PANAYIOTA aarereirũo gĩcigĩrĩra-inĩ kĩmwe kĩa Mediterenia. Arĩ tinĩnja, nĩ eendete mũno maũndũ ma ũteti. Thutha ũcio nĩ aatuĩkire mwandĩki wa kĩama gĩa ũteti gĩcagi-inĩ kĩrĩa aaikaraga. Ningĩ nĩ aathiaga nyũmba kwa nyũmba akĩhothithia mbeca cia kĩama kĩu. O na kũrĩ ũguo, thutha wa ihinda, Panayiota nĩ aakuire ngoro mũno. O na gũtuĩka andũ a kĩama kĩu nĩ meetanaga arata, maakoragwo na mũthutũkanio, magecarĩria ũnene, makaga kũiguithania, o na makaiguanĩra ũiru.

Daniel aarereirũo famĩlĩ-inĩ yarũmĩtie mũno wĩtĩkio wa ndini bũrũri-inĩ wa Ireland. No ũndũ wa kĩeha nĩ atĩ, no aririkanaga wega ũhinga wa ahunjia a ndini ĩyo, arĩa maanyuaga njohi mũno, magotha kamarĩ, na makaiya mĩhothi, na hĩndĩ o ĩyo no maamũhunjagĩria atĩ angĩehirie nĩ angĩgaikio mwaki-inĩ wa icua.

Kwa ihinda iraya, Jeffery aarutaga wĩra meri-inĩ cia kuuma bũrũri wa Ngeretha na Amerika. Nĩ aririkanaga maita maingĩ andũ a biacara maahũthagĩra ungumania nĩguo metĩkĩrio maũndũ nĩ atongoria a thirikari. Maarĩ na ũhinga mũingĩ mũno na gũtirĩ ũndũ matangĩoigire nĩguo maheo kandarathi.

Ũndũ wa kĩeha nĩ atĩ, ũhinga ndũkoragwo maũndũ-inĩ macio tu. Ũhinga ũiyũrĩte hakuhĩ maũndũ-inĩ mothe ma andũ​—ũteti, ndini, na biacara. Kiugo “hinga” gĩtaũrĩtwo kuuma harĩ kiugo gĩa Kĩngiriki kĩrĩa kiugaga mwaria kana mũthaaki wa thenema, na kaingĩ ehumbĩte kĩndũ ũthiũ nĩguo ndakamenyeke. Thutha wa ihinda, kiugo kĩu nĩ kĩambĩrĩirie kũhũthĩrũo kuuga ũhoro wa mũndũ ũretua nĩguo aheenie andũ angĩ kana akinyĩre muoroto mũna wa mwĩyendo.

Arĩa mahutagio nĩ ũhinga wa andũ angĩ no magĩe na mang’ũrĩka, marakara, o na muku. Nĩ ũndũ wa gũkua ngoro, andũ acio mahota kũria ũũ: “Hihi nĩ kũrĩ hĩndĩ ũhinga ũgaathira?” Kiugo kĩa Ngai nĩ gĩtũheaga itũmi cia gũtũma twĩtĩkie atĩ nĩ ũgaathira.

Kũringana na Bibilia, ũhinga ndwaambĩrĩirie na andũ, no wambĩrĩirie na kĩũmbe gĩtonekaga kĩa roho. Kĩambĩrĩria-inĩ kĩa andũ, Shaitani ũrĩa Mũcukani aahũthĩrire nyoka na agĩĩtua ta arenda gũteithia nĩguo ahĩtithie mũtumia wa mbere, Hawa. (Kĩambĩrĩria 3:​1-5) Kuuma hĩndĩ ĩyo, andũ aingĩ nĩ metuaga nĩguo maheenie andũ angĩ na makinyĩre mĩoroto yao ya mwĩyendo.

