1. Ibuku rĩa Maũndũ ma Alawii rĩngĩtũteithia atĩa?

ŨTHERU ũgwetetwo maita maingĩ thĩinĩ wa ibuku rĩa Maũndũ ma Alawii gũkĩra thĩinĩ wa ibuku rĩngĩ o rĩothe rĩa Bibilia. Tondũ no mũhaka athathaiya othe a ma a Jehova makorũo marĩ atheru, kuona ũhoro ũrĩa ũrĩ thĩinĩ wa Maũndũ ma Alawii ũrĩ wa bata na gũtaũkĩrũo nĩguo, nĩ gũgũtũteithia gũkorũo tũrĩ atheru.

2. Nĩ maũndũ marĩkũ mamwe marĩ thĩinĩ wa Maũndũ ma Alawii?

² Ibuku rĩa Maũndũ ma Alawii rĩrĩa rĩandĩkirũo nĩ Musa nĩ gĩcunjĩ kĩa “ũhoro o wothe wandĩkĩtwo Maandĩko-inĩ” ũrĩa ũkoragwo na ũguni harĩ kũrutana. (2 Tim. 3:16) Rĩĩtwa rĩa Jehova rĩonekaga kĩndũ maita ikũmi harĩ o mũrango wa ibuku rĩa Maũndũ ma Alawii. Kũmenya muoroto wa ibuku rĩu nĩ kũrĩtũteithagia twĩthemage gwĩka ũndũ o wothe ũngĩcambithia rĩĩtwa rĩa Jehova. (Alaw. 22:32) Ibuku rĩu nĩ rĩgwetete ciugo “niĩ nĩ niĩ Jehova” maita maingĩ. Ciugo icio ibataire gũtũririkanagia atĩ nĩ twagĩrĩirũo gwathĩkĩra Ngai. Thĩinĩ wa gĩcunjĩ gĩkĩ na kĩrĩa kĩrũmĩrĩire, nĩ tũgũkenera kwĩruta maũndũ ma bata marĩa marĩ thĩinĩ wa ibuku rĩu. Maũndũ macio nĩ kĩheo kuuma kũrĩ Ngai kĩrĩa gĩtũteithagia kũmũthathaiya tũrĩ atheru.

3, 4. Gũtherio kwa Haruni na ariũ ake kwarũgamagĩrĩra kĩ? (Rora mbica kĩambĩrĩria-inĩ gĩa gĩcunjĩ gĩkĩ.)

³ Thoma Maũndũ ma Alawii 8:5, 6. Jehova aathurĩte Haruni atuĩke mũthĩnjĩri-Ngai-mũnene, nao ariũ ake maatungatagĩra rũrĩrĩ rwa Isiraeli marĩ athĩnjĩri-Ngai. Haruni arũgamagĩrĩra Jesu Kristo, nao ariũ ake makarũgamĩrĩra arũmĩrĩri a Jesu arĩa aitĩrĩrie maguta. Gũkĩrĩ ũguo-rĩ, hihi gũtherio kwa Haruni kwarũgamĩrĩire gũtherio kwa Jesu? Aca. Jesu ndaarĩ na mehia na ‘ndaarĩ na kaũgũ kana kameni,’ kwoguo ndaabataraga gũtherio. (Ahib. 7:26; 9:14) O na kũrĩ ũguo, ũtheru ũrĩa Haruni aagĩire naguo wonanagia atĩ Jesu nĩ mũtheru na nĩ mũthingu. Ĩ nakuo gũtherio kwa ariũ a Haruni kwarũgamĩrĩire kĩ?

⁴ Gũtherio kwa ariũ a Haruni kwarũgamĩrĩire gũtherio kwa arĩa mathurĩtwo magatuĩke athĩnjĩri-Ngai kũrĩa igũrũ. Hihi kũbatithio kwa arĩa aitĩrĩrie maguta nĩ gũkonainie na gũtherio kũu kwa ariũ a Haruni? Aca. Kũbatithio gũtitheragia mehia, ithenya rĩa ũguo, kuonanagia atĩ mũndũ nĩ eyamũrĩire Jehova Ngai biũ. Arĩa aitĩrĩrie maguta matheragio kũgerera “ũhoro,” na kwoguo no mũhaka marũmĩrĩre morutani ma Kristo na ngoro yothe ũtũũro-inĩ wao. (Ef. 5:25-27) Meka ũguo, nĩ mamũragwo na magatuĩka atheru. Ĩ nao arĩa a “ng’ondu ingĩ”?—Joh. 10:16.

