Ngathĩti ya Mũrangĩri ya Janũarĩ 1, 1918, yaambĩrĩirie na ciugo ici: “Hihi mwaka wa 1918 ũkũrehe maũndũ marĩkũ?” Mbaara ya Mbere ya Thĩ no yathiaga na mbere Rũraya, no maũndũ marĩa meekĩkĩte hau kabere mwaka-inĩ ũcio nĩ moonanirie ta maũndũ mangĩagagĩrire harĩ Arutwo a Bibilia na harĩ thĩ yothe.

Kũrĩ Janũarĩ 8, 1918, Mũtongoria wa Amerika wetagwo Woodrow Wilson akĩarĩria Mbunge ya Amerika (US) nĩ aagwetire maũndũ 14 marĩa oonaga marĩ ma bata harĩ kũgĩa na “thayũ ũrĩ na kĩhooto na mũrũmu.” Mawoni make maarĩ atĩ kũgĩe na ũiguano gatagatĩ ka mabũrũri, matharaita ma mbaara manyihanyihio, na kũgĩe na “ũnyitanĩri wa mabũrũri” ũrĩa ũngĩagunire “mabũrũri marĩa manene na manyinyi hamwe.” Rĩciria rĩake rĩa “Maũndũ Ikũmi na Mana” nĩ rĩahũthĩkire thutha-inĩ gũthondeka Ngwatanĩro ya Mabũrũri na harĩ Ngirimiti ya Versailles, ũndũ ũrĩa waniinire Mbaara ya Mbere ya Thĩ.

O na gũtuĩka mwaka ũrĩa warĩ mbere * nĩ kwarĩ na ngahĩha, Arutwo a Bibilia maarĩ na mwĩhoko atĩ nĩ kũngĩagĩire na thayũ, na mũcemanio wa o mwaka wa Watch Tower Bible and Tract Society nĩ woonanirie ũndũ ũcio.

Mũcemanio-inĩ ũcio ũrĩa wekĩkire Janũarĩ 5, 1918, arũme maigana ũna marĩ gatũ arĩa maakoretwo meherio Betheli nĩ maageragia kwĩgwatĩra ũtongoria wa ithondeka. Mũcemanio ũcio wahingũrirũo na mahoya nĩ Richard H. Barber, mũrũ wa Ithe witũ mwĩhokeku ũrĩa watungataga arĩ mũrori ũrĩa ũgendaga. Thutha wa riboti ĩgiĩ wĩra wa mwaka ũrĩa wahĩtũkĩte gũthomwo, nĩ gwekirũo gĩthuurano kĩa o mwaka kĩa arĩa mangĩarũgamĩrĩire ithondeka. Mũrũ wa Ithe Witũ Barber nĩ aathuurire Joseph Rutherford na ariũ a Ithe witũ angĩ atandatũ. Nake wakiri wanyitanagĩra na aregani acio agĩthuura arũme angĩ mũgwanja, na nĩ hamwe na arĩa maakoretwo meherio Betheli, no makĩhootwo. Aingĩ harĩ arĩa maanyitaga ithondeka mbaru maathuurire Mũrũ wa Ithe Witũ Rutherford na ariũ a Ithe witũ angĩ atandatũ ehokeku matuĩke arũgamĩrĩri.

Ariũ a Ithe witũ aingĩ arĩa maarĩ mũcemanio-inĩ ũcio maawĩtire “kĩgomano kĩrĩa kĩrathime mũno kĩa iria manathiĩ.” No gĩkeno kĩao kĩarĩ kĩa ihinda inyinyi.

Ihinda-inĩ rĩa mĩeri ĩigana ũna, Arutwo a Bibilia maaheanaga ibuku rĩa The Finished Mystery. Andũ a ngoro njega arĩa maarĩthomire nĩ maamũkĩrire wega ma cia Bibilia iria ciarĩ ibuku-inĩ rĩu.

