1. Paulo onaga atĩa arĩa maatungatagĩra Jehova marĩ na kĩyo?

MŨTŨMWO Paulo nĩ aaririkanaga arĩa maarutaga wĩra na kĩyo nĩ ũndũ wa ũhoro ũrĩa mwega. Aandĩkire ũũ: “Na rĩrĩa tũmũhoyagĩra twĩ mbere ya Ngai Ithe witũ-rĩ, nĩ tũririkanaga ciĩko cianyu tũtegũtigithĩria, o iria ciumanaga na wĩtĩkio wanyu, o na mawĩra manyu ma kwĩnogia marĩa mũrutaga nĩ ũndũ wa wendani, na ningĩ ũrĩa mũkiragĩrĩria mũkĩĩrĩgagĩrĩra Mwathani witũ Jesu Kristo.” (1 Thes. 1:3) Ma nĩ atĩ, o na Jehova nĩ aririkanaga wĩra wa arĩa othe mamũtungatagĩra na wĩhokeku nĩ ũndũ wa wendo, o na angĩkorũo maũndũ mao matimetĩkagĩria kũhingia maũndũ maingĩ.—Ahib. 6:10.

2. Nĩ maũndũ marĩkũ tũgũthuthuria gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ?

² Ndungata nyingĩ cia Jehova cia mahinda maya na marĩa mahĩtũku nĩ ciĩimĩte na njĩra nene nĩguo itungatĩre Jehova mahinda mothe. Rekei tuone ũrĩa amwe maatungatagĩra Jehova karine-inĩ ya mbere. Ningĩ nĩ tũgũthuthuria mĩthemba ĩmwe ya ũtungata wa hĩndĩ-ciothe mahinda-inĩ maya, na tuone ũrĩa tũngĩririkana aarĩ na ariũ a Ithe witũ arĩa merutĩire gũtungatĩra Jehova na njĩra cia mwanya.

3, 4. (a) Akristiano amwe maatungataga na njĩra irĩkũ karine-inĩ ya mbere? (b) Maarutaga kũ mabataro mao ma kĩĩmwĩrĩ?

 ³ Kahinda kanini thutha wa Jesu kũbatithio, nĩ aambĩrĩirie wĩra ũrĩa waagĩrĩirũo kũrutwo thĩinĩ wa thĩ yothe. (Luk. 3:21-23; 4:14, 15, 43) Thutha wa gĩkuũ gĩake, atũmwo ake nĩ maatongoririe harĩ gũtwarithia na mbere wĩra ũcio wa kũhunjia. (Atũm. 5:42; 6:7) Akristiano amwe ta Filipu, maarĩ ahunjia na amishonarĩ thĩinĩ wa Palestina. (Atũm. 8:5, 40; 21:8) Nao Paulo na andũ angĩ nĩ maathire kũndũ kũraya kũhunjia ũhoro ũrĩa mwega. (Atũm. 13:2-4; 14:26; 2 Kor. 1:19) Angĩ nao ta Silivano (Sila), Mariko, na Luka, maarĩ aandĩki. (1 Pet. 5:12) Aarĩ a Ithe witũ o nao nĩ maarutithanagia wĩra na ariũ a Ithe witũ acio ehokeku. (Atũm. 18:26; Rom. 16:1, 2) Maũndũ ma magegania marĩa ndungata icio cieyoneire nĩ matũhutagia mũno rĩrĩa tũrathoma Maandĩko ma Kĩngiriki ma Gĩkristiano, na makonania atĩ Jehova ndariganagĩrũo nĩ ndungata ciake.

⁴ Ndungata cia hĩndĩ-ciothe cia tene ciarutaga kũ mabataro ma kĩĩmwĩrĩ? Rĩmwe na rĩmwe nĩ maatugagwo kana magateithio na njĩra ingĩ nĩ Akristiano arĩa angĩ, ĩndĩ ti o maamatindĩkagĩrĩria mamateithie. (1 Kor. 9:11-15) Andũ amwe o hamwe na ciũngano nĩ maateithagia ndungata icio na kwĩyendera. (Thoma Atũmwo 16:14, 15; Afilipi 4:15-18.) Ningĩ Paulo na arĩa maatungataga hamwe nake nĩ maarutaga wĩra mahinda mamwe nĩguo mone mabataro mao.

