Ndũkarore Maũndũ Marĩa ‘Ũtigĩte Thutha’

“Mũndũ o wothe angĩnyita mũraũ na acoke arore na thutha, ndaagĩrĩirũo nĩ gũtuĩka wa ũthamaki wa Ngai.”—LUK. 9:62.

ŨNGĨCOKIA ATĨA?

Twagĩrĩirũo ‘kũririkanaga mũtumia wa Loti’ nĩkĩ?

Nĩ maũndũ marĩkũ matatũ twagĩrĩirũo gwĩthema gwĩciria mũno ũhoro wamo?

Tũngĩthiĩ na mbere gũtwarana na ithondeka rĩa Jehova atĩa?

1. Nĩ mũkaana ũrĩkũ Jesu aaheanire, na nĩ kĩũria kĩrĩkũ tũngĩĩyũria?

 “RIRIKANAI mũtumia wa Loti.” (Luk. 17:32) Mũkaana ũcio, ũrĩa waheanirũo nĩ Jesu Kristo hakuhĩ mĩaka 2,000 mĩhĩtũku nĩ wa bata mũno ũmũthĩ gũkĩra hĩndĩ ĩngĩ o yothe. No rĩrĩ, Jesu eendaga kuuga atĩa akĩheana mũkaana ũcio mũrũmu? Ayahudi arĩa maamũthikagĩrĩria matiabataraga gũtaarĩrio makĩria. Nĩ maamenyaga maũndũ marĩa maakorete mũtumia wa Loti. Makĩũra kuuma Sodomu marĩ na famĩlĩ yake, nĩ aaregire gwathĩka, akĩrora na thutha agĩtuĩka ihiga rĩa cumbĩ.—Thoma Kĩambĩrĩria 19:17, 26.

2. Nĩkĩ kĩngĩkorũo gĩatũmire mũtumia wa Loti ehũgũre, na ũremi wake watũmire orũo nĩ kĩĩ?

² No rĩrĩ, nĩ kĩĩ gĩatũmire mũtumia wa Loti ehũgũre? Hihi nĩ merirĩria ma kũmenya ũrĩa gwathiaga na mbere? Hihi eehũgũrire one kana kũna itũũra rĩu nĩ rĩanangagwo kana nĩ kwaga aagĩte wĩtĩkio? Kana hihi, eeciragia ũhoro wa indo ciothe iria aatigĩte Sodomu? (Luk. 17:31) O kĩrĩa kĩngĩkorũo gĩatũmire ehũgũre, ũremi wake nĩ watũmire orũo nĩ muoyo wake. Ta wĩcirie ũndũ ũcio! Aakuire mũthenya o ũrĩa andũ acio aaganu a Sodomu na Gomora maakuire. Nĩkĩo Jesu oigire ũũ: “Ririkanai mũtumia wa Loti”!

3. Jesu aatĩtĩrithirie atĩa atĩ tũtiagĩrĩirũo kwĩhũgũra na njĩra ya mũhaano?

³ O na ithuĩ tũratũũra mahinda-inĩ maya nĩ tũrabatara kwĩmenyerera tũtikehũgũre na njĩra ya mũhaano. Jesu nĩ aatĩtĩrithirie ũndũ ũcio rĩrĩa aacokagĩria mũndũ ũrĩa waamũrĩtie kana no ambe acoke akoigĩre famĩlĩ yake ũhoro mbere ya gũtuĩka mũrutwo. Jesu oigire ũũ: “Mũndũ o wothe angĩnyita mũraũ na acoke arore na thutha, ndaagĩrĩirũo nĩ gũtuĩka wa ũthamaki wa Ngai.” (Luk. 9:62) Hihi macokio macio ma Jesu maarĩ moru?  Aca, Jesu nĩ aamenyaga atĩ kĩu kĩarĩ o kĩĩgwatio gĩa kũrega gũtuĩka mũrutwo wake. Jesu oigire atĩ mwerekera ta ũcio nĩ ‘kũrora na thutha.’ Hihi nĩ kũramakania kana mũndũ ũrarĩma na mũraũ ararora thutha o hanini kana hihi araiga mũraũ thĩ akehũgũra biũ? O ũrĩa kũngĩkorũo kũrĩ, meciria make no meherio wĩra-inĩ ũrĩa agĩrĩirũo gũkorũo akĩruta, na wĩra wake no ũthũke.

