No kũhoteke nĩ ũĩ andũ maigana ũna maarĩ thĩinĩ wa kĩhiko no rĩu nĩ maatiganire. Gĩtũmi nĩ tondũ mahinda-inĩ maya kũrĩ na ndigano nyingĩ. Kwa ngerekano, ũthuthuria ũrĩa wekirũo bũrũri-inĩ wa Poland wonanirie atĩ andũ arĩa marĩ na mĩaka 30 na makoretwo thĩinĩ wa kĩhiko kwa ihinda rĩa mĩaka ĩtatũ nginya ĩtandatũ, kũrĩ na ũhotekeku mũnene atĩ nĩ marĩtigana, ĩndĩ to arĩa marĩ na mĩaka ta ĩyo matiganaga.

Ũthuthuria wa rũhonge rwa Institute for Family Policy bũrũri-inĩ wa Spain wonanirie atĩ nuthu ya andũ arĩa mahikanagia mabũrũri-inĩ ma Rũraya nĩ matiganaga. Ũguo noguo kũrĩ thĩinĩ wa mabũrũri mangĩ marĩa mathiĩte na mbere.

Nĩ kĩĩ kĩrehaga ruo rũu rũnene rwa ngoro? Mũtaarani ũmwe wa maũndũ megiĩ kĩhiko thĩinĩ wa Rũraya oigire atĩ ndigano ĩkagĩra mũkonde atĩ kĩhiko kĩraarĩ kĩharaganu na ũndũ ũcio nĩ ũrehaga ruo rũnene mũno ngoro-inĩ. Aacokire akiuga atĩ thutha-inĩ “mũndũ nĩ agĩaga na mĩtangĩko mĩingĩ—akarakara, akerira, agakua ngoro, na akaigua aconokete mũno.” Rĩmwe na rĩmwe, maũndũ macio nĩ matũmaga mũndũ ecirie kwĩyũraga. “Thutha wa igoti kũhĩtũkia atĩ andũ nĩ matigana, harĩ maũndũ mangĩ marũmagĩrĩra. Nĩ ũndũ wa gũkua ngoro mũno na kwĩigua atiganĩirio, mũndũ ahota kwĩyũria ũũ: ‘Rĩu tondũ nĩ ndatigwo, ngũrora nakũ? Rĩu niĩ ndĩ wakĩ?’”

Akĩririkana ũrĩa aaiguire mĩaka ĩigana ũna mĩhĩtũku, Ewa oigire ũũ: “Ndaaiguire njonokete mũno rĩrĩa igoti rĩahĩtũkirie atĩ nĩ twatigana, tondũ nĩ ndaamenyire atĩ andũ a gwitũ na arĩa tũrutithanagia wĩra nao mariugaga ‘ũrĩa nĩwe mũtumia ũrĩa watigirũo nĩ mũthuriwe.’ Ndaarĩ na marakara manene mũno. Ndaatigirũo na twana twĩrĩ tũnini na nĩ ũndũ ũcio nĩ niĩ ingĩatuĩkire nyina na ithe wa tuo.” * Mũrũ wa Ithe witũ ũmwe wĩtagwo Adam, ũrĩa watungatĩire arĩ mũthuri wa kĩũngano mĩaka 12, oigire ũũ: “Njiguaga ndĩyagĩire kĩene mũno, ũũ atĩ rĩmwe na rĩmwe nĩ ndakaraga mũno, na ngaigua ngĩenda gũikara haraya na andũ othe.”

Nĩ ũndũ wa gũtangĩkĩra mũno mahinda mao ma thutha-inĩ, andũ amwe nĩ moyaga mĩaka mĩingĩ magĩgacokereria thutha wa ndigano. No mone andũ arĩa angĩ ta matarĩ na bata nao. O na kũrĩ ũguo, o ta ũrĩa mwandĩki ũmwe wa ngathĩti oigire, nĩ magĩrĩirũo “nĩ gũcenjia mwĩkĩre wao wa maũndũ na merute kũhiũrania na mathĩna mao.”