5. Nĩ kĩĩ kĩngĩtũma tuuge atĩ arĩa a ng’ondu ingĩ matheragio kũgerera Kiugo kĩa Ngai?

⁵ Ariũ a Haruni matiarũgamĩrĩire arĩa a ng’ondu ingĩ. (Kũg. 7:9) O na kũrĩ ũguo, Akristiano arĩa mabatithĩtio a ng’ondu ingĩ o nao matheragio kũgerera Kiugo kĩa Ngai. Rĩrĩa arĩa marĩ na kĩĩrĩgĩrĩro gĩa gũgaatũũra gũkũ thĩ mathoma ũrĩa Bibilia yugaga ũhoro-inĩ wĩgiĩ bata wa thakame ya Jesu ĩrĩa yaitirũo, nĩ magĩaga na wĩtĩkio harĩ ũhoro ũcio na makambĩrĩria ‘gũtungatĩra Jehova mũthenya na ũtukũ.’ (Kũg. 7:13-15) ‘Gũtũũria mĩtũũrĩre mĩagĩrĩru’ nĩ kuonanagia atĩ Akristiano aitĩrĩrie maguta na arĩa a ng’ondu ingĩ no mathiaga na mbere gũtherio. (1 Pet. 2:12) No mũhaka akorũo Jehova nĩ akenaga mũno ona ũtheru na ũrũmwe wa arĩa aitĩrĩrie maguta hamwe na arĩa a ng’ondu ingĩ, arĩa mathikagĩrĩria na makarũmĩrĩra Jesu, Mũrĩithi wao, marĩ na wĩhokeku!

6. Nĩ gwĩthuthuria kũrĩkũ kũngĩteithia mũndũ?

⁶ Watho ũrĩa Jehova aaheete athĩnjĩri-Ngai a Isiraeli wĩgiĩ ũtheru wa kĩĩmwĩrĩ nĩ ũgunaga andũ ake mũno ũmũthĩ. Kaingĩ arĩa twĩrutaga Bibilia nao nĩ monaga atĩ nyũmba iria tũthathayagĩria ikoragwo irĩ theru, na ningĩ ũrĩa tũkoragwo tũrĩ atheru, na twĩhumbĩte wega. Makĩria ma ũguo, ũtheru wa athĩnjĩri-Ngai nĩ ũtũteithagia kũmenya atĩ mũndũ o wothe ũgũũka ũthathaiya-inĩ wa Jehova no mũhaka akorũo atarĩ na “ũũru ngoro.” (Thoma Thaburi 24:3, 4; Isa. 2:2, 3.) Rĩrĩa tũrarutĩra Ngai ũtungata mũtheru no mũhaka meciria, ngoro, na mĩĩrĩ itũ ĩkorũo ĩrĩ mĩtheru. Nĩguo tũhote gwĩka ũguo, tũrabatara gũikara tũgĩĩthuthuragia, na tuona handũ tũrĩ na wathe tũgeka ũgarũrũku nĩguo tũgakorũo tũrĩ atheru. (2 Kor. 13:5) Kwa ngerekano, angĩkorũo Mũkristiano mũbatithie nĩ eroragĩra mbica cia ũũra-thoni, agĩrĩirũo nĩ kwĩyũria, ‘Hihi niĩ kũna ndĩ mũtheru?’ Acoke acarie ũteithio nĩguo ahote gũtooria mũtugo ũcio mũũru.—Jak. 5:14.