Rĩrĩa Aisiraeli a tene maambĩrĩirie ũthathaiya wa maheeni na ũhinga wa kĩĩroho, Ngai nĩ aamaheire mũkaana maita maingĩ atĩ nĩ mangĩakorirũo nĩ moimĩrĩro moru. Jehova Ngai oigire ũũ kũgerera mũnabii Isaia: “Andũ aya mathengagĩrĩra harĩ niĩ makandĩa na tũnua o na mĩromo yao, no ngoro  ciao magacitwara haraya na niĩ.” (Isaia 29:13) Rĩrĩa Aisiraeli maagire kũgarũrũka, Ngai nĩ eetĩkĩririe Jerusalemu o hamwe na hekarũ cianangwo nĩ Ababuloni mwaka wa 607 Mbere ya Kristo (M.K.), na Aroma mwaka wa 70 Thutha wa Kristo (T.K.). Ma nĩ atĩ, Ngai ndangĩtũũra akirĩrĩirie ũhinga.

O na kũrĩ ũguo, Ngai na Mũrũ wake, Jesu, nĩ makenagio mũno nĩ andũ arĩa makoragwo marĩ ehokeku. Kwa ngerekano, kĩambĩrĩria-inĩ kĩa ũtungata wa Jesu, harĩ mũndũ wokire harĩ we wetagwo Nathanaeli. Rĩrĩa Jesu aamuonire, akiuga atĩrĩ: “Onei Mũisiraeli kũna, ũtarĩ na ũhinga!” (Johana 1:47) Nathanaeli, ũrĩa ningĩ wetagwo Baritholomayo, nĩ aatuĩkire ũmwe wa atũmwo arĩa 12 a Jesu.​—Luka 6:​13-16.

Jesu nĩ aahũthagĩra mahinda na arũmĩrĩri ake, na akamaruta makorũo na mwĩcirĩrie ta wa Ngai. Matiaagĩrĩirũo gũkorũo na ũhinga o na hanini. Jesu nĩ aaheanire mũkaana na njĩra ya kũmenereria biũ maũndũ ma ũhinga marĩa meekagwo nĩ atongoria a ndini a mahinda macio. Ta wĩcirie ũhoro wa maũndũ mamwe meekaga.

Meekaga ‘ciĩko njega’ nĩguo monwo nĩ andũ. Jesu eerire athikĩrĩria ake ũũ: “Wĩmenyererei mũtigekage ciĩko cianyu iria njega mbere ya andũ, nĩgetha muonagwo nĩo . . . o ta ũrĩa hinga ciĩkaga.” Ningĩ aameerire atĩ mekage ciĩko cia tha “hitho-inĩ,” kana matekwĩyonania kũrĩ andũ. Maagĩrĩirũo kũhoya na njĩra ĩtarĩ ya kwĩyonania kũrĩ andũ. Hĩndĩ ĩyo ũthathaiya wao ndũngĩakorirũo ũrĩ wa ũhinga na nĩ ũngĩetĩkĩrirũo nĩ Ithe.​—Mathayo 6:​1-6.

Nĩ maahiũhaga kuona mahĩtia ma andũ arĩa angĩ. Jesu oigire ũũ: “Wee, hinga ĩno, amba ũrute mũgogo ũcio wĩ riitho rĩaku mwene, na hĩndĩ ĩo nĩukuona wega ũrute kĩhuti kĩrĩa kĩĩ riitho rĩa mũrũ wa thoguo.” (Mathayo 7:5) Rĩrĩa mũndũ aratĩtĩrithia ũhoro wa mahĩtia ma andũ angĩ na hĩndĩ ĩyo we arĩ na mahĩtia manene makĩria, mũndũ ũcio akoragwo agĩĩtua. Gĩtũmi nĩ tondũ “andũ othe maanahĩtia, magakĩaga gũkinyĩrĩra riri wa Ngai.”​—Aroma 3:23.