5. Mũthuri ũmwe na mũtumia wake mooigire atĩa ũhoro wa ũtũũro wao ũtungata-inĩ wa hĩndĩ-ciothe?

⁵ O na ũmũthĩ Akristiano aingĩ nĩ merutanagĩria gũtungatĩra Jehova thĩinĩ wa mĩthemba ĩtiganĩte ya ũtungata wa hĩndĩ-ciothe. (Rora ithandũkũ “ Mĩthemba Ĩtiganĩte ya Ũtungata wa Hĩndĩ-Ciothe.”) Monaga ũtungata ũcio wa kwĩyendera atĩa? No wĩkĩrũo ngoro mũno ũngĩmoria kĩũria kĩu. Ta wĩcirie ũhoro wa ngerekano ĩno: Mũrũ wa Ithe witũ ũmwe ũrĩa ũtungatĩire arĩ painia, painia wa mwanya, mishonarĩ, na agatungatĩra Betheli bũrũri-inĩ ũngĩ, oigire ũũ: “Kũingĩra thĩinĩ wa ũtungata wa hĩndĩ-ciothe nĩ rĩmwe rĩa matua marĩa mega mũno ndanatua ũtũũro-inĩ. Rĩrĩa ndaarĩ na mĩaka 18, ndwarĩ ũndũ mũhũthũ harĩ niĩ gũthuura kana ngũthiĩ yunivasĩtĩ, kana ngũruta wĩra wa kĩĩmwĩrĩ wa mahinda mothe, kana ngũtuĩka painia. Maũndũ marĩa ndĩyoneire nĩ mandeithĩtie kũmenya atĩ Jehova ndariganagĩrũo nĩ maũndũ marĩa mũndũ eimĩte nĩguo amũtungatĩre mahinda mothe. Nĩ hotete kũhũthĩra iheo na ũhoti ũrĩa Jehova aheete na njĩra itangĩahotire korũo ndathingatire mĩoroto ya kĩĩmwĩrĩ.” Mũtumia wake oigire ũũ: “Mawĩra marĩa mothe twanaheo ũtungata-inĩ nĩ mandeithĩtie gũkũra kĩĩroho. Nĩ tuonete ũgitĩri na ũtongoria wa Jehova maita maingĩ na njĩra tũtangĩonire korũo twatũũrire ũtũũro ũrĩ na maũndũ maingĩ ma kĩĩmwĩrĩ. Nĩ njokagĩria Jehova ngatho o mũthenya nĩ ũndũ wa gũkorũo tũrĩ ũtungata-inĩ wa hĩndĩ-ciothe.” Hihi wee no wende gũkorũo na ũtũũro ta ũcio?

6. Nĩ ũndũ ũrĩkũ Akristiano othe magĩrĩirũo gũkorũo na ma naguo igũrũ rĩgiĩ ũrĩa Jehova amonaga?

⁶ Ma nĩ atĩ, andũ amwe no maremwo nĩ gũtuĩka ndungata cia mahinda mothe nĩ ũndũ wa maũndũ matiganĩte. Ĩndĩ, tũrĩ na ma atĩ Jehova nĩ onaga ũtungata wao wa ngoro yothe ũrĩ wa bata. Ta wĩcirie ũhoro wa Akristiano arĩa Paulo agwetete marĩĩtwa mao thĩinĩ wa Filemona  1-3, o hamwe na angĩ a kĩũngano gĩa Kolosai. (Thoma.) Paulo nĩ onaga andũ acio marĩ a bata, na noguo Jehova aamonaga. Ũguo noguo Jehova onaga ũtungata waku ũrĩ wa bata. O na kũrĩ ũguo-rĩ, nĩ na njĩra ĩrĩkũ ũngĩnyita mbaru arĩa marĩ ũtungata-inĩ wa hĩndĩ-ciothe?

7, 8. Ũtungata wa painia ũhutĩtie maũndũ marĩkũ, na andũ arĩa angĩ kĩũngano-inĩ mangĩteithia mapainia atĩa?