7. Kũringana na Maũndũ ma Alawii 8:22-24, nĩ kĩonereria kĩrĩkũ Jesu aatũigĩire?

⁷ Rĩrĩa Haruni na ariũ ake maamũrirũo matuĩke athĩnjĩri-Ngai, nĩ maahakirũo thakame ya gatũrũme gũtũ kwa ũrĩo, kĩara kĩrĩa kĩnene gĩa guoko kwa ũrĩo, na gĩa kũgũrũ. (Thoma Maũndũ ma Alawii 8:22-24.) Kũhakwo kũu gwa thakame kuoonanagia atĩ athĩnjĩri-Ngai acio makĩhingia ũtungata wao, nĩ mangĩathĩkĩire biũ ũrĩa maathĩtwo. O ũndũ  ũmwe na ũcio, Jesu Mũthĩnjĩri-Ngai-Ũria-Mũnene nĩ aaigĩire arĩa aitĩrĩrie maguta na arĩa a ng’ondu ingĩ kĩonereria gĩkinyanĩru. Aaikaraga ategete gũtũ gwake aigue ũtongoria wa Ngai. Ningĩ nĩ aahũthagĩra moko make kũhingia wendi wa Jehova, na magũrũ make matiigana kwehera njĩra-inĩ ĩrĩa ya ũthingu.—Joh. 4:31-34.

8. Nĩ maũndũ marĩkũ arĩ o mũhaka athathaiya othe a Jehova meke?

⁸ No mũhaka Akristiano aitĩrĩrie maguta na arĩa a ng’ondu ingĩ marũmĩrĩre mũthiĩre wa wĩkindĩru wa Jesu, Mũthĩnjĩri-Ngai-Ũrĩa-Mũnene. Athathaiya othe a Jehova no mũhaka maathĩkĩre biũ ũtongoria wa Kiugo gĩake nĩguo metheme kũiguithia roho wake mũtheru ũũru. (Ef. 4:30) No mũhaka ‘merũngarĩrie njĩra cia makinya mao.’—Ahib. 12:13.

9. Ariũ a Ithe witũ atatũ arĩa marutithanĩtie wĩra na athuri amwe a Kĩama Kĩrĩa Gĩtongoragia mooigire atĩa, na ciugo ciao ingĩgũteithia atĩa gũthiĩ na mbere gũkorũo ũrĩ mũtheru?

⁹ Ta wĩcirie ciugo cia kuuma ngoro cia ariũ a Ithe witũ atatũ arĩa makoragwo na kĩĩrĩgĩrĩro gĩa gũgaatũũra gũkũ thĩ. Ariũ a Ithe witũ acio makoretwo makĩrutithania wĩra na athuri amwe a Kĩama Kĩrĩa Gĩtongoragia kwa ihinda rĩa mĩaka mĩingĩ. Wa mbere oigire ũũ: “Ũyũ ũkoretwo ũrĩ mweke wa mwanya wa ũtungata, ĩndĩ, kũrutithania wĩra hakuhĩ nao, nĩ gũtũmĩte menye atĩ ti akinyanĩru, o na akorũo nĩ aitĩrĩrie maguta. O na kũrĩ ũguo, ũmwe wa mĩoroto ĩrĩa ngoretwo nayo mĩaka ĩyo yothe nĩ gwathĩkĩra arĩa matongoragia.” Wa kerĩ nake oigire ũũ: “Maandĩko ta 2 Akorintho 10:5, rĩrĩa rĩaragia ũhoro wa ‘gwathĩkĩra Kristo,’ nĩ mandeithĩtie gwathĩka na kũnyitanĩra na arĩa matongoragia. Hingo ciothe njathĩkaga kuuma ngoro.” Nake wa gatatũ oigire ũũ: “Kwenda maũndũ marĩa Jehova endete na gũthũũra marĩa athũũrĩte, o hamwe na gũikara tũkĩhoyaga ũtongoria wake na gwĩka wendi wake, kuonanagia wathĩki harĩ ithondeka rĩake na harĩ arĩa arahũthĩra kũhingia muoroto wake harĩ thĩ.” Mũrũ wa Ithe witũ ũcio nĩ aamenyete atĩ Nathan Knorr, ũrĩa wacokire gũtuĩka wa Kĩama Kĩrĩa Gĩtongoragia nĩ eetĩkĩrire arĩ na wĩnyihia atĩ ũhoro ũrĩa warĩ thĩinĩ wa gĩcunjĩ “Gũciarũo kwa Rũrĩrĩ” thĩinĩ wa ngathĩti ya Watch Tower ya 1925 warĩ wa ma, o na gũtuĩka amwe nĩ maawĩkĩrĩire nganja. Wĩnyihia ũcio nĩ wahutirie mũrũ wa Ithe witũ ũcio mũno. Gwĩcũrania ciugo cia ariũ a Ithe witũ acio atatũ no gũgũteithie gũikara ũrĩ mũtheru na njĩra ya gũkoragwo ũrĩ mwathĩki.

