ITHUOTHE twanona andũ makĩrakara, na hatarĩ nganja o na ithuĩ nĩ tũrakaraga rĩmwe na rĩmwe. O na gũtuĩka nĩ tuonaga marakara ti mega na nĩ twagĩrĩirũo kũmegirĩrĩria, kaingĩ nĩ tũiguaga tũrĩ na gĩtũmi kĩega gĩa kũrakara, makĩria rĩrĩa tuona andũ magĩtwĩka maũndũ matarĩ ma kĩhooto. Ũhoro ũmwe wandĩkĩtwo nĩ kĩama kĩa American Psychological Association, wonanagia atĩ “kũrakara nĩ ũndũ wa ndũire, na nĩ mwega harĩ ũgima wa mwĩrĩ.”

Mawoni macio no moneke marĩ magĩrĩru tũngĩĩciria ciugo iria mũtũmwo Paulo aandĩkire atongoretio nĩ roho. Agĩtĩkĩra atĩ rĩmwe na rĩmwe andũ no marakare, oigire ũũ: “Mwarakara-rĩ, wĩmenyagĩrĩrei mũtikanehie; na mũtikanathũithie riũa mũrakaire.” (Aefeso 4:26) Gũkĩrĩ ũguo-rĩ, hihi nĩ twagĩrĩirũo gũitũrũra marakara, kana twagĩrĩirũo kwĩgirĩrĩria o ũrĩa wothe twahota?

Hĩndĩ ĩrĩa Paulo aaheanaga ũtaaro ũcio wĩgiĩ marakara, kwahoteka eeciragia ciugo ici cia mwandĩki wa Thaburi: “Mũngĩrakara mũtikehie.” (Thaburi 4:4, The Holy Bible in Gĩkũyũ, 2013) No hihi Paulo aarĩ na muoroto ũrĩkũ akĩheana mũkaana ũcio? Aathire na mbere kuuga ũũ: “Eheriai kũrĩ inyuĩ ũhoro wothe wa gũtũũranĩria ũũru ngoro, o na mang’ũrĩka na marakara na gũtetania na kũrumana, na ningĩ mweherie muku wothe.” (Aefeso 4:31) Paulo eekagĩra Akristiano ngoro methemage gũitũrũra marakara. No ta ũrĩa ũhoro ũrĩa wandĩkĩtwo nĩ American Psychological Association ũthiĩte na mbere kuuga atĩ: “Ũthuthuria nĩ wonanĩtie atĩ gũitũrũra marakara gũtũmaga mongerereke makĩria, na magaciara ngũĩ, na ũndũ ũcio gũtirĩ hĩndĩ ũngĩgũteithia . . . gũthondeka maũndũ.”

Kwoguo-rĩ, tũngĩhota atĩa ‘kweheria’ marakara na moimĩrĩro mamo moru? Mũthamaki mũũgĩ wetagwo Suleimani wa Isiraeli ya tene aandĩkire ũũ: “Mũndũ e na ũgerekereri [ũtaũku] nĩũgiragia ahiũhe kũrakara, na ũndũ ũrĩa erahagĩra nĩ kũrekera mũndũ ũngĩ rĩĩhia.” (Thimo 19:11) Ũtaũku wa mũndũ ũngĩmũteithia atĩa hĩndĩ ĩrĩa aigua agĩcinwo nĩ marakara?

Ũtaũku nĩ ũhoti wa kũrorania ũndũ, ũkawona na njĩra njarariĩ makĩria. Ũhoti ũcio ũngĩtũteithia atĩa hĩndĩ ĩrĩa twahĩtĩrio kana twarakario?

No tũrakare hĩndĩ ĩrĩa tuona ũndũ ũtarĩ wa kĩhooto. O na kũrĩ ũguo, tũngĩrekereria marakara matũtongorie tũhũthĩre hinya witũ ũũru, no twĩgere ngero kana tũgere andũ arĩa angĩ. O ta ũrĩa mwaki ũngĩrekererio ũngĩcina nyũmba yothe-rĩ, noguo marakara mangĩtũma twĩthũkĩrie rĩĩtwa, na tũthũkie ũkuruhanu witũ na andũ arĩa angĩ, o hamwe na Ngai. Kwoguo, rĩrĩa twaigua tũgĩcinwo nĩ marakara, twagĩrĩirũo nĩ kwamba gwĩciria ũndũ ũcio na njĩra ndikĩru. Kuona ũndũ ũcio na njĩra njarariĩ, no gũtũteithie kwĩgirĩrĩria rĩrĩa twarakara.

Mũthamaki Daudi, o we Ithe wa Suleimani, aatigirie ha nyeni na marigũ kũingĩra mehia-inĩ ma gũita thakame ũhoro-inĩ wĩgiĩ mũthuri wetagwo Nabali, tiga aateithirio kuona na njĩra njega ũndũ ũrĩa wekĩkĩte. Daudi na arũme ake nĩ maagitagĩra ng’ondu cia Nabali werũ-inĩ wa Judea. Hĩndĩ ĩrĩa gwakinyire ihinda rĩa kwenja ng’ondu, Daudi nĩ aahoire Nabali amũhe irio. No Nabali akĩmũcokeria ũũ: “Hĩ! Nĩ ndĩkĩoe irio ciakwa, na maĩ, na nyama iria ‘thĩnjĩire amuri ng’ondu ciakwa guoya, ‘hirĩre andũ itoĩ na kũrĩa mararĩ?” Ciugo icio ciarĩ njũru ma! Rĩrĩa Daudi aaiguire ũguo, akĩnyita rũgendo hamwe na arũme ake 400 makaniine Nabali na nyũmba yake.—1 Samueli 25:4-13.

Abigaili mũtumia wa Nabali akĩigua ũhoro ũcio, na agĩthiĩ nĩguo acemanie na Daudi. Rĩrĩa aacemanirie na Daudi na arũme ake, eegũithirie thĩ magũrũ-inĩ make na akĩmwĩra ũũ: “Ta reka niĩ, ndungata yaku ya mũndũ-wa-nja, ngũhe ũhoro ũwĩiguĩre na matũ, ũkĩigue ũhoro wakwa, niĩ ndungata yaku ya mũndũ-wa-nja.” Agĩcoka agĩtaarĩria Daudi atĩ Nabali aarĩ mũndũ mũkĩgu, na akĩmũteithia kuona atĩ angĩerĩhĩirie na aite thakame, nĩ angĩkerira.—1 Samueli 25:24-31.

Nĩ ũtaũku ũrĩkũ Daudi aagĩire naguo kũgerera ciugo cia Abigaili ũkĩmũteithia kũniina marakara? Wa mbere, nĩ aamenyire atĩ Nabali aarĩ mũndũ mũkĩgu, na wa kerĩ, Daudi akĩona atĩ nĩ angĩagĩire na mahĩtia ma gũita thakame angĩerĩhĩirie. O ta Daudi, no hagĩe ũndũ ũgũtũma ũcinwo nĩ marakara. Wagĩrĩirũo gwĩka atĩa? Ũhoro wandĩkĩtwo nĩ thibitarĩ ya Mayo Clinic wĩgiĩ kũhiũrania na marakara uugaga ũũ: “Oya ihinda wambe ũhuhie na ũtare ĩmwe nginya 10.” Tithia na wĩcirie kĩrĩa gĩatũma ũndũ ũcio wĩkĩke, na moimĩrĩro ma ikinya rĩrĩa ũbangĩte kuoya megũkorũo marĩ marĩkũ. Reke ũtaũku ũgũteithie kũrikĩria marakara, kana o na ũmaniine biũ.—1 Samueli 25:32-35.

Njĩra ĩyo nĩ ĩteithĩtie andũ aingĩ ũmũthĩ kũrikĩria marakara. Sebastian nĩ aatarĩirie ũrĩa arĩ na mĩaka 23, eerutire kũgerera wĩruti wa Bibilia ũrĩa angĩhota kwĩgirĩrĩria marakara na kũhiũkagĩrũo, hĩndĩ ĩrĩa ohetwo njera-inĩ ĩmwe ya Poland. Oigire ũũ: “Nyambaga gwĩciria ũhoro wa thĩna ũcio, ngacoka ngageria kũhũthĩra ũtaaro wa Bibilia. Nĩ nyonete atĩ Bibilia nĩrĩo ibuku rĩrĩa rĩega biũ rĩa gũtũtongoria.”

Setsuo o nake aahũthĩrire njĩra o ta ĩyo. Oigire ũũ: “Nĩ ndaamenyerete kũgũũthũkagĩra andũ rĩrĩa mandakaria twĩ wĩra-inĩ. No rĩu tondũ nĩ ndĩrutĩte Bibilia, handũ ha kũgũthũka nyambaga kwĩyũria atĩrĩ: ‘Nũ hihi wĩ na mahĩtia? Na githĩ to kũhoteke nĩ niĩ ndarehe thĩna ũcio?’” Gwĩciria ũhoro wa ciũria ta icio nĩ kwamũteithagia kũrikĩria marakara, na akahota gũtooria mang’ũrĩka marĩa araigua ngoro-inĩ yake.

Marakara no makorũo marĩ na hinya, no ũtaaro ũrĩa uumĩte Kiugo-inĩ kĩa Ngai ũrĩ hinya makĩria. Ũngĩhũthĩra ũtaaro wa ũũgĩ ũrĩa uumĩte Bibilia-inĩ na ũkahoya Ngai agũteithie, o nawe no ũhote kũhũthĩra ũtaũku kũgirĩrĩria kana kũrikĩria marakara.