4. Twagĩrĩirũo kũigaga meciria maitũ maũndũ-inĩ marĩkũ?

⁴ Handũ ha gũtindanĩra na maũndũ ma tene, no mũhaka tũigage meciria maitũ maũndũ-inĩ marĩa marĩ mbere iitũ. Rora ũrĩa ũndũ ũcio ũtarĩirio wega thĩinĩ wa Thimo 4:25: “Maitho maku ta nĩmarorage o na mbere, imone ciaku nĩcierekagĩre na mbere yaku wega.”

5. Tũrĩ na gĩtũmi kĩrĩkũ gĩa kũrega kwĩhũgũrĩra maũndũ marĩa twatigire?

⁵ Tũrĩ na gĩtũmi kĩega gĩa kwaga kwĩhũgũrĩra maũndũ marĩa twatigire. Nĩkĩ? Maya nĩmo “matukũ marĩa ma kũrigĩrĩria.” (2 Tim. 3:1) Ica ikuhĩ Ngai ndekweheria o matũũra merĩ maganu, ĩndĩ ekũniina mũtabarĩre wa thĩ yothe wa maũndũ. Nĩkĩ gĩgũtũteithia twĩtheme ũndũ o wothe ũtariĩ ta ũrĩa wakorire mũtumia wa Loti? Tũkũbatara kwamba kũmenya mamwe ma maũndũ marĩa twatigire marĩa mangĩtũma twĩrirĩrie kwĩhũgũra. (2 Kor. 2:11) Nĩ ũndũ ũcio, rekei twarĩrĩrie maũndũ macio nĩ marĩkũ na tuone ũrĩa tũngĩĩthema kũiga meciria maitũ harĩ mo.

MATUKŨ MARĨA MEGA MA TENE

6. Nĩkĩ ti hingo ciothe mwĩcirĩrie witũ ũngĩkorũo ũrĩ mwega?

⁶ Ũgwati ũrĩa mũnene nĩ gwĩciria atĩ ũtũũro warĩ mwega mahinda-inĩ marĩa mahĩtũku. Ti hingo ciothe mwĩcirĩrie ũcio ũngĩkorũo ũrĩ wa ma. Twahota kwambĩrĩria gũtua atĩ twarĩ na mathĩna manini, tũcoke tũnokorerie ũrĩa twarĩ na gĩkeno, nĩguo kuoneke ta maũndũ maarĩ mega hĩndĩ ĩyo gũkĩra rĩu. Mawoni macio matagĩrĩire no matũme twĩrirĩrie matukũ marĩa maahĩtũkire. Ĩndĩ, Bibilia ĩtũheaga mũkaana ũyũ: “Tigaga kuuga atĩrĩ, Nĩ kĩ gĩatũmire matukũ ma tene maagĩre gũkĩra matukũ maya? Nĩ ũndũ ha ũhoro ũcio, ndũrĩ na ũũgĩ ũkĩũũria.” (Koh. 7:10) Nĩkĩ mwĩcirĩrie ta ũcio nĩ mũũru?

7-9. (a) Nĩ maũndũ marĩkũ maakorire Aisiraeli marĩ Misiri? (b) Aisiraeli maagĩire na itũmi irĩkũ cia gũkena? (c) Aisiraeli maambĩrĩirie kũnuguna na gũteta nĩkĩ?

⁷ Wĩcirie ũrĩa gwekĩkire harĩ Aisiraeli hĩndĩ ya Musa. O na gũtuĩka kĩambĩrĩria-inĩ nĩ maanyitĩtwo ũgeni bũrũri-inĩ wa Misiri, thutha wa gĩkuũ kĩa Jusufu, Amisiri ‘nĩ maaigĩire Aisiraeli akaburũ nĩguo mamanyarire na mĩrigo ĩrĩa maamaigagĩrĩra.’ (Tham. 1:11) Macũngĩrĩro-inĩ Firauni arĩ na muoroto wa kũnyihanyihia andũ a Ngai, akĩenda kũmaniina marĩ rũrĩrĩ. (Tham. 1:15, 16, 22) Hatarĩ nganja, nĩkĩo Jehova eerire Musa ũũ: “Ti-itherũ nĩnyonete mĩnyarirĩko ya andũ akwa arĩa marĩ Misiri, na ngaigua kĩrĩro kĩao nĩ ũndũ wa akaburũ akuo, tondũ nĩnjũĩ maruo marĩa marĩ namo.”—Tham. 3:7.

