Jesu Kristo​—Macokio ma Ciũria Ciitũ

“Andũ a kĩrĩndĩ manduaga ũ?”​—LUKA 9:18.

JESU oririe arutwo ake kĩũria kĩu tondũ nĩ aamenyaga atĩ andũ maarĩ na mawoni matiganĩte mamwĩgiĩ. Ĩndĩ, gũtiarĩ na gĩtũmi kĩega gĩa kũhĩngĩcĩka. Jesu ndeeyamũranagia na andũ, kana agekaga maũndũ na hitho. Handũ ha ũguo, aatukanaga na andũ matũũra-inĩ na taũni-inĩ ciao. Aahunjagia na akarutana kũndũ-inĩ kwa mũingĩ tondũ nĩ eendaga andũ mamenye ma ĩrĩa ĩmũkoniĩ.—Luka 8:1.

Ma ĩkoniĩ Jesu no ĩmenyeke kũgerera ciugo na ciĩko ciake iria ciandĩkĩtwo thĩinĩ wa Injiri iria inya cia Bibilia—Mathayo, Mariko, Luka, na Johana. Maandĩko macio matongoretio nĩ roho nĩmo mũthingi wa macokio ma ciũria ciitũ ciĩgiĩ Jesu.—Johana 17:17.

 KĨŨRIA: Hihi Jesu nĩ mũndũ waarĩ kuo kũna?

ICOKIO: Ĩĩ aarĩ kuo. Andĩki amwe a historĩ, ta Josephus na Tacitus a karine ya mbere, monanagia Jesu nĩ mũndũ warĩ kuo thĩinĩ wa historĩ. Igũrũ rĩa ũguo, Injiri nĩ cionanĩtie hatarĩ nganja atĩ Jesu aarĩ mũndũ wa biũ, no ti wa gwĩtungĩrũo nĩ andũ. Injiri icio nĩ cionanĩtie kũrĩa maũndũ marĩa ciarĩrĩirie meekĩkĩire na rĩrĩa meekĩkire. Kwa ngerekano, Luka, mwandĩki wa Injiri, akĩonania mwaka ũrĩa Jesu ambĩrĩirie ũtungata wake, agwetete andũ mũgwanja maarĩ wathani-inĩ arĩa marĩĩtwa mao maringaine na marĩa magwetetwo nĩ aandĩki a historĩ.—Luka 3:1, 2, 23.

Ũira wa atĩ Jesu nĩ mũndũ warĩ kuo thĩinĩ wa historĩ nĩ mũingĩ. Ibuku rĩtagwo Evidence for the Historical Jesus riugĩte atĩ, “athomi aingĩ nĩ metĩkagĩra atĩ nĩ kwarĩ mũndũ wetagwo Jesu wa Nazarethi karine-inĩ ya mbere.”

KĨŨRIA:Hihi Jesu kũna nĩ Ngai?

ICOKIO: Aca. Jesu ndarĩ hĩndĩ eeigananagia na Ngai. Handũ ha ũguo, Jesu kaingĩ onanagia atĩ we nĩ mũnini kũrĩ Jehova. a Kwa ngerekano, Jesu nĩ eetaga Jehova “Ngai wakwa” na “Ngai ũrĩa ũmwe wa ma.” (Mathayo 27:46; Johana 17:3) No mũndũ mũnini kũrĩ ũrĩa ũngĩ ũngĩhũthĩra ciugo ta icio akĩaria ũhoro wa ũcio mũnene. Mũruti wa wĩra ũrĩa wĩtaga mũmwandĩki “gĩtonga gĩakwa” kana “mũrũgamĩrĩri” nĩ onanagia wega atĩ e rungu rwa mũndũ ũcio.

