1, 2. Nĩ kĩĩ gĩatũmire Jehova one Danieli arĩ “mũndũ mwendeku makĩria,” na nĩ na njĩra ĩrĩkũ tũngĩkorũo tũrĩ athĩki ta Danieli?

RĨRĨA Ayahudi maatwarirũo ithamĩrio-inĩ Babuloni, moonire kũiyũire mĩhianano na andũ a kũu maathathayagia maroho moru. Ĩndĩ Ayahudi ehokeku ta Danieli na arata ake atatũ matiarũmĩrĩire maũndũ macio meekagwo kũu. (Dan. 1:6, 8, 12; 3:16-18) Danieli na arata acio ake atatũ maatuĩte itua rĩa gũthathaiya o Jehova wiki, arĩ we Mũmathondeki. Na nĩ maahotire gwĩka ũguo. Danieli aaikarire Babuloni hakuhĩ ũtũũro wake wothe, ĩndĩ mũraika wa Ngai oigire atĩ aarĩ “mũndũ mwendeku makĩria.”—Dan. 10:11, 19.

² Mahinda-inĩ ma Bibilia, mũthondeki wa indo cia rĩũmba nĩ angĩakũmbakũmbire rĩũmba nĩguo arĩthondeke ũrĩa ekwenda. Athathaiya a ma ũmũthĩ nĩ moĩ atĩ Jehova nĩwe Mũnene wa Igũrũ na Thĩ na no athondeke andũ othe ũrĩa angĩenda. (Thoma Jeremia 18:6.) Ningĩ Ngai arĩ na kĩhooto gĩa gũtũthondeka tũrĩ mũndũ ũmwe ũmwe. O na kũrĩ ũguo, nĩ atĩĩte wĩyathi witũ wa gwĩthurĩra na endaga tũmũtungatĩre na kwĩyendera. Rekei tũthuthurie maũndũ maya matatũ mangĩtũteithia tũkorũo tũhaana ta rĩũmba rĩororo moko-inĩ ma Ngai: (1) Tũngĩĩthema atĩa ngumo  iria ingĩtũma twage kwamũkĩra ũtaaro wa Jehova? (2) Nĩ na njĩra irĩkũ tũngĩkũria ngumo ingĩtũteithia gũkoragwo tũrĩ athĩki na tũhaana ta rĩũmba rĩororo? (3) Aciari Akristiano mangĩathĩkĩra Ngai atĩa magĩteithia ciana ciao?

3. Nĩ ngumo irĩkũ ingĩtũma tũũmie ngoro citũ? Heana ngerekano.

³ Thimo 4:23 yugaga: “Makĩria ma wĩgitĩri waku wothe, wĩgitagĩre ngoro, nĩ gũkorũo ihumo cia muoyo nĩ na thĩinĩ wayo irĩ.” Nĩ ngumo irĩkũ tũngĩĩthema ingĩtũma tũũmie ngoro? Nĩ ngumo ta mwĩtĩo, kũmenyera kwĩhagia na kwaga wĩtĩkio. No itũme mũndũ age gwathĩka na akũrie ũremi. (Dan. 5:1, 20; Ahib. 3:13, 18, 19) Mũthamaki Uzia wa Juda nĩ aakũririe mwĩtĩo. (Thoma 2 Maũndũ ma Matukũ ma Tene 26:3-5, 16-21.) Kĩambĩrĩria-inĩ, Uzia eekaga “maũndũ marĩa monagwo marĩ mega nĩ Jehova” na nĩ ‘aarongoragia Ngai.’ No “hĩndĩ ĩrĩa aagĩire na hinya, nĩetũũgĩririe ngoro-inĩ,” o na gũtuĩka hinya wake woimĩte kũrĩ Ngai. O na nĩ aageririe gũcina ũbumba hekarũ-inĩ, wĩra ũrĩa waheetwo athĩnjĩri-Ngai kuuma nyũmba-inĩ ya Haruni tu. No rĩrĩa athĩnjĩri Ngai maamũgirĩrĩirie, Uzia akĩrakara nĩ ũndũ wa mwĩtĩo. Moimĩrĩro maarĩ marĩkũ? Jehova nĩ aamũcokirie thĩ na agĩkua arĩ na mangũ.—Thim. 16:18.

4, 5. Kũngĩthiĩ atĩa tũngĩaga kwĩmenyerera tũtigakũrie mwĩtĩo? Heana ngerekano.

⁴ Tũngĩaga kwĩmenyerera tũtigakũrie mwĩtĩo, o na ithuĩ no twambĩrĩrie ‘gwĩciragia ũhoro witũ ene makĩria ma ũrĩa kwagĩrĩire’ nginya twage gwĩtĩkĩra ũtaaro wa Maandĩko. (Rom. 12:3; Thim. 29:1) Ta wĩcirie ngerekano ya mũthuri wa kĩũngano wĩtagwo Jim waagire gwĩtĩkania na athuri arĩa angĩ ũhoro-inĩ mũna wĩgiĩ kĩũngano. Jim ataaragĩria ũũ: “Ndeerire athuri acio angĩ atĩ maationanagia wendo na ngĩehera mũcemanio-inĩ.” Thutha wa mĩeri ta ĩtandatũ agĩthamĩra kĩũngano-inĩ kĩngĩ no ndamũrirũo gũkorũo arĩ mũthuri. Oigaga ũũ: “Ndaakuire ngoro mũno. Tondũ ndeyonaga ta itarĩ na mahĩtia, ngĩtiga ũhoro wa ma.” Jim aaikarire nja ya ithondeka mĩaka ikũmi. Ataaragĩria ũũ: “Nĩ ũndũ wa mwĩtĩo ngĩambĩrĩria gũcokereria Jehova mahĩtia nĩ ũndũ wa maũndũ marĩa meekĩkaga. Ihinda-inĩ rĩu rĩothe ariũ a Ithe witũ nĩ maanjeragĩra na makageria kwaria na niĩ no ndietĩkagĩra ũteithio wao.”

⁵ Kĩonereria kĩa Jim kĩronania ũrĩa mwĩtĩo ũngĩtũma tũtetere ciĩko citũ na tũtuĩke ta rĩũmba rĩũmũ rĩtangĩthondeka kĩndũ. (Jer. 17:9) Jim ataaragĩria ũũ: “Ndonaga o mahĩtia ma arĩa angĩ.” Hihi nĩ ũrĩ warakario nĩ Mũkristiano ũngĩ kana nĩ ũndũ wa kwehererio mĩeke mĩna ya ũtungata? Angĩkorũo nĩguo-rĩ, wekire atĩa? Hihi nĩ wakũririe mwĩtĩo? Kana hihi ũndũ ũrĩa warĩ wa bata mũno harĩ we nĩ gũcokia thayũ na mũrũ kana mwarĩ wa Ithe witũ na gũtũũra ũrĩ mwĩhokeku harĩ Jehova?—Thoma Thaburi 119:165; Akolosai 3:13.

6. Kũngĩthiĩ atĩa tũngĩmenyera kwĩhagia?

⁶ Kũmenyera kwĩhagia na nginya kũgeria kũhitha mehia no gũtũme mũndũ age gwĩtĩkĩra ũtaaro wa Jehova. Ũndũ ũcio no ũtũme kwĩhagia gũkoragwo arĩ ũndũ mũhũthũ. Mũrũ wa Ithe witũ ũmwe oigire atĩ thutha wa ihinda ndaathumbũragwo nĩ mĩtugo yake mĩũru. (Koh. 8:11) Ũngĩ nake wamenyerete kwĩroragĩra mbica cia ũũra thoni aacokire akiuga ũũ: “Ndaambĩrĩirie gũkũria mawoni moru kwerekera athuri a kĩũngano.” Mũtugo ũcio nĩ wamũthũkagia kĩĩroho. Thutha wa ihinda ũndũ ũcio ũkĩmenyeka na akĩheeo ũteithio ũrĩa wagĩrĩire. Hatarĩ nganja ithuothe tũtirĩ akinyanĩru. No tũngĩambĩrĩria gũkũria mwerekera ũtarĩ mwega  kana gũtetera mahĩtia maitũ handũ ha kũhoya Jehova atuohere na tũcarie ũteithio wake, no twambĩrĩrie kũũmia ngoro citũ.

7, 8. (a) Aisiraeli moonanirie atĩa atĩ kwaga wĩtĩkio no gũtũme mũndũ omie ngoro? (b) Nĩ ũndũ ũrĩkũ tũreruta?

⁷ Ngerekano ĩmwe ĩrĩa ĩtuonagia ũrĩa kwaga wĩtĩkio kũngĩtũma mũndũ omie ngoro nĩ ya Aisiraeli arĩa Jehova aakũũrire kuuma Misiri. Nĩ meeyoneire Ngai akĩringa ciama nyingĩ nĩ ũndũ wao, o na ingĩ cia magegania mũno. O na kũrĩ ũguo, rĩrĩa maakuhĩrĩirie Bũrũri wa Kĩĩranĩro, nĩ moonanirie matiarĩ na wĩtĩkio. Handũ ha kwĩhoka Jehova, maingĩrirũo nĩ guoya na makĩambĩrĩria kũnugunĩra Musa. O na nĩ meendaga gũcoka Misiri, kũrĩa matũũrĩte marĩ ngombo. Jehova nĩ aaiguire ũũru mũno nĩ ũndũ ũcio. Oigire ũũ: “Kaĩ andũ aya megũgĩtũũra ma’menete nginya hĩndĩ ĩ!” (Ndar. 14:1-4, 11; Thab. 78:40, 41) Nĩ ũndũ wa rũciaro rũu kũũmia ngoro ciao na kwaga wĩtĩkio, rwathirĩire werũ-inĩ ruothe.

⁸ Mahinda-inĩ maya o ũrĩa tũrakuhĩrĩria thĩ njerũ, wĩtĩkio witũ nĩ ũragerio. Nĩkĩo twagĩrĩirũo gwĩthuthuria ũrĩa wĩtĩkio witũ ũtariĩ. Kwa ngerekano, no tũthuthurie ũrĩa muonere witũ ũhaana kwerekera ciugo cia Jesu thĩinĩ wa Mathayo 6:33. Wĩyũrie ũũ: ‘Hihi maũndũ marĩa njigaga mbere na matua marĩa nduaga nĩ monanagia atĩ nĩ njĩtĩkĩtie biũ ciugo icio cia Jesu? Hihi nĩ njagaga gũthiĩ mĩcemanio kana ũtungata nĩguo njarie mbeca makĩria? Ingĩka atĩa angĩkorũo wĩra wakwa nĩ ũroya mahinda maingĩ na hinya mũingĩ? Hihi nĩ ngwĩtĩkĩria maũndũ ma thĩ ĩno maahatĩke nginya ndige gũtungatĩra Jehova?’

9. Twagĩrĩirũo ‘gũikaraga tũkĩgeragia’ kana tũrĩ na wĩtĩkio nĩkĩ, na tũngĩka ũguo atĩa?

⁹ Ta wĩcirie ngerekano ĩngĩ ya ndungata ya Jehova ĩtararũmĩrĩra ithimi cia Bibilia, maũndũ-inĩ megiĩ thiritũ njũru, kũnyitanĩra na arĩa meheretio kĩũngano-inĩ, na maũndũ ma gwĩkenia. Wĩyũrie ũũ: ‘Hihi niĩ nĩguo njĩkaga?’ Tũngĩona tũrĩ na mwerekera ta ũcio wa kũũmia ngoro, twagĩrĩirũo gũthuthuria wĩtĩkio witũ tũtekũrĩa marĩĩgu. Bibilia ĩtũheaga ũtaaro ũyũ: “Ikaragai mũkĩĩgeragia kana mũrĩ thĩinĩ wa wĩtĩkio; ikaragai mũgĩĩthuthuragia ũrĩa mũtariĩ kũna.” (2 Kor. 13:5) Twagĩrĩirũo gwĩthuthuragia hĩndĩ ciothe tũkĩhũthĩra Kiugo kĩa Ngai nĩguo tũrũnge mwĩcirĩrie witũ.

