1, 2. Ũtũũro wa Adamu na Hawa watariĩ atĩa kĩambĩrĩria-inĩ, na nĩ ciũria irĩkũ tũngĩĩyũria?

RĨRĨA Adamu na Hawa moombirũo, matiarĩ na thũ o na ĩmwe. Maarĩ andũ akinyanĩru na maaikaraga thĩinĩ wa paradiso. Maarĩ na ũkuruhanu wa hakuhĩ na Mũũmbi wao marĩ ciana ciake. (Kĩam. 2:7-9; Luk. 3:38) Wĩra ũrĩa Ngai aamahete nĩ woonanĩtie maũndũ marĩa maagĩrĩirũo nĩ gwĩka ũtũũro-inĩ wao. (Thoma Kĩambĩrĩria 1:28.) Thutha wa ihinda rĩna nĩ ‘mangĩaiyũririe thĩ, na mamĩtorie.’ Ĩndĩ, nĩguo mahote gũthiĩ na mbere ‘gwatha nyamũ o yothe ĩrĩa ĩthiangaga thĩ,’ Adamu na Hawa mangĩabatarire gũtũũra tene na tene. Mangĩakeneire wĩra ũcio mĩndĩ na mĩndĩ.

² Gũkĩrĩ ũguo-rĩ, nĩ kĩĩ gĩtũmĩte maũndũ magarũrũke ũguo mahinda-inĩ maya? Gwathire atĩa gũkĩgĩa na thũ nyingĩ ũguo cia gũthũkia gĩkeno kĩa andũ, gĩkuũ arĩ kĩo thũ ĩrĩa nene makĩria? Nĩ atĩa Ngai ageka nĩguo anine thũ icio? Macokio ma ciũria icio na ingĩ ikonainie nacio nĩ monekaga thĩinĩ wa Bibilia. Rekei tũthuthurie imwe cia cio.

3, 4. (a) Ngai aaheire Adamu na Hawa watho ũrĩkũ? (b) Warĩ ũndũ wa bata nĩkĩ gwathĩkĩra watho ũcio?

³ O na gũtuĩka Adamu na Hawa maarĩ na itanya rĩa gũtũũra tene na tene, ti kuuga atĩ maahetwo muoyo ũtangĩkua. Nĩguo mathiĩ na mbere gũtũũra, no mũhaka mangĩahuhagia, magakoma, makarĩa, na makanyua. Makĩria ma ũguo, ũtũũro wao wehocetie harĩ ũkuruhanu ũrĩa maarĩ naguo na ũrĩa wamaheete muoyo. (Gũcok. 8:3) Nĩguo mathiĩ na mbere gũtũũra marĩ na gĩkeno, maagĩrĩirũo nĩ kũrũmĩrĩra ũtongoria wa Ngai. Jehova nĩ aamenyithĩtie Adamu ũndũ ũcio wega o na mbere ya kũũmba Hawa. Na njĩra ĩrĩkũ? “Nake Jehova Ngai agĩatha mũndũ ũcio, akĩmwĩra atĩrĩ, Mũtĩ o wothe ũrĩa wĩ mũgũnda ũyũ-rĩ, nĩũrekereirio ũũrĩage; no rĩrĩ, mũtĩ ũrĩa wa kũmenyithania wega o na ũũru, ndũkanaũrĩe, nĩ gũkorũo mũthenya ũrĩa ũkaũrĩa, no mũhaka ũgakua.”—Kĩam. 2:16, 17.