Ningĩ Jesu nĩ onanirie atĩ we na Ngai ti mũndũ ũmwe. Hĩndĩ ĩmwe Jesu nĩ eerire arĩa maamũkararagia atĩrĩ: “Watho-inĩ wanyu nĩ haandĩkĩtwo atĩ ũira wa andũ erĩ nĩ wa ma. Nĩ niĩ nyumbũraga ũhoro wakwa niĩ mwene, o nake Ithe witũ ũrĩa wandekirie nĩ oimbũraga ũhoro wakwa.” (Johana 8:17, 18) No mũhaka Jesu na Jehova ti mũndũ ũmwe. Korũo nĩ ũmwe-rĩ, mangĩgĩĩtwo atĩa aira erĩ?

KĨŨRIA: Hihi Jesu aarĩ o mũndũ mwega tu?

ICOKIO: Aca. Aarĩ makĩria ma ũguo. Jesu nĩ aamenyaga atĩ aarĩ na itemi maũndũ-inĩ maigana ũna ma bata harĩ kũhinga kwa wendi wa Ngai. Maya nĩ mamwe mamo:

● “Mũriũ wa Ngai wa Mũmwe.” (Johana 3:18) Jesu nĩ aamenyaga kũrĩa oimĩte. Ũtũũro wake wambĩrĩirie ihinda inene mbere ya gũciarũo gũkũ thĩ. Aatarĩirie akiuga ũũ: ‘Nyumĩte igũrũ.’ (Johana 6:38) Jesu nĩwe warĩ wa mbere kũũmbwo nĩ Ngai na agĩteithia kũũmba indo iria ingĩ ciothe. Tondũ nowe wiki wombirũo nĩ Ngai na moko make-rĩ, Jesu nĩ aagĩrĩire gwĩtwo “Mũriũ wa Ngai wa mũmwe.”—Johana 1:3, 14; Akolosai 1:15, 16.

● “Mũrũ wa mũndũ.” (Mathayo 8:20) Kaingĩ Jesu nĩ eeĩtaga “Mũrũ wa mũndũ,” ciugo iria cionekaga ta maita 80 thĩinĩ wa Injiri. Ciugo icio cionanagia atĩ Jesu aarĩ mũndũ biũ no ti Ngai wĩhumbĩte mwĩrĩ wa mũndũ. Mũrũ wa Ngai wa mũmwe aacokire atĩa gũciarũo e mũndũ? Jehova aathamirie muoyo wa Mũrũwe kũgerera roho mũtheru, nginya o nda ya mũirĩtu gathirange Mũyahudi wetagwo  Mariamu, nake akĩoha nda. Nĩ ũndũ ũcio, Jesu aaciarirũo atarĩ na mehia na e mũkinyanĩru.—Mathayo 1:18; Luka 1:35; Johana 8:46.

● “Mũrutani.” (Johana 13:13) Jesu nĩ onanirie wega atĩ wĩra ũrĩa aahetwo nĩ Ngai warĩ ‘kurutana na kũhunjia ũhoro ũrĩa mwega’ wĩgiĩ Ũthamaki wa Ngai. (Mathayo 4:23; Luka 4:43) Aahũthĩrire njĩra hũthũ ĩrĩa andũ maataũkagĩrũo wega gũtaarĩria Ũthamaki wa Ngai nĩ kĩĩ, na ũrĩa ũgeeka nĩguo ũhingie wendi wa Jehova.—Mathayo 6:9, 10.

● “Ũhoro.” (Johana 1:1) Jesu aarĩ Mwaria wa Ngai—ũrĩa Ngai aahũthagĩra gũtwarĩra arĩa angĩ ũhoro na motaaro. Jehova nĩ aamũhũthĩrire gũkinyĩria andũ ndũmĩrĩri Yake gũkũ thĩ.—Johana 7:16, 17.

KĨŨRIA: Hihi Jesu nĩwe warĩ Mesia ũrĩa weranĩirũo?