Stanisław oigire ũũ: “Rĩrĩa twatiganire, mũtumia ũrĩa ndahikĩtie nĩ aagiririe thiage kuona twana twakwa twĩrĩ. Ũndũ ũcio watũmire nyone ta gũtarĩ mũndũ warĩ na ũhoro na niĩ na ngĩona atĩ no mũhaka Jehova akorũo nĩ andiganĩirie. Ndiaiguaga ngĩenda  gũthiĩ na mbere gũtũũra. Thutha-inĩ nĩ ndaacokire ngĩona atĩ mwĩcirĩrie wakwa ndwarĩ mwega o na hanini.” O nake Wanda, ũrĩa watigirũo nĩ mũthuriwe, nĩ aatangĩkaga mũno nĩ ũndũ wa gwĩciria ũhoro wa mahinda make ma thutha-inĩ: “Ndonaga biũ atĩ thutha wa kahinda kanini andũ othe o hamwe na aarĩ na ariũ a Ithe witũ matingĩarĩ na bata na ithuĩ tũrĩ na ciana ciakwa. Ĩndĩ, rĩu nĩ nyonaga ũrĩa aarĩ na ariũ a Ithe witũ maatwĩkĩrire ngoro na makĩndeithia rĩrĩa ndeerutanagĩria gũteithia ciana ciakwa ituĩke ndungata cia Jehova.”

Kuumana na maũndũ ta macio no wone atĩ andũ amwe nĩ makoragwo na meciria moru mũno thutha wa ndigano. Mahota kwĩmena magĩciria atĩ matirĩ kĩene na matiagĩrĩirũo kwendwo. Ningĩ, mahota kũgĩa na mawoni moru kwerekera andũ arĩa angĩ. Nĩ ũndũ ũcio, no mambĩrĩrie kuona ta andũ kĩũngano-inĩ matarĩ na wendo na tha. O na kũrĩ ũguo, maũndũ marĩa monetwo ta marĩa megiĩ Stanisław na Wanda monanagia atĩ arĩa matigĩtwo no kũhoteke nĩ macokaga kuona atĩ aarĩ na ariũ a Ithe witũ, hatarĩ nganja nĩ mamarũmbũyagia. Ma nĩ atĩ, aarĩ na ariũ a Ithe witũ nĩ marũmbũyagia Akristiano arĩa matigĩtwo o na gũtuĩka kĩambĩrĩria-inĩ ũteithio wao no wage kuoneka.

Nĩ wega kũririkana atĩ o na tũkĩĩrutanagĩria biũ gũteithia Akristiano arĩa matigĩtwo, no kũhoteke rĩmwe na rĩmwe nĩ marĩgũmagĩrũo nĩ ihooru. Makĩria aarĩ a Ithe witũ arĩa matigĩtwo nĩ athuri ao mahota gwĩciria atĩ andũ aingĩ matirĩ na bata nao. Alicja oigire ũũ: “Rĩu nĩ mĩaka ĩnana mĩhĩtũku kuuma rĩrĩa twatiganire. O na kũrĩ ũguo, rĩmwe na rĩmwe no njiguaga ndĩyagĩire kĩene. Mahinda-inĩ ta macio njiguaga ngĩenda gũikara o nyiki, ngarĩra, na ngeiguĩra tha mũno.”

O na gũtuĩka nĩ ũndũ wa ndũire mũndũ ũtigĩtwo gũkorũo na maũndũ ta macio magwetetwo gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ-rĩ, Bibilia yugaga atĩ ti wega mũndũ gũikara haraya na andũ arĩa angĩ. Mũndũ angĩaga kũrũmĩrĩra ũtaaro ũcio, ũndũ ũcio no ũtũme aregane na “ũũgĩ wothe ũrĩa mũkinyanĩru.” (Thim. 18:1) O na kũrĩ ũguo, nĩ wega mũndũ ũrĩ na ihooru amenye atĩ, ti wega kũhoyaga ũtaaro kaingĩ kana gũcaragia kũũmĩrĩrio nĩ mũndũ matahikanĩtie nake. Kwaga gwĩka ũguo, no kũmũteithie gwĩthema kũgucĩrĩrio nĩ mũndũ ũcio na njĩra ĩtagĩrĩire.

Aarĩ na ariũ a Ithe witũ arĩa matigĩtwo no magũmĩrũo mũno nĩ ruo rwa ngoro, o hamwe na gũtangĩkĩra mahinda mao ma thutha-inĩ na kũigua marĩ na ihooru, kana kwĩyagĩra kĩene. Kũmenya atĩ macio nĩ maũndũ ma ndũire na ningĩ atĩ ti ũndũ mũhũthũ kũmatooria, kwagĩrĩirũo gũtũtindĩka twĩgerekanagie na Jehova na njĩra ya gũtiiragĩrĩra aarĩ na ariũ a Ithe witũ ta acio tũrĩ na wĩhokeku. (Thab. 55:22; 1 Pet. 5:6, 7) Tũrĩ na ma atĩ nĩ marĩkenagĩra mũno ũteithio o wothe ũrĩa tũrĩmaheaga. Hatarĩ nganja, nĩ marĩonaga ũteithio kuuma kũrĩ arata a ma thĩinĩ wa kĩũngano.—Thim. 17:17; 18:24.