⁴ “Mũtĩ ũrĩa wa kũmenyithania wega o na ũũru” nĩguo woonanagia atĩ Ngai nĩwe warĩ na kĩhooto gĩa kũmaamũrĩra wega na ũũru. O na kũrĩ ũguo, Adamu aarĩ na ũhoti wa kũmenya wega na ũũru tondũ ombĩtwo na mũhianĩre wa Ngai na aarĩ na thamiri. Mũtĩ ũcio wateithagia Adamu na Hawa kũririkana atĩ hingo ciothe nĩ maabataraga ũtongoria wa Ngai. Nĩ ũndũ ũcio, kũrĩa matunda ma mũtĩ ũcio kũngĩonanirie kũregana na wathani wa Ngai, ũndũ ũrĩa ũngĩamareheire thĩna mũnene marĩ hamwe na njiarũa ciao. Watho wa Ngai na moimĩrĩro ma kũwagarara nĩ cionanĩtie ũrĩa ũcio warĩ ũndũ mũritũ.

5. Nĩ kĩĩ gĩatũmire Adamu na Hawa maremere Ngai?

⁵ Thutha wa Hawa kũmbwo, Adamu nĩ aamũmenyithirie watho ũcio wa Ngai. Hawa nĩ aaũmenyete wega tondũ thutha-inĩ aaũcokerire hakuhĩ o ta ũrĩa Ngai aaũgwetete. (Kĩam. 3:1-3) Aacokerire watho ũcio akĩaria na mũraika ũrĩa wetuĩte nyamũ ya thĩ. Mũraika ũrĩa wahũthagĩra nyamũ ĩyo ya thĩ nĩ Shaitani, ũrĩa warĩ mũriũ wa Ngai ĩndĩ agĩkũria merirĩria ma kwĩyatha na gwĩtũũgĩria. (Ringithania Jakubu 1:14, 15.) Nĩguo ahote kũhingia merirĩria macio moru, eerire Hawa atĩ Ngai nĩ wa maheeni. Aamwĩrire atĩ mangĩarĩire maciaro ma mũtĩ ũcio matingĩakuire, ĩndĩ mangĩatuĩkire ta Ngai. (Kĩam. 3:4, 5) Hawa nĩ aamwĩtĩkirie na akĩonania roho wa kwĩyatha na njĩra ya kũrĩa maciaro ma mũtĩ ũcio, agĩcoka akĩiguithia Adamu o nake akĩrĩa. (Kĩam. 3:6, 17) Shaitani aarĩtie maheeni. (Thoma 1 Timotheo 2:14.) O na kũrĩ ũguo, Adamu ‘nĩ eetĩkĩrire kũigua mũgambo wa mũtumia wake.’ O na gũtuĩka nyamũ ya thĩ nĩ ĩngĩonekire ĩrĩ na ũrata, Shaitani nĩ thũ ĩtarĩ tha, na nĩ aamenyaga moimĩrĩro mangĩarĩ moru mũno thutha wa Hawa gwĩka ũrĩa aamwĩraga.

6, 7. Jehova aatuĩrĩire Adamu na Hawa na njĩra ĩrĩkũ?

⁶ Nĩ ũndũ wa kwĩyenda, Adamu na Hawa nĩ maaremeire Ũrĩa wamaheete muoyo na indo iria ingĩ ciothe maarĩ nacio. Hatarĩ nganja, Jehova nĩ onaga maũndũ macio mothe. (1 Maũ. 28:9; thoma Thimo 15:3.) Aahete Adamu, Hawa, na mũraika ũcio mweke monanie ũrĩa maamuonaga. Ma nĩ atĩ, Jehova arĩ Ithe wao nĩ aatuurirũo mũno. (Ringithania Kĩambĩrĩria 6:6.) Nĩ ũndũ ũcio, no mũhaka angĩamatuĩrĩire akĩhũthĩra watho ũcio aamaheete.

