1, 2. (a) Musa onekaga ta aarĩ ũgwati-inĩ nĩkĩ? (Rora mbica kĩambĩrĩria-inĩ gĩa gĩcunjĩ gĩkĩ.) (b) Musa aagire gwĩtigĩra marakara ma mũthamaki nĩkĩ?

FIRAUNI aarĩ mũthamaki wetigĩrĩtwo mũno na Amisiri maamuonaga arĩ ta ngai wao. Ibuku rĩmwe rĩĩtagwo When Egypt Ruled the East, riugaga atĩ Amisiri maamuonaga arĩ na “hinya na ũũgĩ” gũkĩra ciũmbe ciothe iria ciarĩ thĩinĩ wa thĩ. Nĩguo Amisiri mamwĩtigĩre, Firauni eehumbaga ngũbia ya ũnene yarĩ na mũhianano wa nyoka ĩĩharĩirie gũtharĩkĩra. Mũhianano ũcio warĩ rũũri rwa kuonania atĩ thũ cia mũthamaki cingĩaninirũo ta kũbucia kwa riitho. Ta kĩhũũre mbica ũrĩa Musa aaiguire rĩrĩa Jehova aamwĩrire ũũ: “Ũka rĩu ngũtũme kũrĩ Firauni nĩ getha ũkoimagarie andũ akwa ciana cia Isiraeli ũmarute bũrũri wa Misiri.”—Tham. 3:10.

² Musa nĩ aathire Misiri na agĩkinyĩria Firauni ndũmĩrĩri ya Jehova, na ũndũ ũcio nĩ warakaririe Firauni mũno. Thutha wa Misiri kũhũũrũo na mahũũra kenda, Firauni eerire Musa ũũ: “Wĩmenyerere tũtikanacoke kuonana ũthiũ na ũthiũ o na rĩ; tondũ mũthenya ũrĩa ũgacoka kũnyona ũthiũ-rĩ, no ũgakua.” (Tham. 10:28) Musa atanehera mbere ya Firauni, aatigire aratha atĩ mũriũ wa irigithathi wa Firauni nĩ angĩakuire. (Tham. 11:4-8) Musa agĩcoka akĩĩra Aisiraeli atĩ, o famĩlĩ ĩthĩnje gatũrũme kana gathenge,  macoke mahake thakame yako mĩrango-inĩ ya nyũmba ciao. Nyamũ icio ciakoragwo ciamũrĩirũo ngai ya Misiri yetagwo Ra. (Tham. 12:5-7) Hihi Firauni angĩaiyũkirie ũndũ ũcio atĩa? Musa ndaamakagio nĩ ũrĩa Firauni angĩekire. Nĩkĩ? Tondũ aarĩ na wĩtĩkio-rĩ, aathĩkĩire Jehova “ategwĩtigĩra marakara ma mũthamaki; nĩ gũkorũo nĩaakirĩrĩirie, ta monanĩte na Ũrĩa ũtangĩoneka.”—Thoma Ahibirania 11:27, 28.

3. Nĩ ciũria irĩkũ tũgũthuthuria ciĩgiĩ wĩtĩkio wa Musa harĩ “Ũrĩa ũtangĩoneka”?

³ Hihi wĩtĩkio waku nĩ mũrũmu ũũ atĩ nĩ ta ‘wonaga Ngai’? (Mat. 5:8) Nĩguo wĩtĩkio witũ ũkorũo ũrĩ mũrũmu ũndũ tũrĩhotaga kuona “Ũrĩa ũtangĩoneka,” rekei twarĩrĩrie kĩonereria kĩa Musa. Wĩtĩkio wake harĩ Jehova wamũteithirie atĩa kwaga gwĩtigĩra andũ? Onanirie wĩtĩkio harĩ ciĩranĩro cia Ngai na njĩra ĩrĩkũ? Kuona “Ũrĩa ũtangĩoneka” gwekĩrire Musa hinya atĩa rĩrĩa we na andũ a Isiraeli maarĩ ũgwati-inĩ?

4. Maitho-inĩ ma andũ Musa onekaga atariĩ atĩa aringithanĩtio na Firauni?

⁴ Maitho-inĩ ma andũ Musa nĩ angĩonekire atarĩ kĩene aringithanĩtio na Firauni. Muoyo wa Musa nĩ ũngĩonekire ta warĩ ũgwati-inĩ nĩ ũndũ wa Firauni. Kũrĩ hĩndĩ Musa orĩtie Jehova ũũ: “Niĩ ndĩ ũ wa gũthiĩ kũrĩ Firauni, nĩ getha ngoimagarie ciana cia Isiraeli ndĩcirute bũrũri wa Misiri?” (Tham. 3:11) Mĩaka 40 mbere ĩyo, Musa nĩ eetharĩte kuuma Misiri. No kũhoteke nĩ eeyũririe ũũ: ‘Hihi nĩ ũndũ wa ũũgĩ gũcoka Misiri ngatũme mũthamaki arakare?’

5, 6. Nĩ kĩĩ gĩateithirie Musa gwĩtigĩra Jehova handũ ha Firauni?

⁵ Musa atanacoka Misiri, Ngai nĩ aamũrutire ũndũ wa bata mũno, ũrĩa thutha-inĩ aacokire kwandĩka ibuku-inĩ rĩa Ayubu: “Gwĩtigĩra Mwathani-rĩ, nĩkuo kũũhĩga-kũrĩa-kwa-ma.” (Ayub. 28:28) Nĩguo ateithie Musa kũgĩa na wĩtigĩri ta ũcio na gwĩka maũndũ na njĩra ya ũũgĩ, Jehova nĩ aamũteithirie kuona ngũrani ya mũndũ na Ngai Mwene Hinya Wothe. Aamũririe ũũ: “Nũ wathondekire tũnua twa andũ? Kana nũ ũtũmaga mũndũ aremwo nĩ kwaria, o na kana kwaga kũigua, kana kuona, o na kana gũtuĩka mũtumumu? Githĩ ti niĩ Jehova?”—Tham. 4:11.

⁶ Eendaga kũmũruta atĩa? Musa ndaabataraga gwĩtigĩra, tondũ aatũmĩtwo nĩ Jehova, na nĩ angĩamũheire ũhoti nĩguo akinyie ndũmĩrĩri ĩrĩa aamũhete kũrĩ Firauni. Makĩria ma ũguo, Firauni aarĩ kĩndũ kĩnini mũno aringithanĩtio na Jehova. Ningĩ, rĩu tirĩo rĩarĩ riita rĩa mbere ndungata cia Jehova gũkorũo ũgwati-inĩ rungu rwa wathani wa Misiri. No kũhoteke Musa nĩ eecũranirie ũrĩa Jehova aagitĩrire Iburahimu, Jusufu, na Musa we mwene, rungu rwa wathani wa hau kabere wa Misiri. (Kĩam. 12:17-19; 41:14, 39-41; Tham. 1:22–2:10) Arĩ na wĩtĩkio harĩ Jehova, “Ũrĩa ũtangĩoneka,” Musa agĩthiĩ mbere ya Firauni arĩ na ũmĩrĩru na agĩkinyia ndũmĩrĩri yothe o ta ũrĩa Jehova aamwathĩte.

7. Wĩtĩkio harĩ Jehova wateithirie mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe atĩa?

⁷ Ningĩ wĩtĩkio harĩ Jehova nĩ wateithirie mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe wĩtagwo Ella, akĩaga kũgũa mũtego-inĩ wa gwĩtigĩra andũ. Mwaka-inĩ wa 1949, Ella nĩ aanyitĩirũo Estonia nĩ thigari cia KGB na akĩaũrũo nguo agĩtigwo arĩ njaga. Thigari icio igĩcoka ikĩambĩrĩria kũmwĩrorera. Oigire ũũ: “Ndaaiguire njonokete mũno. O na kũrĩ ũguo, thutha wa kũhoya Jehova, ngĩgĩa na thayũ na ũhooreru wa ngoro.” Thutha ũcio, Ella akĩhingĩrũo njera arĩ wiki thikũ ithatũ. Oigire ũũ: “Thigari icio ciagũthũkire ikiuga ũũ: ‘Tũgũtigĩrĩra atĩ rĩĩtwa Jehova rĩtikaririkanwo rĩngĩ gũkũ Estonia! Mũgũthiĩ kambĩ-inĩ, nao arĩa angĩ mathiĩ Siberia!’ Magĩcoka makiuga ũũ na kĩnyũrũri, ‘Jehova wanyu arĩkũ?’” Hihi Ella angĩetigĩrire andũ kana angĩehokire Jehova?  Rĩrĩa aahũngagwo mahũri, aaririe arĩ na ũmĩrĩru akĩĩra acio mamũnyũrũragia ũũ: “Ũndũ ũyũ nĩ ndĩwĩcirĩtie wega na ngatua atĩ nĩ kaba ndũũre njera ndĩ na ũkuruhanu mwega na Jehova, handũ ha ndekererio, naguo ũkuruhanu wakwa nake ũthũke.” Ella nĩ ta onaga Jehova na maitho o ta ũrĩa onaga thigari icio. Nĩ ũndũ wa wĩtĩkio, Ella akĩrũmia wĩkindĩru wake.

8, 9. (a) Ndawa ya gũtooria guoya wa gwĩtigĩra andũ nĩ ĩrĩkũ? (b) Wagĩrĩirũo kũiga meciria maku harĩ ũ ũngĩigua ũgĩtigĩra andũ?

⁸ Wĩtĩkio waku harĩ Jehova nĩ ũrĩgũteithagia gũtooria guoya. Angĩkorũo thirikari nĩ ĩragiria tũthathaiye Ngai tũrĩ na wĩyathi, twahota kuona ta muoyo witũ ũrĩ ũgwati-inĩ. O na no ũrigwo kana harĩ bata wa gũthiĩ na mbere gũtungatĩra Jehova na kũrakaria thirikari. Nĩ wega kũririkana atĩ, ndawa ya gũtooria guoya wa gwĩtigĩra andũ nĩ gũkorũo na wĩtĩkio harĩ Ngai. (Thoma Thimo 29:25.) Jehova oragia ũũ: “Wee nĩwe ũ, atĩ nĩkĩo wĩtigagĩra mũndũ ũrĩa ũgũkua, na ũgetigĩra mũrũ wa mũndũ wa gũkũ thĩ ũrĩa ũgatuwo o ta nyeki?”—Isa. 51:12, 13.

⁹ Igaga meciria maku harĩ Ithe witũ mwene hinya wothe. Nĩ onaga arĩa othe manyamaragio hatarĩ kĩhooto. Nĩ amaiguagĩra tha, na akamateithia. (Tham. 3:7-10) Ũngĩrũgama mbere ya anene gũtetera wĩtĩkio waku, ‘ndũkanatangĩkĩre ũrĩa ũkwaria o na kana ndeto iria ũkwaria, nĩ ũndũ thaa o ĩo nĩ ũkaheo ũhoro wa kwaria.’ (Mat. 10:18-20) Anene a gũkũ thĩ ti kĩndũ maringithanĩtio na Jehova. Ũngĩĩrutanĩria gwĩkĩra wĩtĩkio waku hinya, ũrĩonaga Jehova arĩ mũrata wa biũ wĩhaarĩirie gũgũteithia.

10. (a) Jehova eerĩte Aisiraeli meke atĩa mweri-inĩ wa Nisani 1513 mbere ya Kristo? (b) Musa aathĩkĩire ũtongoria wa Jehova nĩkĩ?

¹⁰ Mweri wa Nisani mwaka-inĩ wa 1513 mbere ya Kristo, Jehova eerire Musa na Haruni meere Aisiraeli mathĩnje gatũrũme kana gathenge gatarĩ na kaũũgũ, macoke mahake thakame yako mĩrango-inĩ ya nyũmba ciao. (Tham. 12:3-7) Musa aaiyũkirie ũndũ ũcio atĩa? Akĩandĩka ũhoro wake, mũtũmwo Paulo oigire ũũ: “Nĩ ũndũ wa gwĩtĩkia, akĩambĩka gĩathĩ gĩa kũrĩa Bathaka, o na ũhoro wa kũminjaminjanĩrio thakame, nĩ getha ũrĩa waninire marigithathi ndakae kũmahutia.” (Ahib. 11:28) Musa nĩ aamenyaga atĩ Jehova nĩ mwĩhokeku na aarĩ na wĩtĩkio atĩ nĩ angĩahingirie kĩĩranĩro gĩake gĩa kũniina marigithathi ma Amisiri.