Maakoragwo na mĩoroto ĩtarĩ mĩega. Hĩndĩ ĩmwe, arutwo a Afarisai marĩ na arũmĩrĩri a Herode nĩ maathiire harĩ Jesu marĩ na kĩũria kĩgiĩ kũrĩha igooti. Makĩmwĩra ũũ na wara: “Mũrutani ũyũ, nĩtũũĩ atĩ ũrĩ wa ma, o na atĩ nĩũrutanaga ũhoro wa njĩra ya Ngai na ma.” Magĩcoka makĩmũtega na kũmũũria ũũ: “Nĩ wega Kaisari arutagĩrũo mbia cia igoti, kana ti wega?” Nake Jesu akĩmoria ũũ: “Mũkũngeria nĩkĩ, hinga ici?” Jesu aametire ũrĩa kwagĩrĩire tondũ ti kĩũria kĩao meendaga gũcokerio no meendaga “kũmũtega akĩaria.”​—Mathayo 22:​15-22.

Rĩrĩa kĩũngano gĩa Gĩkristiano kĩambĩrĩirie hĩndĩ ya Pentekoste mwaka wa 33 T.K., nĩ kwagĩire na ihinda rĩega rĩa andũ kuonania wĩhokeku na gũkorũo matarĩ na ũhinga. Akristiano a ma nĩ meerutanĩirie kũniina mĩerekera ĩrĩa maarĩ nayo ya ũhinga. Kwa ngerekano, Petero, ũrĩa warĩ ũmwe wa atũmwo arĩa 12, nĩ eekĩrire Akristiano ngoro mathiĩ na mbere ‘gwathĩkĩra ũhoro-wa-ma, na kwendana na ariũ a Ithe witũ hatarĩ ũhinga.’ (1 Petero 1:22) Mũtũmwo Paulo eekĩrire ngoro arĩa maarutithanagia wĩra nao makoragwo na ‘wendani ũrĩa uumanĩte na ngoro theru, na thamiri njega, o na wĩtĩkio ũtarĩ na ũhinga.’​—1 Timotheo 1:5.

Morutani ma Jesu na ma atũmwo marĩa marĩ thĩinĩ wa Bibilia, makoragwo na ũhoti ũmũthĩ o ta ũrĩa maarĩ hĩndĩ ya karine ya mbere. Mũtũmwo Paulo aandĩkire ũũ ũhoro-inĩ ũcio: “Ũhoro wa Ngai wĩ muoyo, na wĩ na ũhoti, na wĩ ũũgĩ gũkĩra rũhiũ o ruothe rũnoretwo mĩena yerĩ, ũgatheca ũgakĩgayũkania muoyo na roho, o na ũgaatia mĩthimo na ũkagayũkania mahĩndĩ na maguta, ningĩ nĩũhiũhaga gũkũũrana meciria ma ngoro o na ũrĩa ĩcirĩire gwĩka.” (Ahibirania 4:12) Kũmenya morutani ma Bibilia na kwĩrutanĩria gũtũũra  kũringana namo nĩ gũteithĩtie andũ aingĩ matigane na ũhinga na magakorũo marĩ ehokeku. Ta wĩcirie ũhoro wa andũ atatũ arĩa mekũgwetetwo kĩambĩrĩria-inĩ gĩa gĩcunjĩ gĩkĩ.

Ũtũũro wa Panayiota wagarũrũkire rĩrĩa aanyitirũo ũgeni na agĩthiĩ gĩthomo thĩinĩ wa Nyũmba ya Ũthamaki ya Aira a Jehova. Gũtirĩ mũndũ onire agĩĩtua ũrĩa arĩ mũthingu nĩguo eyonanie. Oigire ũũ: “Kũu ndonire andũ marĩ na wendo wa ma na marakenio nĩ andũ arĩa angĩ kuuma ngoro, ũndũ itonete mĩaka ĩrĩa yothe ndarĩ ũteti-inĩ.”