 ⁷ Ngai eerĩte Adamu ũũ: “Mũthenya ũrĩa ũkaũrĩa, [mũtĩ wa kũmenyithania wega na ũũru] no mũhaka ũgakua.” No kũhoteke Adamu eecirĩtie atĩ “mũthenya” ũcio ũngĩarĩ mũthenya wa mathaa 24. Nĩ ũndũ ũcio, thutha wa kuuna watho wa Ngai, aangĩerĩgĩrĩire Ngai oe ikinya riũa rĩtanathũa. Jehova aakorire Adamu na Hawa “riũa rĩarura.” (Kĩam. 3:8) Tondũ atuanagĩra cira na kĩhooto, aambire kũmathikĩrĩria. (Kĩam. 3:9-13) Agĩcoka akĩmeera ituĩro rĩake. (Kĩam. 3:14-19) Korũo Ngai nĩ aamaninire o hĩndĩ ĩyo, muoroto ũrĩa aarĩ naguo harĩ Adamu na Hawa na njiarũa ciao ndũngĩkaahinga. (Isa. 55:11) O na gũtuĩka nĩ aamerire no mũhaka makue na makĩambĩrĩria kuona moimĩrĩro ma mehia o hĩndĩ ĩyo, nĩ aarekire mambe magĩe ciana iria ingĩagunĩkire nĩ mĩbango yake ya thutha-inĩ. O na kũrĩ ũguo, maitho-inĩ ma Ngai, Adamu na Hawa maakuire o mũthenya ũrĩa meehirie. Ningĩ tondũ mĩaka 1,000 harĩ Jehova nĩ ta mũthenya ũmwe, maakuire “mũthenya” ũmwe ũtathirĩte.—2 Pet. 3:8.

8, 9. Njiarũa cia Adamu ciahutirio atĩa nĩ mehia make? (Rora mbica kĩambĩrĩria-inĩ gĩa gĩcunjĩ gĩkĩ.)

⁸ Hihi ciana cia Adamu na Hawa nĩ ciahutirio nĩ mehia mao? Hatirĩ nganja. Rĩandĩko rĩa Aroma 5:12 riugaga ũũ: “Kwĩhia kwa mũndũ ũmwe-rĩ, nĩkuo gwatũmire mehia matonye gũkũ thĩ, nakĩo gĩkuũ gĩgĩtonya nĩ ũndũ wa mehia; tondũ ũcio gĩkuũ gĩgĩkĩhunja kũrĩ andũ othe, nĩ gũkorũo nĩmaakĩĩhirie othe.” Mũndũ wa mbere gũkua aarĩ Habili. (Kĩam. 4:8) Njiarũa icio ingĩ cia Adamu o nacio nĩ ciakũrire na igĩkua. Kaĩ o nacio ciagaire mehia na gĩkuũ? Mũtũmwo Paulo oigire ũũ: “Kũrema kwa mũndũ ũmwe gwatũmire andũ aingĩ matuwo ehia.” (Rom. 5:19) Kwoguo mehia na gĩkuũ iria twagaire kuuma kũrĩ Adamu, ciatuĩkire thũ iria andũ matangĩhota gwĩthema tondũ ti akinyanĩru. O na gũtuĩka tũtingĩmenya biũ maũndũ mothe megiĩ ũrĩa ciana na njiarũa cia Adamu ciagaire mehia na gĩkuũ, ma nĩ atĩ nĩ ciagaire.

⁹ Nĩkĩo Bibilia yugaga atĩ mehia na gĩkuũ kĩrĩa twagaire nĩ ta ‘kĩndũ kĩrĩa kĩhumbĩte andũ a mĩhĩrĩga yothe, na tama ũrĩa ũthiĩkĩrĩirie andũ a ndũrĩrĩ ciothe.’ (Isa. 25:7) Tama ũcio mũru wa kĩrumi ũhumbagĩra andũ othe. Ma nĩ atĩ ‘andũ othe nĩ makuaga nĩ ũndũ wa Adamu.’ (1 Kor. 15:22) Nĩkĩo Paulo oririe ũũ: “Nũ ũngĩkĩ’honokia harĩ mwĩrĩ ũyũ wa gĩkuũ?” Hihi nĩ kũrĩ mũndũ ũngĩamũhonokirie? *—Rom. 7:24.

10. (a) Mamwe ma maandĩko marĩa monanagia atĩ gĩkuũ kĩrĩa kĩarehirũo nĩ Adamu nĩ gĩkaaninwo nĩ marĩkũ? (b) Maandĩko macio maguũragia ũndũ ũrĩkũ wĩgiĩ Jehova na Jesu?