11. Nĩ kĩĩ gĩatũmire Musa ere Aisiraeli meke ũrĩa maathĩtwo nĩ Jehova?

¹¹ Hingo ĩyo, ariũ a Musa maarĩ Midiani, kũndũ kũraya mũno na ‘mũninani.’ * (Tham. 18:1-6) O na kũrĩ ũguo, Musa nĩ aathĩkĩire Jehova na akĩĩra famĩlĩ ciothe cia Aisiraeli ciĩke ũrĩa Jehova oigĩte nĩguo marigithathi mao matikaniinwo. Mĩoyo ya andũ yarĩ handũ haceke na Musa nĩ eendete andũ. Atekũrĩa marĩĩgu, Musa ‘agĩta athuri othe a Isiraeli, akĩmera magathĩnje Bathaka.’—Tham. 12:21.

12. Jehova atwathĩte tũkinyĩrie andũ ndũmĩrĩri ĩrĩkũ ya bata?

¹² Matongoretio nĩ araika, andũ a Jehova nĩ marahunjia ndũmĩrĩri ĩno ya bata: “Wĩtigĩrei Ngai, na mũmũgooce we, amu ihinda rĩake rĩa gũtuanĩra nĩ ikinyu; mũthathaiyei arĩ we wombire Igũrũ na thĩ na iria rĩrĩa inene o na ithima cia maĩ.” (Kũg. 14:7) Gaka nĩko kahinda ga kũhunjia ndũmĩrĩri ĩyo. No mũhaka tũhe andũ mũkaana moime thĩinĩ wa Babuloni Ũrĩa Mũnene nĩguo “matikaherithanĩrio hamwe naake” (Kũg. 18:4, The Holy Bible in Gĩkũyũ Language.) Arĩa a “ng’ondu ingĩ” marutithanagia wĩra hamwe na Akristiano aitĩrĩrie maguta gũthaitha andũ arĩa matarĩ na ũiguano na Ngai metĩkĩre ‘kũiguithanio’ nake.—Joh. 10:16; 2 Kor. 5:20.

13. Nĩ kĩĩ kĩngĩtũma wendi witũ wa kũhunjia wongerereke?

 ¹³ Tũrĩ na ma biũ atĩ “ihinda rĩake rĩa gũtuanĩra nĩ ikinyu.” Ningĩ tũrĩ na wĩtĩkio atĩ kũrĩ na bata mũnene wa kũhunjia na mĩtũkĩ o ta ũrĩa Jehova atwĩraga. Thĩinĩ wa kĩoneki, mũtũmwo Johana nĩ ‘onire araika ana marũngiĩ ituri-inĩ iria inya cia thĩ, magirĩrĩirie huho iria inya cia gũkũ thĩ.’ (Kũg. 7:1) Hihi wĩtĩkio waku nĩ ũragũteithia kuona araika acio mehaarĩirie kũrekereria huho icio cia kũrehe thĩna ũrĩa mũnene thĩinĩ wa thĩ ĩno? Angĩkorũo nĩ ũrĩonaga araika acio na maitho ma wĩtĩkio, nĩ ũrĩhotaga kũhunjia ũhoro ũrĩa mwega ũrĩ na ũmĩrĩru.