10. Nĩ kĩĩ kĩngĩtũteithia gũkorũo tũtariĩ ta rĩũmba rĩororo moko-inĩ ma Jehova?

¹⁰ Maũndũ mamwe marĩa Ngai ahũthagĩra gũtũteithia tũikarage tũtariĩ ta rĩũmba rĩororo nĩ kũgerera Kiugo gĩake, kĩũngano gĩa Gĩkristiano na ũtungata. O ta ũrĩa maĩ mororoagia rĩũmba, no taguo gũthoma Bibilia o mũthenya na gwĩcũrania kũngĩtũteithia tũkorũo tũtariĩ ta rĩũmba rĩororo moko-inĩ ma Jehova. Jehova eerĩte athamaki a Isiraeli meyandĩkagĩre kobĩ ya Watho wake na maũthomage o mũthenya. (Gũcok. 17:18, 19) Atũmwo nĩ maamenyaga atĩ gũthomaga na gwĩcũranagia Maandĩko kwarĩ kwa bata nĩ ũndũ wa ũtungata wao. Nĩ maahũthagĩra tũcunjĩ twa Maandĩko ma Kĩhibirania maita maingĩ makĩandĩka, na makĩhunjĩria andũ nĩ maamekagĩra ngoro mamathomage na makamecũrania. (Atũm. 17:11) O na ũmũthĩ nĩ tuonaga bata wa gũthoma Kiugo kĩa Ngai o mũthenya na gwĩcũrania ũhoro wakĩo na njĩra ya mahoya. (1 Tim. 4:15) Gwĩka ũguo gũtũteithagia gũkorũo tũrĩ enyihia mbere ya Jehova na tũhaana ta rĩũmba rĩororo moko-inĩ make.

11, 12. Nĩ na njĩra ĩrĩkũ Jehova angĩhũthĩra kĩũngano gĩa Gĩkristiano gũtũthondeka kũringana na mabataro ma o mũndũ? Heana ngerekano.

¹¹ Kũgerera kĩũngano gĩa Gĩkristiano, Jehova nĩ ahotaga gũtũthondeka kũringana na  mabataro ma o mũndũ. Jim ũrĩa ũkũgwetetwo hau mbere nĩ aacenjirie mwerekera wake rĩrĩa mũthuri ũmwe wa kĩũngano onanirie atĩ nĩ arakenio nĩwe. Oigaga ũũ: “Gũtirĩ hĩndĩ mũthuri ũcio aanjokereirie mahĩtia. Handũ ha ũguo, aarĩ na muonere mwega na nĩ onanagia wendi wa kũndeithia.” Thutha wa kĩndũ mĩeri ĩtatũ, mũthuri ũcio nĩ aanyitire Jim ũgeni mĩcemanio-inĩ. Jim oigaga ũũ: “Kĩũngano nĩ kĩanyitire ũgeni na njĩra ya wendo, na ũndũ ũcio ũgĩtũma njĩke ũgarũrũku. Ngĩambĩrĩria kuona atĩ ũrĩa ndaiguaga tiguo warĩ ũndũ wa bata. Ngĩteithĩrĩrio nĩ athuri o hamwe na mũtumia wakwa, ũrĩa ũtaacokire na thutha kĩĩroho, nĩ ndambĩrĩirie gũcokereria kĩĩroho. Ningĩ nĩ ndekĩrirũo ngoro mũno nĩ gũthoma icunjĩ cia Mnara wa Mlinzi wa Novemba 15, 1992, ciarĩ na kĩongo ‘Yehova Si wa Kulaumiwa’ na ‘Mtumikie Yehova kwa Uaminifu-Mshikamanifu.’”

¹² Thutha wa ihinda Jim nĩ aamũrirũo rĩngĩ arĩ mũthuri wa kĩũngano. Kuuma hĩndĩ ĩyo, akoretwo agĩteithia Akristiano arĩa angĩ gũtooria magerio ta macio aahĩtũkĩire na gũthiĩ na mbere gũtungatĩra Jehova. Aarĩkĩrĩirie ũũ: “Ndeciragia ndĩ na ũkuruhanu mwega na Jehova, no ũguo tiguo kwarĩ. Nĩ ndĩriraga mũno nĩ ũndũ wa gwĩtĩkĩria mwĩtĩo ũgirie nyone maũndũ marĩa ma bata na gũtũma ndindĩrĩre mahĩtia ma andũ arĩa angĩ.”—1 Kor. 10:12.

13. Ũtungata ũngĩtũteithia gũkũria ngumo irĩkũ, na tũgunĩkaga atĩa?

¹³ Nĩ na njĩra ĩrĩkũ ũtungata ũngĩtũthondeka twagĩre? Kũhunjĩria arĩa angĩ ũhoro mwega no gũtũteithie gũkũria wĩnyihia na maciaro matiganĩte ma roho wa Ngai. (Gal. 5:22, 23) Ta wĩcirie ngumo njega iria ũtungata ũgũteithĩtie gũkũria. Makĩria ma ũguo, rĩrĩa tuonania ngumo ta cia Kristo nĩ tũthakaragia ndũmĩrĩri itũ na ũndũ ũcio no ũtũme ene nyũmba amwe makorũo na mwerekera  mwega. Kwa ngerekano, Aira a Jehova erĩ bũrũri-inĩ wa Australia nĩ maathikĩrĩirie mwene nyũmba marĩ na gĩtĩo akĩmaarĩria ciugo itaarĩ njega. No thutha ũcio nĩ eeririre ũguo eekĩte na akĩandĩkĩra wabici ya rũhonge. Gacunjĩ ka marũa macio koigĩte ũũ: “No nyende kũhoya mũhera andũ acio erĩ ndaarĩirie ũũru, no makĩonania ngumo ya wetereri na ya wĩnyihia. Nĩ ndekire ũndũ wa ũrimũ kũingata andũ acio erĩ maatheremagia Kiugo kĩa Ngai.” Hihi mwene nyũmba nĩ angĩandĩkire marũa macio korũo ahunjia acio nĩ monanirie atĩ nĩ marakara? Kwahoteka aca. Hatarĩ nganja, ũtungata witũ ũtũgunaga na ũkaguna arĩa angĩ.

14. Nĩ ũndũ ũrĩkũ aciari magĩrĩirũo gwĩka okorũo nĩ mekwenda gũkorũo na moimĩrĩro mega magĩteithia ciana ciao?

¹⁴ Twana tũingĩ nĩ twendete kwĩruta na tũkoragwo tũrĩ twĩnyihia. (Mat. 18:1-4) Kwoguo, nĩ ũndũ wa ũũgĩ aciari gũteithia ciana ciao kwĩruta ũhoro wa ma na kũwenda irĩ o nini. (2 Tim. 3:14, 15) No nĩguo aciari mahote gwĩka ũguo no mũhaka mambe mareke ũhoro wa ma ũingĩre ngoro-inĩ ciao, na matũũrage kũringana naguo. Rĩrĩa aciari meka ũguo, ũndũ ũcio nĩ ũteithagĩrĩria ciana ciao kwenda ũhoro wa ma. Makĩria ma ũguo, rĩrĩa ciana ciarũngwo nĩ aciari nĩ cionaga nĩ ciendetwo nĩo hamwe na Jehova.

15, 16. Aciari mangĩonania atĩa atĩ nĩ mehokete Jehova mwana wao angĩeherio kĩũngano-inĩ?

¹⁵ No ciana imwe o na irereirũo ũhoro-inĩ wa ma, thutha-inĩ nĩ icokaga igatigana naguo kana ikeherio kĩũngano-inĩ, ũndũ ũrĩa ũrehagĩra famĩlĩ ruo. Mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe kuuma South Africa oigire ũũ: “Rĩrĩa mũrũ wa maitũ eeheririo kĩũngano-inĩ ndonire ta arĩ gũkua aakuire. Ndakuire ngoro mũno!” Meekire atĩa marĩ na aciari ake? Marũmĩrĩire ũtongoria ũrĩa ũheanĩtwo kiugo-inĩ kĩa Ngai. (Thoma 1 Akorintho 5:11, 13.) Aciari ake moigire ũũ: “Twatuire itua rĩa kũrũmĩrĩra Bibilia tũrĩ na ma atĩ gwĩka maũndũ na njĩra ya Jehova nĩ kũngĩarehire moimĩrĩro mega. Tuonire we kweherio kĩũngano-inĩ arĩ kũrũngwo nĩ Jehova na twarĩ na ma biũ atĩ atũrũngaga nĩ ũndũ wa gũtwenda na ekaga ũguo na gĩthimi kĩrĩa kĩagĩrĩire. Nĩ ũndũ ũcio, twanyitanagĩra na mũriũ witũ o maũndũ-inĩ marĩa tu marĩ ma o mũhaka ma famĩlĩ.”

¹⁶ Mwanake wao aiguaga atĩa? Aacokire kuuga ũũ: “Nĩ ndamenyaga atĩ famĩlĩ itũ ndĩathũire, ĩndĩ maathĩkagĩra Jehova na ithondeka rĩake.” Ongereire ũũ: “Rĩrĩa wona hatirĩ ũndũ ũngĩ tiga gũthaitha Jehova akuohere na agũteithie, nĩ wonaga atĩ nĩ ũramũbatara biũ.” Ta hũũra mbica ũrĩa famĩlĩ ĩyo yakenire rĩrĩa mwanake ũcio aacokirio kĩũngano-inĩ. Hatarĩ nganja, nĩ tũrĩkoragwo na gĩkeno na tũkagacĩra twathĩkagĩra Jehova hĩndĩ ciothe.—Thim. 3:5, 6; 28:26.

17. Twagĩrĩirũo gũthiĩ na mbere gwathĩkĩra Jehova nĩkĩ, na moimĩrĩro ma gwĩka ũguo nĩ marĩkũ?

¹⁷ Mũnabii Isaia aaririe ũhoro wa rĩrĩa ihinda rĩa Ayahudi arĩa maarĩ ithamĩrio-inĩ rĩngĩathirire, rĩrĩa arĩa meerirĩte mangĩoigire ũũ: “Wee Jehova, nĩwe ithe witũ; ithuĩ twĩ rĩũmba, nawe nĩwe mũtũũmbi, na ithuothe tũrĩ wĩra wa moko maku.” Mangĩacokire moige ũũ: ‘Tiga kũririkanaga mehia maitũ tene na tene. Atĩrĩrĩ, ta rora, twagũthaitha, wone atĩ tũrĩ andũ aku ithuothe.’ (Isa. 64:8, 9) Rĩrĩa twakorũo tũrĩ enyihia na hĩndĩ ciothe tũgathĩkagĩra Jehova nĩ tũrĩendagwo nĩwe o ta ũrĩa mũnabii Danieli eendetwo. O na makĩria, Jehova nĩ egũthiĩ na mbere gũtũthondeka kũgerera Kiugo gĩake, roho mũtheru, na ithondeka rĩake nĩguo ihinda rĩũkĩte tũgaatuĩka “ciana cia Ngai” nginyanĩru.—Rom. 8:21.