Panayiota nĩ aambĩrĩirie kwĩruta Bibilia na agĩthiĩ na mbere nginya akĩbabithio. Rĩu nĩ mĩaka 30 ĩhĩtũkĩte. Rĩu oigaga ũũ: “Nĩ ndaagĩire na muoroto wa ma ũtũũro-inĩ, ti rĩrĩa ndaathiaga nyũmba kwa nyũmba ngĩgaathĩrĩria kĩama gĩa ũteti, no nĩ rĩrĩa ndambĩrĩirie kũhunjia ũhoro wa Ũthamaki wa Ngai, ũrĩa tu ũngĩtũma tũgĩe na thĩ ĩrĩ na kĩhooto.”

Daniel nĩ aathiire na mbere thĩinĩ wa kĩũngano gĩa Gĩkristiano na akĩĩhokerũo mawĩra thĩinĩ wa kĩũngano. Mĩaka ĩigana ũna thutha ũcio, nĩ harĩ ihĩtia eekire na thamiri yake ĩkĩambĩrĩria kũmũthĩnia. Oigire ũũ: “Ndaaririkana ũhinga ũrĩa ndonaga tene thĩinĩ wa kanitha, ngĩona ndiarĩ na ũndũ ũngĩ tiga gũtigana na mawĩra macio ndehokeirũo. Ndingĩetĩkĩrire gwĩtua atĩ nĩguo Akristiano arĩa angĩ manyonage ũrĩa itarĩ.”

Ũndũ wa gĩkeno nĩ atĩ, thutha wa gwĩka ũgarũrũku kwa ihinda, Daniel nĩ aaiguire no ahote gũcokerera mawĩra marĩa aarĩ namo arĩ na thamiri theru, na agĩtĩkĩra kwĩhokerũo mawĩra rĩngĩ thĩinĩ wa kĩũngano. Andũ arĩa matungatagĩra Ngai matarĩ na ũhinga makoragwo na wĩhokeku ta ũcio. Nĩ merutĩte ‘kweheria mũgogo’ riitho-inĩ rĩao mbere ya ‘kweheria kĩhuti’ riitho-inĩ rĩa mũrũ wa Ithe.

Jeffery, ũrĩa wahũthĩrire ũtũũro wake biacara-inĩ, oigire ũũ: “O ũrĩa ndathiaga na mbere kũgĩa na ũmenyo wa Bibilia, nĩ ndamenyire atĩ ndingĩathiire na mbere kũhũthĩra wara, na kuugaga ũndũ o wothe nĩguo heo kandarathi. Thamiri yakwa nĩ yahutĩtio nĩ mĩhari ya Bibilia ta Thimo 11:​1, ĩrĩa ĩtwĩraga atĩ ‘ratiri ya kũhenania nĩ kĩndũ kĩĩ magigi harĩ Jehova.’” Mũgarũ na andũ arĩa moorĩtie Jesu kĩũria kĩgiĩ kũrĩha igooti, Jeffery nĩ eerutire gwĩkaga maũndũ atarĩ na muoroto mũru harĩ Akristiano arĩa angĩ o na harĩ andũ arĩa matarĩ Akristiano.

Aira a Jehova milioni nyingĩ thĩinĩ wa thĩ yothe nĩ marerutanĩria kũhũthĩra maũndũ marĩa merutĩte kuuma Bibilia-inĩ. Marekĩra kĩyo mũno kwĩhumba “ũmũndũ mwerũ ũrĩa wombirwo ũhaanaine na Ngai, o guo wĩyonithanagia na ũtũũro mũrũngĩrĩru na mũthingu.” (Aefeso 4:​24, The Holy Bible in Gĩkũyũ Language) Tũragwĩkĩra ngoro ũtuĩrie Aira a Jehova nĩo a, maũndũ marĩa metĩkĩtie, na ũrĩa mangĩgũteithia wĩrute ũhoro wa thĩ njerũ ĩrĩa Ngai eranĩire. Kũu ‘gũgaatũũra ũthingu’ na ũhinga ndũgakorũo kuo rĩngĩ.​—2 Petero 3:13.