Paul: John, nĩ ngoretwo ngĩkenera mũno mahinda marĩa tũkoragwo na ndeereti ya Bibilia hamwe nawe. * Rĩrĩa twĩrĩga kwaria, nĩ woririe kĩũria gĩkoniĩ Ũthamaki wa Ngai. Na ũkĩnjũria kĩrĩa gĩtũmaga Aira a Jehova metĩkie atĩ Ũthamaki waambĩrĩirie gwathana mwaka wa 1914.

John: Ĩĩ, ndĩrathomaga rĩmwe rĩa mabuku manyu, na rĩronanagia atĩ Ũthamaki wa Ngai waambĩrĩirie gwathana mwaka wa 1914. No nĩ ndendire mũno kũmenya ũhoro ũcio tondũ mugaga atĩ maũndũ marĩa mothe mwĩtĩkĩtie makoragwo mehocetie Bibilia-inĩ.

Paul: Ũcio nĩ ũhoro wa ma, morutani maitũ mothe makoragwo moimĩte Bibilia-inĩ.

John: Nĩ thomete Bibilia yothe, na ndionire handũ hagwetete mwaka wa 1914. Ningĩ nĩ ndathuthuririe Bibilia Intanenti-inĩ ngĩetha mwaka wa “1914.” Na hatirĩ kĩndũ ta kĩu ndonire.

Paul: John no nyende gũgũcokeria ngatho nĩ ũndũ wa maũndũ merĩ. Wa mbere, nĩ gũkorũo nĩ ũthomete Bibilia yothe. No mũhaka ũkorũo nĩ wendete Kiugo kĩa Ngai mũno.

John: Nĩ ndĩmĩendete. Ndigwĩciria kwĩ ibuku rĩtariĩ ta Bibilia.

Paul: No njĩtĩkanie nawe. Ningĩ no nyende gũgũcokeria ngatho nĩ ũguo wahũthĩrire Bibilia gũcaria macokio ma kĩũria gĩaku. Wekire ũndũ ũrĩa Bibilia ĩtwĩraga twĩke: “Caragia” ũmenyo. * Nĩ ngatho mũno nĩ kĩyo kĩu gĩaku.

John: Nĩ ngatho. No nyende gũthiĩ na mbere kwĩruta. Nĩ ndageririe gũthuthuria makĩria, na ngĩona ũhoro wĩgiĩ mwaka wa 1914 ibuku-inĩ rĩrĩ tũkoretwo tũgĩthoma. Rĩgwetaga ũhoro wĩgiĩ kĩroto kĩarotetwo nĩ mũthamaki ũmwe, kĩĩgiĩ mũtĩ mũnene watemirũo ũgĩcoka ũgĩthundũka. Kĩndũ ta kĩu.

Paul: Nĩ ndaririkana. Ũrathi ũcio ũkoragwo ibuku-inĩ rĩa Danieli mũrango wa 4. Nĩ kĩroto kĩarotetwo nĩ Mũthamaki Nebukadinezaru wa Babuloni.

John: Ĩĩ nĩguo ũcio. Nĩ ndathomire ũrathi ũcio maita maigana ũna. No kwaria ma, o na thomete ũguo ndingĩkwĩra ũrĩa ũrathi ũcio ũkonainie na Ũthamaki wa Ngai kana mwaka wa 1914.

Paul: Ĩĩ, nĩ ũĩ John, o na mũnabii Danieli ndaataũkĩirũo biũ nĩ ũrĩa ciugo icio aatongoririo nĩ roho kwandĩka cioigĩte!

John: Nĩguo?

Paul: Ĩĩ. Tondũ ũngĩrora haha Danieli 12:8 oigire ũũ: “Na niĩ ngĩkĩigua maũndũ macio, no ndiigana kũmenya gĩtũmi kĩamo.”

John: Kwoguo to niĩ wiki itarataũkĩrũo.

Paul: Ũhoro wa ma nĩ atĩ, Danieli aagire gũtaũkĩrũo biũ nĩgũkorũo ihinda rĩa Ngai rĩtiakinyĩte rĩa kũguũrĩria andũ ũrathi ũrĩa ũrĩ ibuku-inĩ rĩa Danieli na njĩra nginyanĩru. Ĩndĩ mahinda-inĩ maya tũrĩ,  no tũhote gũtaũkĩrũo nĩ ũrathi ũcio na njĩra nginyanĩru.

John: Nĩkĩ kĩratũma uuge ũguo?

Paul: Ta rora mũhari ũyũ ũrũmĩrĩire thĩinĩ wa Danieli 12:9: ‘Ndeto icio nĩ hingĩre na igacinĩrĩrũo mũhũri, nĩ getha ciikare nginya hĩndĩ ya ithirĩro.’ Kwoguo ũrathi ũyũ ũngĩataũkĩkire wega makĩria ‘hĩndĩ ya ithirĩro.’ Na ta ũrĩa tũrĩarĩrĩria wĩruti-inĩ witũ wa Bibilia, kũrĩ na ũira mũingĩ ũronania atĩ tũratũũra matuku-inĩ macio. *

John: Kwoguo-rĩ, no ũndarĩrie ũrathi ũrĩa ũrĩ ibuku-inĩ rĩa Danieli?

Paul: No ngerie.

Paul: Reke ngũtaarĩrie na njĩra nguhĩ kĩrĩa Mũthamaki Nebukadinezaru oonire kĩroto-inĩ gĩake. Tũcoke twarĩrĩrie ũrĩa kĩroto kĩu kiugĩte.

John: Nĩ wega.

Paul: Kĩroto-inĩ kĩu Nebukadinezaru oonire mũtĩ mũnene mũno wakinyĩte igũrũ. Agĩcoka akĩigua mũraika wa Ngai agĩathana mũtĩ ũcio ũtemwo. O na kũrĩ ũguo, Ngai oigire gĩthukĩ kĩa mũtĩ ũcio gĩtigakũũrũo. Thutha wa “mahinda mũgwanja,” mũtĩ ũcio nĩ ũngĩathundukire rĩngĩ. * Ũrathi ũyũ mbere werekeirio kũrĩ Mũthamaki Nebukadinezaru. O na gũtuĩka aarĩ mũthamaki warĩ na hinya mũno, o ta mũtĩ ũcio wakinyĩte matũ-inĩ, nĩ aatemirũo o ta mũtĩ kwa “mahinda mũgwanja.” Hihi no ũririkane ũrĩa gwathire na mbere?

John: Aca, ndiraririkana.

Paul: Ndũkamake. Bibilia yonanagia atĩ, Nebukadinezaru nĩ aagĩire na meciria ta ma nyamũ kwa ihinda rĩa mĩaka mũgwanja. Ihinda-inĩ rĩu, ndangĩahotire gũtongoria arĩ mũthamaki. No mũthia-inĩ wa mahinda mũgwanja, Nebukadinezaru nĩ aacokereirũo nĩ meciria make na akĩambĩrĩria gwathana rĩngĩ. *

John: Tũrĩ o hamwe. No rĩu-rĩ, maũndũ maya mothe makonainie atĩa na Ũthamaki wa Ngai na mwaka wa 1914?

Paul: Ngĩtaarĩria na njĩra nguhĩ, ũrathi ũyũ warĩ ũhinge na njĩra igĩrĩ. Waahingire rĩa mbere rĩrĩa Mũthamaki Nebukadinezaru aatigire gwathana kwa ihinda. Na rĩa kerĩ wahingire rĩrĩa wathani wa Ngai gũkũ thĩ warũgamire kwa ihinda. Kwoguo, kũhinga kũu gwa kerĩ nĩ kuo gũkonainie na Ũthamaki wa Ngai.

John: Mũmenyaga atĩa ũrathi ũcio warĩ ũhinge rĩa kerĩ na atĩ kuhinga kũu nĩ gũkonainie na Ũthamaki wa Ngai?

Paul: Ũndũ ũmwe nĩ atĩ, ũrathi ũcio nĩ wonanagia ũndũ ũtũteithagia kũmenya ũguo. Kũringana na Danieli 4:17, ũrathi ũcio waheanirũo “nĩ getha andũ othe mamenye atĩ Ũrĩa-wĩ-Igũrũ-Mũno nĩwe ũthamakagĩra ciana-cia-Adamu, naguo ũthamaki ũcio aũheaga o ũrĩa angĩenda kũhe.” Hihi nĩ wona ciugo “nĩwe ũthamakagĩra ciana-cia-Adamu”?

John: Ĩĩ nĩ ndona, Bibilia yoiga “Ũrĩa-wĩ-Igũrũ-Mũno nĩwe ũthamakagĩra ciana-cia-Adamu.”

Paul: Nĩ wega. Ũgwĩciria “Ũrĩa-wĩ-Igũrũ-Mũno” nũũ?

John: Ngwĩciria rĩraaria ũhoro wa Ngai.

Paul: Nĩ ma. Kwoguo ũndũ ũcio nĩ ũratũteithia kũmenya atĩ ũrathi ũyũ ndũkoniĩ Nebukadinezaru wiki. Ningĩ nĩ ũkoniĩ “ciana-cia-Adamu”—kana wathani wa Ngai igũrũ rĩa andũ. Na no wone atĩ, ũhoro ũcio nĩ ũratwarana na maandĩko mangĩ marĩa mathiũrũrũkĩirie ũrathi ũcio.

John: Ũrenda kuuga atĩa?

Paul: Ibuku rĩa Danieli nĩ rĩarĩrĩirie kĩongo kĩmwe kũndũ kũingĩ. Nĩ rĩaragĩrĩria ũrĩa Ũthamaki wa Ngai rungu rwa Mũrũ wake Jesu ũngĩkaahandwo. Kwa ngerekano, ta reke tũcoke na thutha hanini. Hihi no ũthome Danieli 2:44?

John: Ĩĩ. Rĩroiga: “Na rĩrĩ, hĩndĩ ya athamaki acio-rĩ, nĩguo Ngai-wa-Igũrũ akahanda ũthamaki ũrĩa ũtagacoka gũthario o rĩ, o rĩ, o na kana wathani waguo ũneanwo moko-inĩ ma andũ angĩ, no nĩ  kũmemenda ũkamemenda mothamaki macio mangĩ, ũmanine biũ, naguo ũtũũre wĩhandĩte tene na tene.”

Paul: Nĩ ngatho. Hihi nĩ ũrona mũhari ũyũ ta ũrarĩrĩria ũhoro wĩgiĩ Ũthamaki wa Ngai?

John: Hmm. Ndirĩ na ma.

Paul: Ta rora wone mũhari ũcio woiga Ũthamaki ũcio, ‘ũgatũũra wĩhandĩte tene na tene.’ Ũthamaki wa Ngai noguo wiki tu ũngĩtũũra wĩhandĩte tene na tene no gũtirĩ thirikari ya mũndũ ĩngĩhota gwĩka ũguo, kana nĩ kũrĩ?

John: Ndigwĩciria nĩ kũrĩ.

Paul: Ta rora wone ũrathi ũngĩ wĩgiĩ Ũthamaki wa Ngai ibuku-inĩ rĩa Danieli 7:13, 14. rĩkĩarĩrĩria ũhoro wa mũthamaki ũgaathana ihinda rĩũkĩte rĩandĩko rĩu riugaga ũũ: ‘Agĩkĩheo wathani, na riri, o na ũthamaki, Nĩ getha andũ a nduka ciothe, na a ndũrĩrĩ ciothe, na a mĩario yothe, mamũtungatagĩre. Naguo wathani ũcio wake nĩ wa mĩndĩ na mĩndĩ, na ndũgathira o rĩ, o rĩ. Naguo ũthamaki ũcio wake ndũkonũhĩka o na atĩa.’ Nĩ ũndũ ũrĩkũ ũũĩ waigua wagwetwo mĩhari-inĩ ĩyo?

John: Ndaiuga ũrathi ũcio wagweta ũthamaki.

Paul: Ũcio nĩ ũhoro wa ma. No ti ũthamaki o wothe. Ta rora wega wone Ũthamaki ũyũ ũgaathaga “andũ a nduka ciothe, na a ndũrĩrĩ ciothe, na a mĩario yothe.” Ũguo nĩ kuuga atĩ, Ũthamaki ũcio ũgathana thĩ yothe.

John: Nĩ ma, ndigũtaũkĩirũo nĩ rĩandĩko rĩu wega. No ũguo nĩguo riugĩte.

Paul: Ningĩ ta rora wone ũndũ ũngĩ ũrathi ũcio uugĩte “Naguo wathani ũcio wake nĩ wa mĩndĩ na mĩndĩ, na ndũgathira o rĩ, o rĩ.” Ciugo icio nĩ ithiĩte kũringana na ũrathi ũrĩa twakorũo twathoma ibuku-inĩ rĩa Danieli 2:44, kana tiguo?

John: Ĩĩ, nĩguo.

Paul: Reke tũcokere na njĩra nguhĩ maũndũ marĩa twarĩrĩria. Ũrathi ũrĩa ũrĩ thĩinĩ wa Danieli mũrango wa 4 waheanirũo nĩguo andũ mamenye atĩ, “Ũrĩa-wĩ-Igũrũ-Mũno nĩwe ũthamakagĩra ciana-cia Adamu.” Ũndũ ũcio nĩ ũronania wega atĩ, ũrathi ũcio ndũkoniĩ Nebukadinezaru wiki no nĩ warĩ ũhinge na njĩra ĩngĩ nene. Thĩinĩ wa ibuku rĩa Danieli rĩothe, nĩ tuonaga ũrathi ũtiganĩte ũkĩaria igũrũ rĩgiĩ kũhandwo kwa Ũthamaki wa Ngai rungu rwa wathani wa Mũrũ wake. Hihi nĩ ũkuona ta tũrĩ na itũmi njega cia kuuga atĩ ũrathi ũyũ ũrĩ thĩinĩ wa ibuku rĩa Danieli mũrango wa 4 nĩ ũkonainie na Ũthamaki wa Ngai?

John: Ĩĩ nĩ ndĩrona nĩ ikonainie. No ndirona harĩa mwaka wa 1914 ũrokĩra.

Paul: Ta reke tũcoke thutha hanini harĩ Mũthamaki Nebukadinezaru. Ririkana atĩ nĩwe waarũgamĩrĩirũo nĩ mũtĩ harĩ kũhinga kwa ũrathi ũcio gĩcunjĩ-inĩ kĩa mbere. Wathani wake nĩ wambire kũrũgama rĩrĩa mũtĩ ũcio watemirũo na ũgĩtigwo mahinda mũgwanja, hĩndĩ ĩrĩa aagĩire na meciria mahanaine na ma nyamũ kwa ihinda. Ihinda rĩu rĩa mahinda mũgwanja rĩathirire rĩrĩa Nebukadinezaru aacokereirũo nĩ meciria make na akĩambĩrĩria gwathana rĩngĩ. Ũrathi ũcio ũngĩahingire rĩa kerĩ, rĩrĩa wathani wa Ngai gũkũ thĩ ũngĩarũgamirio kwa ihinda, no ti kuuga atĩ Ngai nĩ aaremetwo gwathana.

John: Ũrenda kuga atĩa?

Paul: Matukũ-inĩ ma Bibilia, Athamaki a Isiraeli arĩa maathanaga Jerusalemu matuĩkaga maikarĩire “gĩtĩ gĩa ũthamaki kĩa Jehova.” * Maathanaga ithenya rĩa Ngai. Kwoguo, wathani wa athamaki acio, wonanagia njĩra ya Ngai ya gwathana. O na kũrĩ ũguo, thutha wa ihinda aingĩ a athamaki acio  nĩ maagire gwathĩkĩra Ngai na noguo arĩa marĩ rungu rwa wathani wao meekire. Nĩ ũndũ Aisiraeli nĩ maagire gwathĩka, Ngai nĩ etĩkĩririe mahootwo nĩ Ababuloni mwaka-inĩ wa 607 mbere ya Kristo. Kuuma hĩndĩ ĩyo gũthiĩ na mbere, gũtirĩ athamaki angĩ marũgamagĩrĩra wathani wa Jehova Jerusalemu. Na njĩra ĩyo, wathani wa Ngai ũkĩamba kũrũgama kwa ihinda. Tũrĩ o hamwe?

John: Ĩĩ.

Paul: Kwoguo, mwaka wa 607 mbere ya Kristo nĩguo warĩ kĩambĩrĩria kĩa mahinda mũgwanja, kana ihinda rĩrĩa wathani wa Ngai gũkũ thĩ wambire kũrũgama. Mũthia-inĩ wa mahinda mũgwanja, Ngai nĩ angĩamũrire mũthamaki mwerũ nĩguo amũrũgamĩrĩre, no mũthamaki ũcio angĩathanire kuuma igũrũ. Hĩndĩ ĩyo nĩguo ũrathi ũngĩ ũrĩa tũthomaga ibuku-inĩ rĩa Danieli ũngĩkahinga. Kwoguo, kĩũria kĩnene nĩ gĩkĩ: Mahinda mũgwanja maathirire rĩ? Tũngĩhota gũcokia kĩũria kĩu, no tũhote kũmenya rĩrĩa Ũthamaki wa Ngai waambĩrĩirie gwathana.

John: Aah nĩ ndona. Ngwĩciria maathirire mwaka wa 1914?

Paul: Ĩĩ-ni! Nĩ wamenya.

John: No tũngĩmenya ũguo atĩa?

Paul: Hĩndĩ ya ũtungata wake gũkũ thĩ, Jesu nĩ oonanirie atĩ mahinda mũgwanja matiathirĩte. * Kwoguo, no mũhaka mahinda macio makorũo maarĩ ihinda iraya. Mahinda macio mũgwanja maambĩrĩirie mĩaka mĩingĩ mbere ya Jesu atanoka thĩ na magĩthiĩ na mbere o na thutha wake gũcoka igũrũ. Ningĩ ririkana atĩ, ũrathi ũrĩa ũrĩ ibuku-inĩ rĩa Danieli ndũngĩaguũrĩirio andũ o ‘nginya hĩndĩ ya ithirĩro.’ * No ũndũ wa kũgegania nĩ atĩ, mĩaka-inĩ ya 1800, arutwo a Bibilia nĩ maathuthuririe ũrathi ũyũ na morathi mangĩ na kinyi. Nĩ maambĩrĩirie gũtaũkĩrũo atĩ, mahinda mũgwanja mangĩathirire mwaka wa 1914. Maũndũ manene marĩa mekĩkire thĩinĩ wa thĩ ihinda-inĩ rĩu, nĩ mekĩraga mũkonde atĩ, mwaka wa 1914 nĩguo Ũthamaki wa Ngai waambĩrĩirie gwathana igũrũ. Ũcio nĩguo warĩ mwaka ũrĩa thĩ ĩno yaingĩrire matukũ-inĩ ma kũrigĩrĩria. Nĩ njũĩ macio nĩ maũndũ maingĩ mũno ngwĩrĩte gũkinyĩria hau.

John: Ĩĩ. No mũhaka ingĩthoma ũhoro ũcio rĩngĩ nĩguo ndĩũnyite wega.

Paul: Ndũkamake. O na niĩ nĩ ndoire ihinda ingĩkahota kũnyitithania ũhoro ũcio wothe. No gũkinyĩria hau, ngwĩhoka ndeereti itũ nĩ yagũteithia kuona atĩ Aira a Jehova makoragwo mahocetie ũrutani wao wĩgiĩ Ũthamaki Bibilia-inĩ.

John: No njĩtĩkanie nawe. Nĩ ngenagio mũno nĩ ũrĩa wĩtĩkio wanyu ũkoragwo wĩhocetie harĩ Bibilia.

Paul: Nĩ ndĩrona o nawe wĩ na wendi o ta ũcio. No ta o ũrĩa ngũkwĩrĩte-rĩ, ndũngĩhota kũnyita maũndũ macio mothe o rĩmwe. Nĩ njũĩ ũrĩ o na ciũria ingĩ. Kwa ngerekano nĩ tuonire atĩ mahinda marĩa mũgwanja nĩ makonainie na Ũthamaki wa Ngai na atĩ maambĩrĩirie mwaka wa 607 mbere ya Kristo. O na kũrĩ ũguo-rĩ, tũmenyaga atĩa atĩ matukũ macio mũgwanja maathirire mwaka wa 1914? *

John: Ĩĩ, o na niĩ nĩ ndĩreyũria kĩũria kĩu.

Paul: Bibilia nĩ ĩtũteithagia kũmenya rĩrĩa matukũ macio maathirire. No wende tũthuthurie ũndũ ũcio hĩndĩ ĩyo ĩngĩ ndagũceerera?

John: Ĩĩ no ngene mũno kũmenya ũhoro ũcio.