⁷ O ta ahunjia a karine ya mbere, mapainia arĩa marĩ kĩyo nĩ mekagĩra andũ ngoro mũno thĩinĩ wa ciũngano. Aingĩ ao mahũthagĩra mathaa 70 o mweri ũtungata-inĩ. Ũngĩmateithia atĩa?

⁸ Mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe painia wĩtagwo Shari, oigire ũũ: “Nĩ ũndũ wa kuoneka ũtungata-inĩ o mũthenya, mapainia monekaga marĩ na hinya. O na kũrĩ ũguo, nĩ mabataraga gwĩkĩrũo ngoro.” (Rom. 1:11, 12) Akĩaria ũhoro wa mapainia kĩũngano-inĩ kĩao, mwarĩ wa Ithe witũ ũngĩ ũrĩa warĩ painia mĩaka mĩingĩ oigire ũũ: “Marutaga wĩra na kĩyo matekũnoga. Rĩrĩa andũ merutĩra kũmakuua na ngaari ciao magĩthiĩ ũtungata, kũmanyita ũgeni marĩanĩre hamwe, kũmahe tũbeca tũnini twa tigiti, kana kũmahe ũteithio ũngĩ wa kĩĩmwĩrĩ, nĩ makenaga mũno. Ũndũ ũcio ũmonagia atĩ nĩ maramarũmbũiya.”

9, 10. Andũ amwe mekĩte atĩa nĩguo mateithie mapainia kĩũngano-inĩ kĩao?

⁹ Hihi no wende gũteithagia mapainia ũtungata-inĩ? Painia ũmwe wĩtagwo Bobbi oigire ũũ: “Nĩ tũbataraga ũteithio mũno gatagatĩ-inĩ ga kiumia.” Nake painia ũngĩ kĩũngano-inĩ o kĩu oigire ũũ: “Ti ũndũ mũhũthũ kuona mũndũ wa kũhunjia nake mathaa ma thaa inyanya.” Akĩaria igũrũ rĩgiĩ ũtungata wake wa ũpainia, mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe ũrĩa rĩu ũtungataga Betheli ya Brooklyn oigire ũũ: “Mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe warĩ na ngaari anjĩrire ũũ: ‘Hĩndĩ o yothe waga mũndũ wa kũhunjia nake, hũragĩra thimũ na nĩ ndĩgũtwaraga.’ Ma nĩ atĩ, nĩ aandeithirie mũno gũthiĩ na mbere na ũpainia.” Nake mwarĩ wa Ithe witũ ũngĩ wĩtagwo Shari oigire ũũ: “Thutha wa gũtinda  ũtungata-inĩ, kaingĩ mapainia arĩa matarĩ thĩinĩ wa kĩhiko makoragwo marĩ oiki. Rĩmwe na rĩmwe no ũnyitage ũgeni aarĩ na ariũ a Ithe witũ ta acio ũthathaiya-inĩ wanyu wa famĩlĩ. Ningĩ gũkoragwo hamwe nao maũndũ-inĩ mangĩ nĩ kũmateithagia gũikara marĩ na hinya kĩĩroho.”

¹⁰ Akĩaria ũhoro wa ũtungata wake wa ũpainia marĩ na aarĩ a Ithe witũ angĩ mataarĩ ahiku, mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe ũkoretwo thĩinĩ wa ũtungata wa hĩndĩ-ciothe kwa ihinda rĩa mĩaka 50 oigire ũũ: “Athuri a kĩũngano maaceeragĩra mapainia o thutha wa mĩeri ĩigana ũna. Rĩrĩa moka nĩ maatũũragia ũhoro wa ũgima witũ wa mwĩrĩ, wĩra witũ wa kĩĩmwĩrĩ, na makarora kana tũrĩ na maũndũ mangĩ maratũthumbũra. Ũndũ ũcio woimaga ngoro. Nĩ mookaga kũrĩa twaikaraga nĩguo mone kana nĩ twabataraga ũteithio.” No kũhoteke ũndũ ũcio nĩ ũrakũririkania ũrĩa Paulo aacokirie ngatho nĩ ũndũ wa ũteithio ũrĩa aaheirũo nĩ mũthuri ũmwe warĩ na famĩlĩ thĩinĩ wa Efeso.—2 Tim. 1:18.

