1, 2. (a) Tũngĩka atĩa nĩguo tũkaahonokio? (b) Nĩ kĩĩ kĩngĩtũteithia gũthiĩ na mbere njĩra-inĩ ya muoyo?

RĨRĨA twatuĩka arutwo a Kristo, tũingagĩra thĩinĩ wa njĩra ya muoyo. Njĩra ĩyo no ĩtũtware muoyo-inĩ kũũrĩa igũrũ kana gũkũ thĩ. Jesu oigire ũũ: “Ũrĩa ũgũkirĩrĩria nginya o ithirĩro, [ithirĩro rĩa ũtũũro wake wa mahinda maya kana ithirĩro rĩa mũtabarĩre ũyũ mũũru] ũcio nĩakahonokio.” (Mat. 24:13) Ma nĩ atĩ, tũngĩtũũra tũrĩ ehokeku nginya mũico nĩ tũkaahonoka. O na kũrĩ ũguo, no mũhaka twĩmenyerere mũno tũtikahĩngĩcwo kana tũũrĩre njĩra-inĩ. (1 Joh. 2:15-17) Nĩ kĩĩ kĩngĩtũteithia gũthiĩ na mbere na rũgendo rwitũ?

² Jesu Kristo nĩwe warĩ wa mbere gũthiĩra njĩra ĩyo na nĩ aatũigĩire kĩonereria. Tweruta ũhoro wake ũrĩa wandĩkĩtwo Bibilia-inĩ nĩ tũmenyaga ũrĩa aatariĩ, na nĩ ũndũ ũcio tũkamwenda na tũkagĩa na wĩtĩkio harĩ we. (Thoma 1 Petero 1:8, 9.) Ririkana atĩ mũtũmwo Petero oigire atĩ Jesu aatũtigĩire kĩonereria nĩguo tũkinyage makinya-inĩ make. (1 Pet. 2:21) Tũngĩkinyagĩra makinya-inĩ make biũ, nĩ tũkũhota gũkirĩrĩria o nginya ithirĩro  nĩguo tũhonokio. * Gĩcunjĩ-inĩ kĩrĩa kĩhĩtũku, nĩ twaarĩrĩirie ũrĩa tũngĩĩgerekania na Jesu harĩ kwĩnyihia na kũiguanĩra tha. Rekei rĩu tũthuthurie ũrĩa tũngĩrũmĩrĩra makinya make harĩ kuonania ũmĩrĩru na ũtaũku.

3. Ũmĩrĩru nĩ kĩĩ, na tũgĩaga naguo atĩa?

³ Ũmĩrĩru nĩ ũcamba ũrĩa ũtũmaga tũgĩe na hinya wa gũthiĩ na mbere. Gũkorũo mũndũ arĩ na ũmĩrĩru kwanataarĩrio na ciugo ta ici: “Gũkirĩrĩria rungu rwa mathĩna maritũ,” “kũrũmia ũndũ ũrĩa mwagĩrĩru,” na “kũng’ethera magerio mũndũ arĩ na wĩtĩkio.” Ũmĩrĩru ũtwaranaga na wĩtigĩri Ngai, kĩĩrĩgĩrĩro, na wendo. Na njĩra ĩrĩkũ? Wĩtigĩri Ngai nĩ ũtũteithagia kũgĩa na ũmĩrĩru tũkaga gwĩtigĩra andũ. (1 Sam. 11:7; Thim. 29:25) Kĩĩrĩgĩrĩro kĩa ma nakĩo nĩ gĩtũteithagia kwaga kũmakio nĩ magerio ma mahinda-inĩ maya na tũkang’ethera mahinda marĩa mokĩte tũrĩ na ũmĩrĩru. (Thab. 27:14) Naguo wendo wa kwĩima nĩ ũtũteithagia gũkorũo na ũmĩrĩru o na rĩrĩa tũrĩ ũgwati-inĩ mũnene. (Joh. 15:13) Tũgĩaga na ũmĩrĩru nĩ ũndũ wa kwĩhoka Ngai na kũrũmĩrĩra makinya ma Mũriũ wake.—Thab. 28:7.

