĩ wa mahoya’? (b) Nĩ ciũria irĩkũ cia gwĩthuthuria ciĩgiĩ mahoya twagĩrĩirũo nĩ kwĩyũria?

MŨNDŨ ũmwe warutaga wĩra wa ũtukũ oigire ũũ: “Ihinda rĩrĩa mũndũ aiguaga ahotetwo nĩ toro biũ, nĩ rĩrĩa kũrĩ hakuhĩ gũkĩa.” No kũhoteke arĩa marutaga wĩra wa ũtukũ no metĩkanie na ũndũ ũcio. No tũringithanie ũndũ ũcio na mahinda maya tũratũũra, tondũ mũtabarĩre ũyũ wa Shaitani ũkiriĩ gũthira. Nĩ ta gũtigairie hanini gũkĩe, na Akristiano no mũhaka merutanĩrie gũikara meiguĩte. (Rom. 13:12) Na githĩ to ũkorũo ũrĩ ũgwati mũnene tũngĩkoma kahinda-inĩ ta gaka! Hatarĩ nganja, nĩ ũndũ wa bata ‘gũikaraga tũrĩ na ũũgĩ wa ngoro’ na twathĩkagĩre ũtaaro wa Maandĩko wa ‘gũikaraga tũterigĩtwo ũhoro-inĩ wa mahoya.’—1 Pet. 4:7.

² Tondũ tũrĩ hakuhĩ mũno na mũico wa mũtabarĩre ũyũ wa Shaitani, nĩ ũndũ wa ũũgĩ kwĩyũria ũũ: ‘Hihi mahoya makwa makoragwo mahaana atĩa? Nĩ hoyaga mahoya ma mĩthemba yothe, na ngahoya kaingĩ? Nĩ hoyagĩra andũ arĩa angĩ kana ngwetaga o mabataro makwa tu? Mahoya nĩ ma bata na njĩra ĩrĩkũ harĩ ũhonokio wakwa?’

3. Mĩthemba ĩmwe ya mahoya nĩ ta ĩrĩkũ?

³ Mũtũmwo Paulo akĩandĩkĩra Aefeso aamerire mahoyage ‘mahoya ma mĩthemba yothe.’ (Ef. 6:18, NW) Rĩrĩa tũrahoya, no tũũrie Jehova atũhingĩrie mabataro maitũ na atũteithie gũtooria mathĩna maitũ. Tondũ nĩ ‘mũigua wa mahoya’ na nĩ atwendete, nĩ aiguaga rĩrĩa tũramũhoya ũteithio. (Thab. 65:2) O na kũrĩ ũguo, nĩ twagĩrĩirũo kũhoya mahoya ma mĩthemba ĩngĩ. Nĩ twagĩrĩirũo kũgooca Jehova, kũmũcokeria ngatho, na kũmũthaitha.

4. Nĩkĩ nĩ twagĩrĩirũo kũgoocaga Jehova kaingĩ rĩrĩa tũrahoya?

⁴ Tũrĩ na itũmi nyingĩ cia kũgooca Jehova rĩrĩa tũrahoya. Kwa ngerekano, nĩ tũiguaga kũmũgooca  tweciria ũhoro wa “maũndũ ma ũhoti marĩa aaneka,” na ũrĩa ‘ũnene wake ũingĩhĩte.’ (Thoma Thaburi 150:1-6.) Ta rora wone atĩ Thaburi 150 ĩgwetete maita 13 atĩ tũgoocage Jehova! Mwandĩki ũngĩ wa Thaburi nĩ onanirie wendo wake mũingĩ harĩ Jehova rĩrĩa aainire ũũ: “Nĩngũgoocaga o mũthenya maita mũgwanja, nĩ ũndũ wa ũrĩa matuĩro maku me ma kĩhooto.” (Thab. 119:164) Hatarĩ nganja, Jehova nĩ agĩrĩirũo kũgoocagwo. Nĩ ũndũ ũcio-rĩ, githĩ tũtiagĩrĩirũo kũmũgoocaga “maita mũgwanja” o mũthenya, ũguo nĩ kuuga, kaingĩ!