10. Nĩkĩ nĩ ũndũ wa bata gwathĩkĩra watho wa Ngai wĩgiĩ thakame?

¹⁰ Thoma Maũndũ ma Alawii 17:10. Jehova aathĩte Aisiraeli matikanarĩe “thakame ya mũthemba o na ũrĩkũ.” O nao Akristiano nĩ mathĩtwo methemage thakame ya nyamũ kana ya andũ. (Atũm. 15:28, 29) Tũtingĩenda gwĩciria gwĩka ũndũ ũngĩtũma Ngai ‘ahete ũthiũ wake nĩ ũndũ witũ’ na atweherie kĩũngano-inĩ gĩake. Nĩ tũmwendete na nĩ twendaga kũmwathĩkĩra. O na muoyo witũ ũngĩkorũo ũgwati-inĩ, tũtingĩtĩkĩra kwagarara watho wa Jehova o na tũngĩhatĩrĩrio nĩ arĩa matamũĩ na matamwathĩkagĩra. Ma nĩ atĩ, nĩ twĩrĩgagĩrĩra kũnyũrũrio nĩ ũndũ wa gwĩthema thakame, o na kũrĩ ũguo, tũkoragwo tũtuĩte itua rĩa gwathĩkĩra Ngai. (Jud. 17, 18) Nĩ kũmenya ũndũ ũrĩkũ wĩgiĩ thakame kũngĩkĩra hinya itua ritũ rĩa gwĩthema kũrĩa kana gwĩkĩrũo thakame?—Gũcok. 12:23.

11. Nĩkĩ kĩngĩtũma tuuge atĩ Mũthenya wa Kũhoroheria Mehia o mwaka ndwarĩ tu mũtugo ũtaarĩ na bata wa kũrũmĩrĩrũo

¹¹ Kũmenya ũrĩa thakame ya nyamũ yahũthagĩrũo nĩ mũthĩnjĩri-Ngai-mũnene wa Isiraeli ya tene Mũthenya wa Kũhoroheria Mehia o mwaka, nĩ gũgũtũteithia gũtaũkĩrũo ũrĩa Jehova onaga thakame. Thakame yahũthagĩrũo na njĩra ya mwanya. Yahũthagĩrũo kũhoroheria mehia ma arĩa mangĩendire gũcokia ũkuruhanu mwega na Jehova rĩngĩ. Thakame ya ndegwa na ya mbũri yaagĩrĩirũo nĩ kũminjaminjwo  igũrũ rĩa gĩikaro gĩa tha, na mbere ya gĩikaro kĩu gĩa tha hau thĩ. (Alaw. 16:14, 15, 19) Ũndũ ũcio nĩguo watũmaga Jehova ohere Aisiraeli mehia mao. Makĩria ma ũguo, Jehova oigĩte atĩ mũndũ angĩoragire nyamũ akĩenda kũrĩa nyama, aagĩrĩirũo gũita thakame yayo thĩ na amĩthike, ‘nĩ gũkorũo muoyo wa kĩndũ o gĩothe kĩrĩa kĩĩ naguo, thakame yakĩo no kĩndũ o ro kĩmwe na muoyo wakĩo.’ (Alaw. 17:11-14) Hihi ũcio warĩ o mũtugo wa kũrũmĩrĩrũo ũtaarĩ na bata? Aca. Ũrĩa thakame yahũthagĩrũo Mũthenya wa Kũhoroheria Mehia, na watho ũcio wa gũita thakame thĩ, nĩ ũtwaranaga na watho ũrĩa Jehova aaheete Nuhu na njiarũa ciake mĩaka mĩingĩ mbere ĩyo, wĩgiĩ thakame. (Kĩam. 9:3-6) Jehova Ngai nĩ aagirĩtie andũ kũrĩa thakame. Ũndũ ũcio ũratũruta atĩa ithuĩ tũrĩ Akristiano?

12. Marũa marĩa Paulo aandĩkĩire Akristiano Ahibirania monanagia atĩa ũkuruhanu wa thakame na kuoherũo mehia?

¹² Rĩrĩa mũtũmwo Paulo aandĩkagĩra Akristiano Ahibirania ũhoro wĩgiĩ ũrĩa thakame ĩkoragwo na ũhoti wa gũtheria, oigire ũũ: “Kũringana na watho, hakuhĩ indo ciothe itheragio na thakame, na gũtaitĩtwo thakame-rĩ, gũtingĩrekanĩrũo mehia.” (Ahib. 9:22) Ningĩ Paulo nĩ oigire atĩ, o na gũtuĩka magongona ma nyamũ maarĩ ma bata, kĩrĩa meekaga no kũririkania Aisiraeli atĩ maarĩ ehia, na atĩ nĩ maabataraga igongona rĩngĩ rĩega makĩria nĩguo moherũo mehia mao biũ. Ma nĩ atĩ, Watho warĩ “o kĩĩruru kĩa maũndũ marĩa mega magoka, na ti mũhianĩre wa ma wa ũrĩa matariĩ.” (Ahib. 10:1-4) Kũngĩahotekire atĩa andũ moherũo mehia?

13. Ũgunĩkaga atĩa nĩ ũndũ wa Jesu gũtwara thogora wa thakame yake mbere ya Jehova?

¹³ Thoma Aefeso 1:7. Jesu Kristo nĩ aakuire, ‘akĩĩruta nĩ ũndũ witũ.’ Igongona rĩrĩa aarutire nĩ rĩa bata mũno harĩ arĩa othe mamwendete na makenda Ithe. (Gal. 2:20) O na kũrĩ ũguo, ũndũ ũrĩa Jesu eekire thutha wa gũkua na kũriũka gwake nĩguo watũkũũrire, ũgĩtũma tuoherũo mehia maitũ. Jesu eekire ũndũ ũtariĩ ta ũrĩa wekagwo Mũthenya wa Kũhoroheria Mehia, hĩndĩ ya Watho wa Musa.  Mũthenya ũcio, mũthĩnjĩri-Ngai-mũnene aatonyaga Harĩa Hatheru Mũno thĩinĩ wa hema ya gũtũnganwo akuuĩte thakame ya nyamũ. Ningĩ thutha ũcio noguo eekaga thĩinĩ wa hekarũ ya Suleimani. Atwara thakame ĩyo Harĩa Hatheru Mũno, nĩ ta aakoragwo amĩtwarĩte mbere ya Ngai. (Alaw. 16:11-15) Na njĩra o ta ĩyo, Jesu nĩ aatonyire igũrũ akuuĩte thogora wa thakame yake ĩrĩa yaitirũo, akĩũtwara mbere ya Jehova. (Ahib. 9:6, 7, 11-14, 24-28) Na githĩ tũticokagia ngatho mũno tondũ nĩ tuohagĩrũo mehia na thamiri citũ igatherio nĩ ũndũ wa wĩtĩkio witũ harĩ thakame ya Jesu!

14, 15. Nĩ ũndũ wa bata nĩkĩ gũtaũkĩrũo na gwathĩkĩra watho wa Ngai wĩgiĩ thakame?

¹⁴ Hihi rĩu nĩ ũrona kĩrĩa gĩtũmaga Jehova atwathe tũtikanarĩe “thakame ya mũthemba o na ũrĩkũ”? (Alaw. 17:10) Hihi nĩ wataũkĩrũo kĩrĩa gĩtũmaga Ngai one thakame ĩrĩ theru? Onaga thakame ĩrũgamĩrĩire muoyo. (Kĩam. 9:4) Hatarĩ nganja, twagĩrĩirũo gũkorũo na mawoni ta ma Ngai megiĩ thakame na twathĩkagĩre watho wake wa gwĩthema nayo. Njĩra ĩrĩa tu mũndũ o wothe angĩgĩa ũkuruhanu mwega hamwe na Ngai, nĩ kũgĩa na wĩtĩkio harĩ igongona rĩa ũkũũri rĩa Jesu, na gwĩtĩkia atĩ thakame ĩyo nĩ ya bata mũno harĩ Mũũmbi witũ.—Kol. 1:19, 20.