4. Jesu onanirie ũmĩrĩru atĩa rĩrĩa aarĩ hekarũ-inĩ “kũrĩ arutani”? (Rora mbica kĩambĩrĩria-inĩ gĩa gĩcunjĩ gĩkĩ.)

⁴ Jesu arĩ kamwana ka mĩaka 12 nĩ onanirie ũmĩrĩru mũnene. Ta wĩcirie ũrĩa gwathire rĩrĩa ‘aaikarĩte thĩ hekarũ-inĩ kũrĩ arutani.’ (Thoma Luka 2:41-47.) Arutani acio maarĩ na ũmenyo mũingĩ mũno wĩgiĩ Watho wa Musa o hamwe na irĩra cia andũ iria ciatũmaga andũ mararie watho ũcio. O na kũrĩ ũguo, Jesu ndaigana kũmetigĩra no nĩ ‘aamoragia ciũria.’ Ma nĩ atĩ, ndaamoragia ciũria iria kamwana kanini kangĩũria nĩ ũndũ wa kwenda kũmenya tu. No tũhũũre mbica ũrĩa Jesu oragia ciũria cia bata iria ciatũmaga arutani acio athomu magege na mathikĩrĩrie na kinyi. Na angĩkorũo arutani acio nĩ maageririe kũũria Jesu ciũria nditũ atĩ nĩguo mamũhĩngĩce, warĩ o wĩra wa tũhũ. Nĩkĩ? Arĩa othe maamũthikagĩrĩria o hamwe na arutani acio nĩ ‘maagegire nĩ ũndũ wa ũũgĩ wake, o na ũrĩa aacokagia ciũria.’ Hatarĩ nganja, macokio macio maanyitaga mbaru ma cia Kiugo kĩa Ngai!

5. Jesu onanirie ũmĩrĩru na njĩra irĩkũ hĩndĩ ya ũtungata wake?

⁵ Hĩndĩ ya ũtungata wake, Jesu nĩ onanirie ũmĩrĩru na njĩra nyingĩ. Nĩ oimbũranagia atongoria a ndini arĩ na ũmĩrĩru tondũ nĩ maahĩtithagia andũ na morutani ma maheeni. (Mat. 23:13-36) Ndetĩkĩrire gũthũkio nĩ maũndũ matarĩ matheru ma gũkũ thĩ. (Joh. 16:33) Aathire na mbere kũhunjia o na agĩũkagĩrĩrũo nĩ akararia. (Joh. 5:15-18; 7:14) Arĩ na ũcamba nĩ aatheririe hekarũ maita merĩ na njĩra ya kũingata arĩa maathahagia ũthathaiya wa Ngai.—Mat. 21:12, 13; Joh. 2:14-17.

6. Jesu onanirie ũmĩrĩru atĩa mũthenya wake wa mũico gũkũ thĩ?

⁶ Kũmenya ũrĩa Jesu onanirie ũmĩrĩru rungu rwa mĩnyamaro mĩnene no gwĩkĩre wĩtĩkio witũ hinya mũno. Ta wĩcirie ũrĩa onanirie ũmĩrĩru mũthenya wake wa mũico gũkũ thĩ. Nĩ aamenyaga njama ĩrĩa yatabanĩtio nĩ mũkunyanĩri wake. O na kũrĩ ũguo, hĩndĩ ya irio cia Pasaka, Jesu eerire Judasi ũũ: “Ũrĩa ũgwĩka, ĩka o narua.” (Joh. 13:21-27) Rĩrĩa thigari ciokire mũgũnda-inĩ wa Gethisemane kũmũnyita, Jesu nĩ eemenyithanirie kũrĩ cio atarĩ na guoya. O na gũtuĩka muoyo wake warĩ ũgwati-inĩ, nĩ aateteire arutwo ake. (Joh. 18:1-8) Rĩrĩa oragio ciũria mbere ya kĩama gĩa  Sanhedrini, oigire arĩ na ũmĩrĩru atĩ nĩwe Kristo na nowe Mũriũ wa Ngai, ona gũtuĩka nĩ aamenyaga atĩ mũthĩnjĩri-Ngai mũnene aacaragia ũndũ ũngĩtũma amũragithie. (Mar. 14:60-65) Jesu aarũmirie biũ wĩkindĩru wake nginya akĩũragwo na agĩcurio mũtĩ-inĩ. Atanatuĩkana, aanĩrĩire akiuga ũũ: “Ũhoro nĩwarĩka.”—Joh. 19:28-30.

7. Inyuĩ andũ ethĩ-rĩ, muonaga atĩa gũkorũo mwĩtanĩtio na rĩĩtwa rĩa Jehova, na mũngĩonania atĩa mũrĩ na ũmĩrĩru?

⁷ Tũngĩĩgerekania na Jesu atĩa harĩ kuonania ũmĩrĩru? Tũrĩ cukuru. Inyuĩ andũ ethĩ nĩ muonanagia atĩ mũrĩ na ũmĩrĩru rĩrĩa mwemenyithania atĩ mũrĩ Aira a Jehova, o na angĩkorũo gwĩka ũguo nĩ gũgũtũma mũnyũrũrio nĩ arutwo kana andũ angĩ. Nĩ ũndũ ũcio mũkonania atĩ nĩ muonaga kĩrĩ gĩtĩo gwĩtanĩtio na rĩĩtwa rĩa Jehova. (Thoma Thaburi 86:12.) Nĩ kũrĩ andũ mangĩenda wĩtĩkie ũrutani ũrĩa wa atĩ andũ mooimire kũrĩ nũgũ. O na kũrĩ ũguo, ũrĩ na itũmi njega cia gũkorũo na ma atĩ wĩtĩkio waku ũrĩa umĩte Bibilia-inĩ wĩgiĩ ũũmbi nĩ wa ma biũ. No ũhũthĩre broshua ya Chanzo Cha Uhai—Maswali Matano Muhimu Kuhusu nĩguo ũcokerie arĩa mangĩenda kũmenya “gĩtũmi kĩa ũhoro ũrĩa ũtũire wĩrĩgagĩrĩra.” (1 Pet. 3:15) Weka ũguo nĩ ũrĩkoragwo na gĩkeno nĩ ũndũ wa kũmenya atĩ nĩ ũranyita mbaru ma cia Kiugo kĩa Ngai.

8. Tũrĩ na itũmi irĩkũ cia kũhunjia tũrĩ na ũcamba?

⁸ Hĩndĩ ĩrĩa tũrĩ ũtungata-inĩ. Ithuĩ Akristiano a ma twagĩrĩirũo ‘kwaragia na ũcamba twĩhokete Jehova.’ (Atũm. 14:3) Nĩ maũndũ marĩkũ mangĩtwĩkĩra hinya tũhunjagie na ũcamba, kana ũmĩrĩru? Nĩ tũĩ atĩ ũhoro ũrĩa tũhunjagia nĩ wa ma tondũ umĩte thĩinĩ wa Bibilia. (Joh. 17:17) Nĩ tũmenyaga atĩ tũrĩ “arutithania wĩra hamwe na Ngai” na atĩ tũtongoragio nĩ roho wake mũtheru. (1 Kor. 3:9; Atũm. 4:31) Ningĩ nĩ tũĩ atĩ rĩrĩa tũrahunjia na kĩyo, tuonanagia wĩrutĩri witũ harĩ Jehova na wendo witũ harĩ andũ. (Mat. 22:37-39) Nĩ ũndũ wa ũmĩrĩru ũrĩa tũkoragwo naguo, ithuĩ tũtingĩtiga kũhunjia. Ithenya rĩa ũguo, itua riitũ nĩ gũthiĩ na mbere kũguũria morutani ma ndini cia maheeni marĩa matumumarĩtie andũ makaga kũmenya ũhoro ũrĩa wa ma. (2 Kor. 4:4) Tũgũthiĩ na mbere gũkirĩrĩria wĩra-inĩ wa kũhunjia ũhoro ũrĩa mwega o na twamenwo, tũnyũrũrio, kana tũũkĩrĩrũo.—1 Thes. 2:1, 2.

9. Tũngĩonania ũmĩrĩru atĩa hĩndĩ ya mĩnyamaro?

⁹ Hĩndĩ ya mĩnyamaro. Twehoka Jehova nĩ arĩtũheaga wĩtĩkio na ũmĩrĩru wa kũhiũrania na mathĩna. Hĩndĩ ĩrĩa twakuĩrũo nĩ mũndũ twendete, nĩ tũcakayaga, ĩndĩ tũtiũragwo nĩ hinya biũ. Twĩhokaga “Ngai mwene ũhoro wothe wa kũũmanĩrĩria” atũhe hinya. (2 Kor. 1:3, 4; 1 Thes. 4:13) Tũngĩnyitwo nĩ ndwari nene kana tũgurario ũũru, no tũnyamarĩke mũno, no tũtingĩtĩkĩra kuuna watho wa Ngai. Tũtingĩtĩkĩra ũrigitani o wothe ũtaratwarana na mootaro ma Bibilia. (Atũm. 15:28, 29) Tũngĩthuthĩka ngoro, ‘ngoro ciitũ no itũcuke,’ ĩndĩ tondũ nĩ twĩhokete Ngai ũrĩa ‘ũkoragwo hakuhĩ na arĩa athuthĩku ngoro’ tũtingĩtiga Jehova. *—1 Joh. 3:19, 20; Thab. 34:18.

10. Ũtaũku nĩ kĩĩ, na Mũkristiano ũrĩ na ũtaũku aragia na ageka maũndũ na njĩra ĩrĩkũ?

¹⁰ Ũtaũku nĩ ũhoti wa gũkũũrana wega na ũũru na mũndũ agatua itua rĩa gwĩka ũrĩa kwagĩrĩire. (Ahib. 5:14) Ibuku rĩmwe riugaga atĩ ũtaũku nĩ “ũhoti wa gũtua matua  ma ũũgĩ maũndũ-inĩ ma kĩĩroho.” Mũkristiano ũrĩ na ũtaũku aragia na ageka maũndũ na njĩra ĩgũkenia Ngai. Aragia ciugo cia gũteithia andũ handũ ha iria ingĩmatuuria. (Thim. 11:12, 13) ‘Ndahiũhaga kũrakara.’ (Thim. 14:29) Ũtũũro-inĩ wake wothe “nĩ kũrũnga erũngagĩra mũgendere kana mũthiĩre wake,” akarũmagia njĩra ĩrĩa yagĩrĩire. (Thim. 15:21) Tũngĩhota atĩa kũgĩa na ũtaũku? No mũhaka twĩrutage Kiugo kĩa Ngai na tũkahũthĩra maũndũ marĩa tweruta. (Thim. 2:1-5, 10, 11) Ningĩ no tũgunĩke mũno tũngĩĩcũrania ũhoro wa kĩonereria kĩa Jesu tondũ nĩwe ũrĩ ũtaũku gũkĩra mũndũ ũngĩ o wothe.

11. Ciugo cia Jesu cionanirie atĩa atĩ aarĩ na ũtaũku?

¹¹ Ciugo na ciĩko ciothe cia Jesu nĩ cionanirie aarĩ na ũtaũku. Ciugo-inĩ ciake. Nĩ aahũthagĩra ũtaũku akĩhunjia ũhoro mwega. Aahũthagĩra ‘ciugo horo’ ciagegagia athikĩrĩria ake. (Luk. 4:22; Mat. 7:28) Hingo ciothe aahũthagĩra Kiugo kĩa Ngai—agathoma kana akagweta Maandĩko o marĩa maringaine na ũndũ ũrĩa ararĩrĩria. (Mat. 4:4, 7, 10; 12:1-5; Luk. 4:16-21) Ningĩ Jesu nĩ aataaragĩria ũrĩa Maandĩko moigĩte, na ageka ũguo na njĩra ĩkũhutia mũno ngoro cia athikĩrĩria ake. Thutha wa kũriũka gwake, akĩaria na arutwo ake eerĩ arĩa maathiaga Emau, Jesu nĩ ‘aamataũrĩire mohoro mothe marĩa marĩ Maandĩko-inĩ, marĩa mamũkoniĩ.’ Thutha ũcio arutwo acio moigire ũũ: “Githĩ ngoro ciitũ itikũhĩahĩaga thĩinĩ witũ . . . hĩndĩ ĩrĩa egũtũtaũragĩra Maandĩko?”—Luk. 24:27, 32.

12, 13. Nĩ maũndũ marĩkũ monanagia atĩ Jesu ndaahiũhaga kũrakara na ndaanyitagĩrĩra watho?

¹² Harĩ mwerekera wake. Ũtaũku nĩ wateithagia Jesu kwĩgirĩrĩria, agakorũo arĩ mũndũ ‘ũtaahiũhaga kũrakara.’ (Thim. 16:32) Aarĩ “mũhoreri.” (Mat. 11:29) Hingo ciothe nĩ aakoragwo na wetereri harĩ arutwo ake o na gũtuĩka nĩ maahĩtagia kaingĩ. (Mar. 14:34-38; Luk. 22:24-27) O na rĩrĩa eekagwo maũndũ matarĩ ma kĩhooto, ndeehĩtanagĩra.—1 Pet. 2:23.

¹³ Ningĩ ũtaũku nĩ wahotithagia Jesu kwaga kũnyitĩrĩra watho. Ndaaroraga o ũrĩa Watho wa Musa woigĩte, ĩndĩ aataũkagĩrũo nĩ muoroto waguo na akoya ikinya rĩrĩa rĩagĩrĩire. Kwa ngerekano-rĩ, ta wĩcirie ũhoro ũrĩa ũrĩ thĩinĩ wa Mariko 5:25-34. (Thoma.) Mũtumia ũmwe warĩ na mũrimũ wa kuura nĩ aaingĩrire thĩinĩ wa kĩrĩndĩ, akĩhutia nguo ya Jesu na akĩhona. Kũringana na Watho, tondũ mũtumia ũcio aarĩ na thahu ndaagĩrĩirũo nĩ kũhutia mũndũ o na ũrĩkũ. (Alaw. 15:25-27) No tondũ Jesu nĩ aataũkagĩrũo atĩ “maũndũ ma watho marĩa marĩ bata makĩria” maahutĩtie “kũiguanĩra tha, o na gwĩtĩkia,” ndaarũithirie mũtumia ũcio nĩ ũndũ wa kũhutia nguo yake. (Mat. 23:23) Ithenya rĩa ũguo, aamwĩrire ũũ arĩ na tha: “Mwarĩ ũyũ, gwĩtĩkia gwaku nĩkuo gwatũma ũhone; thiĩ na ũhoro, ũikare wĩ mũhonu mũrimũ waku.” Na githĩ kĩu ti kĩonereria kĩega kĩa ũrĩa ũtaũku watindĩkire Jesu kuonania tha!

14. Jesu aatuire itua rĩrĩkũ, na eekire atĩa nĩguo arĩrũmie?

¹⁴ Ũtũũro-inĩ wake. Jesu nĩ onanirie ũtaũku agĩtua itua rĩa ũrĩa ekũhũthĩra ũtũũro wake, na akĩrĩrũmia. Eerutĩire biũ kũhunjia ũhoro ũrĩa mwega. Ũcio nĩguo warĩ wĩra wake. (Luk. 4:43) Ningĩ Jesu nĩ aarũmirie biũ itua rĩu rĩake na njĩra ya kuoya makinya marĩa maamũhotithirie kũiga meciria make wĩra-inĩ ũcio na gũtigĩrĩra atĩ nĩ warĩka wega. Aaikaraga ũtũũro mũhũthũ nĩguo ahote kũhũthĩra mahinda na hinya wake ũtungata-inĩ. (Luk. 9:58) Nĩ aataũkagĩrũo nĩ bata wa kũruta andũ arĩa angĩ nĩguo magaatwarithia wĩra ũcio thutha wa gĩkuũ gĩake. (Luk. 10:1-12; Joh. 14:12) Eerire  arũmĩrĩri ake atĩ egũkorũo hamwe nao wĩra-inĩ ũcio “o nginya ithirĩro rĩa mahinda maya.”—Mat. 28:19, 20.

15. Ciugo citũ ingĩonania atĩa atĩ tũrĩ na ũtaũku?

¹⁵ Ta wĩcirie njĩra ĩngĩ tũngĩĩgerekania na Jesu. Ciugo citũ. Rĩrĩa tũraaria na Akristiano arĩa angĩ, twagĩrĩirũo nĩ kũhũthagĩra ciugo cia gwaka handũ ha ciugo cia kũmatuuria. (Ef. 4:29) Rĩrĩa tũrahunjĩria andũ arĩa angĩ, twagĩrĩirũo gwĩkĩra ciugo citũ “cumbĩ.” (Kol. 4:6) Twagĩrĩirũo nĩ kũgeria gũtaũkĩrũo nĩ mabataro na maũndũ marĩa mangĩgucĩrĩria arĩa tũrahunjĩria, tũcoke tũhũthĩre ciugo iria ikũmaagĩrĩra. Nĩ wega kũririkana atĩ ciugo njega no ihutie ngoro na itũme andũ mathikĩrĩrie. Makĩria ma ũguo, rĩrĩa tũrataarĩria andũ ũrĩa twĩtĩkĩtie, twagĩrĩirũo kũhũthĩra Bibilia arĩ yo. Nĩ ũndũ ũcio, twagĩrĩirũo nĩ gũthoma kana kũgweta Maandĩko rĩrĩa rĩothe kwahoteka. Nĩ tũmenyaga atĩ ũhoro ũrĩa ũrĩ thĩinĩ wa Bibilia nĩ ũrĩ ũhoti gũkĩra ciugo citũ.—Ahib. 4:12.

16, 17. (a) Tũngĩonania atĩa atĩ tũtihiũhaga kũrakara na tũtinyitagĩrĩra mawoni maitũ? (b) Tũngĩhota atĩa kũiga meciria maitũ biũ ũtungata-inĩ?

¹⁶ Mwerekera witũ. Ũtaũku nĩ ũtũteithagia kwĩgirĩrĩria, tũgakorũo tũrĩ andũ ‘matahiũhaga kũrakara.’ (Jak. 1:19) Rĩrĩa andũ angĩ matũtuuria, nĩ tũgeragia gũtaũkĩrũo nĩ kĩrĩa kĩratũma maarie kana meke maũndũ na njĩra ĩyo. Ũtaũku wa mũthemba ũcio no ũniine marakara na ũtũteithie ‘kũrekera mũndũ rĩĩhia.’ (Thim. 19:11) Ningĩ ũtaũku nĩ ũtũteithagia kwaga kũnyitĩrĩra mawoni maitũ. Nĩ ũndũ ũcio, tũtiĩrĩgagĩrĩra Akristiano arĩa angĩ makorũo marĩ akinyanĩru. Nĩ tũririkanaga atĩ no makorũo makĩhiũrania na moritũ marĩa tũtangĩtaũkĩrũo nĩmo biũ. Nĩ tũkoragwo twĩharĩirie gũthikĩrĩria mawoni mao, na rĩrĩa tuona kwagĩrĩire tũkarũmĩrĩra mawoni macio.—Afil. 4:5.

¹⁷ Ũtũũro-inĩ witũ. Tondũ tũrĩ arũmĩrĩri a Jesu-rĩ, nĩ tũtaũkagĩrũo atĩ gũtirĩ gĩtĩo tũngĩkorũo nakĩo gĩkĩrĩte gĩa kũhunjia ũhoro ũrĩa mwega. Nĩ ũndũ ũcio, twendaga gũtua matua marĩa marĩtũhotithagia kũiga meciria maitũ ũtungata-inĩ. Twendaga kũiga maũndũ ma kĩĩroho mbere na gũikara ũtũũro mũhũthũ, nĩguo tũhotage kwĩrutĩra biũ wĩra-inĩ ũyũ wa bata wa kũhunjia mbere ya mũico wa mũtabarĩre ũyũ.—Mat. 6:33; 24:14.

18. Tũngĩhota atĩa gũthiĩ na mbere kũrũmĩrĩra njĩra ya muoyo, na itua rĩaku nĩ rĩrĩkũ?

¹⁸ Na githĩ tũtiakenera mũno gũthuthuria ngumo imwe njega cia Jesu? Ta wĩcirie ũrĩa tũngĩgunĩka tũngĩthuthuria ũhoro wa ngumo icio ingĩ ciake na twĩrute ũrĩa tũngĩĩgerekania nake makĩria. Rekei tũtue itua rĩa kũrũmĩrĩra biũ makinya make. Tweka ũguo, nĩ tũgũthiĩ na mbere kũrũmĩrĩra njĩra ya muoyo na nĩ tũrĩkuhagĩrĩria Jehova makĩria, ũrĩa Jesu eegerekanirie nake na njĩra nginyanĩru biũ.