⁸ Ta hũra mbica gĩkeno kĩrĩa Aisiraeli maarĩ nakĩo makiumagara kuuma ũkombo-inĩ bũrũri-inĩ ũcio. Nĩ maakoretwo meyoneire magegania ma hinya wa Jehova rĩrĩa aareheire Firauni na andũ a Misiri Mahũra Ikũmi. (Thoma Thama 6:1, 6, 7.) Ma nĩ atĩ, makĩria ma Amisiri gwĩtĩkĩria Aisiraeli  mathiĩ-rĩ, nĩ maamaringĩrĩirie mathiĩ, makĩmahe indo nyingĩ cia thahabu na cia betha ũũ atĩ nĩ kũngĩerirwo atĩ ‘nĩ maatahire indo cia andũ a Misiri.’ (Tham. 12:33-36) Ningĩ Aisiraeli nĩ maakũngũĩire rĩrĩa moonire Firauni na mbũtũ yake makĩanangwo thĩinĩ wa Iria Itune. (Tham. 14:30, 31) Na githĩ wĩtĩkio wao ndwakĩagĩrĩirũo gwĩkĩrũo hinya nĩ kwĩyonera maũndũ ta macio ma magegania?

⁹ Ũndũ wa kũmakania nĩ atĩ, kahinda kanini thutha wao kũhonokio na njĩra ya kĩama, andũ acio nĩ maambĩrĩirie kũnuguna na kũng’ong’ora. Nĩkĩ? Nĩ ũndũ wa irio! Makĩaga kũiganĩra nĩ indo iria Jehova aamaheaga makĩambĩrĩria gũteta: “Nĩtũkũririkana ciũngũyũ iria twarĩaga o ro ũguo tũhũ kũu Misiri; na marenge ma mĩthemba mĩthemba, na itũngũrũ cia ndũire, na itũngũrũ iria ndungu, o na itũngũrũ thumu; no rĩrĩ, rĩu ngoro ciitũ nĩikũigua ta ciũrĩtwo nĩ hinya; na gũkũ gũtirĩ kĩndũ o na kĩ; na gũtirĩ kĩndũ kĩngĩ tũcũthĩrĩirie tiga o mana maya moiki.” (Ndar. 11:5, 6) Muonere wao nĩ waathũkĩte mũno nginya makenda gũcoka bũrũri-inĩ ũrĩa maarĩ ũkombo-inĩ! (Ndar. 14:2-4) Aisiraeli nĩ meehũgũrĩire maũndũ marĩa maatigĩte, nĩ ũndũ ũcio makĩaga gwĩtĩkĩrĩka nĩ Jehova.—Ndar. 11:10.

10. Kĩonereria kĩa Aisiraeli kĩratũruta atĩa?

¹⁰ Tũreruta atĩa mahinda-inĩ maya? Rĩrĩa tũrĩ na mathĩna, rekei tũtigage gwĩciria ũhoro wa maũndũ mahĩtũku marĩa mangĩoneka ta maarĩ mega—hihi mbere ya kwĩruta ma. O na gũtuĩka ti ũũru gwĩcũrania ũhoro wa maũndũ twĩrutĩte kuumana na ũrĩa twĩyoneire mahinda-inĩ marĩa mahĩtũku, kana kũririkana maũndũ mega-rĩ, nĩ tũkũbatara gũkorũo na mawoni magĩrĩire megiĩ mahinda marĩa mahĩtũku. Tũngĩaga gwĩka ũguo, no twage kũiganĩra na maũndũ marĩa tũrĩ namo mahinda-inĩ maya na twĩrirĩrie gũcokerera mũtũũrĩre witũ wa hau kabere.—Thoma 2 Petero 2:20-22.

