Hihi Ũrĩ Wamenya?
Thubiri iria ciahũthĩkaga mahinda-inĩ ma Bibilia ciarĩ ndũĩ?
Bibilia yonanagia atĩ thubiri ciahũthagĩrũo kũnungia nguo na morĩrĩ wega. (Thaburi 45:8; Thimo 7:17; Rũĩmbo rũa Suleimani 4:14) No kũhoteke thubiri cia mahinda ma Bibilia cioimaga mĩtĩ-inĩ ĩĩtagwo na gĩthũngũ Agarwood (ya mũthemba wa Aquilaria). O ũrĩa mũtĩ ũcio ũthiaga ũkĩbuthaga, ũrutaga ngamu na maguta manungaga wega. Mũtĩ ũcio waathĩagwo ũgatuĩka mũtutu ũrĩa weendagio ũrĩ “thubiri.”
Bibilia ĩringithanagia hema ya Aisiraeli na “thubiri ihandĩtwo nĩ Jehova.” (Ndari 24:5, 6) Ũndũ ũcio nĩguo wonanagia atĩ, no gũkorũo mũtĩ ũcio warĩ Agarwood, tondũ ũraihaga ũgakinyia ũraihu wa mita 30 na honge ciaguo igatandamũka mũno. O na gũtuĩka mũtĩ ũcio nduonekaga Isiraeli ũmũthĩ, ibuku rĩĩtagwo A Dictionary of the Bible, riugaga ũũ: “Tũtingĩregana na ũhoro wa atĩ mũtĩ ũyũ na ĩngĩ ĩtonekaga [kũndũ kũu] ũmũthĩ, nĩ yahaandagwo Kĩanda-inĩ kĩa Jorodani, kĩrĩa gĩakoragwo na ũtonga mũingĩ na gĩaikaraga andũ aingĩ mũno.”
Nĩ magongona marĩkũ meetĩkĩrĩkĩte hekarũ-inĩ ya Jerusalemu?
Watho wa Ngai woigĩte atĩ, magongona mothe marĩa maarutagĩrũo hekarũ-inĩ maagĩrĩire gũkorũo marĩ marĩa mega biũ. Ngai ndaangĩetĩkĩrire magongona marĩ na wathe. (Thama 23:19; Maũndũ ma Alawii 22:21-24) Kũringana na mwandĩki ũmwe Mũyahudi wa karine ya mbere Mahinda Maitũ, wetagwo Philo, athĩnjĩri Ngai a mahinda macio, maaroraga nyamũ “kuuma mũtwe nginya kũgũrũ,” nĩguo matigĩrĩre atĩ, “ndĩarĩ na kawathe kana kaũgũ o na kanini.”
Mũthomi E. P. Sanders oigire atĩ no kũhoteke athĩnjĩri Ngai, “metĩkĩrĩtie endia ehokeku a nyamũ cia magongona, kwendia nyamũ na nyoni o iria tu maakoragwo marorete kabere. Thutha ũcio, mwendia nĩ aanengeraga mũgũri kanyamũ ka mũthemba mũna, ga kuonania atĩ nyamũ yake ndĩarĩ na kaũgũ.”
Mwaka wa 2011, athuthuria a maũndũ ma tene nĩ moonire kanyamũ ta kau hakuhĩ na hekarũ, kanyamũ ka rĩũmba kaigana ta ciringi karĩa kaahũthĩkaga karine ya 1 Mbere ya Mihinda Maitũ, nginya mwaka wa 70 Mahinda Maitũ. Gakoragwo na ciugo igĩrĩ cia Kĩaramu iria ciugĩte “Nĩ theru ya kũrutĩrũo Ngai.” Kwĩrĩkanaga atĩ, athĩnjĩri Ngai maaneanagĩria kanyamũ kau na nyamũ kana indo iria ingiahũthĩrirũo ũthathaiya-inĩ kana cia magongona.