11. Ũtungata wa painia wa mwanya ũtariĩ atĩa?

¹¹ Ciũngano imwe nĩ ikoragwo na mweke wa gũkorũo na mapainia a mwanya. Aingĩ a mapainia acio mahunjagia mathaa 130 o mweri. Tondũ nĩ mahũthagĩra mathaa maingĩ ũtungata-inĩ na maũndũ-inĩ mangĩ, marutaga wĩra wa kĩĩmwĩrĩ mathaa manini kana o na makaga. Wabici ya rũhonge nĩ ĩmaheaga mbeca nini o mweri cia kũhingia mabataro mao ma o mũthenya nĩguo mahote gũthiĩ na mbere na ũtungata matarĩ na wagagu.

12. Athuri o hamwe na andũ arĩa angĩ mangĩteithia mapainia a mwanya na njĩra irĩkũ?

¹² Tũngĩteithĩrĩria mapainia a mwanya atĩa? Mũthuri ũmwe wa kĩũngano ũtungataga wabici-inĩ ya rũhonge na nĩ aragia na aingĩ ao, oigire ũũ: “Athuri a kĩũngano nĩ magĩrĩirũo kwaragia na mapainia acio, makageria kũmenya mathĩna mao, na magacoka makamenya ũrĩa mekũmateithia. Aarĩ na ariũ a Ithe witũ amwe meciragia atĩ mapainia a mwanya matikoragwo na mathĩna atĩ tondũ nĩ maheagwo ũteithio wa kĩĩmwĩrĩ. O na kũrĩ ũguo, andũ thĩinĩ wa kĩũngano no mamateithie na njĩra nyingĩ.” O ta mapainia arĩa angĩ, mapainia a mwanya nĩ makenaga nĩ ũndũ wa kũnyitwo mbaru ũtungata-inĩ. Hihi no ũmateithie na njĩra ĩyo?

13, 14. (a) Nĩ ũndũ ũrĩkũ wĩgiĩ arori a mũthiũrũrũko twagĩrĩirũo kũririkana? (b) Ũngĩka atĩa nĩguo ũteithĩrĩrie arĩa matungataga marĩ arori a mũthiũrũrũko?

¹³ aingĩ arori a mũthiũrũrũko na atumia ao monagwo marĩ na hinya mũno kĩĩroho. Ũguo nĩguo kũrĩ. O na kũrĩ ũguo, o nao nĩ mabataraga gwĩkĩrũo ngoro. Nĩ mabataraga andũ a kũhunjia nao na kũnyitagwo ũgeni rĩmwe na rĩmwe maũndũ-inĩ ma gwĩkenia. Ĩ mangĩrũara na makome thibitarĩ, na rĩngĩ mabatare gũthĩnjwo kana ũrigitani ũngĩ o wothe? Nĩ makenaga mũno rĩrĩa aarĩ na ariũ a Ithe witũ maramaceerera na makamateithĩrĩria mabataro-inĩ mao. No mũhaka akorũo Luka mwandĩki wa ibuku rĩa Atũmwo na “mũthondekani kana ndagĩtarĩ ũrĩa mwende,” nĩ arũmbũiyirie Paulo hamwe na arĩa maagendaga hamwe nake.—Kol. 4:14; Atũm. 20:5–21:18.

¹⁴ Arori a mũthiũrũrũko na atumia ao nĩ mabataraga na nĩ makenagĩra mũno gũkorũo na arata a hakuhĩ. Mũrori ũmwe wa mũthiũrũrũko aandĩkire ũũ: “Arata akwa nĩ ta mamenyaga rĩrĩa ndĩrabatara gwĩkĩrũo ngoro. Manjũragia ciũria na njĩra ya ũũgĩ, na ũndũ ũcio nĩ ũndeithagia kwaria maũndũ marĩa  marathumbũra. Gũkorũo tu magĩthikĩrĩria wega ũkoragwo ũrĩ ũteithio mũnene mũno harĩ niĩ.” Arori a mũthiũrũrũko na atumia ao nĩ makenaga mũno rĩrĩa mona aarĩ na ariũ a Ithe witũ makĩmarũmbũiya.