ICOKIO: Ĩĩ. Ũrathi mũingĩ wa Bibilia nĩ warathĩte gũũka kwa Mesia, kana Kristo, marĩĩtwa moigĩte ũrĩa “Mũitĩrĩrie Maguta.” Ũcio Weranĩirũo nĩ angĩagĩire na itemi rĩa bata harĩ kũhingia muoroto wa Jehova. Hĩndĩ ĩmwe, harĩ mũtumia Mũsamaria werire Jesu ũũ: ‘Nĩ njũĩ Mesia nĩ agooka ũrĩa wĩtagwo Kristo.’ Hĩndĩ ĩyo Jesu akĩmumbũrĩra akĩmwĩra: ‘Niĩ ndĩrakwarĩria, nĩ niĩ ũcio.’—Johana 4:25, 26.

Hihi nĩ kũrĩ ũira o na ũmwe wonanagia atĩ Jesu kũna nĩwe warĩ Mesia? Kwĩ ũira mĩthemba ĩtatũ ĩrĩa ĩngĩturanĩrũo yonanagia biũ Mesia aarĩ ũ, o ta ũrĩa rũũri rwa kĩrore rũteithagia gũkũũrana mũndũ. Hihi Jesu nĩ aringaine na rũũri rũu? Ta wĩcirie maũndũ maya:

● Ndĩra ciake. Bibilia nĩ yarathĩte atĩ Mesia angĩkoimana na Iburahimu kũgerera harĩ njiarũa cia Daudi. (Kĩambĩrĩria 22:18; Thaburi 132:11, 12) Jesu nĩ oimanire nao erĩ.—Mathayo 1:1-16; Luka 3:23-38.

● Morathi marĩa maahingire. Maandĩko ma Kĩhibirania nĩ maarathĩte maũndũ maingĩ megiĩ ũtũũro wa Mesia arĩ gũkũ thĩ, nginya ũhoro wĩgiĩ gũciarũo na gũkua gwake. Jesu nĩ aahingirie morathi macio mothe. Mamwe mamo nĩ: Gũciarĩrũo Bethilehemu (Mika 5:2; Luka 2:4-11), gwĩtwo kuuma Misiri (Hosea 11:1; Mathayo 2:15), na kũũragwo atekuunwo ihĩndĩ rĩake o na rĩmwe (Thaburi 34:20; Johana 19:33, 36). Gũtirĩ hĩndĩ kũngĩahotekire Jesu atongorie mũtũũrĩre wake ũringane na maũndũ marĩa maabataranagia, nĩguo ũhingie ũrathi wothe wĩgiĩ Mesia. b

● Ũira wa Ngai we mwene. Hĩndĩ ĩrĩa Jesu aaciarirũo, Ngai nĩ aatũmire araika makeere arĩithi atĩ Mesia nĩ aarĩkĩtie gũciarũo. (Luka 2:10-14) Maita maigana ũna ũtungata-inĩ wa Jesu, Ngai we mwene nĩ aaririe kuuma igũrũ, akĩonania atĩ nĩ etĩkĩrĩte Jesu. (Mathayo 3:16, 17; 17:1-5) Jehova nĩ aahotithirie Jesu kũringa ciama nene, ũgĩtuĩka ũira makĩria atĩ Jesu nĩwe warĩ Mesia.—Atũmwo 10:38.

 KĨŨRIA: Hihi kwarĩ o mũhaka Jesu anyarirĩke na akue?

ICOKIO: Jesu ndeehĩtie, kwoguo ndaagĩrĩire kũnyarirĩka. O na ndagĩrĩire gũcuurio mũtĩ igũrũ ta mwĩki-naĩ, acoke atiganio akue gĩkuũ gĩa thoni. O na kũrĩ ũguo, Jesu nĩ aamenyaga nĩ angĩekirũo maũndũ macio moru na akĩĩneana ekwo ũguo.—Mathayo 20:17-19; 1 Petero 2:21-23.