¹⁰ Hatarĩ nganja, Jehova nĩ angĩahonokirie Paulo. Thutha wa mũnabii Isaia kũgweta ũhoro wa “kĩndũ kĩrĩa kĩhumbĩte,” aandĩkire ũũ: “Gĩkuũ nĩ kũng’aria akĩng’arĩtie agakĩnina biũ tene na tene; ningĩ Mwathani Jehova nĩakagiria maithori mothiũ mothe.” (Isa. 25:8) O ta ũrĩa mũthuri angĩeheria kĩrĩa kĩratũma ciana ciake inyamarĩke na acigirie maithori, Jehova nĩ akoragwo na wendi mũnene wa kũnina gĩkuũ kĩrĩa kĩarehirũo nĩ Adamu. Nĩguo ahingie ũndũ ũcio, nĩ harĩ na mũndũ manyitanĩire. Rĩandĩko  rĩa 1 Akorintho 15:22 riugaga ũũ: “Nĩ gũkorũo o ta ũrĩa andũ othe makuaga nĩ ũndũ wa Adamu-rĩ, no taguo andũ othe magacokio muoyo nĩ ũndũ wa Kristo.” O ũndũ ũmwe na ũcio, thutha wa Paulo kũũria “Nũ ũngĩkĩ’honokia?” aacokire akiuga ũũ: “Nĩndacokeria Ngai ngatho nĩ ũndũ wa Jesu Kristo Mwathani witũ!” (Rom. 7:25) Ma nĩ atĩ, wendo ũrĩa watũmĩte Jehova ombe andũ ndwathirire rĩrĩa Adamu na Hawa meehirie. Ningĩ ũrĩa maanyitanĩire na Jehova harĩ kũũmba mũthuri na mũtumia wa mbere ndaatigire kwenda njiarũa ciao. (Thim. 8:30, 31) No rĩrĩ, mangĩahonokirie andũ na njĩra ĩrĩkũ?

11. Nĩ ũndũ ũrĩkũ Jehova eekire nĩguo ahonokie andũ?

¹¹ Gĩkuũ na kwaga gũkinyanĩra kũrĩa andũ makoragwo nakuo, cioimanire na mehia ma Adamu o hamwe na ituĩro rĩa kĩhooto rĩa Jehova. (Rom. 5:12, 16) Tũthomaga ũũ: ‘Ihĩtia rĩmwe rĩatũmire andũ othe matuĩrũo atĩ nĩ oru.’ (Rom. 5:18) Nĩ ũndũ ũrĩkũ Jehova angĩekire nĩguo eherie ituĩro rĩu rĩake atekũhũthia ithimi ciake? Macokio ma kĩũria kĩu marĩ thĩinĩ wa ciugo ici cia Jesu: ‘Mũrũ wa mũndũ okire arute muoyo wake ũtuĩke wa gũkũũra andũ aingĩ.’ (Mat. 20:28) Mũriũ wa irigithathi wa Jehova nĩ onanirie wega atĩ aaciarĩtwo gũkũ thĩ arĩ mũndũ mũkinyanĩru nĩguo atuĩke ‘ũkũũri.’ Ũkũũri ũcio warĩ wa kĩhooto nĩkĩ?—1 Tim. 2:5, 6. 

12. Nĩ ũkũũri ũrĩkũ warĩ wa kĩhooto?

¹² Arĩ mũndũ mũkinyanĩru, Jesu aarĩ na matanya o ta marĩa Adamu aarĩ namo atanehia. Muoroto wa Jehova warĩ thĩ ĩiyũrũo nĩ njiarũa nginyanĩru cia Adamu. Nĩ ũndũ wa wendo mũnene harĩ Ithe na harĩ njiarũa cia Adamu, Jesu nĩ aarutire muoyo wake ũtuĩke igongona. Ma nĩ atĩ, Jesu aarutire muoyo wake mũkinyanĩru ũrĩa waringaine na kĩrĩa Adamu aateire. Thutha ũcio, Jehova nĩ aariũkirie Mũriũ wake arĩ na mwĩrĩ wa roho. (1 Pet. 3:18) Warĩ ũndũ wa kĩhooto Jehova gwĩtĩkĩra igongona rĩa Jesu arĩ mũndũ mũkinyanĩru rĩtuĩke ũkũũri kana thogora wa kũgũra njiarũa cia Adamu na gũcicokeria itanya rĩa gũtũũra tene na tene rĩrĩa Adamu aateire. Na njĩra nguhĩ, Jesu aacokire ithenya-inĩ rĩa Adamu. Paulo oigire ũũ: “Naguo ũguo noguo haandĩkĩtwo, atĩrĩ, Mũndũ ũrĩa wa mbere wetagwo Adamu aatuĩkire mũndũ wĩ muoyo. Nake Adamu ũrĩa wa kũrigĩrĩria-rĩ, nĩ roho wa gwĩkanagĩra muoyo.”—1 Kor. 15:45.

13. “Adamu ũrĩa wa kũrigĩrĩria” ageka atĩa nĩguo ateithie arĩa makuĩte?

¹³ Nĩ ũndũ ũcio, hĩndĩ nĩ ĩrĩũka “Adamu ũrĩa wa kũrigĩrĩria” atuĩke “roho wa gwĩkanagĩra muoyo” kũrĩ andũ othe. Aingĩ a njiarũa cia Adamu nĩ magaacokio muoyo. Nĩkĩ? Tondũ nĩ maakuire. Nĩ makabatara kũriũkio nĩguo macokio muoyo gũkũ thĩ.—Joh. 5:28, 29.

14. Nĩ mũbango ũrĩkũ wa Jehova ũgateithĩrĩria andũ macokerio ũkinyanĩru?

¹⁴ Andũ magaakũũrũo atĩa kuuma kũrĩ mathĩna ma kwaga gũkinyanĩra kũrĩa twagaire? Jehova nĩ athagathagĩte thirikari ya Ũthamaki ĩrĩa ĩthondeketwo nĩ “Adamu ũrĩa wa kũrigĩrĩria” hamwe na andũ arĩa mathuurĩtwo kuuma kũrĩ kĩrĩndĩ gĩa thĩ. (Thoma Kũguũrĩrio 5:9, 10.) Arĩa magathamaka na Jesu kũrĩa igũrũ nĩ andũ manacemania na mathĩna marĩa moimanaga na kwaga gũkinyanĩra. Kwa ihinda rĩa mĩaka ngiri ĩmwe, wathani wao marĩ hamwe na Kristo nĩ ũgateithĩrĩria arĩa magaakorũo gũkũ thĩ matuĩke akinyanĩru.—Kũg. 20:6.

15, 16. (a) ‘Gĩkuũ, thũ ĩrĩa ya kũrigĩrĩria’ nĩ kĩĩ, na ĩkaaninwo rĩ? (b) Kũringana na 1 Akorintho 15:28, nĩ atĩa Jesu arĩĩka?