MAŨNDŨ MARĨA WANEIMA

11. Andũ amwe monaga maũndũ marĩa meeimire atĩa?

¹¹ Ũndũ wa kĩeha nĩ atĩ, andũ amwe nĩ maroraga thutha maũndũ-inĩ marĩa meeimire, makona ta arĩ mĩeke maateire. Kwahoteka nĩ warĩ na mweke wa kuongerera gĩthomo, kũgĩa na igweta, kana kũgĩa na indo cia kĩĩmwĩrĩ, ĩndĩ ũgĩtua itua rĩa kwaga gũthingata maũndũ macio. Akristiano aingĩ nĩ matigĩte mĩeke mĩnene biacara-inĩ, maũndũ-inĩ ma gwĩkenia, gĩthomo, na mathako-inĩ. Mahinda nĩ mahĩtũku, na mũico ndũrĩ ũrakinya. Hihi nĩ kũrĩ hĩndĩ wĩciragia ũrĩa kũngĩathire korũo ndweimire maũndũ ta macio?

12. Paulo onaga atĩa maũndũ marĩa aatigĩte na thutha?

¹² Mũtũmwo Paulo nĩ eeimire maũndũ maingĩ nĩguo atuĩke mũrũmĩrĩri wa Kristo. (Afil. 3:4-6) Onaga atĩa maũndũ marĩa aatigĩte na thutha? Atwĩraga ũũ: ‘Maũndũ marĩa ndaatuaga maarĩ na uumithio, ndĩkĩtie gũtua atĩ nĩ ma tũhũ, tondũ wa kũmenya Kristo.’ Nĩkĩ? Aathire na mbere na kuuga ũũ: ‘O na maũndũ mothe-rĩ, ndĩmatuaga ma tũhũ, kuona atĩ nĩ menyete Kristo Jesu Mwathani wakwa na ũmenyi ũrĩa ũkĩrĩte kũna maũndũ mothe. Nĩ tondũ wa Kristo ndaateire indo ciothe, na ngĩcitua o ta mahuti ma gũteo, nĩ getha ndĩĩgĩĩre  na Kristo.’ a (Afil. 3:7, 8) O ta mũndũ ũrĩa ũikagia gĩko mborera-inĩ, na ndacokaga gũtara hathara, Paulo ndaigana kwĩrira nĩ ũndũ wa mweke o na ũmwe wa maũndũ marĩa aatigĩte thutha. Ndarĩ hĩndĩ aacokire kuona marĩ ma bata.

13, 14. Tũngĩrũmĩrĩra atĩa kĩonereria kĩa Paulo?

¹³ Nĩ kĩĩ kĩngĩtũteithia tũngĩambĩrĩria gwĩciria ũhoro wa mĩeke ĩrĩa tũrona ta twateire? Nĩ kũrũmĩrĩra kĩonereria kĩa Paulo. Atĩa? Wĩcũranie ũrĩa kĩrĩa ũrĩ nakĩo rĩu kĩrĩ kĩa bata. Nĩ wĩgĩrĩire na mũthithũ wa ũkuruhanu mwega na Jehova na nĩ ũkoretwo ũrĩ mwĩhokeku harĩ we. (Ahib. 6:10) Nĩ maũndũ marĩkũ ma thĩ ĩno mangĩigananio na irathimo cia kĩĩroho iria tũkenagĩra na iria tũgaakenera mahinda marĩa maroka?—Thoma Mariko 10:28-30.

¹⁴ Paulo nĩ acokete akagweta ũndũ ũngĩtũteithia gũthiĩ na mbere tũrĩ ehokeku. Oigire ũũ: ‘Nĩ ndiganĩirũo nĩ maũndũ marĩa ndaatigire, ngatambũrũka nyite maũndũ marĩa marĩ mbere yakwa.’ (Afil. 3:13) Rora wone atĩ Paulo agwetete maũndũ merĩ ma bata. Wa mbere, no mũhaka tũriganĩrũo nĩ maũndũ marĩa twatigire na thutha, tũtegũte hinya na mahinda maitũ ma bata tũgĩĩciria mũno ũhoro wamo. Kerĩ, o ta mũteng’eri ũrĩ hakuhĩ kũrĩkia ihenya-rĩ, tũkũbatara kũrora mbere, tũige meciria maũndũ-inĩ marĩa marĩ mbere iitũ.

15. Tũgunĩkaga atĩa twecũrania ũhoro wa ndungata njĩhokeku cia Ngai?

¹⁵ Rĩrĩa tũrecũrania ũhoro wa ndungata njĩhokeku cia Ngai—cia mahinda-inĩ maya kana marĩa mahĩtũku—no tũgĩe na hinya makĩria wa gũtũteithia gũthiĩ na mbere handũ ha kwĩhũgũrĩra maũndũ marĩa twatigire. Kwa ngerekano korũo Iburahimu na Sara maatũũraga meciragia ũhoro wa Uru-rĩ, “[nĩ mangĩagĩire na mweke wa] gũcoka kuo.” (Ahib. 11:13-15) Ĩndĩ matiacokire kuo. Kĩambĩrĩria-inĩ Musa aatigire maũndũ maingĩ mũno bũrũri-inĩ wa Misiri gũkĩra marĩa Aisiraeli arĩa angĩ maacokire gũtiga. O na kũrĩ ũguo, gũtirĩ ũndũ wonanagia atĩ nĩ eeriragĩria maũndũ macio. Ithenya rĩa ũguo, Bibilia yugaga atĩ “nĩaatuĩte atĩ kũmenwo nĩ ũndũ wa Kristo nĩ ũtonga mũnene gũkĩra indo iria ii bata cia Misiri; nĩ ũndũ nĩaatanyĩte kuona kĩheo kĩa ngatho kĩrĩa gĩkaheanwo.”—Ahib. 11:26.

MAŨNDŨ MARITŨ WANACEMANIA NAMO

16. Tũngĩhutio atĩa nĩ maũndũ marĩa twĩyoneire?

¹⁶ Ti maũndũ mothe twaneyonera mangĩkorũo marĩ mega. Kwahoteka nĩ tũiguaga ũũru twaririkana mehia kana mahĩtia twekire tene. (Thab. 51:3) Ningĩ no gũkorũo nĩ tũiguaga ũũru nĩ ũndũ wa ũtaaro twaheetwo. (Ahib. 12:11) Gwĩkwo kana kuona ta twekirũo maũndũ matarĩ ma kĩhooto no gũtũhinyĩrĩrie. (Thab. 55:2) Tũngĩka atĩa tũtigĩrĩre atĩ tũtinetĩkĩria maũndũ ta macio matũme twĩhũgũrĩre maũndũ marĩa twatigire? Rekei twarĩrĩrie cionereria ithatũ.

17. (a) Paulo eeĩtire “ũrĩa mũnyinyi mũno wa arĩa othe aamũre” nĩkĩ? (b) Nĩ kĩĩ gĩateithirie Paulo ndakaritũhĩrũo nĩ meciria mathũku?

¹⁷ Mahĩtia ma tene. Mũtũmwo Paulo  oigire ũũ: Nĩ “niĩ ũrĩa mũnyinyi mũno wa arĩa othe aamũre.” (Ef. 3:8) Eeyonaga ũguo nĩkĩ? Oigire ũũ: “Nĩ ũndũ nĩndanyaririre kanitha wa Ngai.” (1 Kor. 15:9) Ta hũũra mbica ũrĩa Paulo aaiguaga rĩrĩa acemania na amwe arĩa aanyarirĩte? Handũ ha gwĩtĩkĩria meciria macio mathũku mamũritũhĩre-rĩ, Paulo aaigaga meciria make harĩ tha nyingĩ iria onetio. (1 Tim. 1:12-16) Ngatho nyingĩ iria aarĩ nacio nĩ ciatũmaga athiĩ na mbere na ũtungata wake. Maũndũ ma tene marĩa Paulo aatuĩte itua rĩa kũriganĩrũo nĩmo nĩ hamwe na mĩthiĩre yake ya mehia. O na ithuĩ tũngĩigaga meciria maitũ harĩ tha iria Jehova atuonetie, nĩ tũrĩĩthemaga tũtikahinyĩrĩrio nĩ mĩtangĩko ya maũndũ marĩa mahĩtũku tũtangĩhota gũcenjia. No tũhũthagĩre hinya witũ wĩra-inĩ ũrĩa tũheetwo.