15, 16. Arĩa matungataga Betheli na nyũmba-inĩ cia Igomano makoragwo na itemi rĩrĩkũ, na tũngĩmanyita mbaru atĩa?

¹⁵ Thĩinĩ wa thĩ yothe arĩa matungataga Betheli na nyũmba-inĩ cia Igomano nĩ makoragwo na itemi rĩa bata harĩ kũnyita mbaru wĩra wa Ũthamaki mabũrũri-inĩ marĩa marũgamĩrĩirũo nĩ wabici yao ya rũhonge. Angĩkorũo kĩũngano-inĩ kana mũthiũrũrũko-inĩ wanyu nĩ kũrĩ aarĩ na ariũ a Ithe witũ matungataga Betheli-rĩ, ũngĩonania atĩa atĩ nĩ ũmaririkanaga?

¹⁶ Kĩambĩrĩria-inĩ mathiĩ Betheli, mahota kũigua ihooru nĩ ũndũ wa kũraihĩria andũ a famĩlĩ na arata ao. Nĩ makenaga mũno rĩrĩa andũ arĩa angĩ thĩinĩ wa Betheli na kĩũngano-inĩ kĩao maamatua arata. (Mar. 10:29, 30) Wĩra ũrĩa marutaga Betheli nĩ ũmetĩkagĩria gũthiĩ mĩcemanio ya kĩũngano na kũhunjia o kiumia o kiumia. O na kũrĩ ũguo, rĩmwe na rĩmwe aarĩ na ariũ a Ithe witũ acio nĩ maheagwo mawĩra mangĩ. Rĩrĩa andũ ciũngano-inĩ monania atĩ nĩ marataũkĩrũo nĩ ũndũ ũcio, na atĩ nĩ marona wĩra ũrĩa aarĩ na ariũ a Ithe witũ acio marutaga ũrĩ wa bata, andũ othe nĩ magunĩkaga.—Thoma 1 Athesalonike 2:9.

17, 18. Arĩa matũmagwo mabũrũri-inĩ mangĩ maheagwo mawĩra marĩkũ?

¹⁷ Arĩa metĩkagĩra gũtũmwo magatungate mabũrũri-inĩ mangĩ no macemanie na moritũ ma irio, thiomi, ũndũire, na mĩikarĩre ngũrani na ya kũrĩa moimĩte. Maheagwo mawĩra marĩkũ mabũrũri-inĩ macio?

¹⁸ Amwe ao nĩ arĩa matũmagwo makahunjie kũrĩa andũ aingĩ mangĩgunĩka kuumana na gĩthomo kĩa mwanya kĩrĩa mathomithĩtio. Wabici ya rũhonge nĩ ĩteithagia amishonarĩ na nyũmba njega ya gũikara na mbeca nini cia mabataro mao ma o mũthenya. Nao angĩ arĩa matungataga mabũrũri-inĩ mangĩ matũmagwo magatungate wabici-inĩ ya rũhonge kana gũteithĩrĩria gwaka wabici cia honge, wabici cia ũtaũri, Nyũmba cia Igomano, kana Nyũmba cia Ũthamaki. Nĩ maheagwo irio, nyũmba njega cia gũikara, na motungata mangĩ. O ta arĩa matungataga Betheli, aarĩ na ariũ a Ithe witũ acio nĩ mathiaga mĩcemanio yothe ya kĩũngano na makahunjia hamwe na ciũngano ciao, na nĩ ũndũ ũcio ciũngano nĩ igunĩkaga mũno.