¹⁵ Nĩ ũndũ wa ũndũ ũterĩgĩrĩirũo, mũndũ o wothe no ekore handũ arabatara gũtua itua kana nĩ egwĩtĩkĩra kana ndegwĩtĩkĩra gwĩkĩrũo thakame. Ningĩ hĩndĩ ta ĩyo, mũndũ nĩ ekũbatara gũtua matua megiĩ kana nĩ egwĩtĩkĩra icunjĩ cia thakame, na njĩra cia ũrigitani iria ingĩkorũo ikĩhũthĩra thakame. Nĩ ũndũ ũcio, harĩ bata mũno gwĩka ũthuthuria na kwĩhaarĩria nĩ ũndũ wa ũndũ ũrĩa ũngĩkora mũndũ hinahi. Gwĩka ũguo, hamwe na kũhoya Jehova, no gũtũteithie tũkorũo na wĩtĩkio mũrũmu na twĩtheme kuuna watho wa Ngai wĩgiĩ thakame. Ma nĩ atĩ, tũtingĩenda kũrakaria Jehova na njĩra ya gwĩka ũndũ ũrĩ mũgarũ na Kiugo gĩake! Arigitani aingĩ na andũ angĩ arĩa manyitaga mbaru kũhũthĩra thakame ũrigitani-inĩ, nĩ mekagĩra andũ ngoro maheane thakame yao atĩ nĩguo mahonokie mĩoyo ya andũ. Ĩndĩ, tondũ andũ a Jehova nĩ atheru, metĩkĩtie atĩ Mũũmbi nĩwe ũrĩ na kĩhooto gĩa kuuga ũrĩa thakame yagĩrĩirũo nĩ kũhũthĩrũo. “Thakame ya mũthemba o na ũrĩkũ” nĩ theru maitho-inĩ make. Twagĩrĩirũo gũtua itua rĩa gwathĩkĩra watho wake wĩgiĩ thakame. Kũgerera mĩthiĩre itũ mĩtheru, nĩ tuonagia Jehova atĩ nĩ tũcokagia ngatho mũno nĩ ũndũ wa ũhoti wa kũhonokania wa thakame ya Jesu. Thakame ĩyo noyo tu ĩhotithagia andũ moherũo mehia na makaaheo muoyo wa tene na tene.—Joh. 3:16.

16. Andũ a Jehova magĩrĩirũo gũkorũo marĩ atheru nĩkĩ?

¹⁶ Rĩrĩa Ngai aarutire Aisiraeli kuuma ũkombo-inĩ Misiri, aamerire ũũ: ‘Niĩ nĩ niĩ Jehova ũrĩa wamwambatirie ngĩmũruta Misiri, nĩguo nduĩke Ngai wanyu; tondũ ũcio tuĩkai atheru, nĩ gũkorũo niĩ ndĩ mũtheru.’ (Alaw. 11:45) Jehova eerĩgagĩrĩra Aisiraeli makorũo marĩ atheru tondũ we nĩ mũtheru. O na ithuĩ tondũ tũrĩ Aira a Jehova, nĩ twagĩrĩirũo gũkorũo tũrĩ atheru. Ibuku rĩa Maũndũ ma Alawii nĩ rĩonanĩtie wega ũndũ ũcio.

17. Wagunĩka atĩa nĩ ibuku rĩa Maũndũ ma Alawii?

¹⁷ Hatarĩ nganja, nĩ twagunĩka mũno nĩ gũthuthuria icunjĩ imwe cia ibuku rĩa Maũndũ ma Alawii. No kũhoteke wĩruti wa gĩcunjĩ gĩkĩ nĩ watũma wone ibuku rĩu rĩa Bibilia rĩrĩ rĩa bata makĩria. Ma nĩ atĩ, gwĩcũrania maũndũ mamwe ma bata marĩa marĩ thĩinĩ wa rĩo, nĩ gwatũma ũtaũkĩrũo wega makĩria nĩkĩ no mũhaka tũkorũo tũrĩ atheru. O na kũrĩ ũguo-rĩ, nĩ maũndũ marĩkũ mangĩ ma bata ma kĩĩroho marĩ thĩinĩ wa ibuku rĩu? Ibuku rĩu rĩngĩtũteithia atĩa kũrutĩra Jehova ũtungata mũtheru? Nĩ tũkaarĩrĩria maũndũ macio gĩcunjĩ-inĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire.