1, 2. Nĩ ũndũ ũrĩkũ arori a mĩthiũrũrũko monete thĩinĩ wa ciũngano nyingĩ?

MŨRORI wa mũthiũrũrũko arĩ hakuhĩ gũtiriha mũcemanio wake na athuri a kĩũngano. Arora mothiũ ma athuri acio, akaigua arĩ na wendo mũingĩ harĩ arĩithi acio nĩ ũndũ wa kĩyo kĩao. Amwe ao nĩ athuri akũrũ angĩta baba. O na kũrĩ ũguo, harĩ ũndũ ũngĩ aratangĩkĩra, na nĩ ũndũ ũcio akamoria ũũ: “Ariũ a Ithe witũ, nĩ atĩa mwĩkĩte nĩguo mũteithie ariũ a Ithe witũ arĩa angĩ makinyĩre kwĩhokerũo mawĩra thĩinĩ wa kĩũngano?” Athuri acio nĩ mararirikana wega atĩ hĩndĩ ya iceera rĩu rĩngĩ, mũrori wa mũthiũrũrũko nĩ aamekĩrĩte ngoro moe na ũritũ wĩra wa kũmenyeria ariũ a Ithe witũ. Macũngĩrĩro-inĩ, ũmwe wa athuri acio agacokia ũũ: “Kwaria ma, nĩ maũndũ manini mũno twĩkĩte.” Athuri acio angĩ makainia mĩtwe yao magĩtĩkania na ũndũ ũcio.

² Angĩkorũo ũrĩ mũthuri wa kĩũngano, no gũkorũo o nawe noguo ũngĩcokia. Arori a mĩthiũrũrũko kũndũ kũingĩ thĩinĩ wa thĩ nĩ monete atĩ thĩinĩ wa ciũngano nyingĩ, athuri nĩ mekũbatara kwĩrutanĩria mũno kũmenyeria ariũ a Ithe witũ arĩa ethĩ o na arĩa akũrũ, nĩguo mehokerũo wĩra wa kũrĩithia rũũru rwa Ngai. O na kũrĩ ũguo, ũndũ ũcio ti mũhũthũ. Nĩkĩ?

3. (a) Maandĩko monanagia atĩa bata wa kũmenyeria arĩa angĩ, na nĩkĩ ithuothe nĩ twagĩrĩirũo gũkenio nĩ ũndũ ũcio? (Rora kohoro ka magũrũ-inĩ.) (b) Nĩ kĩĩ kĩngĩtũma athuri amwe mone ũtarĩ ũndũ mũhũthũ kũmenyeria arĩa angĩ?

 ³ Hatarĩ nganja, ũrĩ mũrĩithi nĩ ũĩ atĩ kũmenyeria arĩa angĩ nĩ kwa bata. * Nĩ ũĩ atĩ nĩ kũrabatarania ariũ a Ithe witũ aingĩ a gũthiĩ na mbere gwĩkĩra ciũngano hinya na gũteithĩrĩria ciũngano ingĩ njerũ ciambĩrĩrie. (Thoma Isaia 60:22.) Ningĩ nĩ ũĩ atĩ Kiugo kĩa Ngai nĩ gĩkwĩraga ‘ũrutage andũ arĩa angĩ.’ (Thoma 2 Timotheo 2:2.) Ĩndĩ o ta athuri arĩa mekũgwetetwo kĩbungo-inĩ kĩa mbere, wahota kuona ũndũ ũcio ũtarĩ mũhũthũ. Nĩ ũndũ wa kũhingia mabataro ma famĩlĩ yaku, kũruta wĩra wa kĩĩmwĩrĩ, maũndũ marĩa wĩhokeirũo kĩũngano-inĩ, na maũndũ mangĩ mahiũ, wahota kuona ta ũtatigarĩirũo na mahinda ma kũmenyeria ariũ a Ithe witũ arĩa angĩ kĩũngano-inĩ. O na gũkĩrĩ ũguo-rĩ, rekei twarĩrĩrie nĩkĩ nĩ ũkũbatara kuona wĩra wa kũmenyeria arĩa angĩ ũrĩ wa bata mũno.

4. Ũndũ ũmwe ũtũmaga rĩmwe na rĩmwe athuri mahũthĩrĩrie kũmenyeria arĩa angĩ nĩ ũrĩkũ?

⁴ Ũndũ ũmwe ũngĩtũma athuri amwe mone ũrĩ ũndũ mũritũ kũhũthĩra mahinda kũmenyeria arĩa angĩ nĩ ũrĩkũ? Amwe maahota gwĩciria ũũ: ‘Kũmenyeria arĩa angĩ nĩ kwa bata, no nĩ kũrĩ maũndũ mangĩ mahiũ thĩinĩ wa kĩũngano mabataraga gwĩkwo na ihenya. O na ingĩamba kũiga mũhohio wĩra wa kũmenyeria arĩa angĩ, hatirĩ ũndũ ũngĩhĩtana kĩũngano-inĩ.’ O na gũtuĩka nĩ ũhoro wa ma atĩ nĩ kũrĩ maũndũ maingĩ ũngĩbatara kũhingia na ihenya, kũhũthĩrĩria kũmenyeria andũ arĩa angĩ no gũthũkie maũndũ ma kĩĩroho ma kĩũngano.

5, 6. Tũngĩĩruta atĩa kuumana na mũhaano wa ndereba na mawoni make megiĩ gũcenjia ngaari ũiro, na ũndũ ũcio ũngĩhũthĩrũo atĩa ũhoro-inĩ wĩgiĩ kũmenyeria ariũ a Ithe witũ?

⁵ Ta wĩcirie ũhoro wa mũhaano ũyũ: Ndereba no akorũo oĩ atĩ nĩguo ngaari yake ĩikare ĩrĩ njega na injini ndĩgathũke, no mũhaka aikare agĩcenjagia ũiro. O na kũrĩ ũguo, aahota gwĩciria atĩ ũndũ ũrĩa mũhiũ nĩ kũihũria itangi betũrũ. Na nĩ ma tondũ angĩaga gwĩkĩra ngaari yake betũrũ, thutha wa ihinda inini no gũkwama ĩgũkwama. Aahota gwĩciria ũũ: ‘O na ingĩaga mahinda ma gũcenjia ũiro-rĩ, ngaari yakwa no ĩgũthianga o na akorũo no kwa ihinda inini.’ No ũgwati nĩ ũrĩkũ? Ndereba ũcio angĩthiĩ na mbere na kũhũthĩrĩria gũcenjia ũiro, mũthenya ũmwe wa mĩthenya ngaari yake nĩ ĩgaathũka. Yathũka, akaahũthĩra mahinda na mbeca nyingĩ akĩmĩthondekithia. Ũndũ ũcio ũratũruta atĩa?

⁶ Athuri nĩ marutaga mawĩra maingĩ ma bata na marĩa mabataraga kũhingio na ihenya, na mangĩaga kũmahingia kĩũngano no gĩkorũo na mathĩna mũno. Nĩ ũndũ ũcio, o ta ũrĩa ndereba ũcio twagweta atigagĩrĩra atĩ nĩ araikara akĩongagĩrĩra ngaari yake betũrũ, athuri no mũhaka ‘makũũranage maũndũ marĩa maagĩrĩire kũrĩ marĩa mangĩ.’ (Afil. 1:10) O na kũrĩ ũguo, athuri amwe nĩ mahũthagĩra mahinda maingĩ mũno makĩhang’ĩra maũndũ marĩa mahiũ ũũ atĩ no mahũthĩrĩrie kũmenyeria ariũ a Ithe witũ arĩa angĩ—na njĩra ĩngĩ makaga gũcenjia injini ũiro. Athuri mangĩthiĩ na mbere kũhũthĩrĩria kũmenyeria ariũ a Ithe witũ, thutha wa kahinda gatarĩ coho kana mahinda mokĩte kĩũngano gĩtigaakorũo na ariũ a Ithe witũ aagĩrĩru a kũhingia mabataro ma kĩo mothe.

