Na githĩ to twĩtĩkanie atĩ raiya mangĩkorũo marĩ na ungumania, thirikari o yothe yumanĩte na raiya acio ĩgũkorũo ĩrĩ na ungumania? Gũkĩrĩ ũguo-rĩ, thirikari ĩrĩa ĩngĩkorũo ĩtarĩ na ungumania no ĩkorirũo kĩhumo kĩayo ti andũ. Bibilia nĩ ĩtaaragĩria ũhoro wa thirikari ta ĩyo, nĩyo Ũthamaki wa Ngai, thirikari ĩrĩa Jesu aarutire arũmĩrĩri ake mahoyage yũke.—Mathayo 6:9, 10.

Ũthamaki wa Ngai nĩ thirikari ya biũ ĩrĩa yathanaga kũũrĩa igũrũ. Nĩyo ĩkoya ithenya rĩa thirikari ciothe cia andũ. (Thaburi 2:8, 9; Kũguũrĩrio 16:14; 19:19-21) Kĩrathimo kĩmwe Ũthamaki ũcio ũkarehera andũ nĩ gwathana ũtarĩ na ungumania. Reke twarĩrĩrie maũndũ matandatũ makoniĩ Ũthamaki ũcio marĩa megũtuonia ũũma wa ũndũ ũcio.

HARĨA THĨNA ŨKAGĨRA: Thirikari cia andũ cionaga mbeca ciacio kũgerera magooti kuuma kũrĩ raiya. Mbeca icio ciũnganagio hingo ciothe nĩ igucagĩrĩria aruti a wĩra a thirikari kũiya, angĩ nao makaamũkĩra mahaki kuuma kũrĩ andũ arĩa marenda kũnyihanyihĩrio magooti kana mbeca ingĩ magĩrĩirũo kũrĩha thirikari. Gwĩka ũguo gũtũmaga maũndũ mathũke makĩria, tondũ thirikari yongagĩrĩra magooti nĩguo ĩcokie hathara, na ũndũ ũcio ũkagucĩrĩria andũ gũkorũo na ungumania makĩria. Hĩndĩ  ta ĩyo, andũ arĩa ehokeku nĩo mahinyĩrĩrĩkaga mũno.

KĨHONIA: Ũthamaki wa Ngai ũheagwo hinya nĩ Jehova Ngai mwene hinya wothe. * (Kũguũrĩrio 11:15) Ndũbataraga kũngania magooti nĩguo wĩke maũndũ. Handũ ha ũguo, ‘ũhoti wĩ hinya’ wa Ngai na ũtaana wake nĩ ũgaatigĩrĩra atĩ Ũthamaki ũcio nĩ ũrahingĩria raiya aguo othe mabataro mao.—Isaia 40:26; Thaburi 145:16.

HARĨA THĨNA ŨKAGĨRA: Susan Rose-Ackerman ũrĩa ũgwetetwo thĩinĩ wa gĩcunjĩ kĩa mbere oigire atĩ, kĩyo gĩa kũniina ungumania no “kĩambĩrĩirie na arĩa marĩ wathani-inĩ.” Andũ nĩ magaga mwĩhoko na thirikari rĩrĩa ĩrageria kũniina ungumania harĩ borithi na aruti a wĩra arĩa monganagia magooti, no ĩkaaga kuoera ikinya atongoria arĩa me gatũ. Ningĩ o na mũtongoria angĩkorũo e mwega atĩa, nĩ ahiũranagia na kwaga gũkinyanĩra. Bibilia yugaga atĩ, “hatirĩ mũndũ mũthingu gũkũ thĩ wĩkaga o wega mũtheri.”—Kohelethu 7:20.

KĨHONIA: Jesu Kristo ũrĩa Ngai athuurĩte atuĩke Mũtongoria wa Ũthamaki wake, ndangĩgucĩrĩrio gwĩka maũndũ moru ta andũ a gũkũ thĩ. Jesu nĩ onanirie ũguo rĩrĩa aaregire ihaki rĩrĩa inene mũno rĩaneranĩrũo, nĩrĩo “mothamaki mothe ma thĩ, o na riri wamo.” Jesu eerĩtwo atĩ nĩ ekũheo mothamaki macio, angĩekire gĩĩko kĩmwe tu gĩa gũthathaiya mũtongoria wa gũkũ thĩ, nĩwe Mũcukani. (Mathayo 4:8-10; Johana 14:30) O na hĩndĩ ĩrĩa Jesu aanyariragwo akiriĩ gũkua, nĩ ehotorete biũ gũtũũria wĩkindĩru wake, nginya akĩrega kũnyua ndibei ĩngĩatũmire ruo rwake rũnyihanyihe no hihi aremwo gũtua matua na njĩra ĩrĩa yagĩrĩire. (Mathayo 27:34) Thutha wa Ngai kũmũriũkia na agĩcoka kũũrĩa igũrũ, Jesu nĩ onanĩtie atĩ nĩ agĩrĩire biũ gũtuĩka mũtongoria wa Ũthamaki wa Ngai.—Afilipi 2:8-11.

HARĨA THĨNA ŨKAGĨRA: Mabũrũri mamwe nĩ mekaga ithurano kaingĩ, iria ciĩragwo atĩ nĩ cia gũteithia kweheria andũ arĩa aungumania mawĩra-inĩ mao. No ũrĩa kũrĩ nĩ atĩ, kambĩini na ithurano kaingĩ nĩ ikoragwo na ungumania, o na mabũrũri-inĩ marĩa monekaga ta mathiĩte na mbere. Tondũ itonga nĩ iheanaga mbeca cia gwĩka kambĩini, no ikorũo na uuge mũnene harĩ arĩa marathana kana arĩa marĩathana.

Mũcirithania ũmwe wa Igooti Rĩrĩa Inene rĩa Amerika (U.S.), wĩtagwo John Paul Stevens aandĩkire atĩ hĩndĩ ĩrĩa itonga icio cieka ũguo, hakoragwo na ũgwati wa “Thirikari kwaga gwĩtĩkĩrĩka kĩĩwatho, ĩkaaga kũruta wĩra wega, na andũ makaaga mwĩhoko nayo.” Nĩkĩo ti ũndũ wa kũgegania kuona atĩ, andũ aingĩ monaga ciama cia ũteti nĩcio ikoragwo itororoketie harĩ ungumania.

KĨHONIA: Tondũ Ũthamaki wa Ngai ndũngĩenyenyeka na nĩ wa gũtũũra, nĩ ũkeheria ũhotekeku wa gwĩka kambĩini kana ũici ũrĩa uumanaga  na gĩthuurano. (Danieli 7:13, 14) Tondũ Mũthamaki wa Ũthamaki ũcio athuurĩtwo nĩ Ngai-rĩ, ndũrabatara gĩthuurano nĩguo wĩtĩkĩrĩke, na ndũngĩgarũrũo nĩ mũndũ. Gũkorũo Ũthamaki ũcio ndũngĩgarũrũo nĩ gũteithagĩrĩria gũtigĩrĩra atĩ maũndũ marĩa mothe ũkũhingia nĩ ma kũguna andũ kwa ihinda iraya.

HARĨA THĨNA ŨKAGĨRA: Hihi wahota gwĩciria atĩ gũthondeka mawatho mangĩ merũ nĩ gũkwagagĩria maũndũ. No rĩrĩ, ataaramu nĩ monete atĩ kaingĩ kuongerera mawatho kũhingũraga njĩra nyingĩ cia ungumania. Ningĩ mawatho marĩa mathondeketwo gũteithĩrĩria kũnyihanyihia ungumania, kaingĩ mahũthagĩra mbeca nyingĩ, na gũtirĩ ũndũ mũnene mahingagia.

KĨHONIA: Mawatho ma Ũthamaki wa Ngai nĩ ma gĩkĩro kĩa igũrũ gũkĩra ma thirikari cia andũ. Kwa ngerekano, handũ ha kũgweta maũndũ mothe marĩa maagĩrĩire gwĩkwo na marĩa mataagĩrĩire, Jesu aaheanire ũtaaro ũrĩa ũngĩamateithirie. Oigire ũũ: “Maũndũ mothe marĩa mũngĩenda andũ mamwĩkage inyuĩ, mekagei o mo o nao.” (Mathayo 7:12) Ũndũ ũrĩa ũreyumĩria wĩgiĩ mawatho ma Ũthamaki ũcio nĩ atĩ, marongoreirie mĩoroto na mĩĩkĩre ya maũndũ. Jesu oigire ũũ: “Enda mũndũ ũrĩa ũngĩ o ta ũrĩa wĩendete wee mwene.” (Mathayo 22:39) Na tondũ Ngai no athome kĩrĩa kĩrĩ ngoro-inĩ, e na ũhoti wa gũtũma mawatho macio marũmĩrĩrũo.—1 Samueli 16:7.

HARĨA THĨNA ŨKAGĨRA: Maũndũ marĩa matwarithagia ungumania na mbere nĩ gũkoroka na mwĩyendo. Na icio nĩcio ngumo iria aruti a wĩra a thirikari na raiya makoragwo nacio. Ũhoro-inĩ wĩgiĩ nduka nene ĩrĩa yamomokire taũni-inĩ ya Seoul, ĩrĩa ĩgwetetwo gĩcunjĩ-inĩ kĩa mbere, aruti a wĩra a thirikari nĩ maahakĩtwo nĩ andũ arĩa maakaga, tondũ nĩ maamenyaga atĩ no mahũthĩre mbeca nini mangĩaga kũhũthĩra indo iria ciagĩrĩire na mangĩaga kũrũmĩrĩra mawatho ma mĩako.