14. Nĩ kĩĩ gĩtũtindĩkaga ‘kwaria na arĩa aganu nĩguo matigane na waganu wao’?

¹⁴ Akristiano a ma nĩ makenaga tondũ marĩ na ũrata hamwe na Jehova. Ningĩ marĩ na kĩĩrĩgĩrĩro kĩa muoyo wa tene na tene. O na kũrĩ ũguo, nĩ tũmenyaga atĩ nĩ wĩra witũ ‘kwaria na arĩa aganu nĩguo matigane na waganu wao, mahonokie mĩoyo yao.’ (Thoma Ezekieli 3:17-19.) Ma nĩ atĩ, tũtihunjagia tu nĩ getha twĩtheme gũcokererũo nĩ thakame yao. Tũhunjagia tondũ nĩ twendete Jehova na andũ. Thĩinĩ wa ngerekano ya Mũsamaria mwega, Jesu nĩ onanirie ũrĩa wendo na tha cia ma itariĩ. No twĩyũrie ũũ: ‘Hihi niĩ ngĩthiĩ kũhunjia ngoragwo “ningĩtwo nĩ tha” ta Mũsamaria ũcio?’ Hatarĩ nganja, tũtingĩenda gwĩka ta mũthĩnjĩri Ngai na Mũlawii arĩa magwetetwo thĩinĩ wa ngerekano ĩyo. Tũtingĩenda kũrutaga ciĩgwatio cia kwaga kũhunjĩria andũ arĩa angĩ. (Luk. 10:25-37) Gũkorũo na wĩtĩkio harĩ ciĩranĩro cia Jehova na kwenda andũ nĩ kũrĩtũtindĩkaga twĩrutanĩrie biũ wĩra-inĩ wa kũhunjia, mũico wa mũtabarĩre ũyũ ũtanakinya.

15. Aisiraeli meeiguaga marĩ ũgwati-inĩ nĩkĩ?

¹⁵ Wĩtĩkio wa Musa harĩ “Ũrĩa ũtangĩoneka” nĩ wamũteithirie rĩrĩa Aisiraeli maarĩ ũgwati-inĩ thutha wa kuuma Misiri. Bibilia yugaga ũũ: “Ciana cia Isiraeli igĩtiira maitho, ikĩona andũ a Misiri maciumĩte thutha, igĩĩtigĩra mũno; nacio ciana icio cia Isiraeli igĩkaĩra Jehova.” (Tham. 14:10-12) Hihi Aisiraeli meekorire ũndũ-inĩ ũcio mateerĩgĩrĩire? Aca. Jehova aarathĩte ũũ: “Nĩ ngũũmia ngoro ya Firauni acirũmĩrĩre, na nĩ ngwĩgĩĩra na gĩtĩo nĩ ũndũ wa Firauni, o na mbũtũ yake yothe ya ita; nao andũ acio a Misiri nĩmegũkĩmenya atĩ niĩ nĩ niĩ Jehova.” (Tham. 14:4) Ĩndĩ, Aisiraeli moonaga o Iria Itune rĩrĩa rĩtangĩaringĩkire, ngaari cia mbaara cia Firauni iria ciamoimĩte thutha na ihenya, na Musa mũthuri mũkũrũ wa mĩaka 80 ũrĩa wakoretwo arĩ mũrĩithi. Nĩ ũndũ wa kuona o maũndũ macio moonekaga na maitho, Aisiraeli meeiguaga marĩ ũgwati-inĩ.

16. Wĩtĩkio wekĩrire Musa hinya atĩa Iria-inĩ Itune?

¹⁶ O na kũrĩ ũguo, Musa ndaarĩ na guoya. Nĩkĩ? Nĩ ũndũ wa wĩtĩkio, nĩ onaga kĩndũ kĩngĩ kĩarĩ na hinya gũkĩra iria kana mbũtũ ya ita. Nĩ ‘onaga ũhonokio wa Jehova,’ na nĩ aamenyaga atĩ Jehova nĩ angĩarũĩrĩire Aisiraeli. (Thoma Thama 14:13, 14.) Wĩtĩkio wake nĩ wekĩrire Aisiraeli hinya mũno. Bibilia yugaga ũũ: “Nĩ ũndũ wa gwĩtĩkia-rĩ, magĩtuĩkanĩria Iria rĩrĩa Itune ta arĩ thĩ nyũmũ maagereire; no Amisiri, maageria gwĩka ũguo-rĩ, makĩrindwo nĩ iria.” (Ahib. 11:29) Thutha ũcio, andũ “magĩgĩĩtigĩra Jehova; ningĩ makĩĩhoka Jehova, o na ndungata yake Musa.”—Tham. 14:31.

17. Nĩ ũndũ ũrĩkũ ũrĩ mbere iitũ ũkageria wĩtĩkio witũ?

¹⁷ Ica ikuhĩ, gũkuoneka ta mĩoyo iitũ ĩrĩ ũgwati-inĩ. Thĩna ũrĩa mũnene ũkiuga ũkinye gĩturi, thirikari cia gũkũ thĩ nĩ igaakorũo iniinĩte biũ mathondeka ma ndini marĩa makoragwo marĩ manene na maingĩ gũkĩra ithondeka rĩa Jehova. (Kũg. 17:16) Akĩaria ũrĩa andũ ake makoonagwo ta matarĩ na ũgitĩri, Jehova oigaga atĩ, makoonagwo matariĩ ta ‘bũrũri wĩ tũtũũra tũtairigĩtwo; na tũtekĩrĩtwo igera cia gũtũhinga, o na kana ihingo.’ (Ezek. 38:10-12, 14-16) Maitho-inĩ ma andũ gũkonekaga ta tũtekũhonoka. Hihi wee ũkaiyũkia ũndũ ũcio atĩa?

18. Taarĩria nĩkĩ tũtikabatara gwĩtigĩra hĩndĩ ya thĩna ũrĩa mũnene.

¹⁸ Tũtikabatara gwĩtigĩra. Nĩkĩ? Jehova nĩ arathĩte atĩ andũ ake nĩ magaatharĩkĩrũo. Ningĩ nĩ arathĩte moimĩrĩro ma tharĩkĩro ĩyo. Oigĩte ũũ: “Mũthenya ũcio, o hĩndĩ ĩrĩa Gogu agathiĩ gũtharĩkĩra bũrũri wa Isiraeli-rĩ, atĩ ngahuhia na maniũrũ makwa nĩ ũndũ wa ũrĩa njakanĩtwo nĩ mathũgũta. Nĩ gũkorũo njarĩtie ndĩ na ũiru, na ngacinwo nĩ mang’ũrĩka.” (Ezek. 38:18-23) Ngai nĩ agacoka aniine arĩa othe magaakorũo magĩũkĩrĩra andũ ake. Wĩtĩkio harĩ Jehova nĩ ũgaakũgitĩra hĩndĩ ya mũthenya wake “ũrĩa mũnene na wa kũmakania,” na nĩ ũkeyonera ‘ũhonokio wa Jehova,’ na ũtũũrie wĩkindĩru waku.—Joel 2:31, 32.

19. (a) Ũrata wa Musa na Jehova warĩ wa gĩkĩro kĩrĩkũ? (b) Angĩkorũo nĩ ũrĩtĩkagĩra Jehova mĩthiĩre-inĩ yaku yothe-rĩ, nĩ kĩrathimo kĩrĩkũ ũrĩgĩaga nakĩo?

¹⁹ Wĩhaarĩrie nĩ ũndũ wa maũndũ macio ma gũcanjamũra, na njĩra ya gũthiĩ na mbere na ‘gũkirĩrĩria, ta ũrona Ũrĩa ũtangĩoneka’! Ĩkĩra hinya ũrata waku na Jehova Ngai kũgerera mahoya na kwĩruta ũtegũtĩrĩria. Musa aarĩ na ũrata ta ũcio wa hakuhĩ na Jehova, na nĩ aahũthĩrirũo na njĩra nene. Bibilia yugaga atĩ Jehova aamenyanĩte na Musa ‘ũthiũ kwa ũthiũ.’ (Gũcok. 34:10) Musa aarĩ mũnabii wa mwanya mũno. O na kũrĩ ũguo-rĩ, o nawe no ũgĩe na ũkuruhanu wa hakuhĩ na Jehova o ta muonanĩte nake ũngĩkorũo na wĩtĩkio. Ũngĩthiĩ na mbere kũmwĩtĩkagĩra “mĩthiĩre-inĩ yaku yothe,” ta ũrĩa Kiugo kĩa Ngai kiugaga, ‘nĩ arĩkũrũngagĩra njĩra ciaku.’—Thim. 3:6.