7. Tũngiuga atĩa ũhoro wa athuri arĩa macaragia mahinda ma kũmenyeria ariũ a Ithe witũ arĩa angĩ?

⁷ Nĩ ũndũ ũcio, tũtiagĩrĩirũo gwĩciria atĩ wĩra wa kũmenyeria ariũ a Ithe witũ arĩa angĩ  ti wa bata. Athuri arĩa monaga kabere na magacaria mahinda ma kũmenyeria ariũ a Ithe witũ arĩa matarĩ na ũmenyeru, makoragwo marĩ aramati ogĩ na marĩ kĩrathimo harĩ kĩũngano. (Thoma 1 Petero 4:10.) Hihi kĩũngano kĩgunĩkaga atĩa?

8. (a) Nĩ maũndũ marĩkũ matũmaga athuri a kĩũngano mone bata wa kũmenyeria arĩa angĩ? (b) Athuri arĩa matungataga kũrĩa kũrĩ na bata mũnene wa ahunjia magĩrĩirũo nĩ gwĩka atĩa matekũhũthĩrĩria? (Rora gathandũkũ “Wĩra wa Mĩtũkĩ.”)

⁸ O na athuri arĩa marĩ na ũmenyeru mũnene, nĩ magĩrĩirũo gwĩtĩkĩra marĩ na wĩnyihia atĩ o ũrĩa marakũra, nĩ marĩthiaga makĩremagwo nĩ kũhingia maũndũ maingĩ kĩũngano-inĩ. (Mik. 6:8) Ningĩ nĩ magĩrĩirũo kũririkana atĩ “ihinda na maũndũ materĩgĩrĩirũo” no marehe ũgarũrũku wa hinahi, ũrĩa ũngĩtũma maremwo nĩ kũhingia mawĩra thĩinĩ wa kĩũngano. (Koh. 9:11, 12, New World Translation; Jak. 4:13, 14) Nĩ ũndũ ũcio, nĩ ũndũ wa gũcaĩra ng’ondu cia Jehova, athuri arĩa maikagia riitho kabere mahũthagĩra ũũgĩ wa mĩaka mĩingĩ ũrĩa magĩte naguo ũtungata-inĩ wa Jehova kũmenyeria ariũ a Ithe witũ arĩa ethĩ.—Thoma Thaburi 71:17, 18.

9. Nĩ ũndũ ũrĩkũ ũrĩ mbere itũ ũratũma wĩra wa kũmenyeria arĩa angĩ ũkorũo ũrĩ bata mũno?

⁹ Nĩ maũndũ marĩkũ mangĩ matũmaga athuri arĩa mamenyagĩria ariũ a Ithe witũ arĩa angĩ makorũo marĩ kĩrathimo harĩ kĩũngano? Nĩ mateithagia kĩũngano gũikara kĩĩhandĩte. Na njĩra ĩrĩkũ? Kĩyo kĩa athuri gĩa kũmenyeria arĩa angĩ gĩtũmaga kũgĩe na ariũ a Ithe witũ aingĩ arĩa makoragwo mehaarĩirie gũteithia kĩũngano gĩikare kĩĩhandĩte na kĩrĩ na ũrũmwe. Ũndũ ũcio nĩ wa bata mahinda-inĩ maya na nĩ ũgaakorũo ũrĩ wa bata mũno hĩndĩ ya thĩna ũrĩa mũnene. (Ezek. 38:10-12; Mik. 5:5, 6) Gũkĩrĩ ũguo-rĩ, inyuĩ athuri tigagĩrĩrai atĩ kuuma ũmũthĩ nĩ mũrahũthĩra mahinda kũmenyeria ariũ a Ithe witũ arĩa angĩ.

10. Nĩguo mũthuri agĩe na mahinda ma kũmenyeria arĩa angĩ-rĩ, nĩ ũndũ ũrĩkũ angĩbatara gwĩka?

¹⁰ Ma nĩ atĩ, nĩ tũmenyaga nĩ mũhũthagĩra mahinda maingĩ mũno mũkĩruta mawĩra ma bata ma kĩũngano, na ũndũ ũcio no ũtũme muone ta mũtarĩ na mahinda ma kũmenyeria arĩa angĩ. O na kũrĩ ũguo, no mũbatare kuoya mamwe ma mahinda macio mũmahũthĩre kũmenyeria arĩa angĩ. (Koh. 3:1) Mweka ũguo mũrĩkoragwo na mũthithũ wa bata mũno.