Mũrũ wa Ithe witũ E. F. Crist ũrĩa warĩ mũrori ũrĩa ũgendaga thĩinĩ wa Canada, ooigire atĩ nĩ harĩ mũthuri ũmwe na mũtumia wake maathomete ibuku rĩa The Finished Mystery na magĩtĩkĩra ũhoro wa ma na ciumia ithano tu! Ooigire ũũ: “Mũthuri ũcio marĩ na mũtumia wake nĩ meyamũrĩte biũ na nĩ marathiĩ na mbere wega.”

Mũndũ ũmwe waamũkĩrire ibuku rĩu nĩ aaheire arata ake ũhoro warĩo o rĩo. Nĩ aakenirio nĩ ndũmĩrĩri yarĩo. Aataarĩirie ũũ: “Ndathiagĩra barabara ya Third Avenue ngĩringwo kĩande nĩ kĩndũ ndeeciririe nĩ iturubarĩ, no rĩarĩ ibuku rĩa ‘The Finished Mystery.’ Ngĩthiĩ narĩo mũciĩ na ngĩrĩthoma rĩothe. . . . Thutha ũcio nĩ ndaacokire ngĩmenya atĩ nĩ mũhunjia  mũna wa ndini . . . waikirie ibuku rĩu kuuma ndirica-inĩ ya gwake arĩ na marakara . . . Njĩtĩkĩtie biũ atĩ kũgerera gĩĩko kĩu kĩmwe tu kĩa mũhunjia ũcio nĩ aacenjirie andũ aingĩ makĩgĩa na kĩĩrĩgĩrĩro kĩrĩ muoyo gũkĩra kũgerera gĩĩko kĩngĩ o gĩothe eekĩte ũtũũro-inĩ wake. . . . Nĩ ũndũ wa marakara ma mũhunjia ũcio, rĩu nĩ tũgoocaga Ngai.”

To mũhunjia ũcio warakaririo nĩ ibuku rĩu. Atongoria a Canada nĩ maahũũrire ibuku rĩu marubuku Februarĩ 12, 1918, makiuga atĩ rĩarĩ na ũhoro wacogagĩra andũ mokĩrĩre thirikari na maregane na mbaara. Kahinda kanini thutha ũcio, atongoria a Amerika (US) magĩka o ũguo. Anene a thirikari moururirie Mũciĩ wa Betheli na mawabici thĩinĩ wa New York, Pennsylvania, na California, magĩcaria ũira wa gũũkĩrĩra arĩa maatongoragia ithondeka. Kũrĩ Machi 14, 1918, Rũhonge rwa Kĩhooto rwa Amerika (US) nĩ rwahũũrire marubuku ibuku rĩa The Finished Mystery, rũkiuga atĩ gũcabwo kwarĩo na kũheanwo nĩ kwagiragĩrĩria mĩbango ya mbaara, na ũndũ ũcio warĩ mũgarũ na watho wa bũrũri ũcio.

Kũrĩ Mĩĩ 7, 1918, Rũhonge rwa Kĩhooto nĩ rwagĩire na marũa ma gwĩtĩkĩrio kũnyita ariũ a Ithe witũ Giovanni DeCecca, George Fisher, Alexander Macmillan, Robert Martin, Frederick Robison, Joseph Rutherford, William Van Amburgh, na Clayton Woodworth. Maathitangĩirũo atĩ nĩ “mooinire watho na makĩĩhotora gũcogera njeshi cia Amerika (US) o hamwe na thigari cia maĩ-inĩ iremere anene, ciage wĩhokeku na irege kũruta wĩra.” Ciira wao waambĩrĩirie Juni 3, 1918, no hatiarĩ na nganja atĩ nĩ mangĩaikirio njera. Nĩkĩ?