Nĩ ũndũ ũcio, nĩguo ungumania ũhote kũniinwo, no nginya andũ marutwo kũniina meciria mooru ta ũkoroku  na mwĩyendo kuuma ngoro-inĩ ciao. O na kũrĩ ũguo, thirikari cia andũ itirĩ na wendi o na ũhoti wa kũruta andũ nĩguo maniine maũndũ macio.

KĨHONIA: Ũthamaki wa Ngai nĩ ũmunyaga ungumania hamwe na mĩri yaguo, na njĩra ya kũruta andũ kũniina ngumo njũru iria itũmaga ũndũ ũcio wĩkĩke. * Ũrutani ũcio nĩ ũmateithagia ‘kwerũhio maroho o na meciria mao.’ (Aefeso 4:23) Handũ ha gũkorũo marĩ akoroku na marĩ na mwĩyendo, nĩ merutaga kũiganĩra na gwĩciria andũ arĩa angĩ.—Afilipi 2:4; 1 Timotheo 6:6.

HARĨA THĨNA ŨKAGĨRA: O na kũngĩkorũo na mĩikarĩre mĩega atĩa na gĩthomo gĩa kũrutana mĩtugo mĩega, andũ amwe no marĩendaga kwaga kwĩhokeka na gũkorũo na ungumania. Ataaramu nĩ metĩkagĩra atĩ ũndũ ũcio nĩguo ũtũmaga thirikari cia andũ iremwo kũniina ungumania. Ũndũ ũrĩa mangĩĩrĩgĩrĩra mũno nĩ atĩ ungumania ndũkũneneha makĩria kana ũrehe hathara nene.

KĨHONIA: Mawatho marĩa marĩ thĩinĩ wa United Nations Convention Against Corruption, moigĩte atĩ, nĩguo ungumania ũhũranwo naguo, thirikari ciagĩrĩirũo kũrutana ũhoro wĩgiĩ “wĩhokeku, kũrũngĩrĩra, na ũigĩrĩrĩki.” O na gũtuĩka ũcio nĩ muoroto mwega, Ũthamaki wa Ngai ũgeeka makĩria ma kũrutana ngumo icio—raiya a guo nĩ makendekana gũkorũo nacio. Bibilia yugaga atĩ “andũ a riitho iraya” na “a maheni” matikagaya Ũthamaki.—1 Akorintho 6:9-11; Kũguũrĩrio 21:8.

Andũ no merute kũhũthĩra motaaro macio ma gĩkĩro kĩa igũrũ o ta ũrĩa Akristiano a tene meekire. Kwa ngerekano, rĩrĩa mũrutwo ũmwe wetagwo Simoni aageririe kũgũra roho mũtheru wa Ngai kuuma kũrĩ atũmwo a Jesu, nĩ maaregire ihaki rĩu na makĩmwĩra ũũ: “Wĩrire waganu ũcio waku.” Simoni ona ũgwati wa merirĩria make moru, akĩmoria mamũhoere nĩguo ahũrane na ũndũ ũcio.—Atũmwo 8:18-24.

Gũtekũmakania uumĩte bũrũri ũrĩkũ, ũrĩ na mweke wa gũtuĩka raiya wa Ũthamaki wa Ngai. (Atũmwo 10:34, 35) Mũtaratara wa wĩruti ũrĩa ũheanagwo kũgerera Ũthamaki ũcio, ũrĩa wĩ kuo thĩinĩ wa thĩ yothe rĩu, no ũgũteithie kũmenya ũrĩa ũngĩtuĩka raiya wa guo. Aira a Jehova nĩ megũkenera gũkuonia mũbango wa kwĩruta Bibilia mũciĩ hatarĩ marĩhi, mũbango ũrĩa ũngĩoya ndagĩka ta ikũmi ũguo o kiumia. Ningĩ nĩ ũkwĩruta maũndũ maingĩ megiĩ “Ũhoro-ũrĩa-Mwega wa ũthamaki wa Ngai,” o hamwe na ũrĩa ũthamaki ũcio ũkaaniina ungumania thirikari-inĩ. (Luka 4:43) Tũragwĩkĩra ngoro waranĩrie na Aira a Jehova itũũra-inĩ rĩanyu kana ũhingũre Web site itũ, nĩyo jw.org/ki.