11. (a) Nĩ ũndũ ũrĩkũ wa kũgegania wĩgiĩ ũtaaro ũrĩa warutirũo nĩ athuri kuuma mabũrũri ngũrani ũhoro-inĩ wa kũmenyeria arĩa angĩ? (b) Kũringana na Thimo 15:22, nĩkĩ nĩ tũkũgunĩka twathuthuria ũtaaro wa athuri angĩ?

¹¹ Kahinda kanini kahĩtũku, athuri amwe arĩa makoretwo na moimĩrĩro mega harĩ gũteithia ariũ a Ithe witũ makũre kĩĩroho, nĩ mooririo njĩra ĩrĩa mahũthagĩra rĩrĩa maramamenyeria. * O na gũtuĩka maũndũ ma athuri acio matihaanaine, othe maaheanire ũtaaro ũhaanaine. Ũndũ ũcio ũronania atĩa? Njĩra ya Kĩĩmandĩko ya kũmenyeria andũ ĩhũthĩkaga ‘makanitha-inĩ kana ciũngano-inĩ ciothe kũndũ guothe,’ o ta ũrĩa yahũthĩkaga matukũ-inĩ ma mũtũmwo Paulo. (1 Kor. 4:17) Nĩ ũndũ ũcio, gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ na kĩrĩa kĩrũmĩrĩire, tũkwarĩrĩria motaaro mamwe marĩa maaheanirũo nĩ athuri acio.—Thim. 15:22.

12. Nĩ kĩĩ mũthuri arabatara kũhaarĩria, na nĩkĩ?

¹² Mũthuri nĩ ekũbatara kũhaarĩria ngoro ya mũndũ ũrĩa aramenyeria. O ta ũrĩa mũrĩmi mbere ya kũhanda mbeũ abataraga gũcimbũria tĩri nĩguo ũhũthe, noguo mũthuri ekũbatara kũhaarĩria ngoro ya ũrĩa aramenyeria mbere ya kũmũruta maũndũ merũ. Nĩ ũndũ ũcio-rĩ, mũthuri angĩhaarĩria atĩa ngoro  ya mũndũ ũrĩa aramenyeria? No eke ũguo angĩhũthĩra njĩra ta ĩrĩa yahũthĩrirũo nĩ mũnabii ũmwe wa tene. Nĩ njĩra ĩrĩkũ ĩyo?

13-15. (a) Nĩ wĩra ũrĩkũ mũnabii Samueli aaheirũo? (b) Samueli aahũthĩrire njĩra ĩrĩkũ kũruta wĩra ũcio? (Rora mbica kĩambĩrĩria-inĩ gĩa gĩcunjĩ gĩkĩ.) (c) Ũhoro ũcio wĩgiĩ Samueli nĩ wa bata harĩ athuri a kĩũngano mahinda-inĩ maya nĩkĩ?

¹³ Makĩria ma mĩaka 3,000 mĩhĩtũku, Jehova eerire mũnabii Samueli ũũ: “Rũciũ, ihinda o ta rĩrĩ, nĩngakũrehithĩrie mũndũ oimĩte bũrũri wa Benjamini, nawe nĩũkamũitĩrĩria maguta atuĩke mũtongoria wa andũ akwa Isiraeli.” (1 Sam. 9:15, 16) Samueli nĩ aamenyire atĩ wĩra wake wa gũtongoria nĩ wakinya mũthia na atĩ warĩ wendi wa Jehova aitĩrĩrie mũndũ ũngĩ maguta atuĩke mũtongoria ithenya rĩake. No kũhoteke Samueli nĩ eeyũririe ũũ: ‘Ingĩhaarĩria mũndũ ũcio atĩa nĩ ũndũ wa wĩra ũrĩa ũrĩ mbere yake?’ Nĩ aagĩire na rĩĩciria na akĩbanga ũrĩa egwĩka.