Mũnene wa watho bũrũri-inĩ wa Amerika (US) ooigire atĩ maathitangĩirũo gwĩka mũgarũ na watho wa bũrũri ũcio, akiuga rĩu rĩarĩ “itharaita rĩagĩrĩru rĩa kũhũũrana na ndeto cia mũhuhu.” Kũrĩ Mĩĩ 16, 1918, Mbunge nĩ yareganire na itua rĩa kũgarũra Watho ũrĩa ũngĩagitĩrire arĩa mangĩacabire kĩndũ “kĩa ma, kĩrĩ na muoroto mwega, na gĩĩtĩkĩrĩku.” Ibuku rĩa The Finished Mystery nĩ rĩaarĩrĩirio mũno ndeereti-inĩ ĩyo. Ibuku rĩa rekondi ya maũndũ ma Mbunge ya Amerika (US) rĩkĩaria ũhoro warĩo, rĩoigire ũũ: “Ngerekano ĩmwe njũru ya mũhuhu wa mũthemba ũcio nĩ ibuku rĩtagwo ‘The Finished Mystery’ . . . Ũrĩa rĩkaga no gũtũma njeshi iregane na ithuĩ na rĩgekĩra andũ ngoro . . . maregane na maũndũ ma kwĩyandĩkithia njeshi-inĩ.”

Kũrĩ Juni 20, 1918, mũingĩ nĩ watuire atĩ ariũ a Ithe witũ acio anana maarĩ na mahĩtia maũndũ-inĩ mothe marĩa maathitangĩirũo. Mũthenya ũrĩa warũmĩrĩire, njanji agĩtua ciira. Ooigire ũũ: “Mũhuhu wa kĩndini ũrĩa andũ aya mathitangĩtwo makoretwo magĩtetera na magĩtheremia . . . nĩ ũgwati mũnene o na gũkĩra gĩkundi kĩmwe kĩa Njeshi ya Njĩrĩmani. . . . Ihera rĩao rĩagĩrĩire gũkorũo rĩrĩ inene.” Ciumia igĩrĩ thutha ũcio, ariũ a Ithe witũ acio anana nĩ maaikirio njera ĩmwe ya Atlanta, Georgia, matuĩrĩirũo cioho cia kuuma mĩaka 10 nginya 20.

Ihinda-inĩ rĩu, Arutwo a Bibilia nĩ mookĩrĩirũo mũno. Rũhonge rwa Gũtuĩria Wĩki-naĩ (FBI) nĩ rwatuĩragia  wĩra wao na njĩra nene, na magĩcokanĩrĩria maratathi maingĩ mũno. Rekondi icio cionanagia atĩ ariũ a Ithe witũ nĩ meerutanĩirie biũ gũthiĩ na mbere kũhunjia.

Mũrũgamĩrĩri wa posta ya Orlando, Florida, aandĩkĩire rũhonge rwa FBI marũa akiuga ũũ: “[Arutwo a Bibilia] marathiĩ nyũmba kwa nyũmba taũni-inĩ na kaingĩ mareka ũguo ũtukũ. . . . Maroneka ta marenda gũthiĩ na mbere gwakĩrĩria andũ.”

Mũnene ũmwe wa njeshi Rũhonge-inĩ rwa Mbaara nĩ aandĩkĩire rũhonge rwa FBI ũhoro wĩgiĩ Frederick W. Franz, ũrĩa wacokire gũtungata thĩinĩ wa Kĩama Kĩrĩa Gĩtongoragia. Mũnene ũcio aandĩkire ũũ: “F. W. Franz . . . akoretwo agĩtwarithia na mbere wĩra wa kwendia kobĩ nyingĩ cia ibuku rĩa ‘Finished Mystery’.”

Charles Fekel, ũrĩa o nake wacokire gũtungata thĩinĩ wa Kĩama Kĩrĩa Gĩtongoragia, nĩ aanyaririrũo mũno. Thigari nĩ ciamũnyitire nĩ ũndũ wa kũheana ibuku rĩa The Finished Mystery na igĩthuthuria marũa make kĩũmbe. Agĩikio njera Baltimore, Maryland, ihinda rĩa mweri ũmwe, na agĩtuĩka atĩ nĩ “thũ ng’eni kuuma Austria.” Arĩ na ũcamba akĩruta ũira harĩ arĩa maamũhũngaga mahũri, aaririkanire ciugo cia Paulo iria irĩ thĩinĩ wa 1 Akorintho 9:16, iria ciugaga ũũ: “Kaĩ ndĩ na haaro ingĩaga kũhunjia ũhoro ũrĩa mwega-ĩ!” *

O na Arutwo a Bibilia magĩthiaga na mbere na wĩra wao wa kũhunjia marĩ na kĩyo, no meerutanagĩria gũcaria ũteithio nĩgetha ariũ a Ithe witũ arĩa moohetwo Atlanta marekererio. Anna K. Gardner ooigire ũũ: “Hĩndĩ ciothe twakoragwo na ũndũ tũreka. Ariũ a Ithe witũ marĩ njera, na ithuĩ twarutaga wĩra wa gũcaria andũ a gwĩkĩra thaĩri. Twathiaga nyũmba kwa nyũmba. Andũ aingĩ mũno nĩ meekĩrire thaĩri! Andũ arĩa twaragia nao twameeraga atĩ ariũ a Ithe witũ acio moohetwo, maarĩ Akristiano a ma na atĩ moohetwo na njĩra ĩtarĩ ya kĩhooto.”

Ihinda-inĩ rĩu iritũ, igomano nyingĩ nĩ ciekirũo cia gwĩkĩra ariũ a Ithe witũ hinya kĩĩroho. Ngathĩti ya Mũrangĩri yoigire ũũ: “Makĩria ma igomano mĩrongo ĩna . . . nĩ ciĩkĩtwo mwaka ũyũ . . . Nĩ twamũkĩrĩte riboti cia gũcanjamũra kuuma igomano icio ciothe. Mbere ĩyo igomano ciothe ireekagwo mĩeri-inĩ ĩmwe na ĩmwe harĩ mwaka; no rĩu o mweri nĩ kũrekwo kĩgomano.”

Andũ marĩ na ngoro njega no maathiaga na mbere gwĩtĩkĩra ũhoro mwega. Kĩgomano kĩmwe gĩekĩirũo Cleveland, Ohio, gĩokĩtwo nĩ andũ 1,200 na 42 makĩbatithio, na nĩ hamwe na kamwana kamwe kaarĩ na “ngatho harĩ Ngai na harĩ kũmwĩyamũrĩra ũndũ ũrĩa ũngĩaconorithirie andũ agima arĩa mateekĩte ũguo.”

Mũthia-inĩ wa mwaka wa 1918, Arutwo a Bibilia matiamenyaga ũrĩa gũgũthiĩ thutha ũcio. Nyũmba imwe cia Betheli ya Brooklyn nĩ cieendirio nayo wabici nene ya Aira a Jehova ĩgĩthamĩrio Pittsburgh, Pennsylvania. O na gũtuĩka ariũ a Ithe witũ arĩa maatongoragia maũndũ maahingĩrĩtwo njera, mũcemanio ũngĩ wa o mwaka nĩ wabangirũo gwĩkwo Janũarĩ 4, 1919. Hihi kũngĩathiire atĩa?

Ariũ a Ithe witũ no maathiire na mbere na wĩra wao. Maarĩ na ũũma biũ atĩ nĩ mangĩagĩire na moimĩrĩro mega ũũ atĩ rĩandĩko rĩrĩa maathuurire rĩa mwaka wa 1919 nĩ: “Gũtirĩ mũtĩ wa mbaara o na ũrĩkũ, ũrĩa ũthondeketwo wa gũgũũkĩrĩra, ũkaagĩrĩra.” (Isa. 54:17) Nĩ meehotorete biũ kũng’ethanĩra na mogarũrũku marĩa mangĩamongereire wĩtĩkio na mamekĩre hinya nĩ ũndũ wa wĩra mũnene ũrĩa wametereire.