5. Nĩ na njĩra ĩrĩkũ gũcokia ngatho rĩrĩa tũrahoya nĩ ũgitĩri?

⁵ Mũthemba ũngĩ wa bata wa mahoya nĩ gũcokeria Jehova ngatho. Paulo eerire Akristiano a Filipi ũũ: “Tigagai gwĩtanga nĩ ũndũ o na ũrĩkũ: no rĩrĩ, menyithagiai Ngai maũndũ marĩa mothe mwendaga, mũkĩmũhoyaga na mũkĩmũthaithaga, hamwe na kũmũcokeria ngatho.” (Afil. 4:6) Nĩ hakoragwo na ũgitĩri rĩrĩa tũracokeria Jehova ngatho kuuma ngoro. Ũndũ ũcio nĩ wa bata makĩria tondũ tũratũũra matukũ ma mũico marĩa andũ aingĩ thĩinĩ wa thĩ “matarĩ ngatho.” (2 Tim. 3:1, 2) Thĩ ĩiyũirũo nĩ roho wa kwaga ngatho. Tũngĩaga kwĩmenyerera, no tũkũrie roho ta ũcio. Gũcokeria Jehova ngatho rĩrĩa tũrahoya, nĩ gũtũmaga tũiganwo nĩ maũndũ marĩa tũrĩ namo na gũgatũgitĩra tũtigatuĩke “ang’ong’ori na ateti.” (Jud. 16) Makĩria ma ũguo, rĩrĩa athuri thĩinĩ wa famĩlĩ maacokeria Jehova ngatho makĩhoithia, nĩ mekĩraga ngoro atumia na ciana ciao gũcokagia ngatho.

6, 7. Mathaithana nĩ kĩĩ, na tũngĩthaitha Jehova igũrũ rĩgiĩ maũndũ marĩkũ?

⁶ Mathaithana nĩ kũhoya na kĩyo, mũndũ agĩitũrũrĩra Jehova ngoro yake. Hihi tũngĩthaitha Jehova igũrũ rĩgiĩ maũndũ marĩkũ? No tũmũthaithe rĩrĩa tũranyarirũo kana rĩrĩa tũrahiũrania na mũrimũ mũnene. Ma nĩ atĩ, mahinda-inĩ ta macio nĩ twagĩrĩirũo gũthaitha Jehova atũteithie. No hihi no mahinda-inĩ ta macio tu twagĩrĩirũo nĩ kũmũthaitha?

⁷ Ta rora ihoya rĩa Mwathani wone ũrĩa Jesu oigire igũrũ rĩgiĩ rĩĩtwa rĩa Ngai, Ũthamaki wake, na wendi wake. (Thoma Mathayo 6:9, 10.) Thĩ ĩno ĩiyũirũo nĩ maũndũ mooru na thirikari cia andũ nĩ iremetwo kũhingĩria raiya a cio nginya mabataro marĩa ma o mũhaka. Kwoguo, nĩ twagĩrĩirũo kũhoya rĩĩtwa rĩa Ithe witũ wa igũrũ rĩtherio na Ũthamaki wake weherie wathani wa Shaitani gũkũ thĩ. Ningĩ rĩrĩ nĩrĩo ihinda rĩrĩa twagĩrĩirũo gũthaitha Jehova wendi wake wĩkwo gũkũ thĩ ta ũrĩa ũrekwo kũrĩa igũrũ. Nĩ ũndũ ũcio, rekei tũikarage twĩiguĩte, na tũhoyage mahoya ma mĩthemba yothe.

8, 9. Nĩkĩ tũtiagĩrĩirũo kuona Petero na atũmwo acio angĩ ta meekire ũũru mũno nĩ ũndũ wa gũkoma rĩrĩa maarĩ mũgũnda-inĩ wa Gethisemane?

⁸ O na gũtuĩka mũtũmwo Petero nĩ eerire Akristiano maikarage ‘materigĩtwo ũhoro-inĩ wa mahoya,’ kũrĩ hĩndĩ ĩmwe aaremirũo nĩ gwĩka ũguo. Nĩ ũmwe wa arutwo arĩa maakomire rĩrĩa Jesu aahoyaga mũgũnda-inĩ wa Gethisemane. O na thutha wa Jesu kũmeera ‘mehũgage na mahoyage’ mategũtigithĩria, matiahotire gwĩka ũguo.—Thoma Mathayo 26:40-45.

⁹ Handũ ha kuona Petero na atũmwo acio angĩ ta meekire ũũru mũno nĩ ũndũ wa gũikara mateiguĩte, nĩ wega tũririkanage atĩ maarĩ anogu mũno nĩ ũndũ wa mawĩra marĩa maatindĩte makĩruta. Nĩ maakoretwo maharĩirie Bathaka na makamĩkũngũĩra hwaĩ-inĩ o ũcio. Ningĩ hwaĩ-inĩ o ũcio, Jesu nĩ aambĩrĩirie gĩkũngũĩro kĩa Irio cia Hwaĩ-inĩ cia Mwathani, akĩmoonia ũrĩa marĩkũngũyagĩra gĩkuũ gĩake. (1 Kor. 11:23-25) “Maarĩkia kũina  rũĩmbo, makiumagara magĩthiĩ” rũgendo rwarĩ rũraya magereire barabara cia Jerusalemu, magĩkinya “kĩrĩma-inĩ kĩa Mĩtamaiyũ.” (Mat. 26:30, 36) No kũhoteke gũkinyĩria hĩndĩ ĩyo, kwarĩ makĩria ma thaa thita cia ũtukũ. Korũo twarĩ mũgũnda-inĩ wa Gethisemane ũtukũ ũcio, no kũhoteke o na ithuĩ nĩ tũngĩakomire. Handũ ha kũmenereria arutwo acio maarĩ anogu, Jesu oigire ũũ arĩ na wendo: “Ngoro nĩyenda, no mwĩrĩ ndũrĩ hinya.”

10, 11. (a) Nĩ ũndũ ũrĩkũ Petero eerutire kuumana na ũrĩa eekire mũgũnda-inĩ wa Gethisemane? (b) Tũreruta atĩa kuumana na ũrĩa Petero eekire?

¹⁰ Ũtukũ ũrĩa Petero aaikarire ateiguĩte mũgũnda-inĩ wa Gethisemane, nĩ eerutire ũndũ wa bata mũno ĩndĩ arĩ na ruo rũingĩ. Hau mbere Jesu aakoretwo ameera ũũ: “Inyuothe nĩmũkũhĩngithio nĩ ũndũ wakwa ũtukũ ũyũ.” Nowe Petero akĩmwĩra, “O na othe mangĩhĩngithio nĩ ũndũ waku, ndihĩngithio niĩ.” Nake Jesu akiuga atĩ Petero angĩamũkaanire maita matatũ. Arĩ na ũmĩrĩru mũnene Petero akĩĩhĩta akiuga ũũ: “O na kũngĩtuĩka atĩ ndirĩ hingo itarĩkuanĩra nawe, niĩ ndigũkaana o na atĩa.” (Mat. 26:31-35) O na kũrĩ ũguo, o ta ũrĩa Jesu aarathĩte Petero nĩ aamũkaanire. Thutha wa gũkaana Jesu riita rĩa gatatũ, Petero nĩ aaiguire ũũru mũno na “akĩrĩra mũno.”—Luk. 22:60-62.

¹¹ Hatarĩ nganja, Petero nĩ eerutire ũndũ wa bata kuumana na gĩĩko kĩu, na nĩ ũndũ ũcio akĩhota gũtooria mwerekera ũrĩa aarĩ naguo wa kwĩĩhoka. Ma nĩ atĩ, kũhoya nĩ kwamũteithirie ũndũ-inĩ ũcio. Na ũguo nĩguo kũrĩ tondũ Petero nĩwe ũheanĩte ũtaaro atĩ tũikarage ‘tũterigĩtwo ũhoro-inĩ wa mahoya.’ Hihi nĩ twathĩkagĩra ũtaaro ũcio ũtongoretio na roho? Makĩria ma ũguo-rĩ, nĩ ‘tũhoyaga’ tũtegũtigithĩria na nĩ ũndũ ũcio tũkoonania atĩ nĩ twĩhokete Jehova? (Thab. 85:8) Ningĩ nĩ wega kũririkana ũtaaro ũyũ wa mũtũmwo Paulo: “Mũndũ ũkwĩĩra atĩ nĩehandĩte ki, nĩemenyagĩrĩre ndakae kũgũa.”—1 Kor. 10:12.

12. Nĩkĩ Nehemia nĩ kĩonereria kĩega harĩ ithuĩ?

¹² Ta wĩcirie ũhoro wa Nehemia ũrĩa watwaragĩra Mũthamaki Aritashashita wa Perisia gĩa kũnyua, kĩndũ mĩaka 450 Kristo ataanoka. Nehemia nĩ kĩonereria kĩega mũno kĩa mũndũ waitũrũragĩra Ngai ngoro yake. Matukũ maigana ũna nĩ aakoretwo ‘akĩĩhinga kũrĩa irio, akĩhoyaga Ngai,’ nĩ ũndũ wa maũndũ marĩa Ayahudi maacemanagia namo itũũra-inĩ rĩa Jerusalemu. (Neh. 1:4) Rĩrĩa Aritashashita  aamũririe kĩrĩa gĩatũmĩte atukie gĩthiithi, o hĩndĩ ĩyo Nehemia ‘akĩhoya Ngai wa igũrũ.’ (Neh. 2:2-4) Gwathiire atĩa? Jehova nĩ aacokirie mahoya make na agĩtongoria maũndũ na njĩra andũ ake maagunĩkire. (Neh. 2:5, 6) Na githĩ to mũhaka akorũo ũndũ ũcio nĩ wekĩrire wĩtĩkio wa Nehemia hinya mũno!

13, 14. Twagĩrĩirũo gwĩka atĩa nĩguo tũtũũrie wĩtĩkio witũ ũrĩ na hinya, na tũtoorie kĩyo gĩa Shaitani gĩa gũtũũraga ngoro?

¹³ Kũhoya ta Nehemia tũtegũtigithĩria nĩ gũtũteithagia tũkorũo na wĩtĩkio mũrũmu. Shaitani ndarĩ tha na kaingĩ atũtharĩkagĩra rĩrĩa tũtarĩ na hinya. Kwa ngerekano, angĩkorũo nĩ tũrathumbũrũo nĩ mũrimũ kana tũgathuthĩka ngoro, twahota kwambĩrĩria kuona mahinda marĩa tũhũthagĩra ũtungata-inĩ o mweri ta matarĩ ma bata mũno harĩ Ngai. Amwe aitũ o na mahota gũkorũo na mĩtangĩko ya meciria hihi nĩ ũndũ wa maũndũ marĩa manacemania namo ũtũũro-inĩ. Shaitani endaga twĩyagĩre kĩene. Kaingĩ akoragwo arongoreirie kũhehenja ngoro citũ nĩguo wĩtĩkio witũ ũnyihe. O na kũrĩ ũguo, ‘twaikara tũterigĩtwo ũhoro-inĩ wa mahoya,’ wĩtĩkio witũ nĩ ũrĩkoragwo na hinya. Hatarĩ nganja, ‘ngo nene ya wĩtĩkio, nĩ ĩrĩtũhotithagia kũhoria mĩguĩ ĩrĩa ĩĩ mwaki ya ũrĩa mũũru.’—Ef. 6:16.

¹⁴ Twaikara ‘tũterigĩtwo ũhoro-inĩ wa mahoya,’ tũrĩikaraga tũrĩ ehokeku o na rĩrĩa twahobanĩrio nĩ magerio. Rĩrĩa twacemania na magerio nĩ wega kũririkana kĩonereria kĩa Nehemia na tũtekũrĩa marĩĩgu tũkahoya Ngai atũteithie. Nĩguo tũtoorie kana tũkirĩrĩrie magerio ma wĩtĩkio, no tũheirũo ũteithio ũcio nĩ Jehova.

15. Twagĩrĩirũo kwĩyũria ciũria irĩkũ igũrũ rĩgiĩ kũhoera arĩa angĩ?

¹⁵ Jesu nĩ aathaithire Jehova nĩguo wĩtĩkio  wa mũtũmwo Petero ndũkanyihe. (Luk. 22:32) Epafara Mũkristiano mwĩhokeku wa karine ya mbere nĩ eegerekanirie na Jesu ũndũ-inĩ ũcio, rĩrĩa aahoire na kĩyo nĩ ũndũ wa Akristiano a Kolosai. Mũtũmwo Paulo aamandĩkĩire ũũ: “[Epafara] nĩegiaga hingo ciothe nĩ ũndũ wanyu mahoya-inĩ make, nĩ getha mũikarage mwĩhandĩte ta andũ agima, na mũkinyanĩire wega maũndũ-inĩ mothe marĩa Ngai endaga.” (Kol. 4:12) Nĩ ũndũ ũcio, nĩ wega kwĩyũria ũũ: ‘Hihi nĩ ndĩrutanagĩria kũhoera ariũ a Ithe witũ thĩinĩ wa thĩ yothe? Hihi nĩ maita maigana hoyagĩra ariũ a Ithe witũ arĩa maranyamarĩka nĩ ũndũ wa icanjama cia ndũire? Hihi nĩ njĩrĩga kũhoya kuuma ngoro nĩ ũndũ wa arĩa mehokeirũo maũndũ maritũ thĩinĩ wa ithondeka rĩa Jehova? Hihi nĩ njĩrĩga kũhoera mũrũ kana mwarĩ wa Ithe witũ ũrĩ na moritũ thĩinĩ wa kĩũngano?’

16. Hihi nĩ harĩ bata kũhoera arĩa angĩ? Taarĩria.

¹⁶ Hatarĩ nganja, kũhoera arĩa angĩ no kũmateithie mũno. (Thoma 2 Akorintho 1:11.) O na gũtuĩka to mũhaka Jehova oe ikinya atĩ tondũ ndungata ciake nyingĩ nĩ iramũhoya maita maingĩ igũrũ rĩgiĩ ũndũ mũna-rĩ, nĩ akenaga nĩ kuona wendo wao kwerekera mũndũ na ũrĩa ũngĩ rĩrĩa aracokia mahoya mao. Kwoguo nĩ twagĩrĩirũo kuoya na ũritũ itemi ritũ rĩa kũhoera arĩa angĩ. O ta Epafara, twagĩrĩirũo kuonania atĩ nĩ twendete na nĩ tũrũmbũyagia aarĩ na ariũ a Ithe witũ na njĩra ya kwĩrutanagĩria kũmahoera. Tweka ũguo, gĩkeno gitũ nĩ kĩrĩongererekaga tondũ, “kũheana nĩkuo kũrehage gĩkeno kũrĩ kũheo.”—Atũm. 20:35.

17, 18. Gũikara ‘tũterigĩtwo ũhoro-inĩ wa mahoya,’ gũtũteithagia atĩa?

¹⁷ Paulo atanoiga atĩ “ũtukũ nĩ ta ũthirĩte, naguo mũthenya nĩũkiriĩ gũkinya,” aambire kuuga ũũ: “Na mũnyite ũhoro ũcio nĩ kũmenya ũrĩa hĩndĩ ĩno tũrĩ ĩtariĩ, atĩ rĩu thaa nĩ nginyu mũgurumũke toro, nĩ gũkorũo rĩu ũhoro witũ wa kũhonokio ũrĩ hakuhĩ kũrĩ rĩrĩa twaambĩrĩirie gwĩtĩkia.” (Rom. 13:11, 12) Kĩĩranĩro kĩa Ngai gĩa thĩ njerũ kĩrĩ hakuhĩ na ũhonokio witũ nĩ ũkuhĩrĩirie mũno. No mũhaka twĩmenyerere tũtigakome kĩĩroho, na tũtigetĩkĩrie o na hanini maũndũ ma thĩ ĩno matũhĩngĩce twage ihinda rĩa kwaria na Jehova mahoya-inĩ. Ithenya rĩa ũguo, rekei tũikarage ‘tũterigĩtwo ũhoro-inĩ wa mahoya.’ Gwĩka ũguo nĩ kũrĩtũteithagia gũikaraga na “mĩtũũrĩre ya ũtheru, na ya kwĩamũrĩra Ngai” o twetereire mũthenya wa Jehova. (2 Pet. 3:11, 12) Nĩ ũndũ ũcio, mũtũũrĩre witũ nĩ ũrĩonanagia kana nĩ twarahũkĩte kĩĩroho, na kana nĩ twĩtĩkĩtie atĩ mũtabarĩre ũyũ mũũru ũrĩ hakuhĩ gũthira. Kwoguo, rekei ‘tũhoyage tũtegũtigithĩria.’ (1 Thes. 5:17) Ningĩ nĩ wega twĩgerekanagie na Jesu na njĩra ya gwetha handũ ũngĩhoera ũrĩ wiki. O ũrĩa tũgũthiĩ na mbere kũhoya kaingĩ noguo tũrĩkuhagĩrĩria Jehova makĩria. (Jak. 4:7, 8) Kĩu nĩ kĩrathimo kĩnene mũno!

¹⁸ Bibilia yugaga ũũ: “O matukũ marĩa aatũire arĩ na mwĩrĩ, nĩaahoire na agĩthaitha Ngai, agĩkayaga mũno na agĩitaga maithori, o we ũngĩhota kũmũhonokia amũrute gĩkuũ-inĩ, agĩkĩiguwo tondũ nĩaamwĩtigĩrĩte akamũtĩa.” (Ahib. 5:7) Jesu nĩ aahoyaga na agathaitha Ngai na nĩ aatũũririe wĩhokeku wake nginya mũthia wa ũtũũro wake gũkũ thĩ. Nĩ ũndũ ũcio, Jehova nĩ aariũkirie Mũriũ wake na akĩmũhe muoyo ũtangĩthira kũrĩa igũrũ. O na ithuĩ no tũtũũre tũrĩ ehokeku harĩ Jehova o na tũngĩcemania na magerio mahaana atĩa ihinda rĩrĩa rĩroka. Twatũũra ‘tũterigĩtwo ũhoro-inĩ wa mahoya,’ nĩ tũkaheo muoyo wa tene na tene.