Ũrathi wĩgiĩ Mesia nĩ waarathĩte atĩ nĩ angĩkanyarirĩka na oragwo nĩguo ahumbĩre mahĩtia ma andũ angĩ. (Isaia 53:5; Danieli 9:24, 26) Jesu we mwene oigire atĩ okire nĩguo “arute muoyo wake ũtuĩke wa gũkũũra andũ aingĩ.” (Mathayo 20:28) Arĩa monanagia wĩtĩkio harĩ gĩkuũ gĩake kĩrĩ igongona rĩa ũkũũri, mena kĩĩrĩgĩrĩro gĩa kũhonokio kuuma kũrĩ mehia na gĩkuũ, hamwe na gũtũũra tene na tene thĩinĩ wa Paradiso gũkũ thĩ. c—Johana 3:16; 1 Johana 4:9, 10.

KĨŨRIA: Hihi no twĩtĩkie kũna atĩ Jesu nĩ aariũkirio kuuma kũrĩ akuũ?

ICOKIO: Ĩĩ. Jesu nĩ eerĩgĩrĩire biũ atĩ nĩ angĩariũkirio kuuma kũrĩ akuũ. (Mathayo 16:21) O na kũrĩ ũguo, harĩ bata ũmenye atĩ Jesu we mwene o na aandĩki a Bibilia, gũtirĩ wonanirie orĩ atĩ Jesu angĩariũkire na njĩra ĩtarĩ ya kĩama. Gũtirĩ mũndũ ũngĩeciririe ũndũ ta ũcio. Tondũ o na Bibilia nyene yugaga atĩ, ‘Ngai aamũriũkirie akĩmuohora na ruo rũa gĩkuũ.’ (Atũmwo 2:24) Angĩkorũo nĩ twĩtĩkagĩra atĩ Ngai e kuo na nĩwe Mũũmbi wa indo ciothe-rĩ, tũkĩrĩ na gĩtũmi kĩiganu gĩa gwĩtĩkia atĩ nĩ angĩahotire kũriũkia Mũrũwe kuuma kũrĩ akuũ.—Ahibirania 3:4.

Hihi nĩ kũrĩ ũira wa kwĩhokeka wonanagia atĩ Jesu nĩ aariũkirio? Ta wĩcirie maũndũ maya.

● Ũira wa arĩa meeyoneire. Mĩaka ta 22 thutha wa Jesu gũkua, mũtũmwo Paulo aandĩkire atĩ nĩ gwakoretwo na andũ makĩria ma 500 arĩa meeyoneire Jesu aariũkĩte na aingĩ ao maarĩ muoyo hĩndĩ ĩrĩa Paulo aandĩkire ũhoro ũcio. (1 Akorintho 15:6) Mũira ũmwe kana erĩ no makarario-ĩ, no nũ ũngĩhota gũkararia ũira wa andũ 500 meeyoneire?

● Aira a kwĩhokeka. Arutwo a Jesu a mbere—arĩa maarĩ na mweke wa kũmenya ũndũ ũrĩa wekĩkire kũna—maahunjagia mena ũmĩrĩru atĩ Jesu nĩ aariũkĩtio. (Atũmwo 2:29-32; 3:13-15) Ĩĩ nĩ ma, moonaga gwĩtĩkia atĩ nĩ aariũkĩtio gwĩ kwa bata harĩ wĩtĩkio wa Gĩkristiano. (1 Akorintho 15:12-19) Arutwo acio nĩ mangĩetĩkĩrire gũkua handũ ha gũkaana wĩtĩkio wao harĩ Jesu. (Atũmwo 7:51-60; 12:1, 2) Hihi nĩ ũkuona ta harĩ mũndũ ũngĩtĩkĩra gũkuĩra ũndũ aramenya atĩ ti wa ma?

Twarĩrĩria macokio ma Bibilia ma ciũria ithathatũ cia bata ciĩgiĩ Jesu. Macokio macio nĩ matuonia wega Jesu nũ. No macokio macio hihi nĩ ma bata? Na njĩra ĩngĩ-rĩ, hihi ũndũ ũrĩa ũngĩthuura gwĩtĩkia wĩgiĩ Jesu nĩ wa bata?

[Kohoro ka magũrũ-inĩ]