19. Twagĩrĩirũo kũririkana ũndũ ũrĩkũ wĩgiĩ arĩa matungataga mabũrũri-inĩ mangĩ?

¹⁹ Nĩ na njĩra ĩrĩkũ ũngĩririkana ndungata ta icio cia mahinda mothe? Nĩ wega kũririkana atĩ, kĩambĩrĩria-inĩ no makorũo matamenyerete irio imwe iria mũrĩaga. Rĩrĩa wamanyita ũgeni nĩ wega kũririkana ũndũ ũcio, na no ũmoorie kĩrĩa mangĩenda kũrĩa kana kĩrĩa mangĩenda kwambĩrĩria kwĩmenyeria kũrĩa. Makirĩrĩrie rĩrĩa mareruta rũthiomi rwanyu na maremenyeria ũndũire wanyu. No moe ihinda magĩgataũkĩrũo biũ nĩ maũndũ mothe marĩa mũroiga, ĩndĩ no mũmateithagie kũmenya ũrĩa ciugo itamũkagwo. Nĩ mendaga kwĩruta!

20. Nĩ njĩra ĩrĩkũ njega ya kũririkana arĩa marĩ ũtungata-inĩ wa hĩndĩ ciothe na aciari ao?

²⁰ Arĩa marĩ ũtungata-inĩ wa hĩndĩ-ciothe nĩ makũraga na noguo o na aciari ao. Angĩkorũo aciari nĩ Aira a Jehova, no ũkorũo ũrĩ wendi wao mũnene ciana ciao ithiĩ na mbere na ũtungata wa hĩndĩ-ciothe. (3 Joh. 4) Ma nĩ atĩ, arĩa marĩ ũtungata-inĩ wa hĩndĩ ciothe magĩrĩirũo gwĩkaga o ũrĩa wothe mangĩhota gũteithia aciari ao angĩkorũo nĩ marabatara ũteithio, na kũmaceerera maita maingĩ o ũrĩa kũngĩhoteka. Ningĩ, arĩa maraikara hakuhĩ na aciari ta acio akũrũ no mateithĩrĩrie arĩa marĩ ũtungata-inĩ wa hĩndĩ-ciothe na njĩra ya gũteithia aciari acio. Ririkanaga atĩ ndungata cia hĩndĩ-ciothe nĩ ikoragwo na itemi rĩa mwanya mũno wĩra-inĩ ũrĩa wa bata mũno ũrarutwo thĩinĩ wa thĩ. (Mat. 28:19, 20) Hihi wee kana kĩũngano kĩanyu no mũteithie aciari a ndungata cia hĩndĩ-ciothe angĩkorũo nĩ marabatara ũteithio?

21. Arĩa marĩ ũtungata-inĩ wa hĩndĩ-ciothe maiguaga atĩa nĩ ũndũ wa gũteithio na gwĩkĩrũo ngoro nĩ andũ arĩa angĩ?

²¹ Arĩa maingĩraga ũtungata-inĩ wa hĩndĩ-ciothe matiĩkaga ũguo nĩ ũndũ wa maũndũ ma kĩĩmwĩrĩ, ĩndĩ nĩ ũndũ wa kwenda gũtungatĩra Jehova na gũteithia andũ arĩa angĩ. Nĩ makenagĩra mũno ũteithio o wothe ũngĩmahee. Mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe ũtungataga bũrũri-inĩ ũngĩ oigire ũũ: “O na kwandĩkĩrũo ciugo nini tu cia gũcokia ngatho nĩ kuonanagia atĩ andũ arĩa angĩ nĩ magwĩciragia na nĩ makenagio nĩ wĩra ũrĩa ũrutaga.”

22. Wee wonaga atĩa ũtungata wa hĩndĩ ciothe?

²² Hatarĩ nganja, gũtungatĩra Jehova mahinda mothe nĩ kũrehaga gĩkeno na kũiganĩra, na nĩyo njĩra ĩrĩa njega mũno ũtũũro-inĩ. Ningĩ nĩ njĩra njega mũno ya kwĩharĩria nĩ ũndũ wa ũtungata wa tene na tene ũrĩa arĩa othe matungatagĩra Jehova marĩ na wĩhokeku makaaruta marĩ na gĩkeno rungu rwa Ũthamaki wa Ngai. Rekei ithuothe ‘tũririkanage tũtegũtigithĩria ciĩko cia wĩtĩkio o na mawĩra ma kwĩnogia ma wendani,’ marĩa marutagwo nĩ arĩa marĩ ũtungata-inĩ wa hĩndĩ-ciothe.—1 Thes. 1:3.