 ¹⁵ Gũkinyĩria mũico wa mĩaka ngiri ĩmwe ya wathani wa Ũthamaki, andũ arĩa athĩki nĩ magaakorũo makũũrĩtwo kuuma kũrĩ thũ ciothe iria ciarehirũo nĩ mehia ma Adamu. Bibilia yugaga ũũ: “Nĩ gũkorũo o ta ũrĩa andũ othe makuaga nĩ ũndũ wa Adamu-rĩ, no taguo andũ othe magacokio muoyo nĩ ũndũ wa Kristo. No rĩrĩ, o mũndũ itarĩri-inĩ rĩake: mũtũrio kana wa mbere nĩ Kristo, na thutha nĩ andũ a Kristo [arĩa magaathamaka nake] hĩndĩ ĩrĩa agoka. Thutha ũcio ihinda rĩkinye rĩrĩa rĩa mũrigĩrĩrio, rĩrĩa akane Ngai, Ithe, ũthamaki; o rĩrĩa agakorũo eheretie wathani ũngĩ o wothe, na ũnene o wothe, o gwata hinya ũngĩ o ũrĩkũ. Nĩ ũndũ we ndarĩ hingo atarĩthamakaga o nginya agakorũo aigĩte thũ ciake ciothe ruungu rũa makinya make. Na rĩrĩ, thũ ĩrĩa ĩkarigĩrĩria kũninwo nĩyo gĩkuũ.” (1 Kor. 15:22-26) Hatarĩ nganja, gĩkuũ kĩrĩa twagaire kuuma kũrĩ Adamu macũngĩrĩro-inĩ nĩ gĩkaaninwo. ‘Kĩndũ kĩrĩa kĩhumbagĩra’ kĩrĩndĩ gĩa thĩ gĩothe nĩ gĩgaakorũo kĩeheretio tene na tene.—Isa. 25:7, 8.

¹⁶ Mũtũmwo Paulo aarĩkĩrĩirie na ciugo ici: “Na hĩndĩ ĩrĩa indo ciothe igakorũo irĩkĩtie gũtuĩka cia gwathagwo nĩwe, hĩndĩ ĩo Mũriũ o nake we mwene agatuĩka wa gwathagwo nĩ Ũcio watuire indo ciothe cia gwathagwo nĩwe, nĩ getha Ngai agĩtuĩke nĩwe maũndũ mothe biũ kũrĩ andũ o othe biũ.” (1 Kor. 15:28) Wathani wa Mũriũ nĩ ũgaakorũo ũhingĩtie muoroto waguo. Arĩ na gĩkeno, nĩ agaacokeria Jehova wathani na andũ marĩ akinyanĩru.

17. Macũngĩrĩro-inĩ Shaitani agekwo atĩa?

¹⁷ Ĩ nake Shaitani, ũrĩa wareheire andũ mathĩna marĩa mothe makoretwo makĩhiũrania namo? Rĩandĩko rĩa Kũguũrĩrio 20:7-15 nĩ rĩcoketie kĩũria kĩu. Mũico-inĩ wa mĩaka 1,000, Shaitani nĩ akaaheo kamweke agerie andũ akinyanĩru hĩndĩ ya igerio rĩa mũico. Mũcukani hamwe na arĩa magetĩkĩra kũhĩtithio nĩwe nĩ makaaninwo tene na tene hĩndĩ ya ‘gĩkuũ gĩa kerĩ.’ (Kũg. 21:8) ‘Gĩkuũ kĩu gĩa kerĩ’ gĩtikabatara “kũninwo” o narĩ, tondũ arĩa magaakua gĩkuũ kĩu matigacokio muoyo rĩngĩ. O na kũrĩ ũguo, ‘gĩkuũ kĩu gĩa kerĩ’ gĩtigaakorũo kĩrĩ thũ ya andũ arĩa mendete na matungatagĩra Jehova.

18. Wĩra ũrĩa Jehova aahete Adamu ũgaakinyanĩra atĩa?

¹⁸ Hĩndĩ ĩyo andũ othe magaakorũo marĩ akinyanĩru na nĩ makaarũgama mbere ya Jehova marĩ agĩrĩru biũ a kũheo muoyo wa tene na tene gũtarĩ na thũ o na ĩmwe. Wĩra ũrĩa Adamu aahetwo nĩ ũgakinyanĩra biũ o na atarĩ kuo. Thĩ nĩ ĩkaiyũrũo nĩ njiarũa ciake. Andũ nĩ magaakenera kũmĩramata na gũtũũra thĩinĩ wayo. Rekei tũtikanariganĩrũo ũrĩa Jehova nĩ ũndũ wa wendo wake akaanina gĩkuũ, thũ ĩrĩa ya kũrigĩrĩria.