18. (a) Kũngĩthiĩ atĩa tũngĩambĩrĩria gwĩciria ũũru igũrũ rĩgiĩ ũtaaro tũheetwo? (b) Tũngĩrũmĩrĩra atĩa ciugo cia Suleimani harĩ gwĩtĩkĩra ũtaaro?

¹⁸ Ũtaaro twaheetwo. Ĩ tũngĩambĩrĩria kũririkana tũrĩ na marakara igũrũ rĩgiĩ ũtaaro twaheetwo? Ũndũ ũcio no ũtũrehere ruo na ningĩ ũtũme ‘tũũrũo nĩ hinya.’ (Ahib. 12:5) ‘Tũngĩira’ ũtaaro atĩ tondũ tũtinawĩtĩkĩra, kana ‘tũũrũo nĩ hinya’ thutha wa kũwĩtĩkĩra, moimĩrĩro no mamwe—tũtinagunĩka nĩ ũtaaro ũcio. Nĩ ũndũ mwega mũno gwathĩkĩra ciugo ici cia Suleimani: “Mũtumia ũyũ ũgwĩtwo Ũtaaro-rĩ, mwĩnyitagĩrĩre o na hinya; ndũkanamũrekie: mũgitagĩre, amu nĩwe mũgũtũũria muoyo.” (Thim. 4:13) O ta ndereba ũrĩa wathĩkagĩra marũũri ma barabara, rekei twĩtĩkagĩre ũtaaro, tũkaũrũmĩrĩra, na tũgathiĩ na mbere.—Thim. 4:26, 27; thoma Ahibirania 12:12, 13.

19. Tũngĩĩgerekania atĩa na wĩtĩkio wa Habakuku na Jeremia?

¹⁹ Gwĩkwo kana kuona ta twĩkĩtwo maũndũ matarĩ ma kĩhooto. Rĩmwe na rĩmwe twahota kũigua ta mũnabii Habakuku, ũrĩa wakaĩire Jehova nĩ ũndũ wa wagi wa kĩhooto, ategũtaũkĩrũo gĩtũmi kĩa Jehova gwĩtĩkĩria maũndũ mamwe matarĩ ma kĩhooto. (Hab. 1:2, 3) Harĩ bata mũno twĩgerekanie na wĩtĩkio wa mũnabii ũcio, ũrĩa woigire: “O na kũngĩtuĩka nĩ ũguo-rĩ, niĩ no gũkena ngakenera Jehova, Njanjamũke ngoro nĩ ũndũ wa Ngai wa ũhonokio wakwa.” (Hab. 3:18) O ta mũnabii Jeremia, ‘tũngĩikara tũrĩ na matanya’ tũrĩ na wĩtĩkio biũ harĩ Jehova, Ngai wa kĩhooto, no tũkorũo na ma atĩ maũndũ mothe nĩ makaarũngwo ihinda rĩrĩa rĩagĩrĩire.—Maca. 3:19-24.

20. Tũngĩonania atĩa atĩ nĩ ‘tũririkanaga mũtumia wa Loti’?

²⁰ Tũratũũra mahinda ma mwanya mũno. Maũndũ ma magegania nĩ marekĩka mahinda-inĩ maya, na mangĩ maingĩ marĩ mbere. Rekei ithuothe tũthiĩ na mbere na gũtwarana na ithondeka rĩa Jehova. Rekei twathĩkagĩre ũtaaro wa Kĩĩmaandĩko wa kũrora mbere no ti kwĩhũgũrĩra maũndũ marĩa twatigire. Tweka ũguo nĩ tũrĩonanagia atĩ nĩ ‘tũririkanaga mũtumia wa Loti.’

[Kohoro ka magũrũ-inĩ]

[Ciũria cia wĩruti]