¹⁴ Mũthenya ũyũ ũngĩ rĩrĩa Samueli onire Saulu, Jehova eerire mũnabii ũcio ũũ: “Ta rora mũndũ ũrĩa.” Hĩndĩ o ĩyo Samueli akĩambĩrĩria gwĩka ũrĩa aabangĩte. Akĩnyita Saulu ũgeni thĩinĩ wa nyũmba ya kũrĩĩra nĩguo marĩanĩre. Kũu nyũmba-inĩ ĩyo akĩhe Saulu na ndungata yake handũ ha gũikara ha andũ arĩa atĩĩku mũno, na agĩcoka akĩhe Saulu nyama ĩrĩa njega mũno, akĩmwĩra ũũ: “Kĩoe ũrĩe; . . . ũraigĩirũo gĩkĩ nĩ ũndũ wa ihinda rĩrĩ tũrĩ.” Thutha ũcio Samueli na Saulu makiumagara marorete nyũmba-inĩ ya mũnabii ũcio magĩteretangaga. Samueli aabangĩte kũhũthĩra mweke ũcio mwega maarĩ naguo makĩrĩanĩra na makiumagara. Maakinya gwake mũciĩ, makĩambata nyũmba igũrũ. Hwaĩ-inĩ ũcio mũhooreru, Samueli “makĩaranĩria na Saulu marĩ nyũmba igũrũ,” nginya rĩrĩa maathire toro. Mũthenya ũyũ ũngĩ, Samueli agĩitĩrĩria Saulu maguta, akĩmũmumunya, na akĩmũhe ũtaaro makĩria. Thutha wa ũguo, akĩreka Saulu ethiĩre ethagathagĩte nĩ ũndũ wa wĩra ũrĩa warĩ mbere yake.—1 Sam. 9:17-27; 10:1.

¹⁵ Gũitĩrĩria mũndũ maguta atuĩke mũtongoria wa rũrĩrĩ ti ũndũ ũmwe na gũteithia mũrũ wa Ithe witũ atuĩke mũthuri wa kĩũngano kana mũteithia wa ũtungata. O na kũrĩ ũguo, athuri a kĩũngano no merute maũndũ maigana ũna ma bata kuumana na njĩra ĩrĩa Samueli aahũthĩrire. Rekei twarĩrĩrie merĩ ma mo.

16. (a) Samueli aaiguire atĩa rĩrĩa Aisiraeli maamwĩrire amacarĩrie mũthamaki? (b) Samueli onanirie mwerekera ũrĩkũ rĩrĩa aaitagĩrĩria Saulu maguta?

¹⁶ Mamenyerie wĩyendeire, ũtekũhũthĩrĩria. Rĩrĩa Samueli aaiguire atĩ Aisiraeli nĩ marenda mũndũ wa kũmathamakĩra, nĩ aaiguire ũũru mũno na akĩona atĩ Aisiraeli nĩ kũmũrega maamũrega. (1 Sam. 8:4-8) O na nĩ aahũthĩrĩirie gwĩka ũrĩa andũ maamwĩraga nginya Jehova akĩmwĩra maita matatũ amathikĩrĩrie. (1 Sam. 8:7, 9, 22) O na kũrĩ ũguo, Samueli ndaigana kũrekereria marakara kana ũiru ũkũre ngoro-inĩ yake kwerekera mũndũ ũrĩa ũngĩatuĩkire mũtongoria ithenya rĩake. Rĩrĩa Jehova aamwĩrire aitĩrĩrie Saulu maguta, mũnabii ũcio nĩ aathĩkire. Ndeekire ũguo nĩgetha tu ahingie watho, no eekire ũguo eyendeire nĩ ũndũ wa gũtindĩkwo nĩ wendo.

17. Athuri a kĩũngano monanagia atĩa mwerekera ta wa Samueli, na ũndũ ũcio ũtũmaga maigue atĩa?

¹⁷ O ta Samueli, athuri a kĩũngano arĩa marĩ na ũmenyeru nĩ monanagia mwerekera mwega harĩ ariũ a Ithe witũ arĩa maramenyeria. (1 Pet. 5:2) Athuri ta acio, matiĩtigagĩra kũmenyeria ariũ a Ithe witũ arĩa angĩ magĩciria atĩ ariũ Ithe witũ acio nĩ mekuoya mawĩra mamwe marĩa mehokeirũo thĩinĩ wa kĩũngano. Handũ ha kuona ariũ a Ithe witũ ta arĩ gũcindana maracindana nao, athuri marĩ  na ngoro njega mamonaga marĩ ‘arutithania wĩra nao’—marĩ iheo cia bata harĩ kĩũngano. (2 Kor. 1:24; Ahib. 13:16) Athuri ta acio tondũ matikoragwo na roho wa kwĩyenda, nĩ magĩaga na gĩkeno kĩnene nĩ ũndũ wa kuona ũrĩa ariũ a Ithe witũ marahũthĩra ũhoti wao kũguna kĩũngano.—Atũm. 20:35.

18, 19. Mũthuri wa kĩũngano angĩhaarĩria ngoro ya mũrũ wa Ithe witũ atĩa, na gwĩka ũguo nĩ kwa bata mũno nĩkĩ?

¹⁸ Handũ ha gũkorũo ũrĩ o mũrutani, tuĩka mũrata. Mũthenya ũrĩa Samueli aacemanirie na Saulu, ũngĩarĩ ũndũ mũhũthũ harĩ we kũmũitĩrĩria maguta naiyũ naiyũ, na kũreka mũthamaki ũcio mwerũ ethiĩre arĩ mũitĩrĩrie maguta, ĩndĩ atarĩ mũthagathage o na hanini. Handũ ha gwĩka ũguo, Samueli oire ihinda kũhaarĩria ngoro ya Saulu ikinya gwa ikinya. Mbere ya kũmũitĩrĩria maguta, maambire kũrĩanĩra, kuumagaranga hamwe, gũtereta ihinda iraya, na kũhurũka.

¹⁹ O ũndũ ũmwe na ũcio, mbere ya mũthuri kwambĩrĩria kũmenyeria mũrũ wa Ithe witũ, agĩrĩirũo nĩ kwamba gũthondeka ũrata nake na acarie hĩndĩ ĩrĩa njagĩrĩru. Makinya marĩa mũthuri wa kĩũngano ekuoya nĩguo athondeke ũrata ta ũcio, mekũringana na maũndũ ma kwao na ũndũire wa bũrũri wao. Ĩndĩ, gũtekũmakania kũrĩa ũikaraga, angĩkorũo o na ũrĩ na mĩhang’o mĩingĩ nĩ ũgũcaria mahinda ma gũkorũo hamwe na mũrũ wa Ithe witũ ũrĩa ũramenyeria, nĩ ta ũramwĩra ũũ: “Ũrĩ wa bata mũno harĩ niĩ.” (Thoma Aroma 12:10.) Ma nĩ atĩ, o kũrĩa guothe mangĩkorũo marĩ, arĩa maramenyerio no makene mũno nĩ ũndũ wa kuona ũrĩa mararũmbũiyio na wendo.

20, 21. (a) Ũngiuga mũrutani mwega nĩ ũrĩkũ? (b) Nĩ ũndũ ũrĩkũ warĩrĩirio gĩcunjĩ-inĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire?

²⁰ Ma nĩ atĩ, mũrutani mwega nĩ endete kũmenyeria andũ arĩa angĩ. Makĩria ma ũguo, no mũhaka ende mũndũ ũrĩa aramenyeria. (Ringithania Johana 5:20.) Ũndũ ũcio nĩ wa bata nĩkĩ? Mũrutwo angĩona atĩ mũrutani nĩ aramũrũmbũiya na wendo, no ũkorũo ũrĩ ũndũ mũhũthũ kwamũkĩra ũteithio ũrĩa araheo. Nĩ ũndũ ũcio inyuĩ athuri rĩrĩa mũramenyeria arĩa angĩ, makĩria ma gũkorũo mũrĩ arutani, tuĩkai arata ega.—Thim. 17:17; Joh. 15:15.

²¹ Thutha wa kũhaarĩria ngoro ya mũrũ wa Ithe witũ, mũthuri wa kĩũngano agĩrĩirũo nĩ kwambĩrĩria kũmũmenyeria. Mũthuri ũcio angĩhũthĩra njĩra irĩkũ? Ũndũ ũcio nĩguo warĩrĩirio gĩcunjĩ-inĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire.